1882. K atholska protyka. M Hornju Oujicu. Pjatnaty letnik. J. 8. na lĕto. T X 7 " B - u. d. 3 r š i n j e -

Transkrypt

1 K atholska protyka M Hornju Oujicu na lĕto Pjatnaty letnik. J. 8. T X 7 " B - u. d. 3 r š i n j e - Z nakładom towařstwa ss. Cyrilla a Methodija.

2 I. Leto 1882 je wschedne leto, m a dnow a d 2. W sc h e d n y p ö st je n a wschitkich wscheda daw aja jom u mjeno Po J u p i t r u (zj.). nych pjatkach cyloho leto. a d 3. W o lö z e n y p ö s t je: wsche dzelawe dny II. Roĕne protyĕne znamjenja. 40dnowskvho posta, hdyz polny pöst (hl. pod 1) ttjeje, sobotu suchich dnow, vigilije psched S w jatkam i, s. P etrom 1) Njedzelski pismik: A. a P aw o lo m, donjebjeswzaczom s. M a rije a wschitkimi 2) Z lo ta liczba: 2. S w jaty m i. 3) E pakty: X I. Z cyla m a so katholski kschesczan w n astupinju 4 ) W obwod slönca: 15. posta toho dzerzecz, schtoz közde leto biskop w smojim pastyrskim liscze (njedzelu Kwinkwagesima) postaja. III. Zadmida. 1) S k ö n c o so dwöjcy zaczmi: P ren je, dospolne zaczmiczo, 17. meje, je polet n a s widzecz. Zapoczatk zaczmicza (na zemi z cyla rano 5 h. 5 0 m.) pola n a s 7 h. 2 m., tone 8 h. 39 m. T o la so pola n a s jenoz 3/10 slöncznoho pschemera root mesaczka pschikryje. D ruhe, kolojte zaczmiczo, je widzecz jeno z wjetscha w juznym dzele wulkoho oceana. 2) M esa c z k so letsa njezaczmi. IV. Styri lĕtne casy. 1) N a le c z o zastupi 20. merca wjeczor w 6 hodst- Dzen a nöc so run ataj. 2) L e c z o zastupi 2 1. ju n ija popoldnju w 2 hodz. Najdlejschi dzen a najkrötscha nöc. 3) N a z y m a zapocznje so 2 3. septembra rano w 5 hodz. Dzen a nöc so ru n ataj. 4 ) Z y m a so zapoczina 2 1. decembra w noch w 5 hodz. Najkrötschi dzen a najdlejscha nöc. V. Kwatembry albo suche dny. 1) W e poscze: 1., 3. a 4. m erca. 2) P o swjatkach: 31. meje, 2. a 3. junija. 3) N azym u: 20., 22. a 23. septembra. 4 ) W advencze: 201, 22. a 23. decembra. VI. Njebjeske znam jenja zw ĕrjatnika. n # boran, A k law, tselnik, byk, 4? knjezna, kozorözk, M dwöjnikaj, t f k w aha, j f c wödny muz, E - ras, W h schkorpion, 5K rybje. VII. Pöstne dny. 1) P o l n y p ö st (t* ): za dzen jedynkröczne dospolne nasyczenjo z w ostajenjom mjasnych jedzow. 2) W sch edn y p ö st ( f ) : same wostajenjo m jasnych jedzow. 3) W o lö z e n y p ö st (*): za dzen jedynkröczne dospotne nasyczenjo z dowolnosczu mjasnych jedzow. a d 1. P o l n y p ö st je: popjelnu srjedu, wschitke pjatki 40dnowskoho posta, srjedu a pjatk suchich dnow, poslednje 3 dny m artrow noho tydzenja a patorzicu. VIII. Wukład nĕkotrych přikrotšenjow. 1) P o la skhadzenja a khow anja" mesaczka namakasch: pschi pschibjeracym mesaczku kh. r., to reka: k h o w a n jo r a n o (tehdom mesaczk wodnjo skhadza, sweczi w nocy a k h o w a so po p o l n o c y ) ; wokolo polnoho mesaczka steji pschecy: skh. w., to je: skhad z e n jo w je c z o r (mesaczk do polnocy skhadza a sw eczi pschez c y lu n ö c ); pschi wotebjeracym mesaczku steji: skh. r., to je: s k h a d z e n jo r a n o (mesaczk häkle Po polnocy, n a ran jo, skhadza); n a m lody mesaczk namakasch pak pschecy: kh. w., to reka: k h o w a n jo w j e c z o r (mesaczk do polnocy so khowa a Potom njesweczi za cylu nöc); h. je hodzina, m. m inuta. 2) P o la herm ankow " reka sk. skötny, 11. klamarski, kn. könski a rot. wolmowy hermank. ^ _ 3) W e protycy Sw jathch reka: bz. abo bmz. bamz, b. biskop, wcz. cyrkwinski w uczer, m. m a rtra r abo m a rtra rk a, kh. khezor abo khezorka, kr. tr a t abo kralow na, ro. abo wz. w uznaw ar, knj. knjezna, tob. wudowa. Dalsche pschikrötschenja so lohcy zrozemja. Leto. IX. Jutrow na tahella. Popjelna srjeda. Ju try. Sw jatki. 1. njedzela adventa febr. 25. m erca 13. meje 2. dec febr. 13. hapr. 1. junija 30; nob febr. 5. hapr meje 29. not) m erca 2 5. hapr. 13. junija 28. nov febr. 10. hapr. 29, meje 27. nov febr. 1. hapr. 20. meje 2. dec merca 21. h apr. 9. junija L dec febr. 6. h apr. 25. meje 30. nov febr merca 17. meje 29. nov merca 17. hapr. 5. junija 27. nov febr. 2. hapr. 21. meje 3, dec febr. 25. m erca 13. meje 2. dec febr. 14. h ap r. 2. jun ija 1. bec febr. 5. hapr. 24. meje 29. nov m erca 18. hapr. 6. junija 28. nov febr. 10. hapr. 29. meje 27. nov febr. 2. h apr. 21. meje 3. dec, febr. 15. hapr: 3. junija 2. dec.

3 3 J a n u a r, w u l k i r ö z k, m a 3 1 d n o w. Skö aezka skhadz. khow. M rsaczka skh. a kh. Sc^.: WoBrezanjo Jezusow e. Luk. 2, Njedzela W o f o r ĕ z. J ĕ z u s a JIT* kh. r. 2 Pöndzela Alakaria, abta u rtf Wutora Genovefy, knjezny Srjeda Benedikty, martr. <A skh. w. 5 Schtwörtk Telesfora, bamza tutr Pjatk t W o z j. J ĕ z. 3 K r l nwfc uns* Sobota Luciana, martrarja f i t njedzela po s. 3 Kralach. S c z.: Dw anaczelelny J e z u s w tem plu. L u k.2, Njedzela Bohumika; Severina f i t Pöndzela Juliana, martrarja f i t Wutora Marciana; Agathona i f Srjeda Hygina, martrarja skh. r. 12 Schtwörtk Arkadia; Proba E j f Pjatk t Veroniki, knjezny Sobota Hilaria, b.; Feliksa njedzela po s. 3 Kralach. S c z.: J e z u s na kwasu w Kana. J a n. 2, Njedzela Mjena Jezusowoho M ) Pöndzela Marcella, bmz. m W v Wutora Antonia, abta Srjeda Stol s. Petra w Romje Schtwörtk Kanuta, krala m. D kh. w. 20 Pjatk t Fabiana a B o s c z «r Sobota Ha uze, knj. martr ü L njedzela po s. 3 Kralach. S cz.: J ez u s wustrowi hejtmanowoho syna. M at. 8, Njedzela Vincencia a Anastasia A Pöndzela Slubjenja s. Marije A Wutora Timotheja, biskopa m Srjeda Wobrocz. s. Pawoka >» *< kh. r. 26 Schtwörtk Polykarpa, bisk.m. H ihf Pjatk t Jana Khrysostoma, b Sobota Juliana, b.; Raymund njedzela po s. 3 Kralach. S c z.: J e z u s staji wichor na m orju. M a t. 8, Njedzela Otilije, knjezny AN? Pöndzela Marttny, knjezny * * Wutora Petra z Nolaska, wuzn Wopomnjenja hödne dny. 2. Landtag Lohntag, wuplaczenjo mzdy. 7. D owolenjo kwasnych wjeselow P taczi kwas. I. Hermanki. 2, 15. Lipsk (nowoletna m asa). K ulow sk. 4. Rjeswaczidlo sk. 6. R uland sk. 18. Wulke Zdzary sk. kl Kinspörk sk. 30. LuBan sk. kl. II. Hĕsačkowe přemĕnjenja. P o ln y mesaczk 4. januarja dop. 11 h. 5 6 m. ( Posledni Bertis 12. januarja pop. 4 h. 4 5 m. M lod y mesaczk 19. januarja wjcczor 5 h. 3 3 m. ) P reni Bertis 26. januarja dop. 8 h. 42 m. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. Snehojte wjedro w januarju popuschczi; pokny mesaczk 4 V pschinjese zymne wetry a je pschez wjetschi dzel januarja rjenje a zym a; 12. rjenje; te^ 19. hischcze rjenje; ze 2 6. so^ wjedro pschem eni a zastupi dcschcz, duje-li wetsik z dolhoho wjeczora, a such, je-li wetr z ranja. W jele deschcza, mako sneha w wulkim rözku C zini horam, bofcim, schtomam kschiwdu. IV. Cyrkwinska protyka. 1. Pschikazany swjaty dzen z nyschporom. 5. D o Bozeje msche poswjeczenjo w o d y, feie a krydy. Zapoczatk swjeczenja dom ow. 6. S w j. 3 K ralow. Pschikazany swjaty dzen. D o Bozeje msche so woruch a m a r a swjeczi. 19. W Khrösczanskej wosadze a tez druhdze tam a fern lubjeny pöstny dzen k czesczi swj. m artrarja Bosczana za zwarnow anjo psched m orom a straschnej khorosczu. 20. LuBjeny swjaty dzen z nyschporom w Khrösczanskej, NjeBjelczanskej, Radworskej a Kulowskej wosadze, w klöschtrje M arijnej Hwezdze a w Rözencze. W Khrösczicach a NjeBjelczicach dospokny wotpustk Bratrstwa swj. B o sczana. W Kulvwjc titularny swjedzen Bratrstwa tselnikow" z dospolnym wotpustkom za sobustawy Bratrstwa tselnikow" a skapulira" ; tez swjedzen towarstwa Jezusow oho dzeczatstwa" z dospolnym wotpustkom a Bozej mschu za wotemrjete sobustawy Cyrkwinski swjaty dzen. W Khrösczicacb toe 8 h. Boza mscha za Bratrstwo swj. Bosczana. Zadrjeschka. P o d tutym napism om pschinjese K rajan" za dalsche rozmyflenjo slowo S w jatoh o abo slawnoho. M jenuje je jadrjeschka, dokelz w tajkich slowach, kaz w jadrjeschku, najböle zakhowana lezi htuboka mudroscz ziwjenja. P ren je jadrjeschko serbskim maczerjam: M acz swjatoho J a n a w ot kschiza swojim dzeczom hluboko zaschczcpi wernoscz, zo je B öh je stworil k swojej czesczi. Husto praschesche so sich, hdyz dzetachu, wuknjechu atd.: K czom u to czinisch?" a dyrbjachu Potom dzeczi w otm olw icz: Dokelz z tym B oha czesczu a k tom u sym stworjeny." W o- czehncz'e swoje dzeczi w ot prenich let z B ohom za B o h a, a tez toone Budza kaz swj. J a n wot kschiza B oha w ot makoscze a wernje ludowacz. 1*

4 4 F e b r u a r, Skönczka skhadz. khow. Mesaczka "'S skh. a kh. rnaly x o \tf ma 28 dnow. 1 Srjeda Jgnacia, bisk. martr Schtwörtk Czistoscz. s. Marije HE Pjatk t B lazija, b. m HE skh. w. 4 Sobota Handrija Korsinsk., b Njedzela Septuagesim a. S cz.: Dzekaczerjo do w inicy pöskani. M at. 2 0, Njedzela Agathy, knj. martr WC Pöndzela Dorotheje, knj. m WC Wutora Romualda, abta X Srjeda Jana z Matha, wuzn Schtwörtk Haplony, knj. martr skh. r. 10 Pjatk t Scholastik!, knjezny s h Sobota Franc. zesal.,b.w. E i h 1 19 Njedzela Seksagesima. S cz.: S y m jo na roschelakej roli. Luk. 8, Njedzela Eulal., knj.; Erhard., b J b Pöndzela Tita, biskopa M) Wutora Valenüna, martr Je? Srjeda Faustina a Jovity, m J? Schtwörtk Juliany, knj. martr QJt Pjatk t Anastasia, martrarja ül Sobota Simeona, bist. m. : A kh. w. Njedzela Kroinkwagesima. S c z. : J ezu s zahoji slepoho. Luk. 18, i l Njedzela Gabina, meschn. m A Pöndzela Eucheria, biskopa Wutora Maksimiana, biskopa Srjeda t* Popjelna srjeda frtf Schtwörtk * Petra Damiana, b. w H kh. r. 24 Pjatk t* Matija, jap. Z wp Sobota * Tarasia, biskopa njedzela posta (Jnvokavit). S cz.: J ez u s spytowany. M at. 4, Njedzela Nestora, bisk. martr unp Pöndzela * Leandra, biskopa Wutora * Romana, abta Wopomnjenja höbne bitt;. 20. W uzwolny dzen J o h o Sw jatoscze bamza Leona X I I I. (1878). 21. Pöstnicy. Skönczenjo kwasnych a toho runjecza ivjeseloro. Hdyz je ro m alym rözku czopko, potom w ittcji wuscht w ozybaja. W etram w ot polnocy w m alym rözku T raw a ro lecze roscze tez na brjözku. v N a rjany Sroeczk-M arije suchota kc^eje; hdyz jeno tclko skönczka sweczi, zo mözesch so na tym z wozom zawröczicz, budze wo zne rojedra doscz. B oh u lubja so cziscze roosebje c jt, kotsiz sebi pscheja mako roazeni a zacpeczi bycz joho mjeua dla." S. Franc, ze S a le s. I. Hermanki. 1. Njeswaczidko sk. 3. Rulan.d sk. 6. Zhorjelc sk. kl. Lukow kn. sk. Z arow kl. K ulow sk. 7. Lukow kl. 8. Radeberg sk. 11. Budyschin sk. 13. Gasyn In. sk. kl. ' 18. K alaw a kn. sk. 20. Wojerecy sk. kl. D am n a sk. 21. B rod y sk. kl. 25. Drerok sk. Trebule kl. a len. 27. Biskopicy sk. Luboraz kn. sk. kl. Hrödk sk. kl. 28. Barschcz kn. sk. kl. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. P o ln y mesaczk 3. febr. rano 6 h. 56 m. C Posledni bertlk 11. febr. dop. 9 h. 31 m. O M lody mesaczk 18. febr. ro noch 3 h. 4 7 m. D P ren i bertlk 2 4. febr. to noch 10 h. 2 8 m. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. M aczenjo z roulkoho rözka trajace popuschczi a zastupja 3. februarja wichory; tola zas so pokhmuri a posledni bertlk 11. pschinjese Pak deschc^ Pak such, za tym hacz je wetr z dolhoho rojeczora abo z ranja. Z ym a zas pschibjera; mlody mesaczk pschinjese nowy such a weczo. P o tom zymne roetry njebjo wujasnja a je rjcnje hacz do könca makoho rözka. _ IV. Cyrkwinska protyka. 2. Srojaty dzen. D o bozeje msche srojec^enjo sroeczkoro a wobkhad. 3. Cyrkroinski srojaty dzen. P o bozej mschi swjeczenjo sroeczkoro k czesczi swj. B iazija a zohnotvanjo schijoro. v 5. W e Radroorju mesaczna njedzela bratrstroa Jezusorocje smjertneje stysknoscze k rouproschenju zbözneje smjcrcze. Pschisp.: Radroorske bratrstroo Jezusoweje smjertneje stysknoscze" dzerzi zjaronu zhrom adnu cyrkroinsku poboznoscz: a) küzdy pjatk rano, b) közdu prenju njedzelu mesaca popokdnju, c) közdu njedzelu Po suchich dnach popokdnju, d) njedzelu Po wschech duschach a pjatu njedzelu posta, na kotrymajz dnomaj je dospokny wotpustk W uzw olny dzen J.S w j a t. bamza Leona X I I I. 21. Popoldnju zdali so roschitke wupyschenjo z rooktarjow. ^ 22. Popjelna srjeda. Cyrkroinski srojaty dzen; do bozeje msche swjeczenjo popjeka a potruschenjo z nim. P oln y pöft, t. r. za dzen jedynkröczne dospolnc nasyczenjo z roostajenjom mjasnych jedzoro. Tajki pöft je tudy z f * rooznamjenjeny. Z apoczatk sch ty rcyczidnow skoho posta a ju t r o w n e j e sporojedze. 23. W olözeny pöft, t. r. za dzen jedynkröczne dospokne nasyczenjo z dowolnosczu mjasnych jedzoro. Tajki pöst m aja z wuwzaczom njedzel wsche dny 40dnowskoho posta, na kotrychz polny pöst njeje, dale soboty wo suchich dnach a vigilijc psched Srojatkam i, psched srojedzenjem i: srojatexu P etra a Pawoka, swj. M arije donjebjeswzacza a wschech Sw jatych. Tönle pöst je tudy z * rooznamjenjeny Srojaty dzen z predowanjom. ^ 26. W Drezdzanach w dwörskej cyrkwi hod^. boza mscha z woprawjenjom a serbskim predoroanjom.

5 M ĕ r c, rm letnik, nta 31 dnow. 1 Srjeda 2 Schtwörtk 3 Pjatk 4 Sobota Albina, biskopa *Simplicia, bamza t* Kunigundy, khezor. * Kazimira, wuzn. Störiczka skhadz khow Mesaczka s-" skh. a kh. Hüg HE njedzela posta (Reminiscere). S c z.: J e z u s na Taborje pschekrasnjeny. M a l. 17, Njedzela 6 Pöndzela 7 Wutora 8 Srjeda 9 Schtwörtk 10 Pjatk 11 Sobota Gerasima, pustnika (g) * Fridolina, abta * Domascha z Akw., w. * Jana wot Boha, wuz. *Franciski, wudowy t* 40 martr. w Seb. * Roziny, martrarki Ä* $ L L ih kh skh. w skh. r njedzela posta (Okuli). S cz.: J ezu s wuhna zkoho ducha. Luk. 11, Njedzela 13 Pöndzela 14 Wutora 15 Srjeda 16 Schtwörtk 17 Pjatk 18 Sobota Hrehorja wulk., b. ^ * Eufrasije, knjezny * Mathildy, kralowny * Longina, stotn. m. * Heriberta, biskopa t* Patricia, biskopa * Narcissa, biskopa M) J? qjl A njedzela posta (Lätare). S c z.: J e z u s nasyczi z 5 khlebami m uzi. J a n. 6, Njedzela 20 Pöndzela 21 Wutora 22 Srjeda 23 Schtwörtk 24 Pjatk 25 Sobota Jözefa,patr.cyrk. G * Kuthberta, biskopa * Benedikta, abta * Oktaviana, m. diak. * Viktorina a tow., m. t* Gabriela, arcjandz. * Přizj. 8. Marlje A jwř kh. w kh. r njedzela posta (Judika). S c z.: Z idza chcedza Jezusa kamjenjowacz. J a n. 8, Njedzela 27 Pöndzela 28 Wutora 29 Srjeda 30 Schtwörtk 31 Pjatk Haschtala, martr. H * Ruperta, biskopa * Guntrama, krala * Viktorina, martrarja * Kwirina, martrarja f*7boloscz. s. M ar Wopornnjenja Hödrre dny. 2. Narodny dzen^joho Sw jatoscze bamza Leona X I I I. (1810). 20. Zapoczatk nalecza. D zen a nöc so runataj. 31. Kralowska renta. HE HE I. Hermanki. 1. Njeswaczidlo sk. 4. Wetoschow kn. sk. 6. Nowosalc kl. Stokpin sk. kl. Z ahan sk. kl. Wetoschow kl. K ulow sk. 7. B art sk. Dobrokug sk. 8. D obroiug kl. Radeburg sk. 9. Padeburg kl. 11. Z itaw a kl. Lubin fit. sk. 13. Halschtrow sk. kl. Z itaw a kn. sk. L ubin kl. Rychwatd sk. kl. Slanknow kn. sk. kl. 14. Laz sk. kl. Krosno kn. sk. R uland sk. 15. Wöspork sk. R uland kl. 18. Z ty K om orow kn. sk. 20. Biskopicy sk. Rychbach sk. kl. Zky Komorow kl. 27. Bjarnac^icy sk. kl. Lubij kn. sk. Pokcznica sk. M uzakow sk. kl. 28. Barsches kn. sk. kl. Gasyn kn. sk. kl. P icn kn. sk. kl. 29. Jazon ca sk Kamjenc sk. Zhorjelc sk. Beskow sk. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. P o ln y mesaczk 5. merca w nocy 1 h. 3 7 m. ^ Posledui bertlk 12. merca w nocy 10 h. 2 5 m. D M lody mesaczk 19. merca pop. 1 h. 15 m. D P ren i bertlk 2 6. merca pop. 2 h. 31 m. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. R jany czas z makoho rözka dale traje; 5. so sczopli a je rjany a m ity poczas hacz do m lodoho mesaczka. T ön 19. merca pschinjese wjele deschcza; 2 6. je deschc^ popuschczil, ale pschemenjaty jery czas traje hacz do könca. Köre mercskoho prochu je zlota winojty. Mercska rosa po Jutrach zmjerznje. Mercska kurjawa w lec^e tuukawa. IV. Cyrkwinska protyka. 1., 3. a 4. Kwatember abo suche dny; 1. a 3. polny, 4. wolözeny pöst. 5. Njedzela po suchich dnach. 19. Cyrkwinski swjaty dzen. 25. Pschikazany swjaty dzen z nyschporom. P o - potduju po nyschporje so boße m artry a swjeczata na woltarjach z fijalkojtej pkachtu zawescheja Njcdzela czerpjenja. W R adw orju titularny swjedzen bratrstwa Jezusow eje smjertneje stysknosczc" a dospokny wotpustk. Jadrjeschka. Z a jutrow nu spowjedz: Nasch lekar (B ö h ) je wschohomöcny a hoji nasche rany tat, zo po joho lekarstwach ant bluzny njezawostanu." S. Hawschtyn. Wscho skutkowanjo, kotrez je K hrystus ze swojej smjerczu na kschizu dokonjak, namakamy we közdej B ozej mschi." S. Domasch z Akwina.,,B o h a luboho Knjeza nosycz w horcze z rjanym i skowam i, joho nosycz we wutrobje z poboznym i pohnuwanjemi, njeje hischcze doscz; ale joho nosycz kaz S im e o n na rukomaj z dobrymi skutkami." S. Franc, ze S a le s.

6 6 H a p r y l, jutrow nik, ma 30 dnow. Skö, iczka skhadz. khow. M esaczka sř'! skh. a kh. Äa 1 Sobota * Hugona, biskopa njed^ela posta (P alm arum ). S cz.: Jezusow y skawny pucz do Jeruzalem a. M a t. 2 1, Njedzela Bolmonczka; Franc jf Pöndzela * Richarda, bist jf skh. w. 4 Wutora * Jsidora, bist. wucz Srjeda * Vincencia Ferrer., w ih Schtwörtk t* Zeleny schtwörtk s h Pjatk 1-*Wulki Pjatk Sobota f* Jutrowna sobota skh. r. J u try. S cz.: J ez u s je w ot smjercze stanyk. Mark. 16, Njedzela Jutrowiilöka Pöndzela Jutrowna pontiž j? Wutora Jutrowna tont. C JE? Srjeda Julia I., bamza s r Schtwörtk Hermenegilda, kr. m Qj Pjatk t Tiburcia, m.; Lidw. k Sobota Basilissy a Anastas.,m njedzela po Jutrach: Beka njedzela abo mkode J u try (Kwasim odogeniti). S c z.: J e z u s so Domaschen z;ewi. J a n. 2 0, Njedzela Akacia, b.; Fruktuosa *< Pöndzela Aniceta, bamza D kh. w. 18 Wutora Baldina, biskopa Srjeda Timona,m.; LeonalX Schtwörtk Theotima, martrarja /irtf Pjatk f Leb. a hozdz.k.; Ansel Sobota Sotera a Kaja, b. m kh. r. 2. m ebm a po Jutrach (M iserikordias). S cz.: J ez u s dobry pa tyr. J a n. 1 0, Njedzela J u r ija, m.; Adalb Pöndzela Fidele ze Sigmar., m E Wutora tu t'* M arka, sczenika H Srjeda Kleta a Marcellina, m Schtwörtk Anastasia, bamza wr Pjatk -j-pawoka wot kschiza Sobota Petra, martrarja njedzela po Jutrach (Ju bilate). S c z.: J ezu s ryczi wo swojim wotendzenju. J a n. 16, Njedzela Zakitar. s. Jöz.; Khat j f 3 2 fiobitc bttöe 1. Daw k za wopalensku pokladmcu. 4. Narodny dzen J oh o Mikoscze biskopa Franca (1811) D ow olenjo kwasnych wjeselow N a rod n y dzen J o h o M ajestoscze krala A lb erta ( ). I. Hermanki. 1. Budyschin sk. kl. K alaw a kn. sk. Trebule kn. sk. fl. o len. 3. K ulow ft. kl. Luboraz kn. sk. kl. Lukow kn. sk. 6. Njeswaczidlo sk. Rum burg sk. kl. 11. Scherachow kl. 12. Dzeze sk. kl. 14. R uland sk. 17. Wöspork sk. Kinspörk sk. W ostrowc kl. P öckowy kl. 19. Radeberg sk. 20. Radeberg kl Drewk sk. kl., 24. M ikoraz sk. kl. Z arow kri. sk meje Lipsk (jutrow na m asa; betnarski tydzen, 1, 7. meje masa). 25. D am na sk. kl. Brody sk. kl Zky K om orow kn. sk. Wetoschow kn. sk. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. Polny mesaczk 3. hapryla Pop. 6H. 4 4 m. C Posledni bertlk 11. hapryla dop. 7 h. 2 8 m. M o d y mesaczk 17. hapryla w noch 10 h. 36 m. H Preni bertlk 25. hapryla dop. 7 h. 5 4 m. III. Wjedro po mĕs. premĕnjenju. D u je-li wetsik 3. hapryla z poknocy abo wjeczora, so w uw jedri, duje-li Pak z poldnja abo krötkoho wjeczora, pschinjese polny mesaczk nowy deschcz; 11. wetr z deschczom; 16. so wuwjedri a zastupi 17. rjany naletny czas; 25. zas wetry z deschczom.. Czopke deschcze w haprylu lubja dobre zne. C zim zaze w haprylu hlohonc kczeje, czim prjedy do Jakuba budza zne. IV. Cyrkwinska protyka. 2. D o bozeje msche swjeczenjo bokminy a wobkhad. Passion swj. M ateja. 4. Passion swj. M arka. 5. Passion swj. Lukascha. 6. Cyrkwinski swjaty dzen. B o za m artra z bekej ptachczic^ku zaweschena. Prenje swj. w oprawjenjo dzeczi. P o G lo ria" zwjazanjo zwonow. P o bozich skuzbach wotkrywanjo woktarjow. 7. B oza martra z czornej pkachcziczku zaweschena. Ceremonije. Wotkrhc^o a czesczenjo Jezusow oho swj. kschiza. Predow anjo. B oza mscha z pschedpschezohnowanym woporom. Passion sw j.j a n a. Wobkhad z B ozim Czekom k bozomu rowej. Nyschpor. 8. D o bozeje msche zohnowanjo wohenja, jutrowneje swecy a kschczenskeje wody. Pschi G lo ria" wotwjazanjo zw onow. W jeczor boze horjestaczo. 9. V id i aquam. D ospolny wotpustk. Procesiony kschizerjow" w Khrösczicach, K ulowje, R albicach, Njebjelczicach a W otrowje. 10. Pschikazany swjaty dzen. 11. S w jaty dzen. Procesiony do Rözanta dzeja. 25. Cyrkwinski swjaty dzen. Pröstny wobkhad. Iadrjeschko. Jen a B oza mscha placzi tak wjele, kaz wopor na kschizu." S. Khrysostomus.

7 M e j a. Sköriczka skhadz. khow. Mesaczka u? " t SiS SS L skh. a kh. r ö z o w n i k, ma 31 dnow. 1 Pöndzela Filipaa Jatuba, jap Wutora Athanasia, bisk. wucz I+Z Srjeda Narnak.s. kschiza s h skh. w. 4 Schtwörtk Floriana, m.; Moniki Pjatk t Pia V., bamza M ) Sobota Jana psched lacz. wrot M o njedzela po Jutrach (Kantate). S c z.: J ez u s lubi Ducha swjatoho. J a n. 16, Njedzela Staniskawa, bisk. m Pöndzela Zjewjenjo s. Michaka J f skh. r. 9 Wutora Hrehorja z Naz., b. w Q Jt Srjeda Äntonina, biskopa C Schtwörtk Mamerta, biskopa Pjatk t Nerea;Pankracia,m jq L Sobota - Servacia, biskopa njedzela po Jutrach (R ogate). S cz.: J ez u s napom ina k modlenju. J a n. 16, Njedzela Bonifacia, martrarja Pöndzela Jsidora, röln.; Sofije Wutora Jana z Nepomuka, m «HP Srjeda Paschala Bayl., w. D kh. w. 18 Schtwörtk Božoho spĕda Pjatk f Petra Celestina, bmz Sobota Bernardin.Senensk., w njedzela po Jutrach (Eksandi). c i : J ez u s ryczi wo swjatym Duchu troschtarju. J a n. 15, 26 16, Njedzela Feliksa wot Kantal., w Pöndzela Emilia; Julije, knj. m Wutora Gottharda,b.; Desider kh. r. 24 Srjeda S.Mar.pomoc.kschescz s « Schtwörtk Hrehor.VII.; Hörb. H W C Pjatk t Filipa Neria, wuzn Sobota * Mar. Madl. w. Pazz Sw jatki. S c z.: Schtöz B oha lubuje, joho kaznje dzerzi. J a n. 1 4, Njedzela Swjatkowiiiöka Pöndzela Swjatk. pondźela Wutora Swjatkow. wutora Srjeda t* Angele Merici, knj Wopomnjenja fldbitc dny. 1. Wakpory. 14. Kschizowny tydzen. 17. Zaczm iczo skönczka (zapoczatk rano po 7 hodz.). 7 ~l~ JH onw ftiłki 1. B a rt sk. kl. Rakecy kl. R am now sk. fl. Z ty K om orow kl. Wetoschow kl. 2. Z arow wokm. 3. Njeswaczidko sk. 6. Budyschin sk. Dobrokug sk. 8. Biskopicy kl. Radm ericy sk. kl. Luboraz kn. sk. kl. Lukow kn. sk. Z ahan sk. kl. 9. Lukow kl. R uland sk. 10. Minakak sk. P olcznica sk. R uland kl. 11. Beskow sk. 12. Peskow kl. 13. Z itaw a kn. sk. K alaw a kn. sk. 15. L ubij sk. kl. Kamjenc sk. kl. W ojerecy sk. kl. K alaw a kl. 20. Lubin kn. st. Trebule kn. sk Biskopicy sk. Wöspork sk. Kinspörk sk. Skanknow kn. sk. kl. L ubin kl. G asyn kn. sk. kl. Hrödk sk. kl Kinspörk kl. Barschcz kn. st. kl. 24. Radeburg sk. Rum burg kl. 30. W olbramech sk. kl. K ulow sk. kl. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. P o ln y mesaczk 3. meje dop. 9 h. 2 9 m in. C Posledni bevtti 10. meje pop. 1 h. 3 2 m in. O Mkody mesaczk 17. meje dop. 8 h. 3 0 m in. ) P reni Bertis 25. meje w noch 1 h. 39 min. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. _ Wjetscha pokojca meje je njelubozna. 3. pschemenjate; 10. wjele deschcza; deschcz drje wopschestanje, tola tez 17. hischcze pschemenjate, hacz so blize k 25. wuwjedrr a rjany czas zastupi. Mejske hrim anja bura wjesela. Mejske roje zkota drohe. Schtöz do Wakpory naroscze, to po Wakporje zas zahinje. K az dokho zaby do J u rja rjechtaja, ta t dokho Po J u rju mjelcza. IV. Cyrkwinska protyka. Pschedsp.: W meji je mejski nyschpor w B udyschinje, W otrowje, M arijnej Hwezdze, Khrösczicach, Njebjelczicach, Rözencze a Kulowje. 1. S w jaty dzen z predowanjom. 3. S w jaty dzen z predowanjom. 6. Cyrkwinski swjaty dzen zakitarstwa cykeje biskopskeje wosady. 1 5., 16. a 17. Wobkhady kschizownoho tydzenja Pschikazany swjaty dzen. 5ßo sczenju zdalenjo horjestacza, jutrowneje swecy a zaweschenoho kschiza W e dwörskej cyrkwi w Drezdzanach serbske predowanjo. 26. W e W otrowje rano (po % 6 hodz.) wotkhad procesiona do Krupki SobotapschedSw jatkam i. V igiln y (wolözeny) Post. W obnowjenjo dupy Pschikazany swjaty dzen. 30. S w jaty dzen. Procesiony do Rözanta dzeja Post suchich dnow abo kwatember. P o ln y pöst (jenokröczne nasyczenjo a zdzerzenjo mjasnych jed^ow). Jadrjeschko. W ulke kralestwo wobsynje, schtöz m a swoju wutrobu w mocy." S. Bernard.

8 Junij, fnraznik, ma 30 dnow. Skönczka skhadz. khow. h. Ist. M.ffaczka skh. a kh. 1 Schtwörtk Juvenc.; Pamfilia <A Mo skh. W. 2 Pjatk t* Marcellina; Bland Wo Sobota * Paule, knj. martr X njedzela po Swjatkach. S c z.: Wupöskanjo japoschtokow. M at. 28, Njedzela Najswj. Trojicy Je? Pöndzela Bonifacia, bist. martr qjl Wutora Norberta, biskopa qm Srjeda Roberta, abta A Schtwörtk Božoho Ćĕła C j<l skh. r. 9 Pjatk t Prima a Felician., m He» Sobota Marhaty, kralowny njedzela po Swjatkach (1. po S. T rojicy). S c z.: Pchirunanjo wo wulkej wjeczeri. Luk. 14, Njedzela Barnabasa, japoschtola Pöndzela Jana wot s.fakunda,w Wutora Antonia z Padua, w Srjeda Basilia wulk., b. wucz w? Schtwörtk Dokh.Boz. Czela D wř kh. w. 16 Pjatk f Benna, bistopa Sobota Montana, wojaka m njedzela po Swjatkach (2. po S. T rojicy). S c z.: Pschirunanjo wo zhubjenej wowcy. Luk. 15, Njedzela Erasma, bisk. martr HE Pöndzela Juliany; Gervasia, m Wutora Silveria, bamza martr Srjeda Aloisia z Gonzaga, w Schtwörtk Paulina, biskopa Pjatk t Ediltrudy, knj. kr. H Sobota Nar. s. Jana kschcz. 4. njedzela po Swjatkach (3. po S. Trojicy). Luk. 5, S c z.: B ohaty popad rybow. 25 Njedzela Wilhelm«, abta kh. r. 26 Pöndzela Jana a Pawoka, m Wutora Ladiskawa, krala r 6! Srjeda * Leona II., bmz Mo Schtwörtk Pĕtra a Pawoła, j Wh Pjatk t Wopomnj. s. Pawoka Wopomnjenja Höbne bitt) Zapoczatk lecza. Najdlejschi dzen z najkrötschej nocu S y d o m spancow Kralowska rento. I. Hermanki. 2. R nland sk. 5. K ulow sk. 6. P icn kn. sk. kl. 7. Njeswaczidko sk. 10. Lubin wokm. 12. Zhorjelc sk. kl. Rychwatd sk. kl. 13. Krosno kii. sk. 17. Lubin fit. sk. 19. Huczina sk. kl. Halschtrow sk. G ubin kn. sk. Luban kl. M uzakow sk. kl. 21. Radeberg sk. D am na sk. kl. 24. W jeleczin kl. B rody sk. kl. 26. Rychbach.sk. kl. Drewk sk. kl. Luboraz kn. sk. kl. Z arow kn. sk. kl B a rt sk. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. Pokny mesaczk 1. junija tvjeczor 9 h. 31 m. C Posledni bertlk 8. junija pop. 6 h. 7 m. O M iody mesaczk 15. junija pop. 7 h. 31 m. ) P ren i bertlk 23. junija pop. 6 h. 59 m. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. Pokny mesaczk w juniju pschinjese Pak rjany czas Pak deschcz, za tym hacz 1. junija wjeczor wetr duje Pak wot poknocy abo w jeczora, Pak w ot pokdnja abo krötkoho wjeczora; 8. rjenje; 15. pschemenjate; 23. tej preni bertlk mesaca hischcze wobstajne wjedro ryepschinjese. Czopky junij z mokrotu Njehrozy wschak drohotu. Hdy^ na swj. T rojicn deschcz jeno pokapa, nie njedöndze, budze cyke leczo deschcz a pödla sucho; hdyz Pak bornofnje, za cyke leczo deschcz njezeschkodzi. Deschcz na swj. J a n a skazy zito a byrnje pod kosn byto (sczehnje zorno). IV. Cyrkwinska protyka. 2. Pokny pöst suchich dnow. 3. W olözeny pöst. Könc jutrowneje spowjedze. 4. Zasy A sp erges m e. 7. Nyschpor z B ozim pozohnowanjom. 8. Pschikazany swjaty dzen ze swjeczenjom pschez 8 dnow. Swjedzenski wobkhad z B ozim C^ekom k schtyrjom woktarkam. 15. Cyrkwinski swjaty dzen popokdnju z wobkhadom z B ozim Czeiom. 16. Sw jcdzen swj. B en n a, patrona diöcesy a serbskoho kraja. T ez swjedzen najswjeczischeje W ntroby Jezusoweje S w ja ty dzen. 28. B igilny (wolözeny) pöst. 29. Pschikazany swjaty dzen. Dospokny wotpustk dla kschesczanskeje wnczby. Äadrjeschka. B öh zada w ot nas sweru wjele böle we makych wecach, kotrez je nam dowerik, dyzli zo ze zadosc^u so horim y za wulkimi wecami, kotrez wot nas njewotwisuja." S. F r. ze S a les. Zakon B o zi njesudzi skutk, ale znntskowne zmyslenjo." S y - li w czera so S. Basilius. zabkudzik, wröcz so dzensa." S. Hawschtyn.

9 r p r a z n i k, Julij. ma 31 dnow. Slönczka skhadz.! khow. ] M rsaczka - s * '! Ä o skh. a kh. 1 Sobota ^Theobalda, skh. w. " 5. njedzela Po Swjatkach (4. po S. T rojicy). S c z.: Sprawnoscz farizejow. M a t. 5, Njedzela Domapyt. s. Marije Qj Pöndzela Anatolia, biskopa LZ Wutora Prokopa, abta; Berty A Srjeda Cyrilla a Methodija,w A Schtwörtk Dominiki, knj. inartr He» Pjatk spulcherije,knj.khz.e Sobota Khiliana; Hilzbjety njedzela po Swjatkach (o. po S. Trojicy). S cz.: J ezu s nasyczi ze 7khlebami m uzi. Mark. 8, Njedzela Veroniki w. Jul., knj rfř skh. r. 10 Pöndzela Rusiny a 76t.; Felicit fr# Wutora Brikcia, bist. martr fhf Srjeda Jana Gualberta, abta m? Schtwörtk M arhaty, knj. martr Pjatk t Bonaventury, bist. w n Sobota Hendricha 11., krala D n kh. w. 7. njedzela po Swjatkach (6. po S. Trojicy). S cz.: l.zrofetojo we wowczich drastach. M at. 7, Njedzela S. Marije na Karmel HE Pöndzela Aleksia, wuzn HE Wutora Kamilla z Lellis, w Srjeda Vincencia z Paula Schtwörtk Hieronyma Aemiliana w Pjatk t Praksedy, knjezny a Sobota Marije Madleny * ' 8. njedzela po Swjatkach (7. po S. Trojicy). S cz.: Njesprawny nuknicar. Luk. 16, Njedzela Apollinar., b. Libor. H & Pöndzela Khrysüny, knj. martr i 25 Wutora Jakuba starsch., jap r t Srjeda Hany, maczerje s. M b kh. r. 27 Schtwörtk Pantaleona, lekarja m Pjatk fviktora; Jnnocenc.,b Sobota Marthy, knjezny njedzela po Swjatkach (8. po S. Trojicy). S cz.: J ezu s pkaka na Jeruzalcm. Luk. 19, Njedzela Abdona asenn., m.<i «X skh. w. 31 Pöndzela Jgnacia z Lojola, wuz Wopornnjenja hödne dny. 15. D zelm ja japoschtolow Zapoczatk psyczich bitoro. 28. W u- zwolny dzcn budyschinskoho tachauta Franca (1875). I. Hermanki. 1. Zky K om orow kn. sk. Lukow kn. sk. 3. ^uska sk. kl. Dzeze sk. kl. K ulow ji. Zky K om orow kl. 5. Njcswaczidko sk. 7. R ulaud sk. 8. K alaw a kn. sk. Lubin kn. sk. 10. Biskopicy sk. K alaw a kl. T rebule kn. sk. kl. 11. Barschcz kn. sk. kl. 12. Minakak sk. 17. Lubij kn. sk. P olcznica sk. 18. Pokcznica kl. 19. Radeburg sk. 22. Z itaw a kn. sk. 24. Wöspork sk. v 27. Kamjenc sk. Z arow kn. sk. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. Polny mĕsaczk 1. julija dop. 7 h. 6 m. ( Posledni bertlk 7. julija w uocy 10 h. 5 0 m. M o d y mĕsaczk 15. julija dop. 7 h. 59 m. ) P ren i bĕrtlk 23. julija dop. 11 h. 15 m. Pokny mesaczk 30. julija pop. 2 h. 5 9 m. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. P otn y mesaczk hrozy z toetrom a deschczom; tola so wuwjedri a je w ot 7. rjany czas; mkody mesaczk 15. pschinjese wetry z deschezom; 23. hrim anja a wjele deschcza; tez dale wostanje pschemĕnjate. J e liz o na dom apytanja s. M arije deschczuje, traje deschcz 4 njedzele. J e -li tsi dny do J a kuba ijenje, wobkruczi so zito. N a s. Jakuba wschitcy czakaja (dokelz zne pschinjese); s. Janej pak do woczow hladaja, hacz tola Jakub njeje (na peskach). IV. Cyrkwinska protyka. 2. Sw jaty dzen. Proeesiony do Rözanta dzeja. 13. Lubjeny swjaty dzen Njebjelczanskeje wosady z predowanjom a z wobkhadom wokoko polow. 16. Sw jedzen skapulira. 22. S w jaty d M. Kermuscha we Schpitalu S w ja ty dzen Cyrkwinski swjaty dzen. 28. W uzw olny dzen budyschinfloho tachanta F ranca. (1875.^1 30. R ano w ^/zohodz. wotkhad procesiona z Khrösezie k swjatej Hanse, do F ilip sd orfa a Rum - burga. 31. Rano w 1j26 h. wotkhad procesiona z B udyschina do Rum burga. Jadrftschka. O czlowjecza wutroba, o wboha wutroba, o wutroba polna horja, pode^ischezaua z bolosczu, kak budzesch so nehdy wjeselicz, hdyz budzesch pschepjelnjena z njebjeskej radosezu." S. A n selm u s.1 W e wschech skutkach njech so közdy prascha: B y ty tat czinik, dyrbjak-li netkle wumrjeev?" v S. Bernard. Wulke zlo je lenjoscz; wona czini, zo za czezke masch, schtoz je lohke." S. Khrysostomus.

10 10 A u g u s t, Slöliczka Mesaczka skhadz. khow. z n jen e, ma 31 dnow. t f skh. a kh. "ä'g, 1 Wutora S. Petra w rjeczazach Srjeda Alfonsa z Liguori, w Schtwörtk Namak. s. Schczepana Pjatk t Dominika, wuznaw Sobota S. Marije na snehach irtf njedzela po Swjatkach (9. po S. T rojicy). S c z.: Aarizej a we templu. Luk. 18, ckönik 6 Njedzela Pschekrasnj. Khryst. C rff Pöndzela Natuscha, biskopa umt Wutora Cyriaka, martrarja w? skh. r. 9 Srjeda Khetana, wuznaw M Schtwörtk Law rjm ca, martr Pjatk fsusanny, m.;filum n Sobota Klary, kujezny njedzela po Swjatkach (10. po S. T rojicy). S c z.: J e z u s wustrow i hkuchonemoho. Mark. 7, Njedzela Hipol.; I. Berchm.D kh. w. 14 Pöndzela * Eusebia, meschn. m s t Wutora DonjeTb.wz.s.Mar s t Srjeda Hyacintha, meschn S t Schtwörtk Liberata, abta Pjatk t Heleny, khez.wudowy i f Sobota Sebalda,w.; Ludw.,b j f njedzela po Swjatkach (11. po S. Trojicy). S cz.: Mikoscziwy Sam aritan. Luk. 1 0, Njedzela Bernarda; Joach., w i h Pöndzela J.Franciski w Chantal kh Wutora Timothea, martr. H Srjeda Filipa Benicia, wuzn Schtwörtk Bartromja, japoscht kh. r. 25 Pjatk f Ludwika, krala Sobota Zefyrina, bamza njedzela po Swjatkach (12. po S. T rojicy). S c z.: Dzesaczo wusadni muzscy. Luk. 1 7, Njedzela Jözefa z Kalasanca, w Qj Pöndzela Hawscht., bisk. wcz. <I skh. w. 29 Wutora Jana kschczen. sczatoho A Srjeda Rozy Limanskeje, knj >*» Schtwörtk RaimnndaNonnata,w Woponmjeitja Hödne dny Könc psyczich dnow. I. Hermanki. 2. Njeswaczidko sk. 5. Budyschin sk. kl. Lubin kn. sk. 7. Kinspörk sk. K ulow sk. kl. 8. B art sk. Laz sk. kl. 9. Zly K om orow.kn. sk. 14. G ubin kn. sk. Zahan sk. kl. Skanknow kn. sk. kl. 15. Dobrokug sk. 16. Dobrokug kl. Wulke Z dzary sk. kl. 17. Beskow sk. 18. Beskow kl. 19. R uland sk. Wetoschow kn. sk. 21. Zhorjelc sk. kl. Pokcznica sk. G asyn kn. sk. kl. R uland kl. Rum burg sk. kl. Wetoschow kl 2 3. Radeberg sk Halschtrow sk. kl. Hrödk sk. kl. 26. Barschcz kn. sk. 28. Wöspork sk. kl. Luban kl. Lukow kn. sk. 29. Lukow kl. B rody sk. kl. 30. Jazon ca sk. 31. Trebule kn. sk. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. Posledni bertlk 6. augusta rano 5 h. 11 m. Mkody mesaczk 13. augusta w noch 10 h. 8 m. ) P ren i bertlk 22. augusta w noch 1 h. 5 3 m. P o ln y mesaczk 2 8. augusta w noch 10 h. 1 6 m. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. W auguscze so na khwilu w uwjedri, tola 6. zastupi nowy deschcz; Potom Pak je pschez cyky mesac hacz do könca rjeuje. B udza da-li B öh rjane zne. W etry z poknocy w auguscze wobstajny rjany czas weschcßa. N a mnohe hrim anja w auguscze masch mokru zymu woczakowacz. S u - li w auguscze sylne rosy, tez wjedro najböle rjane w o- stanje. IV. Cyrkwinska protyka. 2. W klöschtrje M arijnej Hwezdze a w R u m - burgu dospokny wotpustk Porciunkula". 10. S w ja ty dzen. 14. V igiluy (wolözeny) Post. Rano w 7 hodz. wotkhad procesiona z Khrösczic do W ölm s- dorfa. v 15. Pschikazany swjaty dzen. D o bozeje msche swjeczenjo zelow. 20. W klöschtrje M a r. Hwezdze dospolny wotpustk. W Radworju dospokny wotpustk a kermuschka. 24. S w jaty dzen. W Njebjelczicach dospokny wotpustk bratrstwa s. Bosczana. 27. T ez swjedzcn najcziscz. W utroby s. M arije. W Brunjowje dospokny wotpustk. Äadrjcschka. Porok zlych je khwalba za dobrych." S. Hieronym us. Kejzor K orla V. so közdy dzen, tez tue wöjnskim czasu, hodzinu dokho modlesche. Nehdy da so zapöskanc druhoho krala wopowjedzicz, a da kejzorej w ozjew icz, zo so wo wazne naleznoscze jedna. T u jom u da kejzor wotmokwicz: T ez ja netto zanu snadnu naleznoscz dopjelnicz nitnom, dokelz z B ohom jednam." \ t L

11 September, poznjenc, ma 30 dnow. 1 Pjatk 2 Sobota t Egidia, abta Schczepana, krala Slörlczka skhadz. khow Mesaczka rř rř skh. a kh njedzela po Swjatkach (13. Po S. T rojicy). S c z.: Nichts njemöze dwemaj knjezomaj skuzicz. M at. 6, Njedzela S. Jandz. pestonow itn? Pöndzela Rozal.Palerm., knj. E urtp Wutora Lawrjenca Jusümana flrtf Srjeda Albina, biskopa ftk skh. r. 7 Schtwörtk Reginy, knjezny Pjatk t Ńaroda s. Mari je Sobota Gorgonia, martr E njedzela po Swjatkach (14. po S. T rojicy). S cz.: M orw y mlodzenc we N aim. Luk. 7, Njedzela M jena s. M arije Pöndzela Miklawsch a Tolentinsk WC Wutora Guidona, wuznaw.d kh. w. 13 Srjeda Materna, biskopa Schtwörtk Powysch. s. kschiza Pjatk t Nikomeda, martr i f Sobota Kornel. a Cypriana, b r 1! njedzela po Swjatkach (15. po S. T rojicy). S c z.: J e z u s wustrowi wodukawoho. Luk. 14, Njedzela 7 bolosczow s. Marije jr*i Pöndzela Domascha z Villanowa Wo Wutora Januaria, bisk. martr Srjeda t* Eustachia, martr. Z Schtwörtk Mateja, japoschtola Pjatk t* Mauricia, martr kh. r. 23 Sobota *Thekle, knj.; Lina,bz Qj njedzela po Swjatkach (16. po S. T rojicy). S cz.: Najwjetscha kaznja we zakvnju. M at. 22, Njedzela S. Mar. wo wukupj. j Pöndzela Viktora, m.; Kleosy A Wutora Justiny, martrarki A Srjeda Kosmy adamian.m.<a >*» skh. w. 28 Schtwörtk Wjacskawa, wöjw. m < Pjatk f Michala, arcjandz irtř Sobota Hieronyma, meschn. w n 7 21 ZSoponmjenja hödne dm Zapoczatk nazym y. Dzen a noc so runataj Kralowska renta. 11 I. Hermanki. 2. Ginspörk sk. Z itnw a kl. 4. Z itaw a kn. sk. Kulow sk. 6. Njeswaczidio sk. D am na sk. kl. 7. M uzakow sk. kl. 8. Wokbramecy sk. kl. R uland sk. 9. K alaw a kn. sk. 11. Biskopi^y sk. N ow osalc kl. K alaw a kl. Dzeze sk. kl. Z arow kn. sk. kl. 13. Radcburg sk. 14. Radeburg kl. 16. Drewk sk. kl. Lubin kn. sk. 18. Kamjenc sk. kl. W ostrowc kl. Rychbach sk. kl. Lubin kl. 20. Radeberg sk. 21. B art sk. kl. 25. Biskopicy kl. Wojerecy sk. kl. G ubin kn. sk. kl. Stanknow kn. sk. kl. Trebule kn. sk. kl. a len okt. Lipsk (Michakska m asa; w ot 25. sept. hacz 1. okt. betnarski tydzcn, okt. masa). 27. P olcznica sk Polcznica kl W jeleczin kl. 30. Huska sk. kl. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. ^ Poslcdni bertlk 4. septembra pop. 2 h. 2 4 m. M lod y mesaczk 12. septembra pop. 1 h. 56 m. P ren i bertlk 20. septembra pop. 2 h. 26 m. < I Poknh mesaczk 27. septembra rano 6 h. 8 m. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. Zapoczatk septembra je rjany a czoply; wot 4. pokhmnrjene a pschemenjate; 12. wjele deschcza; 20. deschcz je pschestal, mthowe dny a kurjawy; 27. wetry druhdy z deschczom. M rözy do Michaka pschindu po W alporje zas. Hdyz zoldze do M ichala Padaja, masch zaznu zym u woczakowacz. Njewjedra w septembru such a lob w makym rözku. IV. Cyrkwinska protyka. 5. R ano w V26 wotkhad procesiona z klöschtra M ar. Hwezdy do Krupki. 8. Pschikazany swjaty dzen. Procesiony do R ö- zanta dzeja. 10. T itularny swjedzen serbskeje cyrkwje we B u - dyschinje a kermuscha. 20. a 22. Post suchich dnow abo kwatember (pokny Post). 21. S w ja ty dzen. Procesion z Budyschina do F ilip sd orfa. 23. W olözeny pöst W Drezdzanach serbske predvwanjo S w ja ty dzen. 30. Pschipoldnju wotkhad procesiona z Khrösczic do K ulow a. Äadrjrschka. Z loho czlowjeka skerje z mjelczenjom dyzli z wotm olwjenjom pschewinjesch." S. Khrysostomus. Wschitcy bjezbözni su ziw i jenoz tohodla, Pak zo bychu so w obroczili, Pak zo bychu Pschez nich dobri pruhowani byli." S. Hawschtyn. 2*

12 Oktober, w inowe, ma 31 dnow. Slöiiczka skhadz. khow. M tsaczka - A-p ä.1 Sś L skh. a kh. 18. njedzela po Swjatkach (17. po S. Trojicy). S cz.: J ezu s wustrowi wiczniw oho. M a t. 9, Njedzela R özarija s. M arije Pöndzela Othona, biskopa JtH? Wutora Jözefa z Kupertina, w Srjeda FranciskazAssisi,w.E Schtwörtk Placida, martr skh. r. 6 Pjatk f Brunona, wuznaw Sobota Marka, bmz.; Sergia m njedzela po Swjatkach (18. po S. T rojicy). c i : Kwasna hosczina krala. M a t. 2 2, Njedzela Brigitty, wudowy WC Pöndzela Dionysia,b.m.; Rustika Wutora Franciska Borgias, w jf Srjeda Gereona, martr Schtwörtk Maksimiliana, bist. D kh. w. 13 Pjatk t Eduarda, krala r*i Sobota Kallista, bamza sh njedzela po Swjatkach (19. po S. T rojicy). S cz.: J ezu s wustrowi kralowskoho syna. J a n. 4, Njedzela Theresije, knjezny Pöndzela Hawla, abta Wh Wutora Jadwigi, wudowy Wo Srjeda Lukascha, sczenika a lek Schtwörtk Petra z Alkantara, w Pjatk fjanazk.; Wendel. H «L Sobota Wörschule, knj. m kh. r. 21. njedzela po Swjatkach (20. pv S. T rojicy). S c z.: Njesmilny wotroczk. M at. 18, Njedzela Severa, b.; Kordule Pöndzela Severina; Jan. Kapist Wutora Rafaela, arcjandzela *< Srjeda Khrysantha; M. Alak Ha» Schtwörtk Evarista, bamza <I n skh. w. 27 Pjatk f Florencia, martr ihř Sobota Symana a Judy, j iwř njedzela po Swjatkach (21. po S. Trojicy). S cz.: W o daüskim pjenjezu. M at. 22, Njedzela Eusebije, knjezny Pöndzela Theodorita, meschnika ** Wutora * Wolfganga, biskopa n 8 53 Wopomirjenja ködne dny. 1. Dawk za wopalensku pokkadnicu. 29. Nastupny dzen Joh o Majestoscze krala Albcrta na trön (1873). I. Hermanki. 2. Huczina sk. kl. Rakecy kl. Scherachow kl. G asyn kn. sk. kl. Luboraz kn. sk. kl. Hrödk sk. 4. Rjeswaczidio sk. 9. Biskopicy sk. L ubij sk. kl. R um burg sk. kl. Z arow wokm. K ulow sk. kl. a wokm. 10. Barschcz kn. sk. kl. 11. M inakat sk. Zky Komorow kn. sk. 16. Mospork sk. Kinspörk sk. Rychwald sk. kl. Z ahau sk. kl. 17. Kinspörk kl. 21. Wetoschow kn. sk. 23. Bjarnaczicy sk. kl. Halschtrow sk. Wetoschow kl. 24. P icn kn. sk. kl. B rody sk. kl. 25. Radebcrg sk. 26. Radeberg kl. Beskow sk Beskow kl. 28. Drewk sk. R uland sk R uland kl. 31. Lukow kl. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. Poslcdni bertlk 4. oktobra w nocy 3 h. 15 m. Mkody mesaczk 12. oktobra rano 6 h. 59 m. P reu i bertlk 20. oktobra w nocy 12 h. 52 m. P oin y mesaczk 26. oktobra pop. 3 h. 31 m. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. K azath czas tez do oktobra ttaje; 4. zym a z deschczom; 12. wetry druhdy z deschczom; srjedz oktobra so w uw jedri, je pak 20. zym ny czas; pokny mesaczk 2 6. Pak zas czoplische rjane dny pschinjese., Njewjedra w oktobru weschcza njewobstajnu zym u a nim aja z wjetscha dobrych sczehwkow. Hdyz na H awla deschczuje, traje deschcz hacz do Höd. J e -li dub liscze njepuschcza, krutu zymu. zmejemy IV. Cyrkwinska protyka. 1. W Radw orju swjedzen poswjeczenja cyrkwje a kermuscha. W K ulowje preui wotpustk. 4. M jeniny biskvpa F ranca. Sw jedzen kulowskeje wosady. 8. W Kulowje swjedzen poswjeczenja cyrkwje a kermuscha; druhi wotpustk. 15. W e W otrowje a w klöschtrje M arijnej Hwezdze kermuscha. 21. Cyrkwinski swjaty dzen W Khrösczicach swjedzen poswjeczenja cyrkwje a kermuscha. 28. Sw jaty dzen. 31. B igiln y pöst dla swjedzenja Wschech Swjatych. Jadrjesthka. H dyz pytnjesch, zo so swet tebi smeje, dokelz sy pvbvzny, smej so jom u tez a wjesel so nad tak czesczomnym ponizenjom, kaz te Je, kotrez so za pöccziwoscz czerpi." S. Franc, ze S a les. Hdyz bu swj. H adrijan ze sw ojim i synam i wery dla czw ilow any, praschesche so joho pohanski sudnik Sekundian, hdzc je poklady cyrkwje skho- tont. T u z jom u nadobny m artrar da spodziwne wotmokwjeujo: Nasche poklady su nasche dusche; te nochcemy nihdy na m hdy zhubicz." c

13 13 November, Slönczka Mesaczka skhadz. khow. skh. a kh. b n a z y m n i k, ma 30 dnow. 1 Srjeda Wšĕch Swjatych Schtwörtk Wsch. khud. dusch.c Pjatk t Huberta, biskopa HE skh. r. 4 Sobota Korle Boromejsk., b W C njedzela Po Swjatkach (2 2. po S. T rojich). S c z.: J e z u s zbudzi J a ir o w u dzowku. M a t. 9, Njedzela Zacharije a Hilzbjety Pöndzela Leonarda, abta s c Wulora Amaranta; Willibrord i f Srjeda 4 krönowan. martrarj Schtwörtk Theodors, martr X Pjatk f Handr. Avellina, w sh Sobota Merczina, biskopad rht kh. w njedzela po Swjatkach (23. Po S. T rojicy). S c z.: Pjanka mjez dobrym symjenjom. M a t. 13, Njedzela Merczina, bamza ü b Pöndzela Staniskawa Kostki, w ü b Wutora Livina, biskopa Srjeda Herty, knj.; Leopolda Schtwörtk Othmara; Edmunds, b Pjatk f HrehorjaDziwyczinj qx Sobota Hesychia, martr. H A njedzela po Swjatkach (24. po S. Trojicy). S cz.: Zonopowe zorno. M a t. 1 3, Njedzela Hilzbjety, wudowy A kh. r. 20 Pöndzela Feliksa z Valois, w Wutora Woprowanja s. Marije Me» Srjeda Cecilije, knj. martr Schtwörtk Klimanta, bamza Pjatk t Jana w. kschiza, wuz Sobota Khatyrny, knj. nt skh. w. 26. a poslednja njedzela po Swjatkach (25. po S. Trojicy). S cz.: Zapusczenjo Jeruzalem a. M at. 24, Njedzela Konrada; Petra Aleks w Pöndzela Nikasia, bist. martr Wutora Krescmcia, martr Srjeda Saturnina, bisk. m HE Schtwörtk H a n d r i s a, japoscht HE 9 52 Pak u swj. japoschtolowje z dziw am i pohanow wobroc^ili, Pak bjez skutkowanja dziw ow. S u - li dziwy czinili, dha je jich wuczba zawerno w ot B oha wobkruczena a böjska. Njejsu-li^ pak zane dziwy czinili, dha je to najwjetschi i dziw, zo mözachu bjez dziwa swet wobroczicz." S. Hawschtyn. I. Hermanki. 1. Njeswaczidko sk. Hrödk sk. kl. 3. R uland kl. 4. Budyschin sk. kl. T rebule kn. sk. kl. a len. 6. G ubin kn. sk. kl. K ulow sk. 7. B art sk. Laz sk. kl. 8. D am n a sk. kl Potcßnica sk. 13. Stokpin sk. kl. Rychbach sk. kl. 18. Z itaw a kl. L ubin fti. sk. Zky K om orow kn. sk Wöspork sk. kl. Z itaw a kn. sk. L ubin kl. Zky K om orow kl Dobrokug sk Dobrokug kl. Wulke Z dzary sk. kl. Radeburg sk. II. Mesačkowe premenjenja. C Posledni bertlk 2. nov. wjeczor 7 h. 5 6 m. Mkody mesaczk 11. nov. w noch 12 h. 17 nt. P ren i bertlk 18. nov. dop. 9 h. 39 m. Pokny mesaczk 25. nov. w nocy 3 h. 0 m. III. Wjedro po mĕs. přeraĕnjenju. Czopkota popuschczi; 2. deschcz a such; zas so wuwjedri; 11. rjenje ale zym a; 17. so trochu sczopli; 18. zas deschcz abo sneh; 25. stich a torhaty wetr. Njewjedra w novem bru: Pködne czasy k letu. D^en Wschech Sw jatych pschinjese starej' babcyne leczo. H dyz w novembru schtomy z now a kczeja, traje zym a hacz do meje. IV. Cyrkwinska protyka. 1. Pschikazany swjaty dzen. 2. Cyrkwinski swjaty dzen. 5. W R adw orju a K ulowje dospoknh wotpustk po morwych". W Njebjelczicach a Zdzeri (tez wokoko Budyschina) kermuscha. 11. Sw jed zen Njebjelczanskeje wosady (z predowanjom a nyschporom) Budyschinje w tachantskej cyrkwi wopom - njeczo poswjeczenja cyrkwje a kermuscha. 19. W Ralbicach wopomnjeczo swjeczenja cyrkwje a kermuscha Sw jedzen Ralbiczanskeje wosady (z predow anjom a nyschporom). 30. S w ja ty dzen. Zadrjeschka. D rascz so Pschecy tak wjele hacz so hodzi jednorje a pokornje: to je najwjetscha Pycha rjanoscze a westy zakit pschecziwo wohidnosca." ' S. F r. ze S a le s. P o la czkowjekow so wutroba po skowach rozsudza, pola B oha pak siowa po wutrobje." C zim böle nechtö swoje zmyskojte nakhilnos'cze poduscha, c^itn löze pschijima pohnuwanja Boze." S. F r. ze Sales.^ S p od ziw n je! Skoczo pada a hnydom beza ludzo, zo bychu je zbehali: ale duscha dze do zahubjenja, a nichtö so w o to njestara!" S. Bernard.

14 D e c e m b e r, h o d o w n ik, ma 31 dnow. 1 Pjatk 2 Sobota f Eligia, 6.; Mariana Bibiany, knjezny m. Slöiiczka skhadz khow njeb^ela abbenta. S c z.: Znam jenja pscheb subnym bnjom. Luk. 2 1, Njedzela 4 Pöndzela 5 Wutora 6 Srjeda 7 Schtwörtk 8 Pjatk 9 Sobota Franeiska Ksaverskoho Borbory, knj. martr. PetraKhrysologa,b.w. Miklawscha, bist. Ambrosia, bist. wuez. f Njcw.pod.s.Mar. Eutychiana; Leokadije * M rsaezka kh s h Wo skh. a kh skh. r njedzela abbenta. S cz.: Jan ow e poselstwo pola Jezusa. M at. 11, Njedzela 11 Pöndzela 12 Wutora 13 Srjeda 14 Schtwörtk 15 Pjatk 16 Sobota Pschenj.lauret.dom.D Damasa, bamza Epimacha,m.; Maksene. Lueije, knj. martr. Nikasia, bisk. m. t Khrystiny, sluzown. Eusebia Bereelsk., b Wo & Je? OJE A kh. w njedzela abbenta. S c z.: Janow e swedezenjo wo Jezusu. J a n. 1, Njedzela 18 Pöndzela 19 Wutora 20 Srjeda 21 Schtwörtk 22 Pjatk 23 Sobota Lazara, biskopa J> Czak. s. Mar. nap.khr. Nemesia, martr. t* Khrysüana, martr. Domascha, japoscht. t* Flaviana, martr. Viktorije, knj. martr A >* n irtf jwp 4. njedzela abbenta. S c z.: J a n prebuje pokutu. Luk. 3, Njedzela 25 Pöndzela 26 Wutora 27 Srjeda 28 Schtwörtk 29 Pjatk 30 Sobota Njedzela po Hobzoch. Had. a Jevy; Delfin.A Boži dž. nar. Jĕz. Šćĕpana, m artr. Jana, japoscht. Njewin. dzeezatkow fdomasch. z Kant., b.m. Rainera, 6.; Davida *MC»MC S c^.: S im e o n a H ana w o J ezu su reezitaj. Luk. 2, kh. r skh. w Njedzela Sylvestra, bamza jf W o p o m n j e n j a h ö d n e d «y. 2. Skönczcnjo kwasnych wjcsclow. y 2 1. Zapoczatk zym y. Rajkrötschi bzen z najblejschej nocu P atorzica. 31. Kralowska renta. I. Hermanki. 2. Budyschin sk. K alaw a kn. sk. 4. G asyn kn. sk. kl. 6. Njeswaczibko sk. 8. R uland sk. 11. Nowosalc kl. Dzeze sk. kl. Drewk kl. 12. B rody sk. kl. 14. M uzakow kl. 16. Wojerecy kl. T rebule kl. a len. 18. Luboraz kn. sk. kl. K ulow sk. kl. 19. Barsche; kl. 20. Rum burg kl. Ruland kl. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. Posledni bertlk 2. bec. pop. 3 h. 5 4 m. j M lody mesaczk 10. bec. wjeezor 4 h. 35 m. P ren i bertlk 17. bec. wjeezor 5 h. 37 m. Pokny mesaczk 2 4. bec. wjeezor 4 h. 39 m. III. Wjedro po mĕs. přemĕnjenju. S u ch a wichory z novem bra dolho njetraja; 2. so wuwjebri a je zas czoplischo; 10. rjeuje; : 17. rjeuje a kruta zym a; 24. rjeuje a milischo.. Czopty becember z wjele beschezom za noroe i leto m alo zohnowanja pschinjese. Wokolo Höb 1 mokrota zanom u zitu njeschkobzi, czim böte Pak j po Hobzoch. ; IV. Cyrkwinska protyka. 3. Zapoczatk abventa a nowoho cyrkwinskoho \ leto. W Drezbzanach toe bwörskej cyrkwi j serbske predowanjo. ; 4. Cyrkwinski swjaty bzen. ; 6. Cyrkwinski swjaty bzen. : 8. Pschikazany swjaty bzen. W Kulowje titu- ' turnt) swjebzen swjateje M arijnoho towar- 1 stwa knjeznow" z bospolnym wotpustkom za j sobustawy. k W R abw orju wschednje po Jutnjach r N ow ena" k czesczi maezerje bozeje.! 2 0. a 22. P ost suchich bnow abo kwatember (pokny pöst).! 2 1. S w ja ty bzen. 23. B igiln y (Pokny) pöst (patorzica) B oza nbc, w poknocy boza mscha Pschikazany swjaty bzen. 26. Pschikazany swjaty bzen. Pozohnowanjo zitow S w ja ty bzen. P o prebowanju pozohnowanjo a wub^elenjo wina swjatoho Jan a. 28. Cyrkwinski swjaty bzen. Äadrjeschka. > K rcj Khrystusowa je kluez bo parabiza." S. Hieronym us. Czkowjek, kiz w lenjosezi swoje ziwjenjo pase, so sam jeba." S. Esrem. D w e wecy czasy zke czinitej: skazenoscz czko-. wjekow a jich hubjenstwo." S. Hawschtyn. ^ Skutki starschich su knihi, z kotrychz maja b^eezi wuknyc^." S. Khrysostomus. Wostubke je bobre woczehnjcnjo pschez rozwuezenja, trotte a spomozne Pak Pschez bobre pschikiaby." Seneka. Prenje a poslebnje slvwo za wschech starschich: W oczehncze berje swoje bzeezi!

15 Čas božich słužbow w serbskej Łužicy. 15 tachantfla C zas pschestupa bozich skuzbow N jedzele; s. dny D zelaw e dny ej i 3 za njedzele a swj. dny. za dzelawe dny. 1. hapryla, 1. oktobra. a >ä a P a "'S r- «L>_ 5 B s S 5 a 9 2 j 6 a 9 5 a 9 5 a 9 6 a 9 serbfla 9 Khrösczicy... Njebjelczicy... R ad w or.... R albicy.... S chpital njedz. Po Jutrach, 24. augusta. Po 1. meje, po 2 9. septembra. 1. meje, njedz. Po 29. jeptbr. jutry, 21. septembra. Po Jutrach, Po M ichale. 6 a 9 5 a ???? 9 8 ^ 2 Vs8 7, V,7 6 V.7, 7 Po 1. novembru, po jutrach. jutry, 21. septembra. 1. meje, 1. oktobra a V «8,8 7, V,7 6 V.7, ^ 7 V i7 8 W otrow....???? V.8 7 V.7 7 M a rijn a Hwezda. V a 1/*10 / A a l 6 «7 1 R özant.... jutry, 14. septembra. Po 1. oktobra, po jutrach. 6 a 9 5 a V«7 V*7 7 Z d z e r meje, Po 29. septembra. 9 8 V-2 B ru n o w.... V2IO 4 3/48 K u lo w febr., jutry, njedz. Po 4.s e p t.,l. njedz. uov. P s c h is p.: J u t n j e fu w K h rö s c z ic a c h rano w 5 hodz., w R a l b ic a c h 6 a w R ö z e n c z e 6. W s e rb s k e j cyrkwi w B u d y s c h i n j e n a s r j e d a c h a p ja tk a c h w p o s c z e we 8 ran o. W R a l b ic a c h n a p ja tk a c h w p o s c z e w 6 a 8 ran o. W e W o - t r o w j e n a m a ty c h s w ja ty c h d n ach dopoldnja we 8. W M a r i j n e j H w e z d z e n a sobotach rano 6 a 7 a 8. W R ö z e n c z e s o b o t u (pschez cyle leto z wuwzaczom adventa) we 8. W Z d z e r i je 12 kröcz na njedzelach a kaz w D e ln ic h S u ls c h e c a c h, druhdy na dzelawych dnach boza mscha. W L u b i ju su 12 kröcz za leto njedzelske boze skuzby. W H a j - n ic ach najskerje 24 kröcz. 5 a a i/29!/26 a i/29 5 a 8 V.6 e V.9 Bože słužlby w sakskich herbskich krajach. 1) S t a j n e b o z e sk u z b y m a ja : D rezdzany (dwörska cyrkej, w pryncow ym hrodze, Nowe D rezdzany, Friedrichstadt, Jözesininy w ustaw, 2 schulskej khapali), A n n ab erg, Cw ikaw a, F reiberg, H ubertusb u rg, K hem nicy, Lipsk, M ischno, P i r n o, P la w n o, Rothschönberg, Reichenbach a G reiz (közdu 2. njedzelu), A ltenburg a Wechselburg. 2) M is s io n s k e b o z e s lu z b y m a ja : Auerbach (2 kröcz), B rä u n sd o rf (8 kr.), D öbeln (3 kr.), kupjel E lster (m lecze 2 kröcz za uiesac), Frankenberg (2 kr.), G rim m a (12 kr.), G roßenhajn (6 kr.), Hajnichen (4 kr.), Hohenek (8 kr.), H ohnstein (8 kr.), Koldic (2 kr.), Königstein (közdu mesacznu srjedu a röczne swjate dny), Leisnig (1 kr.), M arienberg (12 kr.), Oschatz (2 kr.), P iln icy (cyle leczo), R adeberg (6 kr.), R iesa (2 kr.), R ochsburg (nekotry kröcz), R oßw ein (2 kr.), Schneeberg (2 kr.), Schw arzenberg (4 kr.), Sonnenstein (neschto kröcz), S tollberg (2 kr.), W ald heim (12 kr.).

16 16 Zapis duchownych. (W novem bru 1881.) A. Z budyschinskeje diöcesy. Jo h o miloscz, najdostojnischi knjez Francisklls 33e n te r t, biskop w A zotus, japoschtolski Vikar w fralestwje sakskim, administrator ecclesiasticus w sakskej H ornjej Luzicy, tachant kapitla jroj. P e tra w B u d y - s c h in je, kom thur kral. saksk. zasluzbnoho rja d a atd., rodz. w G rafensteinje w Czechach 4. h apry la ; wufwjeczeny 4. augusta 1834, wuzwoleny za tachanta 28. ju lija , za biskopa swjeczeny 19. m erca I ) W B u d y s c h i n j e : a) w konsistoriu: k. Jakub K u c z a n k, can. cap. senior; k. P e tr S c h o l t a, can. cap. cantor; b ) w serbskej cyrkw i: k. M ichal H ö r n ik, f a r a r ; k. Jakub S k a l a, kaplan; c) w tachantskej cyrkwi: k. Jözes S c h ö n b e r n e r, dopokdn. p re d a r; k. J u r i j N o w a k, katecheta (sobu za Zdzer a L ubij); d) n a wuczenskich w ustaw ach: k. H erm ann B l u m e n t r i t t, direktor sem inara; k. Jö zef D i e n s t, direktor tachantskeje wuczernje. 2) W B ru n o w je : k. A lbert B ecker, kaplan. 3) W G ru naw je: k. Jözef B r e n d l e r, adm inistr. 4) W Khrösczicach: k. Jak n b W e r n e r, f a ra r; k. Jakub S c h o k ta, kaplan. 5) W K önigshainje: t. P a w o t R e i m e, fa ra r. 6) W M a rijn e j Hwezdze: k. D r. J a n Chrysostom E i s e l t, probst; k. Aleksander H its c h fe l, kaplan; k. Benedikt C h e jn o v s k y kaplan; k. Vincenc V ie lk in d, kaplan. 7) W M arijn y m D o le: k. N iw ard K ö s t l e r, p robst; k. Jnnocenc J a w o r k, kaplan; k. Joachim g e l b e r, kaplan. 8) W Njebjelczicach: k. Miktawsch S m o l a, f a r a r ; k. A ugust K u b a s c h, kaplan. 9) W N ow ym Leutersdorfje: k. E rn st K u p k y, f a r a r ; k. F ra n c L ö b m a n n, kooperator. 10) W R a d w o rju : k.h an d rij D u c z m a n, fa ra r. I I ) SB R albicach: k. Jakub B e n s c h, c a n.a f a r a r ; k. J u r i j K u m m e r, kaplan. 12) W Reichenaw je: k. J a n H o r n i g, adm inistr. 13) W R özencze: k. T ad ej N a tu s c h, adm inistrator. 14) W S c h p ita lu : k. J a n N o w a k, adm inistrator. 15) W S e ite n d o rfje : k. K a rl J u n g e, can. a fa ra r. v 16) W Scherachow je: k. Jak ub Z u r, f a r a r ; k. Jözef K e i l, kaplan. 17) W e W ostrow cu: k. A nton M ü l l e r, f a r a r ; k. A ugustin R ö n s c h, kaplan. 18) W e M o tro w je : k. Jak ub H e r r m a n n, fa ra r. 19) W Z ita w je : k. F ra n c K r a l, fa ra r. 20) W e W orklecach: k. N. B r ü n n e r, kaplan. 21) W Huscy: k. J a n P a g e l, kaplan. P s c h i s p. : w P ra z y w serbskim sem inaru: k. J u r ij L u s c Z a n f k i, Präses. B. Z drezdzaiiskeje diöeesy. I ) W D rezdzanach: a) kralowske dwörske duchownstw o: k. Jö zef S t e p a n e k, dwörski kaplan; k. Ludw ig. W a h l, dwörski p re d a r; k. Ludger P o t t h o f f, dwörski p redar. b) W S tarych D rezdzanach: k. F ra n c S t o l l e, can. a P räses; k. Jakub B u k, fa ra r (superior) a konsistorialny radziczer; k. A nton D r e ß n e r, kaplan a direktor w uczernjepschi Q ueckbrunnen"; k.a nton B u k,k a p la n a direktor hkowneje w uczernje; k. E m il H o f f m a n n, njedzelski ranschi p redar; k. Jözef M ü l l e r, preni : katecheta a swjedzenski ranschi p re d ar; k. R ichard H a l m, i präfekt a o rd in a riu s; k. O skar M a n f r o n i, o rd in a riu s; k. A lexander H a r t m a n n, druhi katecheta. c) W Nowych D rezdzanach: k. E duard M a c h a c z e k, fa ra r. d) W Friedrichstadtu: k. P e tr K r e c z m e r, fa ra r; e) W Jözefininym w ustaw je: k. K a sp a r B r i e d e n, kralowski kaplan. f) P o la prynca J u r i j a : k. D r. F r i tz e n ; g) k. K a rl M a a z, wojerski fa ra r. 2) W A nnabergu: k. Heinrich S a l m, farar. 3) W Cwikawje: k. Jözef J u h r, fa ra r. : 4 ) W Khem nicy: k. J a n K e i p e r t, f a ra r; k. P. ; R i c h te r, kaplan. f 5) W F reibergu: k. F. F is c h e r, fa ra r. ; 6 ) W H u b e rtu sb u rg u : k. Miklawsch W o w c z e rk (S chäfer), fa ra r. 7) W Lipsku: k. P e tr W i l l, f a r a r ; k. H.! S c h m i t t m a n n, kaplan; k. H ü sc h, kaplan. 8) W M ischnje: k. Heinrich M a n u e l, fa ra r. 9) W P irn je : k. Jözef P l e v k a, fara r. 10) W P la w n je : k. Aug. N o w a k, adm inistrator. I I ) W e W echselburgu: k. W ilh. S p a r l a, kaplan. ; 12) W Rothschönbergu: k. S ch m itz. [ 13) W Reichenbachu: k. P a t t t o n i, fa ra r. 14) W A ltenburgu: k. B i s k u p, adm inistrator. : C. Z wrotslawskeje diöeesy.! W K ulow je: k. F ra n c S c h n e i d e r, fa ra r a duchowny radziczer; k. P e tr L i p i c z, kaplan; k. Heinrich L e d z b o r, direktor. K raje a jich wjem iojo. Nemske kraje. ) S a k s k a : 2 7 1,83 m i t ; 2,7 6 0,3 4 2 wobydlerjow ; (7 3,3 4 9 katholikow, 5 2,0 9 7 S erbow ). K ral A l b e r t l., rodz h apr , n a trön pschischol 29. oft. 1873, zwer. 1 8.jun z K a r o l u wot W asa, rodz. 5. aug P ryncesna H i l z b j e t a, rodz. 4. febr. 1830, w udow a wöjwody F erdin an da w ot G enua. P ry n c J u r i j, rodz. 8. aug , wozen. 11. meje z H a n u M a r i j u, sotru portug. krala, rodz. 21. jul ; jeju dzeczi su: M a t h i l d a, rodz. 19. merca ; B je d r ic h A u g u s t, rodz. 25. meje ; M a -

17 r i j a, rodz meje ; J a n J u r i j, rodz. 10. jul. 1869; M a k s, rodz. 17. nov ; A l b e r t, rodz. 25. februara A n h a lts k a. W öjw oda: B je d r ic h, rodz. 29. hapryla B a d e n s k a. W ulkow öjw oda: B je d r ic h W ilhelm, rodz. 9. septembra B a j e r s k a. K ra l: L u d w ik H., rodz. 25. aug B r a u n g s c h w e ig s k a. W öjw oda: W i l h e l m, rodz. 25. h apry la H e sse n sk a. W ulkow öjw oda: L u d w ik I V., rodz. 12. septembra L i p p e - D e t m o l d. W jerch: Bjedrich W o ld e - m a r, rodz. 18. hapryla L i p p e - S c h a u m b u r g. W jerch: A d o lf, rodz. I. augusta M e c k l e n b u r g - S c h w e r i n. W ulkow öjw oda: B je d r ic h F r a n c I I., rodz feb ruara M e c k l e n b u r g - S t r e l i t z. W ulkow öjw oda: B je d r ic h W ilh e lm, rodz. 17. oktobra O l d e n b u r g s! a. W ulkow öjw oda: B je d r ic h P e t r, rodz. 8. ju lija P r u s k a. K ra l: W i lh e l m I. n e m s k i k h e z o r, rodz. 22. m erca K rönprync: B je d r ic h W i l h e lm, rodz. 18. oktobra R e u ß - G r e iz. W jerch: H e n d ric h X X I I., rodz. 28. m erca R e u ß - S c h l e i z. W jerch: H e n d ric h X I V., rodz meje S a k s k a - W e i m a r - E i s e n a c h. W ulkowöjwoda: K o r l a A le k s a n d e r, rodz. 24. junija S a k s k a - M e i n i n g e n. W öjw oda: J u r i j I I., rodz. 2. hapryla S a k s k a - A lte n b u r g. W öjw oda: E r n s t, rob. 16. septembra S a k s k a - K o b u r g - G o t h a. W öjw oda: E r n s t I I., rodz. 21. jun ija S c h w a r z b u r g - S o n d e r s h a u s e n. W jerch: G ü n t h e r, rodz. 24. septembra S c h w a r z b u r g - R u d o l s t a d t. W jerch: J u r i j, rodz. 23. novem bra W ald eck. W jerch: J u r i j, rodz. 14. ja n u a ra W ü r te m b e r g s k a. K ra l: K o r l a L, rodz. 6. merca Druhe europske kraje. B e lg is k a. K ra l: L e o p o ld I I., rodz. 9. hapr B o lh a r s k a. W jerch: A le k s a n d e r I., rodz. 5. hapry la C z o r n o h ö r s k a. W jerch: N ik o la 1, rodz. 25. septembra D a n s k a. K ra l: K h r y s t i a n I X., rodz. 8. h apr F r a n c o w s k a. Pschedsyda republiki: J u le s G r d p y. G ric h is k a. K ra l: J u r i j I., ro d z.24. decembra H o l l a n d. K ra l: W ilh e lm I I I., rodz. 1 9.febr J t a l s k a. K ra l: H u m b e r t, rodz. 14. m erca J e n d z e ls k a. K ralo w na: V i k t o r i j a, rodz. 24. meje L ie c h te n s te in : W jerch: J a n I I., rodz. 5. okt M o n a k o. W jerch: K o r l a I I I., rodz. 8. der P o r t u g a l. K ra l: L u d w ik I., rodz oft R a k u s k a (A w strija). Khezor: F r a n c J ö z e f I., rodz. 18. augusta K rönprync: R u d o lf. R o m (cyrkwinski stat). B am z: L e o X I I I., rodz. 2. m erca , w uzw ol. 20. febr. a krönowany 3. m erca R u m u n s k a. W jerch: K o r l a I., rodh. 28. h apr R u s k a. Khezor: A le k s a n d e r I I I., rodz. 10. m erca K rönprync: M ik ta w s c h. S e r b i s k a. W jerch: M i l a n I V. Obrenow icz, rodz. 4. augusta S c h p a n is k a. K ra l: A l f o n s X U., rodz. 28. novem bra S c h w a j c a r s k a. R epublika. S c h w e jd o w s k a. K ra l: O s k a r I I., rodz. 21. jan u ara T u r k o w s k a. S u lta n : A b d u l - H a m i d - K h a n, rodz sept

18 18 Nuzne slowo za kschesczanskich ftarschich. P s c h e d s p o m n je n jo. Nasch K ra ja n " je so stajnje pröcow at, swojim lubym erbaut bycz wschudzom a we wschem z pucznikom, pscheczelom a wjednikom we wschelakich postajenjach czlowjeskoho ziw jenja; je so wosebje tez pröcow al na strachi pokazowacz, kotrez naschomu ludej hako k a th o ls k o m u a hako s e r b - sk o m u hroza. Dokelz netko K ra ja n " do wschelakich swöjbow pschindze, tarn neschtozkuli widzi a styschi, je so tez ze zrudobu d yrbja! pscheswedczicz, zo runje woczehnjenjo nascheje mlodoscze so tak husto a tak ja ra zanjerodza. J e -li Pak naschn mlodoscz skazena, su-li nowe splahi zhubile raz a pow ahu serbskoho lu d u : bohabojoscz a poniznoscz potom za cyty nasch ttarob wulki strach hrozy. Besche nam tohodla ja ra w itana roec, z pjera swernoho serbskoho meschnika döstacz nastawk, kotryz da-li B öh nekomuzkuli woczi w otew ri. Serbskich ftarschich naleznje prosym y: Czitajcze közdy tydzen k najmjenschomu wotdzelk tohole nastawka, zo byschcze swoju winowatoscz, kiz je jena z najczezschich, nie jeno w opom nili, ale w p rawym czasu na nju so tez dopom nili. D ajcze dzeczatkam ke m ni pschincz, Pschetoz tajkich je njebjeske kralestwo." S y n B ozi p ra ji we swj. sezenju, zo budze na foncu sweta n a zemi kaz we dnjach N oea. K az tehdom ludzo jedzachu a pijachu, do zentwy bjerjechu a dawachu a njekedzbowachu haez lijenea pschindze a wschech zahubft tak budze tez n a köneu sw eta." S y n B ozi njereczi wo wulkich zkösczach a njeskutkach, ale jenoz wo cyle zemscy zmyslenym ziw jenju eztowjekow. Tajke ziwjenjo widzimy n a zemi so pscheey Böse rozscherjeez a na wsche waschnjo spechowacz ziwjenjo pak z wery a po werje, kajkaz je k dosezehnjenju weczneje zböznoseze trebne, dzen a Böse hacziez a so zhubjeez. Tez woczehnjenjo, kotrez je ze zakonjemi postajene (we schuli a pschez schuln), je n a tajke ziwjenjo zlozene a je podpjera. C z a s n e wschudzom steji p r e d k u, n a b o z n o s c z p a k z a d y, a dzeczo z telko hodzinam i w schuli pschecze^ene pschinjese m alo kedzbnoscze do kschesczanskeje wuczby, m a tak z njeje m alo wuzitka, byrnje tez dobreje wole bylo. A tola je naboznoscz to jene nuzne, to, schtoz wosud dzeczi we wecznosczi pschihotuje, hdyz so wscho czasne minje. Sczehwki toho so hizo pokazowacz poczinaja, kaz je swj. P a w o l ( I I. T im. 3) wopisuje: B u dza czkowjekojo polni sebjeluboscze, nahram ni, czesczelakomni, hordzi, hanjerjo, starschim njeposluschni, njedzakowni a t. d." Hdyz dha je tom u tak (wschedne nazhonjenjo nam to dopokazuje) schto m a so czinicz? Kak m a najlepje so pom hacz? Nichtö böte powokany, nichtö tez tom u khmanschi njeje, tajke njezbozo wotwobroczicz, dyzli starschi; a czi to dokonjeja z h lu b o k o w e r iw y m, p o b o z n y m a n a b o z n y m w o c z e h n je n jo m dzeczi. J a r a huste naturske poczinki tez njepoczinki. kotrez dzeczi wot swojich ftarschich herbuja, za czas ziwjenja a najebacz wschu pröcu so njezhubja a wutupicz njedadza. R u nje tak m a so to tez z w ern a poboznosczu ja ra husto, hdyz su dzeczi ju w o t swojich ftarschich döstale, hdyz je jim tak rjec pschi- narodzena. T ajki pschiktad widzimy n a dzesaczletnym Holm Ludwiku X V I I. Francowskeje, kotromuz njeweriwy, hruby schewc S im o n w ot ftarschich herbow anu w em a bohabojoscz wudrecz njemözesche. A dokelz je B öh dzeczi za so a za njebjo stw oril a je toho d la tez z ru ft jich ftarschich pozada, njesmedza starschi tez niczo zakomdzicz, schtoz möze je B o hu a njebjesam zdzerzecz. Pschetoz hdyz S y n B ozi wo pohörschow an ju, zawjedniku dzescza p ra ji, zo by jom u lepje bylo, hdy by so jom u mkynski kamjen wokoko schije powisny! a w ön do hlubiny m o rja potepjeny b y l" : czoho m aja so Potom starschi bojecz, kotsiz su z njerodnym woczehnjenjom w ina, zo tez jene jeniczke jich dzeczi so zhubi? T önle nastawk chce starschim k pomocy bycz, tajke njezbozo w ot so a swojich dzeczi wotwobroczicz, abo je-li so jim to njeradzi za so samych zam olwjenjo wotwobroczicz. S y n B ozi p ra ji: D o bry schtom njemöze zane f schpatne a schpatny schtom njemöze zane dobre plody pschinjescz"; a pschislowo p ra ji: Kajkiz schtom, tajki j p lö d", abo Kajkiz korjen, tajki w nkorjen." Z cokornicy p adaja zas cokornicy, z jedle zas jenoz hable, t. r. m aja-li dzeczi woprawdze weriwe a bohabojazne bycz, dyrbja so starschi tajcy bycz pröcowacz to je preiste a najnuznische wumenjenjo za to. T o wosebje Placzi maczeri, kotrejz samo na sebi woczehnjenj» dzeczi pschede wschem sluscha. i

19 1. Z toho sczehuje samo tont so, kak wazne to je, zo so pschi w j a z a n j u m a n d z e ls tw a pschede wschem n a w e r u, p ö c c z iw o s c z a p o b o z n o s c z hlada. Pschetoz schto dha moze pomhacz, byrnje pschichodna maez eytu kschinju pjenjez sobu pschinjeska, hdyz pak jej tam ne nuzne poczinki brachuja? A m wona, am muz, ani dzeezi z tym zbozowne njebudza, nie tudy a nie roe weeznosezi. K ru ta, ziw a w era a bohabojosez stej potajkim wosebje w naschich ezasach najlepsche njewjesezine pöstanjo a sobupschinjesene". A kaz starschej, wosebje maez, za e z ĕ tn e derjemeezo swojoho dzeseza so stara, daw no hizo prjedy haez so wone narodzi, tak a hischeze wjele böle m a so to staez za d u c h o w n e z b o z o dzeseza, a to z tym, zo w obaj starschej poboznje a poniznje za n je so m o d l i t a j, zo cheyk je B öh z poboz'nosezu a swojim dobrym duchom pozohnowaez, zo by rostto k ezesezi Bozej a k zböznosezi swojeje dusche. Hdzezkuli nam swj. pismo powjeda, zo su starschi hizo do n aro d a za swoje dzeezi so wjele m odlili, tarn so pokazachu na dzeezoch tez ptody tejele m odlitw y. Psched B ohom wschak niezo k zhubjenju njendze, najm jenje pobozna a w obstajna m odlitw a. Starschi S am u el«, J a n a > kschezenika, najzböznischeje knjezny so wjele modlachu psched narodom jich dzeezi a d z e e z i so te z za ty m p o r a d z ic h u, kaz közdy widzi. Proscheze a dostanjeeze" a H dyz dw aj z w a s n a zemi pschezjene * budzetaj wo kajkezkuli weey, za kotruz cheetaj prosyez, da so jim aj w ot m ojoho W ötea, kiz je w njebjesach" p ra ji nasch Zböznik. P o tajkichle slubjenjach S y n a Bozoho m aja zaw erno starschi w inu na tym, hdyz bohabojazne a pobozne dzeezi n im aja, dokelz pak z eyka Pak nie dosez za tajke njeproscha. Wosebje dyrbi k ö z d a m a e z rad u dopjelniez, kotruz swj. F r a n e, ze T a le s zonje pisasche, kotrejz B öh tön Knjez lubjesche: S chtom y m aja swoje ptody za eztowjekow, zönske pak za B oha. W o p r u j sto k rö e z za d z e n se b je a sw o je d z e e z o B o h u " a t. d., zo by w otrostto k ezesezi B ozej a k swojomu spomozenju. Hdyz w t y m l e e z a s u zköseze, rozzahloseze, hnew, paduschstwo a t. d. w ot maezerje n a dzeezo pschekhadzeja, dha budza ezim böle z pomoeu hnady Bozeje maezerne pöeeziwoseze a bohabojosez dzesezu ^ z wuzitkom. T o wschedne nazhonjenjo ezasto dosez 19 wuezi. Dzeezo budze lese pöeeziwoseze wot maezerje nie jene z krewju herbowaez, ale tez z maezernej eyrobu do so srebaez, a tak budza so do joho w utroby tak rjee njew utupjom ne zakorjeniez za ezas ziwjenja. 2. W prjedawfchich ezasach besche (kaz w ziwjenjach swjatych ja ra husto ezitamy) waschnjo poboznych starschich w sc h e d n je z a sw o je d z e e z i so m o d lie z, zo bychu pöeeziwe a bohabojazne w otrostte. T o pak je w naschich ezasach dwöjey haj tsi kröez n u z n i - sche, dokelz dzesezu w pozdzischim ziwjenju wjele wjetsche strachi hroza, haez besche to w prjedawschich ezasach. Z teje winy njeje jenoz radzom ne ale dzensischi dzen run je w on nuzne, zo starschi hromadze z dzeezimi wschednje böjsku w utrobu Jezusow u proscha, zo by w ona dzeezi we swojej lubosezi a jednosezi zdzerzaka a jim tak nehdy weezne ziwjenjo spozeziez m ohta. K tom u köneej dyrbi tez maez tak rueze haez schkriezka rozom a we dzesezu jeno trochu wotuezeez poezina, ts i b ö jsk e p ö e e z iw o s e z e, w e r u, n a d z iju a lu b o s e z (kotrez buchu dzesezu sobu z kschezenskej hnadu w ot swj. D ucha darjene), w u b u d z e e z a zazehliez pytaez tak derje haez to dokonja, wosebje tez lu b o s e z a s o b u z e ln o s e z z J e z u s o m K h r y - s tu s o m k sch iz o w a n y m, za ezoz je mjehka dzesezowa wutrobiezka najböle pschistupna. T o so nihdy zakomdziez njesme. J e dzen dosez rozomnych a naw jedzitych m uzi, kotsiz p ra ja, zo ze schesezimi letam i (hdyz dzeezo häkle do schule zastupi) dyrbi we westym zmysku woezehnjenjo dzeseza dokonjane, joho zamer za pschichodnosez hizo wobzamknjeny byez. Dzeezo, kotromuz haez dotal lubosez k Jezusej Khrystusej do w utroby zaezischezena njebu, budze joho w dalschim ziwjenju z ezezka z w utrobu lubow aez, schtoz pak je dzeezo n a m a e z e r n y m k lin je nawukto, to wostanje do w utroby zaezischezane ezas ziwjenja. A hdy by tez dzeezo pozdzischo so zabkudziko, n a poboznje a bohabojaznje woezehnjenym dzesezu njeje nadzija zhubjena, zo prjedy abo pozdzischo so k tom u wröezi, schtoz je n a klinje swojeje pobozneje maezerje nawukto. Kak pak dyrbi tajki zabtudzeny n a praw y puez so wröeziez, kotryz joho am n a m aezernym klinje zeznat njeje? Közdy widzi, kak njesmernje wazne to je. S tarsch im, kotsiz tole zakomdzichu, möze wschak so staez, zo, hdyz cheedza swoje njeporadzene wotrosezene dzeezo napom inaez, w ot njoho w otm otw jenjo döstann: ' 3*

20 20 Njejscze mje lepje w oczahnyli, sym ta jfi, kajkohoz scze mje pschihotowali." Kak dyrbi potom tajkile porok do w utroby palicz, je-li spraw ny! A tu so ant hischcze njespom ina n a zamokwjenjo psched Bohom. S n -li Pak starschi taste swojn winowatoscz czinili, njezmeja so potom tajkoho zamokwjenja bojecz. 3. N jedyrbjeti starschi swojn sw jatn winowatoscz rady dopjelnicz?! N im aja dzen zann ta t w y s o c y s w j a t n a p o s w je c z e n n w ec we swojim domje kaz sw o je d z e c z o, dönz nta wone swjatosczacn hnadn, kschczmskn njewinowatoscz abo kschesniczkn n a sebi. J e wone ziwy tem pl D ncha swjatoho. T ohodla nam pow jedaja cyrkwinske staw izny, zo je L eo nidas, nan tak skawnoho cyrkwinskoho spisowaczerja O rigena, hnsto w ntrobn swojoho m atoho dzescza poboznje wokoschak, ziwje w erjo, zo je ta wobydtenjo swjatoho Dncha. H dy bychn tote wschitcy starschi w opom inali, zawescze niczo njebychn zakomdzili, schtoz möze pobozne woczehnjenjo dzeczi spechowacz. K tom u tez sknscha, zo swoje dzeczo, hizo prjedy hacz do schule khodzi, ke m schi sobnbjern. B y rnje tez dzeczo hischcze tak dospoknoho spöznacza wo B o hn njem efo, dha we B öh za to czim w jac wo njewinow atym dzesczn, a hdyz ptody Bozeje msche wschem k spomözenjn slnza, kiz sn jej poboznje pschitomni, dha dzeczo czim mjenje prözdne w ostanje, dokelz we ntnt samsrm njewinowatoscz a maczerne dobre menjenjo poboznoscz dorosczenych w jac hacz zastnpi. Z o m aja dzeczi, hdyz zapocznn do sc h u le khodzicz, tez p o r j a d n j e B o z e sk n z b y w o p y to w a c z a k tom u dzerzane bycz (khiba zo wazne w in y, hakoz ja ra wnlka zyma atb. je zam olw jeja), drje so samo rozym i. Pschetoz n a nihdy so rozymiko njeby, czohodla dzeczi, kotrez möza n a wschednych dnach 3 hodziny w schnli bycz, njedyrbjeli njedzeln pöldra hodziny w cyrkwi w ntracz. D o schesczich let pak dzeczi na dolhe Boze sinzby bracz abo k dolhim paczerjam nnczicz njeje radzom ne, zo so we uich trjebaj w ostnda a wotkhilenjo pschecziwo tom u njepschihotnje. 4. R nnje tak so samo wot so rozym i, zo starschi, chcedza-li pobozne, bohabojazne dzeczi woczahnycz, jim njesmedza z a n o h o zk oh o p s c h ik la d a dawacz. Schto möze to pomhacz, hdyz starschi praw je wncza, wopaki Pak czinja? S lo w a p ohnnw aja, pschiklady pak czahnn" je znate pschisiowo. Z e swojim dobrym pschikladom häkle starschi swojim slowam a wnczbam p raw n möc a dokkadnoscz dadza. R nnje tak pschi zlym pschiklady najlepsche wnczby niczo njezamöza, pschetoz dzeczi bndza stajnje to czinicz, schtoz swojich starschich czinicz widza, nie Pak to, schtoz w oni jenoz p ra ja. T oh od la na pschiklad nazhonjenjo wnczi, zo hdzez starschi kleja a sakrnja, to zawescze tez dzeczi czinja. R n n je tak so dzeczom tez zenje n ic z o n je w e r n e njesme prajicz, byrnje tez z dobrym w otpohladanjom bylo. Pschetoz to ra n i dzeczacn pschinarodzenn wernoscziwoscz, prjedy abo pozdzischo wone tola wernoscz zhonja, a jich dow era so k schkodze cyloho woczehnjenja podryw a. Prascheja-li so dzeczi za neczim, schtoz jim starschi prajicz njemöza, dha je hischcze lepje kaz tu a tarn starschi czinja dzeczo na hnbn dyricz, dyzli jom n zelhacz. Prenische njeschkodzi, poslednische zawescze. Dzeczom pak, kotrez sn na poniznoscz a poslnschnoscz zwnczene, ant tajkoho dyrjenja ) trjeba njebndze; te so dale praschecz njebndza, hdyz je so jim junu wotreczalo. 5. P o n i z n v s c z a p o sln sc h n o sc z pak stej ka za közdoho kschesczana tak wosebje za dobre, bohabojazne dzeczi dw e z a k la d n e j p ö c c z iw o s c z i. N a njej dyrbja starschi njew nstaw ajcy tlöczicz. A czoho dla to? Hordoscz je po slowach swj. pisma zapoczatk hrecha a z tym korjeń wschoho zkoho. Lucifer dzen je z hordoscze so spjecziwschi do hele zastorczeny byk, z hordoscze tez je naschejn prenjejn starschejn do njeposlnschnoscze zawjedl a tak wschitkich jejn potomnikow z tym le zlym natyknyk, kotrez so netto hako sczehwk herbskoho hrecha w k ö zd ej czk o w je c z e j w n t r o b j e nam aka. T ak je tez poniznvscz zakkad wscheje pöccziwoscze. T o h o d la p ra ji swj. B e rn a rd : Schtoz pöccziwoscze bjez poniznoscze hrom adzi, nosy pröch do wetsika." W e w ntrobje zakhowana hordoscz je za djaboka ja ra krnta rnczic«, za kotrnz möze czkowjeka pschimnycz, jom n schkodzecz, haj joho do njezboza sczahnycz. S y n B ozi chce djabokej tute straschnn rnczicn z rnkow wndrecz, hdyz p ra ji: W n k ttc z e w o te r n n je, p sc h e to z sym czichom y s ln y a p o n iz n e je w n tr o b y." S w j. Paw ok pak wopisnje pncz do njebjes takle: Kotrychz je B ö h pschedwidzal, tych je tez pschedpostajik, zo bychn znam jenjn joho S y n a so p o r n n o s c z i n i l i, zo by wön byk prenjorodzeny mjez m nohim i b ra tra m i." N ajwesczischi haj jeniczcy westy pncz do weczneje zböz-

21 noscze je po tajkim porunoscz z Jezusom Khrystusom we zmyslenju a ziwjenju. T önsam y swj. P aw ok pak wopisuje zmyslenjo a ziwjenjo Jezusow e z krötka takle: K hrystus je so sam p o n iz it a je so stak p o sk u sc h n y hacz do smjercze, haj hacz do smjercze kschiza t o h o d l a je B öh joho tez powyschik a jom u mjeno dak, kotrez je wysche wschitkich m jenow " a t. d. P o pschikladze Khrystusowym dyrbitej po tajkim we kschesczanu a toho dla hizo we dzesczu poniznoscz a poskuschnoscz tam nej zakkadnej pöccziwosczi bycz, kotrejz m aja starschi dzeczom wosebje pschiwuczowacz, do w utroby sadzecz. Bjez njejn njeje kschesczanske pobozne ziwjenjo am mözne am wobstajne. P o s k u s c h n o s c z je sotra poniznoscze a wsche druhe dobre poczinki bjez poniznoscze su ru n ja jedli, kiz korjenjow n im a: preni blizschi wichor ju pow ali. T o tez je dönt wschech pöccziwosczow, kotrez na kschesczansku poniznoscz njejsu tw arjene. A hdyz S y n B ozi w sczenju swojim japoschtokam p ra ji: Jelizo so njewobroczicze a njebudzecze kaz dzeczi, njepöndzecze do njebjeskoho kralestw a", mejesche pödla wery wosebje poniznu postuschnoscz dzeczi psched woczomaj. Poniznoscz a postuschnoscz pak we dzeczoch hischcze njejstej pöccziwosczi nie pschinarodzenej nakhilnosczi abo nakozeni. T ej so z letam i zhubitej, haj runje do napschecznych zlych samotnosczow pschewobroczitej, je-li so starschi njep rö c u ja,' z ta jk o h o n a k o z e n ja p ö c c z iw o s c z e tw o r ic z a to z tym, zo je wucza z ln b o s c z e k J e z u s e j ponizne a postuschne bycz. P r u t drje möze a dyrbi tez po stowje swjatoho Ducha poskuschnoscz nuczicz, hdyz rozwuczenja a n apom inanja niczo wjac njepom haja, täte wunuczena poskuschnoscz Pak tola zana pöccziwoscz njeje. Dzeczo pak dyrbi wuknycz w ot makoscze pöccziwoscz skutkowacz, a tak swoje ziwjenjo za B oha a njebjo zaskuzbne sczinicz. 6. T ak m am y netko hischcze wo k h o s ta n ja c h a b o s c h tra fa c h reczecz. J e to sredk woczehnjenja, kotryz je Herbski hrech cyle nuzny sczinik. Schto m a so wo tont wjedzecz, hdy a kak m a so nakozowacz? S y n B ozi, weczna wernoscz, pschiruna w swj. sczenju czkowjekow ze schtomami, a ja ra so pröca pkaczi dopokazacz, kak ja ra a w kak m nohim nastupanju staj sebi w obaj podobnaj a dyrbi so podobnje z nim aj wobkhadzecz. Schtom zakorjenjeny do zemje swoje hakzy (swoju 21 krönu) do njebjes pozbehuje. T ak tez stuscha czkowjek po swojim czele zemi, po swojim buchn pak njebju. Kajkiz schtom tajki pköd", a runje tak m a so tez z cztowjekom. W zm i w ot najlepschoho schtoma böczku a sadz ju jenoz pkonowc naroscze, kiz jenoz ptöncze pkodzi. Häkle znadobnjeny, schczepjeny tajki pkonowc dobre pkody Poskiczi. R u n je tak te z n a js w je c z is c h i s ta rs c h i m aja tola jenoz dzeczi, kotrez n a sw e t p s c h in d u wobczezene z h e rb s k im h re c h o m a joho zrudnym i sczehwkami, wosebje s k a b o s c z u r o z o m a a s k a z e n o s c z u w o le. Tajke dzeczi trjeb aja wsche schczepjenjo pschez sw jatu kschczencu a staroscziwe, bohabojazne woczehnjenjo, m aja-li pkody pschinjescz wecznoho ziwjenja. Kaz pak zahrodnik mkodomu schtomikej kolik pschistaji, zö by schtomik k njom u pschiwjazany runje rostk, tak dyrbja starschi swoje dzeczi Po praw idle swj. wery z kschesczanskej poboznej czehnidbu runje horje do njebjes woczahnycz. Zahrodnik Pak drje schtomik ke kolikej krucze pschiwjazuje, to la tajkomu wjazej moch abo neschto druhe mjehke Podktaduje, zo by wjaz schtomikej njeschkodzak. (Tez scheny wön trjeba, hdyz so schtomik kschiwicz poczina.) R unje tak dyrbi to tez we woczehnjenju dzeczi so stacz. P o praw idle wery dyrbi dzeczo runje a praw je woczehnjene bycz z rozwuczenjom a napom inanjom, dobry pschikkad starschich pak m a je kaz mjehki moch psched közdej schkodu zakitacz. A kaz zwercha, n a mochu scheny wscho krucze hrom adu dzerza a schtomikej zanu kschiwiznu njedow ola, tak m aja tez, hdyz spomnjene sredki njedosahaja, zo bychu dzeczo porjadne zdzerzake, h r o z e n j a a k h o s ta n ja zastupicz. S u potom starschich w in o w a to s c z, po skowach swjatoho D ucha: K hostaj swojoho syna z pru tom, a zdzerzisch joho duschn psched helu"; a z as: Schtöz swojoho syna lubuje, njelutuje p ru ta n a nim, schtöz pak swojomu synej p ru t wotczehnje, tön hidzi swojoho syna." T o wschak je jasnje doscz pro jene! Schtöz tute wuczbu poskucha, ujezmeje zawescze zanoho zamokwjenja psched B ohom, tön Pak je zmeje, kiz ju zacpeje. S p o m ö z n a k ru to s c z w schak d y r b i b y c z, a w naschim tak lohkim, rozpuschczenym czasu je ta wjac hacz dwöjcy trebna. Z behnjene khostanjo" to je hkowne znam jo swobodnoho m urjerstw a, a bjez dziwa! Djabokej dzen sredki, kotrez swj. Duch porucza, do woczow kataja, dokelz so do joho czapra njehodza.

22 22 T o la smedza so khostanja jenoz tehdom wudze- so pschistaji, wostanje z tym wescze w zakicze Jezusa, ^ lecz, hdyz buchn w o p r a w d z e z a s lu z e n e, a tez M arije a Jözefa. ^n! potom z r o z o m o m. S u starschi, kotsiz wecy b) D ru h i sredk je, zo starschi swoje dzeczi hörliw n je k h o s ta ja, kotrez su psched B ohom khostanja je so m o d lic z wucza za w b o h e p ö h a n s k e hödne, na psch. lze, njeposluschnoscz, kleczo, njeduschne recze a t. d.; hdyz Pak je dzeczo (snadz z pschehlad z e c z i a za n je w e r iw y c h z cy k a, zo bychu tez czi kaz wone hnadu swj. kschczency a kschesczanskeje j roj c^0 danja, tak zo je cyle bjez w iny) njezbozo meko a wery döstali. Schtö we, hacz B öh runje tohodla (<% neschto rozbilo abo zlamako, potom runje tajcyle njedopuschczi, zo w era pola europskich ludow dzen a starschi husto h rabnu, schtoz popadnu a do dzeczi böle w otebjera, dokelz su tak zymni a bjezdzakni pschepjeru abo m jetaja. T ajkim schrasam brachujetej hizo cziwo najswjeczischim naleznosczam böjskeje W utroby ' spomnjenej broe w um enjeni: zo sebi je d z e c z i z a - Jezusow eje pschecziwo rozscherjenju praw eje w ery? ^ s lu z a a r o z o m polet starschich; tajke schtrafy nje- Z tej nterti, z kotrejz mericze, budze w am zasy budza nie jeno niczo pomhacz, ale hischcze böle schko- m erjene" p ra ji nasch Zböznik. Hdy bychmy h o rliw i c dzecz, dzeczi njebudza swojich starschich lubow acz ale byli we rozscherjenju wery (a byrnje jeno z m odlitw u ^ hidzicz a jich so bojecz wuknycz. H aj tez hizo trochu byko), dha by B ö h po tym le slubjenju tez nam w eru ^ skazenym a n j e p o r a d z e n y m d z e c z o m 'w je le wjac posylnjak rozm nozal. M odlitw a bjez dobrych skutkow TO a wesczischo spomöze d z e w je c z d n jo w s k a p o b o z - nim a zaneje mocy. M a -li Po tajkim m odlitw a starn o s c z a w obstajna m odlitw a k najswjeczischej W u- schich za dzeczi spomözna bycz, dyrbja so dzeczi do- ; h, trobje Jezusow ej, dyzli pschezmerna krutoscz a njero- brym skutkam pschiwuczowacz. T o so najlepje hodzi f c zom na twjerdoscz. z duchownej jakmoznu: zo za wobroczenjo wbohich! tc 7. Tez n a to njech je pokazane, zo roe czehnidbje pöhanskich dzeczi proscha. Z a to m a katholska cyrkej i je d n o ta a p sch ezjen o scz brachowacz njesme: pschezjenoscz wosebite tow arstw o : T o w a r s t w o d z e c z a ts tw a ; mjez schuln a dom om (je-li schula dobra) a m je z J e z u s o w o h o " mjenowane. T e w ot swojich malych j ^ n a n o m a m a c z e r ju. T o drje tola közdy sam widzi, sobustawow zada nie wjele paczeri, za to pak maky ^ kak nuzna tajka pschezjenoscz je. Hdzez sebi n an a macz pjenjezny pschinoschk. T ö n drje khude dzeczi dacz njewe woczehnjenju napscheczo dzelataj: tarn je wscho zhu- möza, ale schto jim zadzewa, zo so za to czim wjac, h bjene, tarn m öza starschi a dzeczi do zahuby khwatacz. m o d la? M odlitw a tychle malych mtodych duschow 1 0 N a n khosta a macz so psche swoje dzeczi hörschi, jedyn chce pola B o h a wjele w jac zamöze, dyzli najwjetschi pschi- \ c na praw o, d ru hi na lernn: schto m a tarn dobre nastacz? noschk w pjenjezach. Dzeczi su jehnjata w K hrystu- j T o reka skazenjo, nie woczehnjenjo dzeczi! Tez z toho sowym stadle, a kaz m aja jehnjata najczisrzischu : ^ widzimy, psche czo B öh chce, zo d y rb itaj muz a zona we mandzelstwje je n u w u tro bu a jenu duschn mecz, nie jeno swoje dla, ale tez swojich dzeczi dla. 8. Sköncznje njech so hischcze tsi sredki m jenuja, kotrez nalozujo starschi da-li B öh swoje dzeczi bohaa najmjehczschu w olm u, tak je tez m odlitw a njewinowatych dzeczi najlepscha a B ohu najspodobnischa. S o rozemi, zo dyrbja dzeczi tez czas k hrajkam dostac^ kaz dzen so tez dorosczenym pschistojna dow olena zabaw a zapowjescz njemöze hewak zmeje j ( ^,. : bojazne a za njebjesa woczahnycz a w tajkim zmy- schkodu na czele a na duschi. T o la cyly swöj czas. slenju je zdzerzecz zamöza. stajnje sebi hracz njeje am trebne am spomözne. " a) P re n i je: D z e c z i s w j a t o m u J ö z e f e j nnjech a starschi njezabudn, zo dobrom n pastyrjej duschow sk u z b u d a c z. Hdyz beschtaj najzböznischa knjezna a swj. runje najlepscha wokma joho jehnjatow : m odlitw y a Jözef 12letnoho Jezusa w tem plu zas nam akaloj, njeje dobre skutki dzeczi sluscheja! ', so jim aj tön hacz do swojoho zjawnoho w ustupjenja c) Tseczi sredk sköncznje sczehuje z tutoho pozenje w jac zhubik. A czohodla n ie? Dokelz besche dawka. W prjedawschich czasach, wosebje w 15tym tak rjec polet swj. Jö zefa do skuzby stnpit, z nim letstotku, zakhadzesche w E uropje hnsczischo m ör, kiz pschezjene dzeko dzelasche. S w j. Jözef hako P atron swj. cyrkwje möze w tym le wulkim hospodarstwje B ozim ja ra wjele skuzownych trjebacz, a schtözknli p ola njoho tez czorna smjercz" rekasche. Tez w naschej Luzicy straschnje wustupowasche a w nekotrych wosadach wjetschi dzel ludu zahubi. Pschelutow ani, zo bychu. _

23 I pschichodnje psched tajkim njezbozom zakitani rooftaü, slubichu, zo chcedza k czesczi swjateju m a rtra rjo w F a b i a n a a B o s e z a n a (patronow pscheeziwo m orej) közdoletnje k ru ty p ö st dzen bo swjedzenja tuteju swjateju dzerzeez, a s w je d z e n swjateju sam za weczne czasy tak swjeczicz kaz druhe pschikazane swjate dny. (To so, kaz je znate, hischcze dzensnischi dzen swernje dzerzi.) Z a to tez wostachu S e rb ja hacz dotal psched teile straschnej khorosczu pschelutowani. Kak so : netto tote za czehuidbu hodzi? W poslenich ezasach sweta (kotrymz drje so to la dzen a speschnischo blizimy) budze po skowach naschoho Zböznika drje nie czorna smjerez ezeka, ale w e e z n a s m je r e z duschow zakhadzeez. H dy bychu tam ne dny so njepschikrötschile, njeby zadyn eztowjek wumözeny byt", p ra ji weezna wernosez. T ejle hrozaeej wecznej smjerezi drje njemöze swet zadyn lepschi sredk do pueza stajiez haez tön, kotryz su nascht prjedowniey pscheeziwo czornej smjerezi a to tak spomöznje nalohow ali. Jenoz budza jow duchowne sredki trebne, kaz tarn ezelne. P o tajkim : N ajprjedy d u c h o w n y k ru ty p ö st t. r. krute zdzerzenjo nie jeno wschech h re sc h n y c h, ale tez wschech straschn ych w je s e lo w tohole sweta. P o to m d u c h o w n y s w je d z e n z tym, zo so z dobrej w olu, z dobrym m enjenjom eyle ziwjenjo B o hu ( a joho sluzbje poswjeezi, kaz su Je z u s, M a rija a Jözef to ezinili. A k tseezomu. Kaz so tarn w ezasnej naleznosezi slub ezinjesche sw jatym aj F ab ianej a Bosezanej (hako patronom aj pscheeziwo m orej), tak by so tudy slub ez'iniez m e t Jezusej, M a riji a Jözefej (hako patronam pscheeziwo weeznej smjerezi). Pschetoz: J e z u s je, kiz weezne ziwjenjo (po tajkim tez zböznu smjerez) daw a, kaz swj. P e tr p ra ji: N jeje nam ezkowjekam I zane druhe mjeno pod njebjom b äte, we kotrymz m öhli zbözni byez, khiba mjeno Jezusowe." M a r i j a stejesche pod kschizom swojoho m reja- eoho syna. W tak swjatym wokomiku bu nam w ona we wosobje swjatoho J a n a hako maezer kaz z testamentom pschepodata. M a rija zane swoje dzeezo, kiz je ju w ziwjenju ezeseziko, zenje njewopuschezi, najmjenje w smjertnej hodzinje. J ö z e f Pak je tön, kotromuz beschtaj pschi smjerezi Je z u s a M a rija k pomoey. S w ojeje wulkeje f dobroeziwoseze dla pscheeziwo wschitkim, kotsiz z do- 23 weru wo joho zastupowanjo Pola B o h a proscha, budze tutön sw jaty tez weseze tusam u hnadu B ozu w obstaraez, kotraz so jom u sta, zo byschtaj mjenujey tez nam J e z u s a M a rija w smjerezi na pomoe pschischtoj. Dzeezi tohole sweta tak wjele a tak rady wo swojich naleznosezach a starosezach reeza ezohodla dzeezi swetka wot nich njechali wuknyez swoje duchowne naleznoseze z podobnej sweru a wobstajnosezu wvbstaraez? D obre woezehnjenjo dzeezi je najlepscha naleznosez, najwjetschi dobytk, kotryz möza starschi pola B o h a dosezahnyez a husezische pobozne pohnuw anja a zdychowanja k w utrobom aj Jezusow ej a M arijn ej a k swj. Jözefej najrjenschu zasluzbu wschednomu dzelu zaweseza. A ezohodla? D erje hizo je, hdyz möze nechto dwe weey na dobo dokonjeez. Schtöz pak je tajkim krötkim zdychow anjam zwuknyl, möze schtyri kruchi zy jenym dobom dosezahnyez: 1. swöj ezas derje nalozi; 2. je jom u z tym m özno, wjele a poboznje so modliez, schtoz so jom u hewak z dolhim i m odlitw am i njeradzi; 3. möze z tym sebi sam om u a druhim, na psch. pöhan am, wjele w uprosyez, po tajkim wjele duchowneje jakmozny daw aez, a 4. dobudze najböle z tajkimi zdychowanezkami tez wotpuski. (Tak je n a modlitwiezku M ö j Jezuso, smilnosez!" dnow, n a zdychnjenezko S lö d k a W u tro b a M a rije budz moje spomözenjo" tez 3 00 wotpuska zwolene), hdyz so poboznje w upraji. Z tajkim i poboznym i srödkami mözemy, hdyz je husto zberam y, pak tez khudym duscham w ezisezu wulku pomoe pschihotowaez. Njeje to lohka zaskuzba? Njech tele rynezki praw je wjele ezitarjow po- h n u ja, tajku spom öznu zasluzbu pytaez. T oho so nadzija jich spisaezer wot sw jateju W utrobow Jezusa a M a rije a w ot swj. Jö zefa, a do jich zakita je porueza, hdyz jim puezowaez da do lubeje Luziey, do kschesezanskich poboznych dom ow, ke kschesezanskim starschim. * * * B o h a e z i dyrbja sebi njebjesa k u p ie z, po skowach Khrystusowych: Czineze bsei pscheezelow z njespraw - nym m am m onom, zo hdyz so wasch köne blizi, w as do swojich w obydlenjow w ozm u." Khudzi döstanu je d a r m o, kaz Zböznik p ra ji: Z bözni su khudzi po

24 24 duchu, dokelz jich je njebjeske kralestwo." Z a wobeju Pak je bohabojazne ziwjenjo Po wuczbje Khrystusowej nuznje trebne, te dyrbi so w ot maloscze wuczicz, hewak je cztowjek wjele mjenje nawuknje hacz schto druhe na swecze. Drobnostti z katholskoho ziwjenja. Krasny pschiklad. L o r d R i p o n, kaz je znate, besche hacz do no- wischoho czasa Protestant a hlowny pschedsyda (mischtr) wschech swobodnych m urjerjow w Jendzelskej. W otmysliwschi sebi katholsku cyrkej, kotruz be hacz do toho czasa hidzit, blize zeznacz, zo by z czim wjetschim wotmachom a wuspechom ju pschesczehacz m ohl, pocza jeje stawizny a wosebje pisma swj. cyrkwinskich wötcow schtudowacz. Z tym Pak spözna, zo je tale katholska cyrkej wo praw dze w erna a jeniczka cyrkej Khrystusowa, a z hnad u Bozej czehnjeny wotrjeknywschi so swobodnoho m urjerstw a zastupi do katholskeje cyrkwje. T ajka kroczel pak rozom nej a spraw nej jendzelskej kralow nje njezadzewasche, ale pscheswedczena wo joho w ubjernej wustojnosczi postaji nadobnoho lo rd a za mestokrala w Jndiskej. T a m je sebi tön w krötkim czasu czescz a wobdziwanjo wschitkich dobyl. Jo h o ziwjenjo bjez wschoho poroka skutkuje ja ra spomöznje n a cy!e indiske w obydlerstwo. Közdu njedzelu je wön pschitomny B ozej mschi a predow anju, nyschporej a wjeczornym lita n ija m ; közdu njedzelu döstawa swjate w opraw jenjo. J o h o pschiklad tez spechuje tarn möcnje katholske naboznistw o: cyrkwje, klöschtry a schule nastaw aja n a mnohich mestach. D o b ry pschiklad, hlej, kak dobre plody njese! M ap a smjercz njepscheczeka kathotskeje cyrkwje. W H eidelberg» je njedawno protestantski Professor B l u n t s c h l i n a hasy w ot smjercze pscheslapnjeny byt. W ön besche mischtr sto ta" t. r. wyschschi wjednik swobodnych m urjerjow w Badenskej a Bajerskej, a hkowny zapleczer tak m jenow anoho kulturkam pfa". Hdzezkuli mözesche, poküza swoju hidu pschecziwo katholskej cyrkwi a je badenskim katholikam njesmernje schkodzil. Tez w eriw ym protestantam je hako hlow a swobodnjesmyslenoho proteftantskoho to w arstw a" wulku schkodu naczinik. P o rs t B ozi pisa pomaku ale jasnje! Hlajstraschmscha rada. ; Khezor Bjedrich I I. Hohenstaufski mejesche j a r a : wuschiknoho radziczela, P e t r a de V i n c i s z mjenom, cyle a cziscze syna tohole sweta". D olho besche i tönle muz khezorowy preni m inister, pozdzischo P a k! pany do n jehnady; chaj, surowy khezor da jom u wo- I be woczi wukalacz, tam nej woczi, kotrejz beschtej tak! hluboko do wschech potajnosczow hladatej! S lep y a wopuschczeny nam aka P e tr de V incis i pomoc w klüschtrje, hdzez mejachu sobuzelnoscz z joho! njezbozom. T o la sw jata czischina w poboznym domje czwilowanoho kanclerja njehnu a njepolepschi. Czorny duch w je c z iw o s c z e joho w utrobu zapschija. A hlej! pschileznoscz, so wjeczicz, be jom u tez börzy skiczena! Z wichorami z wonka a ze nutska wobhrozeny sebi Bjedrich I I. börzy w jac radzicz njewjedzesche a ze zrudobu spominasche na swojoho tak wuschiknoho _ a nehdy tak swernoho kanclerja. Sköncznje so zmuzi! a pschehotowany pschindze k P etrej do zanjesenoho > klöschtra. T a m jom u skorzesche, kak joho wojakam m zda a jom u sam om u pjenjezy brachuja a kak je nuzne, zo swojim pscheczelam w Jtalskej pomoc pschinjese. A pscheklepany kancler jom u da tule ra d u : Z e wschech klöschtrow a jich cyrkwjow, kotrez po swojim puczu nadendzesch, w urub swjate sudobja, te daj ze- ; schkrecz a do pjenjez pschebicz, tak mözesch zastatu I mzdu wupkaczicz." Bjedrich I I. dzesche a czinjesche Po tutej radze njewjedzo, zo je zly kancler jom u jam u w uryl, do kotrejez besche hizo krala B altassara straschne M ene, Tekel, F a re s!" storcziko. A bt W olfgang tez börzy khezorowe hjezbözne czinjenjo zaczu, wötse do njebjes wolachu zakoscze nad tajkim i boharubjenstw am i. T ohodla kanclerjej krucze porokowasche, zhoniwschi, zo je wön tajku straschnu ra d u khezorej b a t Kak dha mözesche ty ", rjekny abt, m udry muz a prawiznik, swojom u nehduschomu knjezej tajku zku ra d u dacz?" Pscheklepany starc pak so khwalesche z tajkej rad u prajicy, zo je z njej swojoho njepscheczela, khezora, cyle zniczik, p sc h e to z z e n je hischcze n je je so k n je z e r je j d e r je schko, kiz je s w o ju r u k u za b o h u s w je c z e n y m i w e c a m i w u p s c h e s trje l." W o praw dze tez w ot toho czasa khezora Bjedricha njezbozo ze surow ej speschnosczu pschesczehasche; cyly joho splah zrudny könc namaka. I

25 Njejsu stawizny wschech letstotkow, a tez najnowschich czasow pokne podobnych pschikladow? ^oöozny gmerak. Schtö njespom ina hischcze na horliwoscz, z kotrejz do leta wschitcy swerni katholikojo za swjatoho wötca wustupowachu, zo bychu Pak samt do bamzowoho wöjska hako zw afow je" zastupili, Pak z pjenjeznym i pschinoschkami zdzerzenjo tychsamych podpjerali. Tez S e rb ja su tehdom za dweju wojakow trebne pjenjezy naw dali, schtoz su same parizske nowiny L U n i vers z khwalbu w opom inate. Njesm jertne wopomnjeczo Pak je sebi z wosobnym w oporom zakhowa! wyschschi wjednik bamzowoho wöjska: g e n e r a l L a - m o r i c i d r e, kotryz bamzej swerny wosta hacz do poslednjoho. X uton, prjedy francözski general, besche ru n je tak skawny hako swerny katholik kaz hako w u- trobity wojak. Z enje swoju w eru an i w najm jenschim njezaprje. N apadnje drje swoju w eru njepokazowasche, runje pak tez tam n u bednu, w ohidnu bojoscz psched ludzim i njeznajesche, kotraz w naschich dnach nekotromuzkuli swoju w eru pokazacz njeda. Tajkich nadendzemy we wschech dzelach czlowjeskoho tow arstw a. Z najwjetschej swedomitosczu dopjelnjesche wsche kaznje kath. cyrkwje, dzerzesche wsche pöstne dny a njezakomdzi zenje B ozu mschu. Hizo hako francözski general je w A lgirje sebi najwjetschu khwalbu zasluzil. P ö ln y meschnik besche we hlow nym kw artirje stajnje na joho stronje, za generalow ym blidom sobu jedzesche. A hdyz so w polu B oza mscha dzerzecz njemözesche, spewasche general w swojim stanje wötse m odlitw y, kiz so n a Bozej mschi spewaja. Tez hako general hischcze we p rivatnej kapali husto meschnikej pschi Bozej mschi sluzesche. T ajk a poboznoscz joho zmuzitoho czinjesche. Aj, kak njebojaznje n a swojim konju do njepscheczelskich czrjödow jechasche, njedziwajo na kulki, kiz kaz krupy wokolo wuschow hwizdachu, njedziw ajo n a rauh, kotrez dösta: M o d litw a besche joho posylnila a z heskom B ö h a w ötczina!" pschedrje m urje njepscheczelow. Z a ryczerske skutki dösta so jom u zaskuzene m yto. W on bu general cyleje divisije a generalny gouverneur (namestnik) Algirskeje. T o la wysche hacz wojerska a wöjnska skawa besche jom u dostojnoscz m uza a kschesczana. Hako 25 swerny syn swojeje cyrkwje njechasche swöj mjecz pozbehnycz w njespraw nej w öjnje, w kotrejz joho khezor namestnika Khrystusow oho, bamza, poczischczowasche. N jebojaznje to sw ojom u khezorej w u praji. Z a to Pak swöj mjecz a swoju zm uzitu ruku bamzej k pomocy da. B a m z je möj tootc", prajesche tym, kotsiz jom u wotradzachu, dokelz widzachu, zo dyrbi pschemocy podlezecz, joho htow a je w obhrozena: hdze je hdy syn swojoho w ötca w nuzy wopuschczil?" T o su slowa, kiz meke so z njezniczomnym pismom n a joho wopomnik zapisacz. M y Pak wuknjemy z toho: B ohabojoscz a poboznoscz je k wschem wecam dobra, tez k w ojerstw u. Najwjetschi w öjw odojo: B a y a rd, T illy, prync Eugen a tak wjele druhich w ot najftarschich hacz do najnowschich czasow buchn pobozni, swerni synojo swojeje swj. cyrkwje. Wjany skutk W usa IX. P iu s I X. ju n u zhoni, zo je ja ra bohaty zemjan snadnych w inow d la sw ojim aj synomaj cyle swoje herbstwo w oczahnyl a wscho tam nom u meschnikej wot- kazal, kiz budze n a dnju joho pohrjeba w cyrkwi, hdzez so joho czeko w ustaji, prenju B ozu mschu dzerzecz. Testam ent, hacz runje dziw ny doscz, dyrbjesche so czesczicz, ale tez synom aj herbstwo zdzerzecz. T o la bamz nam aka börzy, kak m a so tudy pomhacz. R an o zähe dzesche z jenym pschewodzerjom do cyrkwje, hdzez zemjanowe czelo lezesche, pschindze hischcze prjedy hacz be cyrkej woczinjena a dzerzesche tarn Preni B ozu mschu. Hdyz bu testam ent w otew rjeny, namakachu tarn wo praw dze dziwne postajenjo: netto besche bamz herba, w otstupi pak hnydom swoje herbstwo synom aj wum rjetoho. Pschecjiwo palencej. W czasopisach a knihach, kiz z ludom derje menja, njemöze so doscz pisacz pschecziwo m ordarjej a zahu- bjerjej czasnoho a wecznoho zboza jednotliw oho, kaz swöjbow a narodow : pschecziwo p a le n c e j. Z jenym hlosom tam a ja rozom ni lekarjo kaz wschedne nazhonjenjo w uziw anjo alkoholow abo palencow, njech we kajkejzkuliz pschiprawje. Palencarska khoroscz je bjez ludzim i bohuzel doscz rozscherjena, tak zo zaw erno so khwalicz njemöze, hdyz druhdy w o p a c z n e menjenja wo njeschködnosczi alkoholow so wobkruczeja. S p iso w a r S e m m l e r, kotryz je leta dolho w Ame- 4

26 26 riet) ra ta rjo w pschi swojim dzele wobkedzbowa!, pische tak: Z e n je njedaw a so w A m ericy dzetaczerjej palenc a möze so tute dobre waschnjo jenoz khwalicz. W obydlerjow poknöcneje Ameriki ant w jedzi ant w piczn pomernych rekacz njemözemy: z tobaka a z alkoholow w otw jedn so letnje mittönt) dawkow do krajneje kasy. T o zda so zakostnje wjele n a wobydlerstwo nim ale 5 0 m ilionow dnschow. T o la Pak dyrbi so tu wjedzecz, zo smemy tajkeje njestyschaneje njepomernoscze w piczn jenoz w obydlerjow w m estach wobskorzowacz, a zo recze hödne njeje to, schtöz so n a k r a j n palenea w npije. Schtöz je czezcy dzelacz dyrbjal, kaz ja w Am eriey, schtöz so samoho wobkedzbnje a wernosche so njeboji, dyrbi zo m nu wnjuacj, zo je roina wjele khwaleneje d z e k a w o s c z e a w u s c h ik n o s c z e amerikanskoho dzelaczerja joho p o - m e r n o s c z we p ic z n. Hdy tola tam ne bjezbözne pschiwerki föne w ozm n, po kotrychz so w ot splaha k drnhom n toeri, zo palenc khmanoscz k dzeln powyschi?! M i njech nichtö njepschińdze a njepraji, zo sym rndzak abo tem perencler (japoschtok pomernoscze, kajcyz sn w A m ericy); nichtö njesedzi radscho, hako ja we wjesotym tow arstw je, hdzez so schkleitca piw a abo tuina p ije; jelizo pak m i nechtö p ra ji, zo piw o, wino a palenc cztowjeka k d z e ln posylnjnje, tornn p ra jn do woczow: to je njewernoscz! Njech so schkleitca t'itoa abo tuina pije we czasu, hdzez niczo za dzelo nimasch, njech tez, zo by so czi w n tro ba zwjeselila abo staroscz zahuala, m ojedla, ale na p a le n c dyrbi so zakleczo potozicz, dokelz tutön m o ri czelo a duschn, podusy dobre waschnja a wnhasnje wsche lepsche czncza tue czlowjeczej w ntrobje. Wschak wem derje, zo je runje tu Nemcach doscz zapitych lekarjow a wnczenych, kotsiz bjez pschestacza poczinki palenea khw ala; wem pak tez, zo tnczi slepcy zenje palenc p ili njejsu pschi dothim a czezkim dzele. P alen c njezamöze dzelaczerja wokschewicz a posylnicz, kaz kschnd nie wnstatoho konja, to wostanje wernoscz pschi wschitkej lekarskej abo wuczenej zelhanosczi! Nihdze njemöze so lepje möc a strow otn podryjace skutkowanjo palenea wobkedzbowacz, hako tue w öjnje abo tue rnanövrach. J e to bohnzel mjez wojerskirni wyschkarni rozscherjeny zrnylk, zo je fnzl (neplacy palenc) na strapacach Porno közdornn lekarstwn a wosebje, hdyz sn tnzne a horce dny. S a p a -li slönco, stanje so potorn, zo tu a tarn jedyn z wojakow so n a pröch pschi puczu synje a rnarodirow acz poczina, z közdej schtundn pschiroscze czrödka khorowatych, doniz tta posledkn so jedyn njesypnje a je n a blakn rnorwy. Netko zastanje kolonna a larna so htow a nab tyrn, schto je w in a tak nahleje srnjercze. W ec pschińdze do now inow a wschitko sw ari a zeli na surowoscz wojerskich wyschkow, kotsiz pjecza wojakow dracznja. Ale, schto sw ari so n a w y sch k o w? J e to hischcze mnz, kotryz pschi 2 4 R. Po khlödnej drözy 6 8 hodzinow hicz njezamöze? Kejko drnhich czlowjekow dyrbi z wjele czezschim 1 brem jenjom, dyzli je wojerski tornister, dalschi a wo-! boznischi pncz czinicz, a tuoni zaneje schkody na stro- wosczi njepoczerpja! Surow oscz pschecziwo wojakej je, jom n z a p o w je s c z, zo so c z e rs tw e je w o d y napije, a d o w o lic z, zo kaz czeschne dzeczo közde p o r! stow kroczel z palencoweje blesche cyca. Njech so, pola wojakow palenc zakaza a swet njezaslyschi niczo wjacy wo tyrn, zo so wojakam pschi exercirow anjn, abo n a manöurach mozhy zeschkreja (sonnenstich)! Schködny, kaz w ojakej, je palenc tez közdomn d z e t a c z e r j e j, njech tu fabrikach, njech n a ro li dzeka. Czim prjedy so nemske knjezerstwa wo tyrn pscheswedcza, zo je palenc zahnbjer pilnoscze, dzelawoscze a strow oty, a pschimerjene zakonje pschecziwo wnziw anjn fnzlow w ndadza, czim mjenje m a so indnstrija a ratarstw o w Nemskej bojecz, zo bndze amerikanski dzelaczer a rölnik nemskoho z tuifotu sweta zaczischczecz. M öc a wnschiknoscz dobndze amerikanski dzelaczer z to h o, zo so alkoholow zdzerznje. S y m z mnohimi reczat, kotsiz sn fern z Nemcow pschiczahnyli a wschitcy w nznaja, zo je z a h n b a nemskoho dzelaczerja joho njepom erna pschikhilenoscz k palencej. Njepostara ja -li so enropske kttjezerstwa w p raw ym czasn wo to, zo so palencarstw o (alkoholism ns) podnsy, dha je czas blizko, zo E uro pa za kosczenc dozraw i a a m e r ik a n s k i dzelaczer bndze z knjezom wikow sw eta." - D o ta l S e m m le r, kotryz wobstejnoscze nemskich, jendzelskich a amerikanskich dzekaczerjow a rölnikow ze samsnoho pscheswedczenja derje doscz znaje; njech je joho sndniske skowo krnte, p r a w d a pak tez je. * * * N jetrjebam y dolho za toinu pytacz, czohodla sn sczehwki palenea tak zahnbjace. D aw no je dopokazane, zo je w palencu sylny je d, kotryz je pod mjenom fnselöl" znaty. Közdy by so hrecha b o jat, mek-li so z jedom zaw dacz; pschestanje pak hrech tohodla ' '

27 z hrechom bycz, hdyz so czeko a strowoscz z jedom zawdawa, kotryz je njew inow ate mjeno p a l e n c a na so wzal. S w ja ty japoschtok reczi wo tym, zo zly buch tez schtaltnoscz swetloho jandzela n a so wozmje, zo mohk czlowjeka zaslepicz a zawjescz. Wezo niczo wo palencu njeje w jedzal: joho slowo Pak möze so na t u t ö n napoj derje nalozicz. Schto zda so böle njeschködne, hako palenc, hdyz so nazolty w schklenczcy zyboli? A tola dzerzisch w schklency z palencom w rucy djasa wobdatoho ze swetkej drastu jandzela. N jeje doscz n a ty m, zo je w palencu hizom doscz jebu, powyschi so joho jedojtoscz w naschich czasach z tym, zo so k joho czisczenju druhe sylne jedy, wosebje schwablowa kisalina (schwefelsäure) natoza. Wschön swet toe, zo je znaty nordhäuser" hacz do 2 5 % z tutej kisalinu nameschany. Z o to jeniczcy w N ordhausenu njeczinja, zo jed hischcze zaw d aja, möze sebi közdy myslicz. Slowczko mjez n am aj! Reczu z rozom nym i ludzimi a njebych nikoho rad y pohörschowak, wernoscz Pak tez zamjelczecz njesmem. Werisch ty, zo je wschön palenc, kotryz sy pil, z neplow abo zita paleny? J a nie. Wedomoscz a rjemjeslniske pschiprawy tez dokonjeja, zo so sp riritu s z kak dha m ohl bjez postorka p r a j ic z? Reczu m ojedla ze slow am i swj. pisma, zo so spiritus tez z wecow p a li, k o tre z z e r to m n u t s d u a sw ö j n a t u r s k i p u c z n a m a - k a ja ", kaz sw jate sczenjo w pöscze p ra ji. W er to abo nie, tejko je weste, zo runje k b a r b j e n y m a fjob* kim palencam so sp iritu s z tajkich powostankow bjerje. F ab rik i to la tak njem udre njebudza, zo n a sudy napisaja, z czoho su swöj spiritus wuczahnyle. S p ir i tu s je s p iritu s ; njeswedomnoscz naschich czasow pschez niczo njepadnje! Praschesch-li so za tym, czohodla so palenjo Pa- ( lenca ze strony swetnych wyschnosczow dow oli, hdyz to la tejko schkody w swecze naczini, trjebasch jenoz n a to pohladacz, kejko dawkow kraja leto kaz druhe palernje wotwjedu. W Ruskej czehnje so z nich letnje m ilionow m arkow! H aj, hdy by nechtö pucz wjedzak, na kotrymz so tutön dawk n a d r u h e waschnjo do krajskich pokladnicow pschiwjedze, by nekotre knjezerstwo hizo jutse palenjo zakazako. Hdyz Pak swetne zakonje tu derje haczicz njem öza, njech budz közdy sam sebi a közdy hospodar swojej swöjbje z p o licajo m! S y horjeka slyschak, zo palenc ra ta rja pschi dzele 27 ani njewokschewi ani k dzelu njeposylni. K czomu dha daw a so czeledzi run je wo z n ja c h tejko palenca? T o tola prjedy byko njeje! Njeby z khofejom abo z njeschködnischim piw om so lacznoscz stajicz m ohta? D zi mi z reczemi, kaz: z palencom je najm jenje dzeka, z nim n a jtu n s c h o woteiidu atd. H anbuj so, zo chcyk dale tajke m ordarstw o na swojich domjacych a n a czeledzi ze swojej njerodu abo z tu n jo tu zamlowjecz. W ot toho, schtoz za khanu palenca wudasch, mözesch hizom schwarny kotot khofeja naw aricz a njewotendzesch z nim niczo drözscho. A wy dzetaczerjo, kiz w zymje skaly kamacze abo druhe dzelo wonka w obstaracze, njechacze so wo tym pscheswedczicz, zo je palenc, kotryz w as khudych a do czasa k dzelu n je k h m a n y c h czini? W zymje pijecze jön pschecziwo zymje, a wön to la njehreje, a w lecze so toho wostajicz njemözecze, k czomuz scze so w zymje pschiwuczili, a tak czehnje so zta w ina ze zymy do lecza a z lecza do zymy. Z h r e c z mözecze so jenoz w ot stroweje cyroby, a hdyz pjenjezy, kotrez so n a palenc ro z b rö ja, n a jedz (wosebje tut, kiz w czele najw jacy czoploty czini) nalozicze, pscheswedczicze so börzy wo tym, zo so bjez napoja tracz hodzi, kotryz so runje w skalach kaz pschiböh czesczuje. Czw iluje-li lacznoscz, je tola njeschködnych napojow doscz a pschiprawy k tepjenju netto tak tunje, zo mözecze sebi do közdeje skaly gelegne abo blachowe khachliczki stajicz, a czopte Piwo ze rzanej muku, khofej atd. naw aricz, hdyz so w am spodoba. Byschcze bjez palenca hinajschi muzowje byli! S y m ja czasto z mojim aj woczomaj w idzal, zo pschi tw arjenju mostow n a zeleznicach so nemscy a pölscy dzekaczerjo po 6 a 8 muzach ze skalu bertlow achu a pschi wschech sochorach ju njewuzbehnychu; tu pschindzeschtaj dw aj italskej skakarjej, zapschimnjetaj, a hlaj, skata w ali so, zo wscho wrjeskotasche. Njech be wuschiknoscz tuteju dzekaczerjow wjetscha, to Pak je tez weste, zo m a italski dzekaczer wjele wjacy mocy, dokelz palenc njepije. T o h o d la Pytaja po wschech krajinach E uropy pschi tw arjenju zeleznicow italskich dzelaczerjow a skalarjow, dokelz mischtyrjo derje wjedza, zo je d y n z tutych wjacy nadzela, hako dw aj z a p i t a j Nemcaj abo mojedla tez S e rb a j. J e snadz so cgi wostudziko? M i je tez wobozna wec, pschecziwo palencej pisacz, hdyz m a tejko pschec z e lo w, a njewesch, hdy a hdze postorczisch a z lu-

28 28 dzimi sebi tola tez cyle skazycz njecham. Njech budz tönkröcz doscz! Pschindu zasy, hdyz traz so toho njenadzijesch. M a m za to, zo je palenc to jeniczke n a swecze, fchtoz sme so h a n ic z a czomuz möze so czescz prjecz bracz, am zo by so z tym zhreschiko. gk. Pschehlad a rozhlad. Z wjetscha m aja za to, zo je najczezschi dzel cykeje protyki w jed ro". T ez ja njecham nad tym dwelowacz, spom inajo na pschistowo: Ludzo dzetaja protyki a B öh w jed ro." T o m u njech je kazkuli chce, ale to je Weste, zo je lepje, hdyz B öh sam w jedro postaja, hacz nasch jedyn. T o mözesch tez börzy spöznacz, chcesch-li sebi jeno tak trochu ludzi, jich waschnja a njepoczinki w obhladacz. T o la to, luby czitarjo! ty sam dzen wote dnja widzisch, a duz drje trjeba njeje, zo bychmoj tez w K ra ja n u " z tajkim i wecami papjeru köncowaloj. Dzensa nastajm öj so do druhich köncow sweta a to kaz netkle m öda je najprjedy do Ameriki. W e zjenoczenych statach polnöcneje A m e r ik i nastupi w zandzenym lecze nowy Präsident Jakub A braham G arfield swoje zastojnstwo, n a kotrohoz cyky swet najwjetsche nadzije mejesche a to z dobrym praw om. Pschetoz schtöz so w ot khudoho dzelaczerja hacz n a prosessora a generala pozbehnycz we a wschudzom jenoz za swoj lud a kraj skutkuje, tak zo joho najwyschschoho zastojnika swojeje republiki wuzwolichu, tön drje budze tajkeje dowery wescze hödny. A z G arfieldom so njebechu zjebali. W ön be muz, kiz mejesche dobrn a krutu w o ln a to tez hnydom dopokaza, hdyz wobtykanych zastojnikow ze sluzby honicz a jenoz hödnych a swernych Postajecz pocza. A le to be joho smjercz. Nekajki G uiteau, kotromuz be Präsident mesto zapowjek, n a njoho tseli, a za 11 njedzel po njesmernych bolosczach jedyn z najslawnischich a najlepschich muzow zemrje, kiz su hdy w Americy knjezili. B öh dak, zo by now y Präsident A rth u r swojomu wulkomu prjedownikej, kiz be tez napscheczo katholskej cyrkwi ja ra derje zmysleny, podobny byl. W e srjedznej Americy (P a n a m a ) so now y kanal z czichoho do atlantiskoho m o rja ryje, zo njebychu trjebali w jac tak daloko wokolo potodnischeje Ameriki jezdzicz. D ro h a wec to budze, ale ja ra w uzitna a n a to m aja w Americy pschec Pjenjez doscz. Bohuzel zo wschud^om tak njeje, n a pschiklad hdyz dyrbi so nehdze cyrkej tw aricz! Nekotsi m u dri m enja, zo w Americy tez niczo wjac njeje, runjez je tarn jenoz 2 5,0 0 0 wojakow; tohodla puschczich so do A f r i k i, hdzez ant w zymje kozucha njetrjebaja a w lecze je tarn tak horco, zo so an i khmanje w öjna wjescz njehodzi. Francow zojo m jenujcy, kotsiz m aja w A fricy wulki kraj A l g i r, chcychu rubjeznych K rum irow, kiz mernych w obydlerjow pschesczehacz njepschestachu, trochu pokhostacz a z toho nasta nim ale w ostudla w öjna. Z wopredka so F ra n - cowzam derje schlachczesche, a Tuniski bey (kral) dyrbi hizom dleschi czas francowske knjezstwo pschipöznacz. Ale hdyz arabski wjerch B u-a m em a wustupi a swojich krajanow kaz nehdy A bdel-k ader wokolo sebje zhrom adzi, bu Francow zam wec dzen a wobczeznischa; dokelz, hdyzkuli chcychu joho zbicz, zas czekasche. S la w n y m oler n a wsy pola P a riz a be wo tym wulke swjeczo n am olow at a hdy^ sebi P arizen jo je w obhladowacz pschindzechu, njewidzachu n a nim niczo khiba wulku pusczinu. N a praschenjo, hdze je B u-a m em a, w otm olw i m oler, zo je hizom dale, a n a praschenjo, hdze je srancowski general S aussier, zo hischcze döschol njeje. Ale njech so kazkuli w obaraja, sköncznje F ra n cowzojo tola dobudu. W o Zulukafrach w A fricy be zandzene leto runje tak m alo slyschecz kaz wo Afghanach. Z a to Pak su sebi zas R usojo schwarny kruch kraja w Asiji pschidobyli. G eneral Skobelew podczisny Turkm enow a zniczi jich mesto a tw jerdziznu Ahal-Teke. M jez K hinu a Ruskej bu sköncznje mer sczinjeny. W R u s k e j so po mnohich pospytach nihilistow radzi, carja Aleksandra I I. n a 13. m erca sköncowacz. Njech tez wschelacy wschelako sudza, Aleksander be za swöj lud wazny rezent, wön da 22 m ilijonam robotnych a njewölnych burow swobodu a sam ostatnoscz, porjedzi w Ruskej ja ra wjele, wosebje pak sudnistw o a zniczi stoletnu njepraw du, naschich kschesczanskich a stowjanskich b ratro w z turkowskoho wotroczstw a wumoziwschi. Jo h o syn a naslednik Aleksander I I I. je drje tola muz, w ot kotrohoz möze so nie jenoz Ruska ale tez cyta E u ro p a najlepschich wecow nadzi- jecz. Polakow a R usow zjednacz, katholskej cyrkwi swobodu a p ra w a wröczicz a nihilistow wukorjenicz, budze drje czezki ale to la nie njemözny nadawk. Böh daj, zo by so jom u to radzilo! tez nii bo n i B t r tu : bi ki st s- z> p s r c 1 t! i.

29 J 29 Dokelz runje wo Skow janach reczimy, chcemy lepschich wuczerjow pokhwali, schtoz so liberalnym tez z krötka n a juznych a awstriskich S kow janow spom- nihby n a nihby spobobacz nochcysche. Z krötka smemy nicz. B o k h a r a m bechu z lutej liberalnosczu tak swo- prajicz, zo so w Rakuskej wschitko polepscha, wezo bodnu w ustaw u bali, zo na tamnische wobstejenja jeno po m aln, Pschetoz, schtoz su za 2 0 let liberaln i nim ale tak derje so pschihodzesche kaz pjascz n a wöczko. Bjez b^iroa, zo be so mkodomu wjerchej Aleksanbrej trochu zastyskalo, bokelz chcychu a mözachu tarn wschitcy skazyli, njemöza am najwuschiknischi konservativni za bwe lecze zas porjebzicz. W J t a l s k e j revolucija bzen a wjacy mocy naknjezicz a czinicz, schtoz chcychu; sw obobna w ustaw a byw a. Hbyz bu czelo bam za P ija I X. bo wosebje jim to bowolesche. T ak to wostacz njemözesche a buz k tom u tw arjenoho row a pschenjesene, ba so romski i ba Aleksanber wulku n aro b n u zhrom abziznu powolacz, kotraz so jenohkösnje za to w u praji, zo m a so wustaw a kaz be rufst car pisak sybom let za schpihel tyknycz, a zo möze netk wjerch Po swojim zmystu a rozom je knjezicz. T ez w S e r b s k e j bu pob wjerchom M ila n o m liberalne ministerstwo wotstronjene a n a joho mesto pschinbze konservativne. C z o r n o h ö r s k i wjerch Miktawsch, kiz je jebyn nizki njekniczomny lu b, w olajo a z kamjenjemi mjetajo, bo pröcessijöna. Wschelake zhrom abzizny zabachu sebi w ot knjezerstwa a sejma, zo byrbja so zarukowane (garantijne) zakonje zbehnycz, po kotrychz byrbi italske knjezerstwo bam za zakitacz. Hewak w Jtalskej so niczo pschemenilo njeje, wojakow je tarn boscz a bawkow hischcze wjele w jac, skoro kaz w Francözskej, jenoz z tym rozbzelom, zo m aja Francozow je najbohatschi z najwuczenischich a nazbzelanischich mjez swojoho kraj w cykej E uro pje. Schkoba, zo su czi, kiz runje ru n ja, je sköncznje swöj T urk am wotbobyty keuch w P a riz u knjeza, pschecziwo cyrkwi tak njepscheczelscy kraja bostaf a m a netk tez swöj samsny pschistaw w zmysleni. T o la smemy so tez tarn lepschich czasow abriatiskim m orju. W A w striji abo R a k u s k e j je sebi konservativna nabzijecz, bziwajo n a horliw u bzelawoscz francözskoho buchownstwa a katholskoho pism ow stw a, n a kotrez so strona, ke kotrejz z wuwzaczom nekotrych matoruskich közbe leto wjele m ilijonow w ubaw a. T ez to je znate, zapöslancow z Galiciskeje wschitcy S to w jen jo skuscheja, zo runje francözske Pjenjezy nim ale same sw jatoho wosebje pschez financnoho m inistra Dunajewskoho w ötca a nasche missijonstwo bzerza. (P olaka) telko nahlabnoscze a mocy bobyla, zo so W J e n b z e ls k e j by wscho bobre byto, hby by liberalnym wescze njerabzi ju postorczicz. Kejzor njespokojna Jrsk a a njem erne kolonije w A fricy a sam je m inistrej T aaffe nim o m ery pschikhileny a A fghanistan w Asiji njebyte. Katholikam so hewak nie jenoz konservativnje ale ryzy katholscy zmysleny. w Jenbzelskej skoro najlepje wjebze. T ak je n a pschi- Kelko w uliw a a mocy pak w Rakuskej m onarch klab namestuy tr a t w Jnbiskej katholik R ip o n a husto hischcze bzensa m a, to pokaza so pschi kwasu joho mözachmy slyschecz, zo je so nechtö k naschej werje w röczil. jeniczkoho syna R u bo lfa hacz n a najrjenscho. Wschitcy Je b y n z najhtownischich pobawkow w N e m sk e j njebziwajo n a narobnoscz pröcowachu so, zo bychu be, zo bu po mnohich letach sköncznje zas jene a to H absburgskom u robej a wosebje netczischomu kej- Trierske biskopstwo wobsadzene. zorej swoju luboscz wopokazali. Czechojo su Z toho je wibzecz, zo m aja tak m jenow anoho sköncznje po wjacy hacz 20letnym n apin anju swoju kulturnoho w ojow anja nim ale syte. A le hacz bubzemy universitu z czeskej reczu zas naspjet abo lepje za leto hizom wo bospolnym m erje pisacz möc, to z now a zalozenu böstali. T u ta najwyschscha schula jenoz B ö h we. Nabzijecz so chcemy, bokelz by to bubze w letnym Potletu dospokna. B ohuzel je tez n a katholsku wec w Sakskej bobry w uliw melo. so jim za to krasne nowe bziw ablo, kiz byrbjesche so W naschej wötczinje swjeczesche so prenje bny ru n je wotewricz, sp alilo ; to la je so hizom zas pjenjez septem bra SOletny jubilej konstitucije, pschi czimz bu boscz n abalo, zo möza je za bwe lecze z now a na- tez sejm n a krötki czas pow olany. Kak w uzitna je tw aricz. Schtoz naschn w eru nastupa, bubze brje w ustaw a naschomu krajej byla, to najlepje spöznajesch, sköncznje w Rakuskej tez lepje. Z najmjenscha be to so bopom inajo, zo je runje Sakska w közbym nastupschi poslebnim kejzorowym puczow anju po Tyrolskej p an ju mjez najprenim i krajemi cyleje zemje. B öh wibzecz, hbyz kejzor sam zjawnje jesuitow jako naj- bat, zo by tez pschichobnje ta t bylo a w ostato!

30 30 Z o wo Schpaniskej a Turkowskej niczo njepisam, su tamnischi ludzo a nie ja w ina. Cuza hkowa n as sköneznje njetrjebaka tak ja ra bolecz, mamy dze tez dom a w Serbach dosez rceeoro, kiz su runje tak wobzarow anja hödne kaz schködne. Z o n a pschiklad nascha w ölba do sakskoho sejma tak njewupadze, kaz byez d yrbi, tom u so njetrjebam y dziwaez. Tez z baezoiiskej eyrkwju so hischeze dosez lepje nim a, hdyz m a wjele S erb o w w jaey horliwoseze za dalische naleznoseze dyzli za blizsche abo swoje. Jelizo n a pschiklad nemske katholske wosady w Sakskej za baezoiisku eyrkej tak bohaeze w opruja, kaz S e rb ja za wschelake nemske, potom dyrbim y my za jich so böte staraez atd. P ö d la tutych potrebnosezow w Sakskej, dyrbim y wezo pschi möznosezi tez za B onifaeijow e abo lyonske tow arstw o, kiz m aja schersche Polo skutkowanja,' tez ra d w oprowaez. N a serbsku pschezjenosez a njesebieznosez hischeze letsa hordzi byez njetrjebam y. Kak zo budze k letu lepje! A to pschejmy sebi nie jenoz k now om n letu, ale ezmmy tez közdy po swojich samsnych moeach ta t! R ja n y dopokaz pschezjenoseze katholskich S lo w ja - now besche wulka, z ludzi wobstejaea deputaeija, kiz so k 5. julijej do R o m a poda, zo by sw jatom n wöteej Leonej X I I I. dzak wschech S lo w jan o w za eneyklikn abo wokolny list grande munus w u prajila. Tez jedyn S e rb k. dr. P e tr J o r d a n z Czeschkee, nett toe W inje, be mjez nim i. D la nuzy wo serbskich duchownych* njeje tarn zadyn z nich n a 2 3 njedzele woteńez a taut so podaez mohk! W o swöj kraj a lud w uley zastuzbny a slaw ny biskop S tro ß m a y e r z D ja - kowa be hlowny wjednik a pschepoda bamzej nahladny d a r za P etrow y pjenjezk. B am z je w swojim liseze z now a n a zjednoezenjo wschech S lo w ja n o w w katholskej eyrkwi pokazal. Najrjensche wukozenjo tohole lista je biskop S tro ß m a y e r napisal, kiz mözemy w nemskim pschekozku wschem S e rb a m haez nanajbvle pornezeez. Wezo by to nim ale ezezka wee byla, wosebje R usow pschewobroeziez, ale schtoz je ezezke, njeje hischeze njemözne, a sköneznje njesmemy tez zabyez, zo möze wschohomöeny B öh tez nehdy wobstejenja ta t pschemeniez, zo budze to, schtoz so nett haez nanajezezsche zda, nehdy lözsche a snadne. M y Pak dyr- * Serbski pschelozk encykliki bu z druhim i skowjanskimi bamzej pschepodaty. bim y sebi to z eyleje w utroby pscheez a zadaez a B o h a wo to prosyez, zo bychmy wschitey pschezjeni a jeni byli we werje, w nadziji a w lubosezi! š. Potajna Boza mscha. Z atraschne ezasy bechu n a tonen zaüdzenoho letstotka w Franeözskej za katholskich kschesezanow. J e d, kotryz bjezbözni muzojo (sami so mjenowachu bratsja B elzebuba", djabola ) wusywachu, jed njewery a njekhmanstwa be ja ra speschnje lud skazyl. K ral ; bu w ot njekhmanikow do jastw a ezisnjeny a sköneow any, eyla kschesezanska w era pottöezena, wsche eyrkwje buchn zezamkane, duchowni m orjeni abo z kraja w u- pokazani. T o la dobri katholsey kschesezenjo khowachu swojich meschnikow, kotsiz w noey mjelezo swj. sakramenty wudzelachn, predowachn a B ozu mschu dzerzachn. Tez w P a riz n sam ym bechu pschee nekotsi duchowni skhowani. T u dzesche 2 1. wulkoho rözka wjeezor jena zönska, po zdaezu stara, po hasy do pschedmesta. W o n a be pytnyla, zo muz hizo dleschi ezas za njej dze. T o h o d la cheysche jom u z pueza hiez a stupi do zuatoho dom u. W obsedzer kheze widzesche, zo je zönska ja ra zaströzana a woprascha so jeje, ezoho so tak boji. Zhoniwschi w inu, stupi sam n a hasu, zo by w ohladal, schto to do m uza je. T o la dolho njetrajesche, a wobsedzer so wröezi a zönskej polny stracha poruezi, zo dyrbi khwataez z joho domu, pschetoz hewak jom u sam om u wulke njezbozo hrozy. Zönska tohodla zas w ustupi a khwatasche do swojoho khudoho wobydleńezka to la euzy muz pschez zas za njej. K hw atajey w ona do stwiezki zastupi, hdzez jej stary muz hnydom stölezk poda, dokelz be so z dycha w ubezata. T o la zönska jom u ze strachom znapscheeziwi: Skhow ajeze so khetse, pschetoz nasche wobydlenjo je znate!" T önle schedziwe besche meschnik z rja d a karm elitow, kiz be rukam tamnych m ordarjow ezeknyk, kotsiz bechu jeho sobubratrow w klöschtrje zabili. Hizo bechu n a skhodze muzowe stopy slyscheez, a khwatajey skhowa so meschnik do kham ora. H nydom so zaklepa tsi kröez do duri, a w tym samym wokomiknjenju tez hizo stejesche wulki muz we stwiezey. Zönska spözna z dobom, zo je tonte muz töusam y, kiz besche hizo nekotre dny prjedy wokolo jich dom u lazyl. Cuzy muz wobhladowasche so w stwiezey a zdasche so hnuty byez khudoby dla, kotraz so tu we <

31 wschem pokazowasche. P o khwili p ra ji: J a njendu hako njepscheczel, ale sym pschischot, zo bych sebi w ot w as jeitu hnadu w uprosyl. W y macze pschi sebi czesczomnoho meschnik«, kiz je kaz pschez dziw zam ordow anju ro karmelitskim klöschtrje wuczeknyk. Z n a ju joho mjeno a tez wasche. Z toho widzicze, zo m ohl w as dawno pscheradzicz, bych-li chcyk." T ele skowa slyschawschi, w ustupi meschnik ze swojeje khowanki do jstwy a rjekny: N jem özu sebi myslicz, zo chcecze nam zko czinicz a dow erju so tohodla w am. Schto todte m nje zadacze?" N jeznaty muz p ra ji: P o bo zny wötcze, du w as prosycz, zo byschcze Boz'u mschu za wotem retoho dzerzeli, kotrohoz czelo w njeswjeczenej zemi lezi." Meschnik po tutych skowach muzej do woczoto pvhlada a w joho wobliczu routfu stysknoscz wuczischczanu w uhlada. Pschindzcze" p ra ji tohodla dzens srjedz noch zas, a sym hotow y, wasche zadanjo dopjelnicz." Njeznaty muz so podzakowa w utrobnje a wotendze. S rje d z nocy Pak pschindze zas a bu dowjedzeny do zadneje stwiczki, hdzez be hizo wschitko za dzerzenjo w opora now oho zakonja pschihotowane. S ta r a kschinja besche tu z w oktarjow ym i rubam i pschikryta; n a njej stejesche B oza m a rtra a schtyri wöskowe sweczki so tu sweczachu. S ta r y meschnik, zhotow any w meschniskej drascze, pschindze z kheluchom, na kotrymz patena (talerk) lezesche. K ancy beschtej schklenczanej. N jeznaty muz so poklakny a kleczesche harz do könca Bozeje msche. Sköncziwschi B ozu mschu, wobroczi so meschnik k njeznatom n a rjekny: M ö j syno, stej-li ttoojej^ rucy z kralowej krewju toomaczanej, p ra j m i to. Z ad yn hrech so njenam aka, kotryz njeby po praw ej zelnosczi mohk spuschczeny bycz, pschetoz K hrystus je swojim japoschtotam a jich nastupnikam möc bat, to joho t mjenje kschesczanow we swjatej spowjedzi w ot közdoho hrecha tootw jazacz." Njeznaty muz w otm oltoi: M ö j wötcze, njejsym drje bjez w iny n a kralowej smjerczi, to la nim am pschi tym najwjetschu w in u." Pschi tym poda meschnikej maky kaschczik. N a to stupischtaj zas w obaj do prenjeje stwiczki a m uz p ra ji meschnikej a zönskej: W ostancze tudy, dobre dusche budza so za w a s staracz, donz z now a lepsche czasy njepschindu. Z a leto 21. wulkoho rözka pschindu zas, zo bych Bozej mschi m ohl pschitomny bycz." Z tutym i slow am i so poruczi. 31 Meschnik woczini netto kaschczik a nam aka w nim rubischko z Potom nam aczane, a krwawe blaki bechu to nim widzecz. N a jenym rözku besche kralowska kröna wuschita. Meschnik hnydom spözna, zo je to rubischko morjenoho krala Ludwika X V I. W ot toho czasa so khudymaj w obydlerjom aj czesneje stwiczki w ot njeznateju rukow pschecy pom - hasche. Döstaschtaj jescz, brjetoo, drastu a k tom u tez dwe kharcze, z kotrym ajz zakitanaj mözeschtaj ro P a - rizu bjez bojoscze, w ot policistow dosahnjenaj bycz, wobkhadzowacz. Husto tez dösta meschnik pokiwy, zo dyrbi n a swoju westoscz kedzbowacz. T ak be so zas 21. jan u ar pschiblizit. Z a s pschindze srjedz nocy cuzy muz a zas swjeczesche stary meschnik B ozu mschu, na kotrejz tam ön z wulkej pobvznosczu w osta. Tönkröcz pak njeprajesche ant stowczka a wotendze. Z a pol leta sta so pschemenjenjo w francowskim knjezerstwje. R obespierre, kotryz be po zam ordow anju krala ze surowej hrubosczu a njesmilnosczu zakhadzak a m o rd o w al, bu pow aleny. Sm ilnische knjejstwo zastupi n a mesto krjewjelacznoho surow ca. S ta r y meschnik mözesche zas bjez bojoscze po P a riz u khodzicz. Jen oh o dnja w opyta znatoho pschekupca, kotrohoz hako swernoho kralowoho poddana znajesche. T u bu runje n a hanbnej karje jedyn muz k w otprarojenju wjezeny. Wulke czrjödy ludu za nim bezachu. S ta r y duchowny pohladawschi z woknom spözna hnydom R obespierra n a karje sedzacoho, spözna pak tez pschi nim toho sam oho m u za, kiz be pola njoho dwöjcy B ozu mschu skyschal. S chtö dha je tonte wulki m uz, kiz pschi R o b esp ierru sedzi?" woprascha so pschekupca. T o je, w otm olw i pschekupc, ta t (dracz), kiz je tez w otpraw jenjo Ludwika X V I. w jedl." S ta r y meschnik börzy n a to dzesche born a prajesche pschi sebi: T ö n le ta t je so za swojoho krala m odlil, hdyz bjezbözne hkowne mesto pschi joho smjerczi juskasche!" T. X. Wuzitne wschelezizny. Spomöznc napominanja. Francözski m inister ra tarstw a je poruczil, zo m aja so po cylym kraju n a kromje lesow, n a puczach, to zjawnych zahrodach a t. d. tafle nastajecz z tutym i napism am i:

32 32 J e z so ziw i z myschemi, schnakami a neplacym i czerwjemi, z cyla ze zw erjatkam i, kotrez ratarstw u w ulku schkodu czinja: N je k ö n c u jc z e je z e! K r o k a w a zezerje za hodzinu pschekasancow (insektow): N je k ö n c u jc z e k ro k a w y! K n o t zerje njepschestajnje czerwje, schwjercze, schködne waczki a wschelake pschekasancy; w joho zoldku so njejsu zenje zbytki rostlinow namakake; w jac wuzitka pschinjese harz schkody: N je k ö n c u jc z e k n o ty! M e js k i b ru k a neplacy czerw staj najwjetschej njepscheczelej ratarstw a. Mejski bruk lehuje jeji, z kotrychz czerwje a pozdzischo mejske bruki so w u la h n u : K ö n c u jc z e m e jsk e b ru k i! P t a c z k i. Pschekasancy (insekty) w közdej krajinje közdoletnje za w jac m illionow schkody naczinja. Jen o z ptaczki möza je pschedobycz, Pschetoz zezeru ja ra wjele husancow, su po tajkim najw uzitnischi pomocnicy ra ta rstw a : D z e c j i, n j e w u b j e r a j c z e z a n e h n e z d a! ^schecziwo hikawcy radza Homöopathiske now iny" tönte sredk: N ajhörscha hikawka so lohcy zastaji z ty m, zo wöbe wuschi z porstom zadzerzujesch a potom pak sam Pak z pom ocu druhoho, kiz sudobjo dzerzi, cyle pomaku neschto pijesch. N ajhörschu hikawku z tym le jednorym sredkom börzy zastajisch. WoKschewjacy napoj za znjencow. P r j e c z z n je k n ic z o m n y m p a le n c o m! J e to dobre w aschnjo, zo w Serbach dale a böte czo pky k h o fe j k swaczinje daw acz poczinaja. T ö n njech w ostanje! A tez w lecze, wo zne je to najspraw nischi napoj za dzekaczerjow. Pschetoz, schto wosebje znjencow, kiz w smudzacym sköncu dzelaja, najböle slabi? S y ln y pöt. P o d arm o so pröcuja znjency swoju zehliwu lacznoscz z w odu abo piw om abo palencom zalecz; z tym so poc^enjo jenoz powjetschi a wschelake khoroscze wosebje w oda pschihotuje. Lepje hizo je, hdyz so sadowe w ino abo kisako do wody zmescha. Najlepschi napoj pak za naschich znjencow, kotsiz w pocze swojoho w oblicza sebi a nam khleb pschihotuja, je a w ostanje czo p k y k h o fe j. T ö n Posylnja, zahaczi najhörsche poc^enjo a stom ha, zo czelna möc dleje w u traje. T u z : S to kröcz radscho khofej (byrnje tez serbskim hospozam kusk w jac pröch naczinil), dyzli zadlaw y palenc! T ez dzetawi ludzo, kaz m u rjerjo, czeslojo, kryczcy a druzy z nekotrej pröcu khofej d östanu, a byrnje tajka swaczina jedyn abo p o r pjenjezkow dröz- i scha b y la, njeje dzesacz let dlejschoho ziw jenja w jac w inojte dyzli tajki snadny wulozk? Hljedjenjo tintowych bkaliow. B y rn je so cyla blescha tinty na schpundowanjo rozlaka, niczo njewadzi. W zm i hnydom 1/2 p unta vitriolow oho w olija a kapaj jön (boze d la nie speschnje lecz, hewak mözesch so smjercz spalicz) do 2 puntow czisteje reczneje w ody. B lak najprjedy z czopkej w odu a z peskom wuschudruj a polij netto z tam nej vitriolow ej w odu. Z a hodzinu je so tin ta cziscze wuczahnyka a potom mözesch hischcze junu blak wumycz. Zerzawe bkaki so takle w otstronjeja: W zm i jenak wjele beloho wöska a terpentinow oho w olija, zhrej jej z mernej c zo p k o tu! a zmeschej. Z tejle zalbu nam azaj czenko zerzawy blak a potom w urybuj z lapku, dönz so njesweczi; tak so blaki zhubja. 1 IendzeksKa pschenca njeje khmana/ Nürnbergske tow arstw o mkynskoho zjenoczenstwa w otradza wschem ra ta rja m wusyw jendzelskeje pschency. T a je ja ra khuda tak m jenow anoho lepika (Heber) a z njeje so muka wumjele, kiz so j a r a h u b je n j e p je c z e. W okolo N ü rnberga su so tohodla wschitcy m lyncy zreczeli, zo n a zane waschnjo tajkeje pschency w jac kupowacz njechadza. Tez za ra ta rjo w tote, pschenca khm ana njeje, dokelz ze swojej tokstej a sylnej stom u ro lu wuczehnje. ^schecziwo zidze w dzeczet«trjebaja z ja r a dobrym wuspechom ätzkalk", to je kalkowy Pröch z kalkoweje pjecy. W ja n u a rju, hdyz je zmjerzlo abo praw y m röz, so tajke zidowe mestna tolsto z tajkim kalkom posypaja. Z tym so dzeczelow a zida m ori a ny jeje mescze pokaze so husty dzeczel. v 1 Zane zuöyöoteujo wjac! B o la -li cze zuby, wzmi schklencu zymneje wody ze studnje, nam aczej w njej schczetku tsi kröcz za sobu 1 st schudruj bolacy zub z njej tak dolho, dönz zub njepschestanje bolecz.. T önte sredk pjecza pschecy pom ha. S p y ta j! \ SkowczKo za wschech. Schtoz je jedz a napoj za zoldk, to je czisty ( powetr (lost) za P luca; schtoz je jed za zoldk, to <

33 je zky, njeczisty pow etr za pkuca. Zokdkej niczo njepom ha, hdy by jön chcyk z pkucow wulekowacz: tak tez pkucam niczo njepom ha, hdyz do zokdka lekarstwo bjerjesch. Czisty a czerstwy pow etr, porjadnje do so srebany, je powschitkowne, universalne lekarstwo za pkuca. P tu c a m k w oli dyrbim y swoju kozu krutu czinicz. W o t pkucow so njemözemy zazymnicz, skerje sczoplicz. D u rje su k tornu, zo so zaczinjeja, wokna Pak, zo so woczinjeja. Z a khorych je prenje lekarstwo czisty pow etr. Duschaty kaschel je najböle wot pröschnoho pow etra. Dzeczi njeskhorjeja tak ja ra na puczu do abo ze schule, ale w schulskich jstwach. Rejw arki döstanu husto suchoczinu (A uszehrung) w ot horcoho, z prochom napjelnjenoho pow etra. Listynoscherjo w ostanu strowi, dokelz so stajnje w czistym powetse hibaja, tohodla su tez n a kraju wysche druhich pödlanskich w inow ludzo w lecze ja ra poredko, w zymje Pak husczischo khori, dokelz su w lecze stajnje wonka. N ie meschczanski pow etr sam, ale wosebje meschczanske ziwjenjo tak husto suchoczinu pschihotuje. T ohodla w kupjelach ludzo wotkhorjeja, dokelz su tam porjadnje ziwi, wjele wonka khodza a dychaja, w odu pija a so kupaja. Zapoczatk suchocziny so hodzi zahojicz, hdyz tajki khory hnydom pöcznje z hibanjom a porjadnym dychanjom w czistym powetse (po lekarjowej radze) lekowacz, hewak je Potom pozdze. Sadowe vkaki ze schatow. Czerwjene jahodki, kkadzene slowki, czerwjene wino a druhe podobne wecy so ja ra czezcy ze schatow w otstronjeja. Njech Pak nasche porjadne ( ryntlich") hospozy tote sp ytaja: N ajprjedy wom azane schaty z czistej w odu wupkokaj, potom z mydkom a pow is. P o to m wudzekaj z tw jerdeje papjery tajki liwk, staj jön n a scheroku kromu, zapal spody njoho kusk schwabla a dzerz jedyn blak po druhim wysche zwjerschneje liwkoweje dzerki. P o to m hischcze ju n u cyke schaty wupkokaj a w czistej wodze w utunkaj. S y -li to wscho swernje czinika, spuschcz so n a to, zo so blak zhubi. Wottjowe ökaki «a drjewje nam azaj z tonom (betej hlinu), abo ze zelenym mydkom a za 2 4 hodzinow häkle ze zymnej w odu w otm yj. Kischcze «eschto za pkokarmcze. W Hollandskej ptokarnicze wosebje beke schaty czinja. Kak to? B jeru tam mesto soda" tak mjeno- 33 w any b orak s". J e to wosebita druzina sele, bekeje barby. T rje b a Pak so rjedzeny abo raffinirow any boraks do procha roztokczeny. D o 4 5 mernych khanow (abo litrow ) w arjaceje wody trjeba so horschcz roztokczenoho boraksa. Z tym so nim ale potojca hewak trebnoho mydka zalutuje. Z a schaty, kiz m aja so tw jerde czinicz, je wjac boraksa trebne. B o rak s tkaninam nie najmjenscheje schkody njeczini, czini Pak najtw jerdschu wodu mjehku. Tez so trjeba za rjedzenjo wkosow a zubow. W ucznate nepke. W naleczu so neple abo berny w jac dobre a m ucznate n jew arja. T o m u so hodzi wotpomhacz, hdyz so tajkim neplam, prjedy hacz so w arja, kotwokoto kolesko belizny wotbeli. T ak möze potom ptödna w oda, kiz za beliznu a w neplu so dzerzesche, wotbezecz a nepl so mucznaty sködny zw ari. Tez möze so w oda trochu woselicz, dokelz so potom czim lepje w art a t. mj. solanin z nepli w otstroni. N a tele waschnjo möza so stare neple bjez stracha wuziwacz, dönz zas nowe k jedzi njejsu. Straschne waschnjo so pola naschich knotarjow njecha zhubicz. K ra ja n " njecha so wadzicz tohodla, hacz dobre czini, knoty kojicz abo nie. Ale nakojene knoty n a hakzy abo kije weschecz a potom sköncu a hniczu wustajecz, je zawescze hacz n a najstraschnische. Közde czeko, hdyz je westy czas stare, m a we sebi czelny jed (Leichengift). M uchi a druhe pschekasancy pak runje n a tajke ttajace czeta du, z tajkim jedom napjelnjene abo wom azane wopuschcza czeko a pschilecza n a cztowjeka abo skoczo. T u sebi hnydom nam akaja közdu tez najmjenschu ra n u a zaw daja ju z jedom. J e -li Pak so jed z krewju zmeschak, je k re j s k a z e n a a to reka: w e s ta s m je rc z. T ez w Serbach smy hizo pschiktady doziw ili, zo su ludzo n a kusnjenjo muchi w um reli! Njech tola gmejnscy pschedstejiczerjo swojim knotarjam zakazaja, knoty wonka weschecz. Chcedza-li kontrolu, njech jim pschinjesu knotowe wopuschki, knoty pak njech zahrjebaja. Kak wazne to je, widzimy z toho, zo je stworiczer sam za to so starak, zo schködne czeka n a zemi njew ostanu. Hdzez je w lecze zwerjatko panyko, tam mözesch börzy make wkaczki (rownikow T otengräber) namakacz, kotrez 5

34 34 pilnje dzelaja, zo bychu czelo zahrjebale n a kij abo hakzu pak njemöza. J e - l i P ak n ech tö w o t j e d o j t e j e m u ch i k u s- n je n y, d yrbi hnydom suchn horcotu na zdala skutkowacz dacz, t. r. njech zehliwe zelezo, w uhlo abo zehliwu cigaru cziscze blizko pschi ran je dzerzi. H orcota jed rozeczeri, kaz töj abo wösk z drasty. (H nydom lekarja, je hischcze lepje.) KzasniK. Schtö so njeje wjeselit, hdyz mözesche preni zaczny czasnik s w ö j mjenowacz. Közde schtwörczhodziny je sebi jön w obhladow al. T o la dobry czasnik je tak w azna wec, zo dyrbjat közdy wjac pröcy za njön trjebacz, hacz so wschednje staw a. T ud y nekotre pokiw y: N aczahuj swöj czasnik porjadnje közdy kröcz w jenajkim czasu, najlepje ran o, hdyz sy stanyl. N a to dyrbi so wosebje dziwacz, zo so czasnik n a zane ja ra zymne mestno (na psch. zymny kamjen, polirow ane blido w zymje a t. d.) njekkadze. W osebnischomu czasnikej möze so pjero lohcy puknycz, dokelz so czoplota nahle do zymy pschewobroczi. Z e zymu so tez w olij w czasniku sydnje, koleska a czopiki czezo khodza a czasnik njeporjadnje dze. Chcesch-li czasnik wotpokozicz, budze najlepje, zo jön na kosy powisnjesch a to n a mjehku podkohu. Bjez podkohi njech czasnik njewisa, hewak so pocznje czumpacz a z tym so hiczu zadzewa. Wosebje na to m a so hladacz, zo weczko derje zamka, hewak so czasnik czisty njezdzerzi. T ohodla m a so ja ra radzicz, zo dobry czasnik w kozanym zaczku nosysch. Zaki w ta rn su pak z p la tu, pak z lohkoho kortuna zeschite, z nich so stajnje pschez rybow anjo ja ra wjele mochu a malych nitkow puschcza, a te swöj pucz tez do najkruczischo zamknjenoho czasnika nam akaja. K lu c z ik njech njeje wulki, ale ta t m aly, zo joho dzerka runje n a czopik dze, zo by naczahujo hnydom Pytnyk, hdy je czasnik do könca naczehnjeny. Pschejara scheroki kluczik sköncuje tez z czasom czopik a tön nowy dzekacz dacz, je drohn wec. Czasnikowe p o k a z o w a r je smedza so tez do zady wjerczecz a je lepje mjenje do zady, hacz wjac do predka wjerczecz. Z khwilemi dyrbisch czasnik z nutska dacz w u r je d z ic z. W olij w nutska po neczim wuskhnje, prochu so tarn nahrom adzi, koleska a stol- piki so böte w utrjebaja, czasnik njeporjadnje hicz poczina a sköncznje zastanje. J e dobro, lepschi czasnik közdej dwe lecze rjedzicz dacz ale jenoz wuschiknom u czasnikarjej! P a ra k möze najjednorischi czasnik skazycz, zo najwuschiknischi mischtr schkodu wjac njezaruna. Smeschki. P s c h is t o jn y z o r t so pschihodzi za kschesczana, wokschewja duschu a spechuje tez strowoscz czeka. Z Ayschporec Aosczijowoßo öremjeschka. D zen pschibjera p ato rzicu : kuntworace zywanczko, B ozi dzen kokoschacu kroczalku, n a Tsoch K ralow powrjestko. _ Hospodarstwo, hdzez muz bekej ruczcy nosy a zona po khezkach kleska, steji kaz pola Peskec B oza rozka." _ Schtöz je krupy, ton je hkupy a schtöz zane njeje, je hischcze hlupischi. Közdy m a swoju hkowu, kaz truzna kawka. Köczka n a krala hlada a ja n a tebje njedyrbjak? S y d n so dele, njepraj wjele. Schtöz je wysche, zjedza mysche. S m o rze wesch, schtöz po czmje zjesch, hacz pawka, abo muchu. Z a speschne huby: R jeko, rjekn rakeczan Rjekec Rjekej, zo je rakeczan Nekec Rjek rjekk, zo reka reka reka. _ W o t nozowych schkrabankow psyk slaknje (hdyz niczo w jac njekrydnje). T o m ohl tola 5 0 dnow w zymnej wod^e lezecz a by wuczehnjeny so tola hischcze zas mjerzacz d yrbjat." Schto je to : Schtöz je czini, je njezdzerzi, schtöz bjerje, je njeznaje, schtöz je znaje, je njebjerje, a schtöz je bjerje, je njezdzerzi. W otm olw jenjo: Falschne pjenjezy. A dekanskeje kuchiny. Schto je dobre? Hejduschne krupy huste zwarjene a z b u tru zidke sczinjene. A bo: Hejduschnych '

35 blincow 9 n a hrom adu polozenych a zwjerschny tak dolho mazany, dönz najspödnischi mokry njeje. 3 nazhoitjenja. W e wjetschim mescze praschesche so duchowny na kschesczanskej wuczbje: C zohodla buschtaj H adam a Jev a z paradiza w u h n a ta j? " T u m ata khuda holczka Porsczik zbehnywschi wotmokwi: W o n aj njemözeschtaj podrozne pjenjezy zaptaczicz." W boha holczka wescze z nazhonjenja reczesche. Dzeczi recza rom tosq. Wöndraschkec Zank pschinjese knjezej wuczerjej bleschu w ina. A j, möj synko, schto m i to la njesesch?",,n a n je mje k w am pöstat, a rot) dyrbicze sej tele roiito praw je stodzecz dacz." A to je sej tola wasch nan prarou schkodu czinik." A ne ne, knjez w uczer, w ön je je tez döstak, ale toone besche jom u ja ra kisate." H^schepytowanjo swedomja. Knjez kapkan besche ro schult p ra jii, zo m a közdy cztowjek wjeczor prjedy hacz lehnycz dze srooje swedomjo pschepytowacz, kak je dzen pscheczinit. T o be sebi Miklarosch, kiz prenje leto do schule khodzi, spomjatkoroal. W jeczor roe kozu njechasche spacz a be njem erny. T o bu maczeri napadne a nasroari joho, czohodla njespi. H a j", rootmokwi Miklawschk, knjez kaplan je nam P ra jil, zo dyrbim y wjeczor swojoho swedomja so praschecz; ja hizo dawno so prascham, ale roorte mi njew otm olw ja." Aak öesche prawje! T o besche hischcze ro czasu, hdyz mejesche tez cyrkej a duchownstwo do schule neschto reczecz, tu pschindze jena zona ze sroojim 13letnym synkom k schulskomu inspektorej a skorzesche, zo je wuczer jeje syna tak njesmilnje bis, zo z praw ej ruku w jac na htow u njemöze. Duchowny zadasche sebi, zo by hölca wuslekla a tön tak pschehladany m ohl bycz. Z o n a to sczini a pokaza na m aln m ödrjencu pschez khribjet. Netk so fa ra r k hölcej wobroczi a rjekny: H a j, möj syno, tu je cze knjez wuczer krucze dyrik; ale zo sy sebi to zaskuzit, wo tym njedw eluju, Pschetoz znaju tebje daw no hako praw oho njepleka, kiz swojomu wuczerjej wjele m jerzanja czini; znaju pak tez knjeza wuczerja hako sczerpnoho a rozom noho m uza, kiz prjedy njekhosta, hacz je n u za." T o la zona so njecha 35 spokojicz a wosebje n a to dopom ina, zo jeje synk z ruku w jac horje njemöze. T o la knjez fa ra r p ra ji: M o ja lu b a, chcu czi dobru rad u dacz; a jelizo ju dopjelnisch, hischcze dzens wjeczor hizo budze twöj P etrk ruku zas zbehacz möc. (Z o n a wczipnje poskucha.) W um yj tw ojom u synej, hdyz domoj pschindzesch, khribjet praw je ze zymnej w odu, potom pschiwjazaj strow u ruku praw je krucze k czelu, pokoz praw je dobru pomazku n a hlow u a njedaj jom u hewak niczo jescz hischcze dzens wjeczor budze so zka rufet zas cyle derje zbehacz." Lubozna macz zrozemi, schto knjez fa ra r chce a khwatasche prjecz. T o m ohl sebi nechtözkuliz k w utrobje wzacz. Dzeczi praja, kaz mysta. R an o p ra ji macz swojim dzeczom: Posluchajcze dzeczi, dzens wjeczor pschindze k nam nowy rouj, kiz tu hischcze zenje byk njeje; to njesmecze wo joho wlosach niczo reczecz." W jeczor pschindze w uj a dzeczi ja ra n a njoho hladaja. Z a blidom so sköncznje m ata Lenka zmuzi a z porstom n a njoho pokazujo rjeknje: A le maczi, ty sy nam dzens ran o zakazala, zo njesmemy w ot wlosow naschoho w uja niczo prajicz, tön dzen zane wtosy n im a!" W Korczmje. H antw arski: Budzecze wy tu juschku hischcze jescz? Höscz: N e! H antw arski: D h a budzcze tak dobry, a dajcze hischcze za 3 nowe khleba pschinjescz, a potom ju j a zjem. W mescze zabtudzeny. W e W inje besche sebi n a wulkej wustajency cuzy zaby! czislo a hasn swojoho wobydlenja napisacz, dokelz besche ja ra zabycziwy. S rjed z torhoschcza stejo takle skorzesche: Netk njewem, hdze bydlu hacz na kowarskej hasy polet schewca K raw ca, abo n a krawskej hasy pola kow arja Schew ca, abo n a schewskej hasy pola krawca K ow arja." Wschisprawne myto. W starych czasach besche jich wjele, kotsiz za tym sledzachu, kak m öhli zkoto dzetacz. Tajkim ludzom rekaja alchimistojo. Tez w czasu bamza K lim anta X I I. besche podobny kuzkar. T ö n Proschesche bamza ^ wo uiyto, dokelz je so jom u sköncznje radziko zloto dzelacz. B am z pösla jom u hako m yto wulku möschnu p rajicy, zo dzen m uz, kiz möze sebi swoje pjenjezy sam dzekacz, hewak niczo trjebacz njemöze. 5*

36 36 K aj, to je neschto drohe. n a eyle suchn wuskhnjenu w u tro bu pokoziez. T ö n Pak M ö jzes: B arucho spisch? B aru ch: Ne! M ö jzes: pschihladujo a z hkowu w ijo p ra ji: Pschewjele krena Pozcz m i toter. B aruch: Ne, ja spju. Kez zadzewk. za ta t mako mjasa. Dziwoe znajomstwo. S udnik : T w oje stow a dyrbisch netto z pschisahu H um boldt nehdy w P o tsd a m je we wosebnym wobkruczicz. Zbehn p ra w u ruku. Sw edk (zbeha tow arstw je dziw nu staw iznu wo amerikanskich ludzilew u ruku). S u d n ik : P r a w u sym prajik. zraezkach powjedasche. N a swojich puezach w Ameriey Sw edk: T o ja njemözu. S u d n ik : Czohodla dha w opyta nehdy nekajku pusezinu. Je n o h o duja sedzesche to nie? Sw edk: J a sym w ot makoseze lerne byk. pschi hobrskim Jn d ia n u, kiz besche psched krötkim Knew skepi. kschesezansku w eru pschijak a praschesche so joho: S y Knjez pöska swojoho skuzownika, zo by neschto Kwebekskoho knjeza biskopa znak?" T u so zbehny w obstara!. Skuzownik swöj nadaw k runje wopaki J n d ia n a p ra ji: H aez joho zn aju? ja dzen sym joho w obstara, n a ezoz so knjez rozhnewawschi zawoka: sobu jedk." H dyz cheu wosoka pöskaez, pöndu pschichodnje sam. Gak so hkuchim dze. Rozem isch?" A ktuar: M a m w am rozsud wyschschoho sudni- Wedomoscz a swedomjo. stw a wozjewiez; te je w uprajiko, zo za rozhnew anjo S ta r y duchowny by druhdy prajik: S t a r i mewaschoho rychtarja 5 dnow klödy döstanjeeze, khiba, jachu swedomjo bjez wedomoseze, my m am y wedozo cheeeze 5 0 markow zapkaeziez., mosez bjez swedom ja." B u r : Weseze schto, knjez aktuaro, wy mözeeze m i z waschim suduistwom na khribjet lezez. Hljany zawod. A ktuar (kij to njeje rozemik): Ale za 10 dnow, P re d a r w M eklenburgskim zapoeza n a prenjej hewak je ta wee rechtskräftig". njedzeli posta ( J e z u s w ot djaboka spytow any") swoje predow anjo takle: S y -li S y n B ozi, p raj, zo bychu tele kamjenje khleb byke." L ubi bratsja, predow anja, kotrez hewak skyschicze, w am skowo Boze wu- Rozwuezenjo wo pöscze. kkaduja; ale dzensa budu w am skowo djaboka wukka- 1. L is ty a p ö s tn e k h a r ty. Pisom ne powjeseze botoacś." möza so pöskaez Pak hako lis t, Pak hako p ö s tn a. Kozane jalifnlia. k h a r t a. S c h to z t u d y w o lista c h a k h a rta c h A. : Kak wjele jabkukow je tudy za kroschik? B. : T u pkaezi közde tsi nowe. s e z e h u je, p k a e z i w o eykej N e m sk e j a R a k u s k e j, kotrejz stej wuzschi pöstny zwjazk zwjazakej. A. : S chto, tsi now e? a to la je so letsa wschön a) P ö s t n a k h a r t a (dyrbi srankow ana byez, sad takle radzik!? B. : T o dzen su kozane jabkuka! Njejseze dha njefrankowane so njebjeru) jednora pkaezi 5 pj., dw öjna (z wotmokwjenjom, kotrez möze döstawaezer kharty w nowinach ezitali, zo je koza w Lipsku 2 0 proeentow wotreznyez a z wotmokwjenjom wröezo pöskaez) 10 pj. drözscha? Poslednische do Rakuskeje njendu. T aste kharty möza z tintu abo wokojnikom pisane byez. Knjez k sw ojom u pohonezej: J a n o, hejzo w schtyrjoch deschezik pöndze, pojedu w tsoch prjeez." Wjeje wczipny. Knjez am tm ann k burej, kiz ezapku psched nim njezejm a: T y drje njewesch, schtö ja sy m?" B u r : N e, njecham Pak tez wjedzeez." Khudy muz da sebi lekarja pschinez, dokelz besche straschnje skhorjek. T ön da wulki krenowy plestr uam azaez a khoromu W. Kharty do wukraja piacza 10 pj. a z wotmokwjenjom 2 0 pj. b) Schto pkaeza lis ty? Wschedne listy haez do 15 gram m ow ezezke Pkaeza 10 p j., njebechu-li Pak frankow ane, pkaeza 2 0 pj. (toho, kiz je döstanje), w ot gram m ow pkaeza 2 0 pj., njefrank. 30 pj. N B. D o wukraja: 1 15 gram m ow frankowane 2 0 pj., njefrankowane za közde 15 gram m ow 4 0 pj. c) L isty n a w o ja k o w haez do 60 gram m ow su d a r m o. N a adresu dyrbi so napisaez: S o ld aten - }

37 njezy su. P o to m dasch w upjelnjenu cedlu z pjenjezam i listynoscherjej, a tön czi n a druhi dzen pschinjese wopismo. Tajke wopismo sebi khow aj, mözesch trasch je hako kwitönku trjebacz! S la c z mözesch n a jenu postanweisunku w N e m - skej hacz do m. ) P o rto wuczini za 1 pj. hacz do m. (sobu): 2 0 pj m Chcesch-li w jac slacz, dyrbisch w jac anweisunkow wzacz. D o R a k u s k e je ( khezorskeje") mözesch tez hacz do m. slacz, pkaczi Pak közde 2 0 m. 10 pjenjezkow " p o rta, k najmjenschomu 4 0 p j. P o tajkim : hacz do : 80 m. pkaczi Porto 4 0 pj. a Potom közde 2 0 m. 10 pj. w jac. D o Rakuskeje a do wschech zwonka- 37 F Brief, eigene Angelegenheit des E m p fän g ers." T ez so njesme zabyc^ pschistajicz B ataillon, kom panija a t. d. nemskich krajow dyrbja so wosebite anweisunki za w ukraj" (nemske a srancözske) trjebacz. Wjetsche d) A d r e s a dyrbi jasnje Pisana bycz; do njeje summy je najlepje w pjenjeznym liscze (z dw em aj pschindze kschczene a fwöjbne mjeno toho, n a kohoz zyglom aj we wosebitym pjenjeznym kuvercze) pöslacz, list je, mesto abo w jes, w kotrejz bydli (w mescze a to najlepje p a p je ru, dokelz zlote list ja ra czezki tez hasa a czisko) a wosebje tez pöstna stacija, do czini. P jenjezny list pkaczi k najmjenschomu 4 0 pj. kotrejez w jes flufcha. W o ja k e j (hacz horje do seldwebla) mözesch N B. Deleka nekotre tajke stacije a pschistuschace wsy pjenjezy, a to jenoz hacz do 15 m. z postanweisunku,. zapisam. D o krajow z wonka Nemskeje dyrbi adresa z za 10 pj. pöslacz. Pjenjezny l is t na wojaka njeje la c z o n s k im p if m o m pisana bycz. Je liz o adresu cyle derje njewesch, n apifaj zady n a list swoje mjeno a w obydlenjo, zo mözesch list zas döstacz, njeje-li adresat nam akany byl. 2. Listy, kotrez su wosebje wazne, so z a p is u ja,, zo bychu so adresatej wescze döstake. N a tajki list so napische: E in s c h r e ib e n ", za to czi listynoscher n a druhi dzen pschinjese wopismo. Tajke z a p i s a n j o f pkaczi 20 p j., zapisany list po tajkim 3 0 p j., njeje-li pschez 15 gr. czezki. (Tez kharty a posykki pod kschiznym zwjazkom h ladaj dale deleka so zapisuja za 2 0 pj.) 3. Kak so p je n je z y sczelu? M a le summy,. snadz nekotre sleborne, mözesch w listowych markach do wschednoho lista skhowane pöslacz. Hdyz hizo do markow dze, je najlepje Postanw eisung" trjebacz. K tom u dyrbisch w ot listynoscherja mecz pöstny sorm u lar abo cedlku, tu dyrbisch praw je wupjelnicz, wosebje adresu derje napisacz a n a lewu wusku smuzku (wotrezk) swoje mjeno a zady, k czomu pje niczo tunschi. 4. Kak möza so w je ts c h e w ec y a tajke, kotrez h a k o lis t n j e n d u, slacz? T e dyrbja so slacz hako p a k e ty. T ajki Paket njesme w jac hacz 5 0 kilogram m ow (1 0 0 puntow ) wazicz. K paketej dyrbisch pschidacz p a k e to w u a d r e s u (Postpacketadresse), kotruz mözesch w ot listynoscherja döstacz. (N a jenu tajku adresu mözesch tsi pakety slacz.) D o w ukraja dyrbisch hischcze d ruhu cedlu (deklaraciju) napisacz, schto w pakecze je (tez tu cedlu czi listynoscher w obstara). Paket dyrbi bycz d o k r u te je p a p j e r y abo do p l a t u derje zaw aleny a z pow jazom zw jazany. Z yglowacz njetrjebasch, sy-li derje zaw alil a zawjazak. N a Paket dyrbisch tu sam u adresu napisacz, kaz n a paketow u adresu. P o r t o z a p a k e ty w N e m sk e j a R a k u s k e j je wschelake po czezi paketa a dalokosczi m esta, hdzez m a pschincz. Dalokoscz je dzelena do 6 zonow abo wokrjesow. Z a tajke Porto so tonte t a r i s postaja: W a h a we zona zona zona zona zona zona kilogrammach* hacz do hacz do hacz do hacz do hacz do geografiskich m ilow : pschez 1 50 hacz do 5 kg. 25 pj. 50 pj. 50 pj. 50 pj. 5 0 pj. 50 pj. 5 6 kg. 30 pj. 60 pj. 70 Pj. 80 pj. 90 Pj. 100 pj. 6-7 kg. 35 pj. 70 Pj. 90 pj. 110 fl. 130 pj. 150 pj. 7-8 kg. 4 0 pj. 80 pj. H O Pj. 140 pj. 170 pj. 200 pj. 8 9 kg. 4 5 pj. 9 0 pj pj pj. 210 pj pj kg. 50 pj. 100 pj. 150 pj. 200 pj. 250 pj. 300 pj. a t. d. Z a közdy dalschi kiloda wjac: 5 p i 10 pj. 20 pj. 30 pj. 4 0 pj. 5 0 pj. * K ilogram m staj 2 puntaj.

38 38 Njebesche-li Paket frankowany, dyrbi döstawaczer 8. Listy a pakety möza tez na pöscze lezo wostacz 10 pj. w jac pkaczicz. m a-li sebi döstawaczer sam po nje hicz. N a Pakety n a w o ja k o w hacz bo 3 kilogram mow tajki list abo Paket masch napisacz P ostlagernd" a pkacza 2 0 pj. pöstnu staciju, hdze m a lezecz. Njeje-li tajka wec Kaz je z tohole ta rifa widzecz, je lepje d w a j za 3 mesacy hischcze dopraschowana, pösczele so wröczo. lö z sc h e j paketaj pöskacz, dyzli jedyn czezschi. N a 9. K otre posykki d y r b j a bycz s r a n k o w a n e? pschiktad: Chcesch jenu wec pöskacz, kiz so hodzi dze- P östne kharty, posykki twornych m ustrow a czischczelicz a hromadze wazi pschez 9 kilogram m ow. W 3. ninow, pöstne anweisuuki, postvorschußlisty, posykki zonje pkaczi tajki Paket pj. porta. Sczinisch-li n a wyschnoscze a ham ty. Napisasch stowczko f r e i ". z toho dw aj p a k e t a j Po 4 % kilogr., pkaczi Porto M arka stuscha do hornjoho p r a w o h o rözka. jenoz 5 0 pj. a 5 0 pj pj. 10. Dokelz je husto njeznate, kajka je za tu abo tam n u w jes p ö s tn a s t a c i j a, pschistaju tudy hischcze 5. C z is c h c z a n e w ec y a m u s tr y t w o r o w najwaznische p ö s tn e stacije w sakskej serbskej Luzicy möza so p o d k schiz n y m z w ja z k o m (unter K reuzband) abo w e w o c z in je n y m kuverc-ze skacz. ze serbskimi wsami, kiz do njeje skuscheja. M a -li so ta abo d ru ha stacija hischcze pschiwzacz, njech so mi a) Czischczane wecy (pisma, knihi a t. d.) pkacza wozjewi a K ra ja n " pschinjese da-li B öh k letu, p o r ta : wot 1 hacz do 5 0 gram m ow 3 pj., schtoz tu letsa trjebaj brachuje D o W udyschina skuscheja: Belczecy, Bobolcy, B önjecy, Börk, Boschecy, Bozankecy, Brezow, Cyzecy, Czichonca, D alicy, D elany, D eln ja K ina, D elnja Hörka, Dobraschecy, Dobrusch, Dzenikecy, Dzechorecy, Czezsche hacz 1 kilogram m so njebjeru. Dzeznikecy, Hnaschecy, Hnewsecy, H o rn ja K ina, H rub ) M u s t r y t w o r o w hacz do gr. 10 pj. bjelczicy, H ruboczicy, Jenkecy, Jeschicy, Konjecy, N a adresu so staji skowo M u ster". Közle, Krakecy, Kschiwa Borschcz, Kumschicy, Kunicy, Tastete posykki dyrbja bycz tak zaw alene, zo Kupschicy, Kwaczicy, L eton, L ubjenc, Lubochow, möza je n a pöscze lohcy pschehladacz, smedza tez z Luboz, Lutowcz, M aksecy, M ach Budyschink, M a rg a - pow jazom pschewjazane bycz, ale w jaz dyrbi so lohcy rethenhütte, M erkow, Nadzanecy, N owe Kupschicy, möc prjecz wzacz. Z ruku pisane tont niczo njesme nutska bycz; to la je dowolene Weste stowa z wokojnikom a t. d. podschtrychowacz. 6. Lisch z pjenjezam i a drohe pakety dyrbja derje zaw alene a tak zazyglow ane bycz, zo so nihdze njedadza woczinicz. Z yglow ac^ z naporstnikom abo z pjenjezami njeje dowolene. Pjenjezy njesmedza so w liscze suwacz; najlepje je, hdyz je do tw jerdeje p apjery, khartow a t. d. zaschijesch abo zasunjesch. 7. T ez z a p k a c z e n jo Post w obstara. N a list abo Paket möze so Postvorschuß" (tez N achnahm e") bracz hacz do 1 50 m. N a adresu lista abo paketa so tu napisa: V orschuß von..." a pschistajisch, kak wjele pjenjez chcesch w ot pösta w obstarane mecz. Tez n a to döstanjesch wopism o, a je-li adresat zapkaczil, za tute wopismo w ot pösta pjenjezy. Tez swoje mjeno a w obydlenjo dyrbisch n a tajki list z nachnahm e" napisacz. N owe Maksecy, N ow a Czichonca, N ow e Porschicy, Plusnikecy, Porschicy, Pschischecy, R abocy, Raschow, R atarjecy, Scziw jecy, Skönkecy, S m o lic y, Sokolca, Splözk, T oro nca, Tselany, W ow njow, W ulka D u- brawka, W uricy, Wysoka, Zreschin. 2. D o W udestec: Z ah or, Debsecy, Jikocy, H ajnicy, H o rn ja H örka, Lejno, M a te Bobolcy, Mnischonc, Czorne Noslicy. 3. D o K a tsc h tro w a : Jed low, Kincz, Krjepjecy, Ruschecy, W alow y. 4. D o K u c z in y : B rem jo, Brezynka, B rezyna, B ukojna, Czelchow, D ubraw ka, Jatso b, H lina, Kislicy, Kluksch, K obelnja, K om orow, K upoj, Lemjeschow, Lichan, M aka Zuberniczka, Maleschecy, N ow a W jes, P o tp ic y, Pschiwczicy, R u h e ta l, S tr ö z a, Zakhow, Zdzarki, Zdzer. 5. D o K a m je n c a : B am bruch, Bekoj, Breznej, B ru now, Czornow, D ebricy, Jelenjow, Jezow, J itro, Kschidow, Leskej, Lepkarjecy, Njebjelczicy, Nemske

39 P azlicy, N adrözna Hrabowka, Peskecy, P ro ty c, Serbske Pazlicy, Skaskow, S ch pital, T radow, W ysoka, W o- slenk, Wukecy. 6. D o M akoh o M jekk o w a: B anecy, B oranecy, B ro njo, C zorny H obler, Czemjercy, H aslow, Kam jenej, K rönica, Khasow, Khelno, Lahow, Luh, M ilkecy, Möschecy, Pschezdren, P o sth o rn, R ad w o r, R adw orski H aj, S ko na Borschcz, Smochczicy, Strözischczo, W u- njow, W utolczicy, Zarecz. 7. D o M m a k a k a : B ukojnja, D ro by, H att, K hröst, Lipicz, Lomsk (p o la M in ak ata), Psow y, Wjesel. 8. D o W anczic: Bukowc, Czasecy, Czornecy, C^eschkecy, D obranecy, H aty, H tuponca, H o ra, Hörki, H ranca, J a w o ra, Jasenca, Jelc a, Kanecy, Kaschecy, Kopschin, Kozaricy, Kukow, Khrösczicy, Lejno, Libon, Luh, Luscz, M a rijn a Hwezda, M itoczicy, N jeradecy, N ow y D w ö r, N ow y Luscz, Nowe M esto, N ow a Wjeska, Nuknica, P an czicy, Pozdech, P raw oczicy, Smjeczkecy, S ta r a Cyhelnica, S w in ja rn ja, T si Kheze, W etenca, W orklecy, Wuczkecy, W udw or, Zejicy. 9. D o H*ornorc: Bukecy, B locany, C zornow, Czorny B ö h, D ro zdzij, K olw aza, K opricy, Lejno pola Bukec, Lusk, Mjeschicy, Neczin, Rachlow, R o - decy, S ow rjecy, Schekecy, W adecy, W aw icy, W ujezd, Wujezk, Zornosyki. 10. D o A a k e c : Böschicy, Dobroschicy, Holeschow, Holeschowska D ubraw ka, Jenschecy, Jitk, Kam jenej, Kom orow, Konjecy, Koslow, Lischa-Hora, Lazk, Lomsk pola Njeswaczidka, Lupoj, Lupjanska D ubraw ka, Njeswaczidlo, N iza W jes, Nowe Böschicy, N ow a S m je r- dzaca, N ow a W jes pola N jesw aczidta, N o w a W jes pola Rakec, Nowoslicy, R albicy, R özant, S e rn ja n y, S m jerdzaca, Scheschow, Schunow, T ru p in, W bohow, W etrow. 11. D o W je le c z in a : Bjedrusk, Böjswecy, Rozwodecy, Tuczicy, W arnolczicy, Wostaschecy, Z dzar. 12. D o Iiczenja (Ziczenka): Beczicy, B ete N o- slicy, Berkow, Bloaschicy, Böschericy, Brezynka, Cokow, Czerwjene Noslicy, D a rin, Debischkow, D em jany, D reczin, Druzkecy, Dziwoczicy, H odzij, H olca, H o rnja Borschcz, Hunczericy, Huska, Kaczecy, K oblicy, Kösyrn, M aka Borschcz, M jedzojz, N ow a W jes, Njezdaschecy, P ra h a, Precz'ecy, Sem ichow, S pytecy, T si Hwezdy, Ziczenk. 39 Wjeczov do nowoho leta. (Krötka stawizna z najnowischoho czasa.) Besche to zymny a njelubozny dzen 3 1. decem bra Zm jerznjeny sneh piskasche a reschczesche pod nohom aj czkowjekow a pod kolesami, a w ötry w etr mjetasche now y sneh do woknow we wjescy G...., we pruskej Westfalskej. S ta rt) fa ra r pschindze z cyrkwje; besche tarn w jac hodzinow w spowjednym fiele sedzat a tschepvtasche, ta t besche jom u zym a; joho m ödry ptaschcz wschak joho njemözesche doscz zakitacz. R uch beschtej cyle zmjerzlej, nozy joho ledm a dzerzeschtej a wkosy, kotrez khetrje redke n a schiju dosahachu, bechu bete kaz sneh, kiz be so n a Ptaschcz nasydak. F a r a r stupi do jstwy a syny so ke khachlam, zo by po m atu roztat. J o h o fo tra, hizo we wysokich letach, pschinjese jom u schalku horcoho khofeja z pomazku wosuschka njemejeschtaj. R a d y bech tebi schklencu horcoho w ina pschihotowaka" prajesche ale B o h u zel toho n im am y." Pschi tym sylzu z wöczka w utrje. L utujem öj, hdzez jeno so hodzi, ale njewem, kak d y rb i n am aj dosahacz, dönz je czi tw o ja mzda w ot knjejstwa w zata." F a r a r pozdychny. T o je zrudny posledni wjeczor leta", p ra ji, a n a nowe leto njebudze lepje. T o la njecham skorzicz, wschak njejsym sam, kiz m am so ta t zle; skoro wschitkim duchownym w Pruskej so ta t dze." A k tom u pschindu netto z now ym letom tez zliczbow anja", reczesche fotra kaz sam a za so dale, njewem, hdze dyrbim y n a posledku wostacz. Z a n a mzda, m ale abo skoro zane jakmozny za Boze msche, a w opory wunvscheja jenoz pjenjezki, kaz posledni w H o dy." Wscho kaz B öh chce, luba fotra! Czasy su hubjene, wschudzom je nuza a mako zastuzby." T o je w erno, ale je hischcze dosc^ bohatych, kotsiz möza to la neschto parow acz a kotsiz njedyrbjeli dopuschczicz, zo m a jich khudy fa ra r, kiz je z now ym i zakonjemi ta t krucze trjecheny a telko w oporow za w eru pschinjese, nuzu czerpjecz. T y so zanom u njezapowjesch a byrnje cze wo pot noch ke khoromu pozadali, njech je ta t daloko hacz chce, haj byrnje dyrbjat lezo wostacz, a tebje bjez pomocy wostaja." N jerecz takle fo tra, to je njeluboznje. D o- pjelnjuju jenoz swoju winowatoscz, a czim czezo je.

40 40 czim wjetscha zastuzba. S y m katholski meschnik, sym schtyrceczi let w tejle wosadze skutkowat a bubu jej hako swerny pastyr skuzicz, hacz mje B öh wotwoka. B y rn je netkle zokdk druhdy hködny byk, je to la wutro b a wjesoka." T o wschak je cyle rjenje a praw je, ale ty m i njerozemisch. T u je k psch. bohaty mkynk P e lc ; tön m uz je tez dobry katholski, to chcu rady wericz; ale dzensischi dzen njedosaha, hdyz nechtö w katholskej bjesadze rjan e recze dzerzi, z hubn za cyrkej w ojuje a potom meni, schtö we schto je dokonjai, hdyz k w oporej dze a sleborny krosch na taler pokozi." T ö n muz zawescze ttjeroe, kak czezcy n a s w otwotczehnjenjo mzdy tköczi, w ön m a dobru w u tro b u ". H a j, dobra w utroba sam a njedosaha, dzensischi dzen dyrbi so pokazacz, zo je nechtö katholski, runje dzensa." F a r a r niczo njewotmokwi. W onka wichor do woknow hwizdasche. T o styschesche sotra a z hrözbu na to spominasche, zo je drjewo hacz do m ateje hromadki wotnoschene a w pincy njebesche an t nepl wjac. T u so zaklinka. M ö j pom haj! netk trasch mözesch hischcze ke khorom u hicz!" p ra ji a bezesche wotczinicz. T o la jeje strach besche podarm o. W onka stejachu dw aj muzskej a dwe knjeznje, kiz chcychu z knjezom fara rjo m reczecz. Bechu z wubjerka dweju tow arstw ow, kotrejz besche knjez fa r a r psched w jac letam i zatozik. F a ra rjo w a sotra dowjedze sich do jstwy a wundze. Hdyz psched swojim fa ra rjo m stejachu, reczesche wjednik: K njez fa ra r, my dzemy hako w otpöslani nascheju tow arstw ow, zo bychmy w am na poslednim dnju tohole leta n utrny dzak p ra jili za wschu luboscz a pröcu, kotruz scze w m injenym lecze za n a s hako duchowny wötc a wosebje za naschej tow arstw je woprowak. T ez chcemy w am najwutrobnische zbozopschecza w uprajicz za nowe leto so nadzijo, zo budze wjesoke leto za w a s a zo w as B ö h nam zdzerzi strow oho a czerstwoho. S m y sebi dow olili swöj dzak tez ze znam jenjom luboscze a czesczownoscze pokazacz a w mjenje nascheju tow arstw ow pschepodaw am w am tonte brevir. Közdy z n a s je swöj pschinoschk k tom u dak, a proschn w as, zo byschcze maky d ar tak lubje pschiwzal, kaz jön dam y." Z tutym i slow am i pschepoda wjednik fararjej 1 krasny wulki brevir do dobreje koze w jazany ze slebornym i zamkami. Hluboko hnuty dzakowasche so fa ra r za pschihodny a rja n y d a r jednorych ludzi. Proschesche sich, zo bychu so posynyli, to la wschitcy so dziwnje prjecz nuzowachu. Kak besche so staroscziwe wobliczo staroho meschnika rozjasnilo, hdyz besche zas sam a rja n u wulku knihu w obhladow acz pocza! T ak zrudny hacz besche prjedy byk, tak wjesoky besche nad tajkej lubosczu i swojich duchownych dzeczi! Wscha hörkoscz wobc^eznoho powokanja besche zabyta. S o posmewknjo woczini brevir a pocza jön kopjeny za lopjenom wobhladow acz. Aj, besche to naj-! rjensche wudaczo tejele najnuznischeje knihi za meschnika... to la schto to!?... T u dzen dwacyczi markowska p apjera mjez lopjenom aj tczesche a tu j zas jena a hischcze jena!... Poskoczi a bezesche k d urjam, kiz z tschepotacej ruku woczini w o la jo : S o tr a, pöj khetse n u t s! S ta r a w era je hischcze ziwa a pokazuje tez, zo je ziw a!" S ch to dha je? " J o w le ", p ra ji fa ra r sotse krasnu knihu a do njeje nakkadzene swjeczatka" pokazujo a sylzy so jom n z woczow kulachu tu widzisch, zo B öh luby Knjez swojich njewopuschczi!" A w ön naliczi pjatnacze tajkich zelenkojtych swjeczatkow". : J e dziw, zo tez sotsine sylzy bezachu? Tak wjesoky wjeczor dokho wjac n a khudej sarje byk njebesche. L ubi so czi, luby czitarjo, täte staw iz n a? D obre, wopokaz te^ ty swojim duschepastyrjam luboscz, kotruz trjebaja. D a j jim z wjesokej wutrobu, schtoz jim skuscha k zeziwjenju a k pschistojnomu ziwjenju, a schtoz je tw oja winow atoscz, dokelz kiz woktarjej skuzi, d yrbi tez w ot w oktarja ziwy bycz." A hdyz pola n a s B o h u dzak hischcze tajke w urjadne dopokazy luboscze a staroscze, kaz tonte, nuzne njejsu, njezabudz to la, zo su tw oji duschepastyrjo za tebje staroscziwi a za sw jatu skuzbu w opory pröcy a d M a njelutuja. T oh od la pschinjes jim közdy czas dar dzakowneje, dowerneje a pvkornje poskuschneje w utroby. P o to m je jich pröca rjenje m ytow ana tez mjez czkowjekami. I