Cyrkwinski czasopis, wudawany w ot towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinje.

Transkrypt

1 Cyrkwinski czasopis, wudawany w ot towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinje. R edaktor: Michal Hörnik. Sedmy letnik. W Pudyschinze. Czischczat L. A. Donnerhak

2 Wopfchijeczv. Str. Postrowjenjo Serbow pschez Katholskoho Posta. Wot red a k to r a Schto francözske nowiny wo Serbach praja? Wot P. Znnocenca lpschetozit r.) 2. List bamza Piusa X I. biskopej Ludwikej z Leontopolis. Wot r Swjatoczne nutswjedzenjo njeczelniczow. Wot I. Iusczanskoho Napolozenjo frojeqeneju sweczkow na dnju s Blasia. Wot P. Tadeja Slcwczko za twarjenjo cyrkwje w Baczoiyu abo Czornccach. Wot P. Tadeja a r. 25. Adressa nemskich towarstwow. W ot H. D u c z m a n a Loreto w Ztalskej. W ot r Meschniski jubilej swjatoho wotca a katholscy Serbja. Wot r Oekumeniski koncil. Wot H. D u c z m a n a Cyrkej s. Klemensa w Romje. W ot r Nabozne wustawy w Parizu. W ot r Wo wotpustku. Wot I. H usczanskoho Prenja letuscha katholska zhromadzizna. W ot r Wustawki wubjerka k pschihotowanju zatozenja cyrkwje w Czornecach abo Baczonju. W ot r Rycz bamza Piusa IX. w konsistoriju 2 ö. junija Wot H. D Bamz njemöze wo tu er je zmolicz. W ot r Druha letuscha katholska zhroniadzizna. Wot r Statistika katholikow w Sakskej. W ot r Hischcze siowczkv wo koneilu. Wot P. Junocenea (pschel. r ) Czohodla Hansa w naschim czasu kiöichtry? (Wot P. Tadeja) S lo w o katholskim krajanam a Serbani. Wot P. Znnocenca (pschel. r.) Wo nadpadack na klöschtry. Wot P. Lndwika (pschel. r. > Kajki czekny wuzitk mamy wot naschoho klöschtra? Wol P. Tadeja Katholska cyrkej w Chinesiskej. Wot I. K r a l a S lo w o k rozpomnjenju za Serbow. Wot P. Znnocenca (pschel. r.) Hischcze neschio k rozpomnjenju ra S e r b o w Michab Kokla. Wot r Z nascheje diöcesy. Z orezdzanskeje diöcesy. Z pruskeje Euzicy. Cyrkwinske nowinki a powjescze. Naleznoscze towarstwa. Cyrkwinski poweslnik ze serbskich wosadow. S ta jn e rubriki. Pschtspomnjcnjo. Z hornimi nastawkanti su potaj'im schesczo knjezojo redaktora z pjerom podpjerali- Z nascheje diöcesy" su dopisowali, kaz so ze znamjeschkow zh on i: k. Lusczanski, k. P. Jnnocen c, k. Duczman, k. Pjetasch, k. Hauffa a k. W els, z drezdzanjke>e diöcesy" k. Konradi a z pruskeje Huzicy" k. duchownjki radziczer a farar Schneieer. Z a cijrn winske nowinki a powjescze" su k. D uczm an, k. Herrmann (dzel czisla 12) a k. I. Kral te krnchi podali, kiz iu z jich znamjeschkom woznamjenjene. D o cyrkwinskoho powestnika" podawachu te'z letsa czi samt knjeza kaz loni, (k. Kuczank, k. Duczman a k. I u - sczanski z W otrow a). Wschitkim sobudzetaczerjam, kiz runja redaktorej darmo dzelaja, praji so z tutym najluboznischi dzak z pröstwu wo dalische podpjeranjo. Expediciju a pschinoschki wobstarachu dobrocziwje czi knjeza, kolsiz su w 1. czisle toho leta pomjenowani.

3 U U * 0 3 j * w j * n j 0- Nasche tow arstw o budze tez w n ow y m lecze tu ten czasopis wudawacz a wundze prenje czisto 1. januara. B jez thm njech so czesczeni czitarje z nowa hake sebustaw h naschehe tew arstw a pschedplaczeja Pak p ela p ed p isan eh e sekretarja, pak p ela swejich wesadnhch kk. duchewnych, ketrhchz z n ew a w o debrecziw e hrom adzenje pschineschkew a w e zw blniw e expedirew anje K. P ö s ia w mjenje dobreje wücy najnaleznische a najpscheczelmsche preshm h. D u z na zasyw idzenje! Michak Hörnik, sekretar tewarstwa a redaktor K. P.

4 wudawany wot totvarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. Redaktor : Miehał Hörnik. Č i s ł o I L. j a n u a r a L č t n ik 2- Poftrowjenjo Serbow pschez Katholfkoho Pvsla. Hizo sedmy kröcz nastupuju swöj lĕto dokhi pucz a wjeselu so, jeli mje z tcj samej lubosczu z nowa powitacze, z kotrejz közdy mesac dwöjcy k W ani pschikhadzam. Haczrunje mje we wjele kschesczanskich domach rady widza a slyscha, su tola tez hischcze tajke, kiz sebi pröcu njewozmu na mnje pohladnycz abo popostuchacz. M i samomu derje njepschisteji, swoju wec khwalicj abo ju k podpjeranju poruczicz, byrnje materialnoho wuzitka z njeje njemet. Njech tohodla druzh t. r. w s ch i t c y c z ita r jo kedzbnoscz tajkich, kiz hischcze niczo wo wukhadzenju P osta njewjcdza, na njön wobroczicz pytaja! Hdyz je P osot na pucz w uhotow an y, dhrbi jomu lubscho bycz, hdyz joho powjescze hischcze w ja c y lu d zi skyschi. Kajkoho ducha a wopschijecza moje powjescze su, mözesch m i Po praw ym hizo na czole widzecz. S y m, dzakowane B o h u, katholski! Rozsudzuju tohodla wsche wuczby abo podawki z katholstohv stejischcza. N a predku pschinjesu wschclakc dlesche powuczne abo tez zabawne nastawki. Z tohole wotdzelenja chcu dzcnsa slubicz, zo w blizschich cziskach ne'schtozkuli podam, schtoz je z mvjoho italskoho puczowanja hischcze w mojej listow ni zawostako, kaz dothc wopisanjo hnadnoho mesta Loreta a wschelake dodawki z R om a. P o dleschich nastawkach pschindu w otdzelenja, kotrez nas najblize nastupaja a takrjec naschn cyrkwinsku chroniku tw orja: Z nascheje diöcesy, z drezdzanskeje diöcesy a z pruskeje Luzicy. W dalschim wotdzelenju powjedam Cyrkwinske nowinki a powjescze" z cytoho sweta a w tym budze letsa wjele zajimawoho, na pschikkad: kak wojowanjo cyrkwje za wernoscz a prawo dale so powjedze, kajke budza wuhlady n a zjenoczenjo abo tola pschiblizenjo schismatiskich a protestmtskich kschesczanow pschi pschihotowanju a wotewrjenju koncila (powschitkowneje cyrkwineje zhromadzizny) w R om je atd. Z a katholika a közdoho kschesczana dyrbja to powjescze bycz, kotrez w on rady styschi a wo kotrychz w pscheczelnym

5 2 towarstwje z druhimi wuzitnje so rozryezuje. Naleznoseze towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda" budza wözo tez pschichodnje naspom inane. R ady bychmy widzeli, hdy bychmy m ühli Cyrkwinski powestnik ze serbskich wosadow" dospolnischo podawacz; pschetoz wschelacy S erb ja w euzych krajach, kotrymz je P o so l tez wjele roitant), bychu to rady m öli. T o dha su rnoja slubjenja; czim (epjc, jeli w ja c y zamozu. D a j to B ö h! M oje nowoletnc pscheczo katholskim S erb a m a wosebje sobustawam naschoho towarstwa tön kröez nochcu ze samsnymi stowam i prajiez, ale z ty m i, kotrez je rai njeschtudowanh wjesny m uz, kiz pak möze berje serbscy pisaez, tastete do horta pokozit: B ö h tön Knjez chcyk pschez swoju njesköneznu mitoscz a pschez zastupnu pröstwu swjateju C yrilla a M eth o d a, patronow naschoho tow arstw a, hnadnje spozezicz, zo by tc same dale a böte pschibjerako a rozmnohosezene bylo. W ön chcyt wschitke sobustawy (a wschech ezitarjow) na czasnych a weeznych kubtach zohnowaez, zo by közdy spechowat B o z u ezesez a swojeje dusche zbäznosez. D uscham wschitkich ivotemrjetych sobustawow a dobroczerjow naschoho towarstwa Pak njech da wotpoezowaez we merje. Am en." M. H. d>to francözske nowiny wo Derbach praja? W prönjej katholskej zhromadziznje" w Khrösczicach bu prajene, zo Serbja njejsn daloko znaczi a zo jich tarn, hdzez su znaezi, nizko waza. A tohodla so pschista ji: J e li bychmy nasche wotm yslenjo w nastupanju swjatoho wötca wuwjedli, by so nam wysche m yta pola B o h a tez ezesez psched ezlowjekami dostata abo, kaz swjate sczenjo praji, by nam pschiezisnjena" byta. N etto hizom mözemy wernosez tamnych stowow berje dopokazacz. Nasch krajan k. Miktawsch M etk z Kukowa, kotry; hako wjedziezer jenoho wojnarstwa w P arizu pschebywa, je nam interessantne czislo tarn wukhadzacych najwjetschich katholskich p olitiim ) noiuiitoto L e M o n d e (t. r. swĕt) pschipöskal. N a p r e n j e j stronje tohole ezista lw o t 5. novem bra) steji sczehowacy nastawk, kotry,; z francözskeje ryeze P o stow je pschelozeny takle reka: Katholikowje kralestwa Sakskeje (po p raw ym : Hornjeje L uziey), haez runje je jich mnohose; tat m a ta, njejsu chcyli dozady wostaez za katholikami druhich nemskick krajow; woni su tohodla zhromadzizny powokali, zo bychu swoju podatosez swjatomu Stokej wopokazali. 9 ia swjedzenskim dnju s. Lawrjenca a s. M ichata bĕschtaj tajkej zhromadziznje w Khrösezicach, kotrez srjedzischezo sydom w osadow katholskich S erb o w ( d e s W e n d e s c a t h o l i q u e s ) tworja, schtoz je z eyta rülniske wobydlerstwo, kotrez je weru swojich wöteow we sakskim (zdzela tez pruskim) kralestwje wobkhowato. T ele sydomdatholske wosady: Budyschin, Khrüseziey, Njebjeleziey, W o- trow, R albiey, R adw or a Kulow bechu zastupjene pschez wjaey dyzli parschonow a Pschez swoje duchownstwo (kak khwalobne besche bylo, hdy by jich woprawdze tat wjele so zeschlo dopisowar khwali, schtoz by rady widzak, hdy besche b y lo!). Knjez W els a k. Jaw ort dzerzeschtaj ryeze; knjez B a rth besche pschedsyda. S u m m a

6 toleri ( 3,8 1 0 frankow), kiz je jara teuftet ( t r ĕ s im p o r t a n t e ) z pohladom na zwjetscha maku zamozitosc; thchle wjesnych wobydlerjow, bu nahromadzena a biskopej diöcesy k. Forwerkej podata, zo by so swjatomu wvtcej wotpostaka, pschewodzana z adressu, kiz mejesche nekotre tysacy podpismow (po p ra w y m : zhromadnc podpismo we mjenje nekolrych tysacow, kiz bechu dary skladowali). Nekotsi m lodzi S erb ja bechu sebi w otm yslili do bamzowoho wojska zastupicz; ale wschelake wobstejnoscze kazachu wuwjedzenjo jich wotm yslenja na pozdzischi czas wotstorczicz. (Kajke dobre menjenjo su tarn wo w as zapschijeli!) W öbe zhromadziznje rozendzeschtej so z wunjesenhm: S k a w a P iu s e j IX. T ele wvpokazanja wuznamjenjcja so czim böte, dokelz katholscy S erb ja w Sakskej (po p ra w ym : w Hornjej L u zicy), m aly stowjanski lu d, kotryz je swoju prenjotnu rycz wobkhowat, njelicza wjacy dyzli 1 2,0 0 0 duschow. A teilst maja w oni m aly katholski czasopis Katholski Posok, redigirowany w ot M. Hörnika, vikara pschi kathedrali w Budyschinjc. Njech je tönte nadobny ( g e n e r e u x ) pschiklad najmjei'ischoho slowjanskoho luda borzy sczehowany w ot druhich stowjanskich ludow, kotrez sn swjatomu S to lej swernc w ostalc!" K tom u nastawkcj pschistaja k. M etk : Skutk katholskim S erb o w je po cykym katholskim swecze zasluzene pschipoznaejo uamakalo. T udy w P arizu staj tez U n iv e rs a F r a n c e wo tym ry cza loj; tom u pschizanknychu so ivschelake now iny w provincach. W Belgiskej su B ie n pulilic, J o u r n a l clc B r u x e l l e s a druhe nastawk ze L e M o n d e cyly wotezischczalc. W jaeorc italske n ow in y*) su pomjenowany skutk tez z khwalbu wopom inalc a serbskomu lndej swoje pschipoznaezo wuprajikc. Zawescze budze pschiklad naschvho hischcze m alo znatoho luda na nekotryzkuli ftato katholskcjc fam ilije skutkowacz. Pschejemy sebi, zo bychu S erb ja na nastnpjenej drozy w ostali a z czasami na podobnc waschnjo sivoje tudybyczo a tvoscbjc swoju sweru k cyrkwi a jeje widzowncj hlvwjc pschcd cylym swetom dopokazali." Nasch czescze hodny krajan ma prawv prajicz, zo je skutk katholskich S erb o w po cylym katholskim swecze pschipoznaezo namakal. Pschctoz L e M o n d e je rozscherjeny nie jenvz wc Francözskej, ale tez we Schtvajcarskcj, Italskej, Icndzelskej, w Americy, haj wc wschech dzelach sweta. Wschndzom m a mjeno S erb o w netto,,bohrt) klink"; duz njetrjcba so nichtö hanbowacz abo strachotvacz**), hdyz so hako *) M i buchn jene italske nowiny z R onia pschipöstane. W one rekaja:,,l Unitä W e nich steji w czisle 10. novembra ta fle : Settc parrochie cattoliche cattolica. del Regno di S assonia, ehe parlano la lingua venda e vivono in mezzo ai protestanti, hanno ragranellato pel Santo Padre mille talleri. Sono trenta centesimi a te s ta, ehe hanno dato al Vicario di Gesu Cristo. T o refa na serbski: S y d o m katholske wosady w kralestwje Sakskej, kotrez serbsku rycz rycza a srjedza bjez protestantami ziwi su, sn nahromadzili za swjatoho wötca tysac toleri. T o je 3 0 centesimow (stotych dzelow franfa) na hlow u, kiz su daw ali namestnikej Iezusa Khrystusa." Tele powjestwo by hischcze wjele hinak klinczalv, hdy bubzechu so wschitcy, kiz möza, na serbskokatholskim skutku po nafd)im pscheczu prawje w obdzelili!. - - Redaktor. **) Schtoz je woprawdze zdzelany (gebildet) czbowjek, njehanbujc so fwojeje rycze a narodnoscze. Tajki njdezerzi tez zanoho czbowjeka jeuiczcy tohodla hizo za wosobnischoho, dokelz wön k druhej narodnvsczi siuscha a druhu rycz ryczi. Tez na tym nje-

7 4 S e r b wuznaje a hako tajki wustupi. T ele pschi^isnjenjo" njebychmy pschez niczo druhe w tak poknej merje d osta li! Kaz wjele derjezmyslenych cztowjekow je w ot naschoho zhromadnoho wopora skyschako, wschitcy su so na tym zwjeselili. H aj kaz zbözni w njebjesach, jeli neschto wobzaruja, jeniczcy wobzaruja, zo njejsu hischcze wjacy dobroho na zemi czin ili: tak m y- sli a praji nekotryzkuli (a m y smy to woprawdze hizo skyscheli), zo je pschi naschim skutku jenoz wo to schkoda, zo njeje hischcze lepje wupanyt. P. I n n ocenc. 3 nafcheje diöcesy. Z B u d y s c h i n a. Nasch hnadny k. biskop je, B o h u budz dzak, netto zasy cyle strömt) a pschijedjc k nam 4. januara. Z B u d y s c h in a. Psched hodami ( 2 3. decembra) besche kaz druhe leta wobradzenjo B ozoho dzescza w salu tachantskeje schule. W jele pschez dzeczi bu zc wschclakimi w uzitnym i wccam i, kiz bechu dobroczcrjo naw dali, wobdarjene. Schulski direktor k. Scholta dzerzesche psched wobradzenjom pschisprawnu rycz. D uchow ni a druzy hosczo bechu so tarn tcz zhromadzili. 3 Budyschina. Kaz druhe lĕta dostachu tez lĕtsa k hodam nĕkotsi katholscy wuczerjo pjenjezny dar z fundacije njeboh k. z Nostitz-W eigsdorf. Cyrkwinske nowinki a powjefcze. N em s k a. Najkrasnischa gothiska cyrkej budze, kaz je znate, born w Kölnje nad R a jn o m, hdyz budzetaj hischcze törmaj dotwarjenaj. Poknöcny törm je ze zaktada (gru n ta) z nowa twarjeny a je netto tat wysoki kaz ton, kiz kpokdnju steji, w ot kotrohoz su neschto kochczi kiprischoho tw ara wotnosyez dyrbjeli. W obaj törm aj, nett stopow (abo 7 5 kochczi) wysokej, budzetaj hischcze 6 7 stopow we nim ale te samej schĕrokosczi bäte twarjenaj. W e wysokosczi stopow w u tw ori so m urja hako wvsomrözk a powyschi so hischcze dalische 7 3 stop ow ; na to häkle pschindzc pyram id a abo Helm, schtoz budze zasy stopow wysoke, cyle kamjentne a Pyschnje pschekamkate (durchbrochen). W e wysokosczi stopow budze kamjentna tat mjenowana kschizna kwetka (Kreuzblum e), kotrejez schtyri lopjeschka budza eentnarjow wazicz! T o budze wulkotne, majestetiske! M aterial k twarbje je cyly pschihotowany; w zanzalezi, hacz je druha rycz prenjvtna (kaz serbska, nem ska, baczanska atb.) abo druhotna t. r. z nekotrych druhich pschez zmeschenjo nastata (kaz francözska, jendzelska, italska atb.), hacz je sama w ot wulkohv abo maboho luba ryczana, hacz ma wjele abo m alo sotrow, hacz po czkowjeczim hubanju, kiz Pak je zmölenju pobczisnjene, za nekotre sta set zanbze abo hacz subnoho bnja boczaka. Wuczeni a zbzelani S erb ja bzerza so tez tychle zasabow, w uziw aja bjez stracha swoju rycz a skutkuja z njej za kschesczansku zbzekanoscz swojoho luba. Serbskeje rycze so hanbowacz, to reka pola^wschitkich rozvmnych tak w jele, kaz swojich starschich so hanbowacz. T o bowolamy sebi pschi skabnosczi pschistajicz za nekotrych rozsubzerjow (nie abonnentow) naschoho P östa. Redaktor.

8 5 dzenhm lecze bu wobdjekanych kamjenjow wjacy hako druhe lĕto k twarjenju nalozenych. Netk dze twarjenjo spöschnischo, dokelz M aterial pschez parne maschiny na törm aj zbehaja. P ö d la törm ow w utwarjeja tez sakristiju (pschitwark, kapalu) a w u- debjeja poboczne murje. N a potdnischim portalu (w rotam i) pobrachuje hischcze 2 7 swjeczatow (statuow), na kotrhchz pak so tez dzela. K w utw arjow anju tutoho doma bu jeniczcy w loni 1 7 0,0 0 0 toleri nalozenych a na leto m a so 2 5 0,0 0 0 toleri nalozicz. P o dokonjenju wschoho budze hödno do Kölna dojecz! Z P r a h i. W zymskim poklecze je na wysokej schuli schtudentow, z kotrhchz bohoslowstwo (theologiu) schtudusa. M o r a w s k a. Biskop we W olom ucu je m itoscziwym sotram schesnakow darit za jich wustaw a jich hojernju. Wuherska. W Kopaschvaru bu holcza schula zatozena; k jeje fundaciji dari biskop z Beszprima sam 4 0,0 0 0 schesnakow. Z R o m a. Psched nekotrym czasom su, kaz je francözski konsul zhonit a sem p isat, nekotsi mordarjo w N eapelu so zeschli, kak bhchu so na bamzu wjeczili (rachu b rali) dla wotprawjenja M o n tia a T ogncttia a jomu zadzewali, dweju druhej hizo wotsudzeneju m ordarjow (A jani a Luzzi) k smjerczi podacz. P o krütkim rozryczenju wobzanknychu, swjatoho wötca z pschepanjenjom (ro eyrkwi abo na hasy) sköncowacz a buschtaj mordarjcj Filibccchi a B ern a rd in i k tom u w u- zwolenaj. W onaj staj, ze roscbelakej brönju, z jedom a pjenjezami roobstaranaj, hizo Neapel wopuschcziloj. T o so we, zo romska policija na wschitkich pschikhadnikow jara kedzbuje. T o la dowerim y so B o h u, zo roćtt zakita a zdzerzi P iu s a I X. Pschispomnic^ m özem y, zo je Filibccchi hizo psched letam i junu to R om je byt z wotm yslenjom bamza flöncoroacz. Tehdom bu roon hizo pschepokazany a k smjerczi rootsudzeny. B a m z wobhnadzi joho k dozirojenskomu jasttou. T o la zköstnikej radzi so, jaftnikoto zjebacz a czeknycz. Z R o m a. W otpöstanc italskoho krala je bamza prosyl za wobhnadzenjo A jania a Luzzia a je tez z kardinalom A ntonelliom jednat. B a m z Pak je ro konsistoriju prajik: S ard in sk i kral je sebi zwazik, wobhnadzenjo dweju zköstnikow zadacz, tönsam ön kral, kiz mordarjow dweju meschnikow w S ie n je namakacz njewjed^esche; tönsamön, kiz za njezbozownych pschez powodzenjo zanych pjcnjez njemejesche, zo by jim nuzy wotpomhak, ale za wudowu jenoho zköstnika börzh frankow w hotowosczi mejesche. T ön kral, pod kotrymz bu telko duchvwnych sköncowanych a njewinowacze zajatych, pod kotrymz buchu cyrkwje a klüschtry pschedate, tonte kral, kotrohoz wschitcy derje znajemy a runje tohodla hnadze B ozej poruczamy, zada wobhnadzenjo ztöstnikow, kotrajz staj schtrafy hödnaj. Proschmy B oh a, zo by so tonte kral wobroczil." Z R o m a. S w ja ty wötc je hodowniczku B o z u mschu w 9. hodzinje w cyrkwi s. P etr a w pschitomnosczi neapelskeje kralowskeje swöjby a diplomatiskoho korpsa dzerzak. W okolo % 1 pschindzechu potom po starym waschnju kardinalowje jomu zbozo k now om u letu Pschecz. Hacz do 1. januara pschindu k bamzej a su we wosebitej audiency porjadu cuzh pöslancojo, officirojo bamzowoho a francözskoho wöjska, meschc^anske wyschnoscze a wschelake druhe deputacije.

9 6 S ch p a n is k a. T u dy hischcze pschecy njeje wuczinjene, hacz budze zasy netto monarchija (kralestwo), k czomuz so wschelacy pryncojo podtykuja abo now a republika. Wschelaka zwada tu knjezi a z dzela nowy njemer. H o lla n d s k a. Jansenistowje, kiz su so w ot bamza w otdzelili, so najjkerje letsa zasy z cyrkwju zjenocza. Jich arcbiskop (w Utrechtu) a sich biskopaj (roe H arlem je a D eventeru) su hizo slu bili, zv na koncil pschindu a zo so zasy swjatom u S to te j podczisnu. Jansenistow je z cyta jenoz wokoto a w oni maja w Hollandskej 2 5 cyrkwjow. W oni samt mjenowachu so dotal,,staroromscy katholikowje." J e n d z e ls k a. Tudom ne katholske now iny W e e k l y R e g i s t e r praja, zo do westoho czasa njebudza Potne mjena konvertitow (wobroczenych) wozjewjecz, dokelz maja tajcy Potom w ot zasaktoscze jendzelskich predarjow wschelake pschecziwnoscze czerpicz. W one Pak powjedaja, zo pschecy wjacy Jendzelczanow k cyrkwi Jezusowej pschistupuje. Lak bu jeniczcy w dwemaj katholskimajj cyrkwjomaj w Londonje zandzene leto pschez parschonow do katholskeje cyrkwje pschiwzatych. N etto je ledma jena fam ilija w kraju, kotrejez jcdyn jeje ftawow abo wjacy njeby katholski byt. J en d zelsk a. Arcbiskop M a n n in g w Londonje napom ina weriwych swojeje' diöcesy, zo bychu dary za tamnischu kathedralu skkadowali, kotraz ma^wopomnik njeboh kardinala arbiskopa W isem ana bycz. Twarnischczo (blak) je za 2 0,0 0 0 sterlingow hizo kupjeny. K twarjenju je arcbiskop M a n n in g sterlingow bat, wöjwoda z Norfolka , rakuski khezor sterlingow atd. D ary^hrom adza so w Am ericy a wschudzom, hdzez je jendzelska narodnoscz. J e n d z e lsk a. C olin Lindsay, bratr grafa C raesforda a prjedawschi pschedsyda jendzelskoho cyrkwinskoho zjenoczenstwa, bu 2 8. novembra w Edgebostonje pola B irm in gh a m a do katholskeje cyrkivje pschiwzaty. W ö n bc dolhe leta sudnik w jendzelskej Jnd ii. R u s o w s k a. P o knjezerskich nowinach je w tu khwilu w khezorstwje z cyta muzskich a zönskich klöschtrow schismatiskoho wuznacza. T u r k o w s k a. Z w ada bjez Turkami a G richam i, kotsiz pschecy krewjebratrow na kupjc Krccze podpjerachu, powjedzc najskerjc k w öjnje, jcli so sebicznym wulkomocam wujednanjo njeradzi. Turkowske wojsko je na grichiskich mjezach. J eli tvoprawdze preni wutsel panje, njebudza Grichojo sami stacz; ale tez S tow jen jo (S erb ja a B ulgarojo ) a Rum unojo budza pomhacz tyranske knjezerstwo Turkow pobijecz. P o t n öcn a A m erik a. Njedawno zemrjeschtaj biskop C arell w Covingtonje (rodzeny z Philadelphia) a biskop Junker (rodzeny z Francözskeje) we A lton «. W obaj staj wjele za swoju diöcesu skutkowatoj. ( P o m o c p s c h e z j a n d z e l a p e st o n a.) Sczehow acy podawk dze na brohach bodenskoho jezora (B odensee) w ot horta k hortej. Psched krötkim hrajkachu dzeczi w Rorschachu we Schwajcarskej z ty m, zo so dachu w czotmiku pschi brozy kolebacz. Nadobo zbeze so wetsik a börzy wichor, czotmik bu w ot broha wotehnaty a dzeczi jedzechu po wysoko zokmjacej wodze dale. P o dothim stysknym jedzenju pschindze czotmik blizko k Friedrichshafenej na würtembergskim brozy, hdzez bu ledm a Pytnjeny a na kraj sczehnjeny. Tak bechu z B ozej pomocu drje pschez swojich jandzelow pestonow wumozene te wbohe dzeczi!

10 7 ( B ö h n je d a so za smech mecz!) Ze Straßburga we Francözskej pisaja sczehowacy podawk. Psched mesaeami dzechu schtyrjo mtodzi höley z wjeski L. do susodneje wsy na reje. B jez tym aj wjeskomaj steji start) drjcwjany kschiz bjez dwemaj wischnjomaj. Jedyn w ot tych schtyrjoch, 1 7 letny pachol, be hako lochkozmyslene hölczisko znaty a közdy jom u najradscho z pueza dzesche, dokelz pscheey B o h a hanjace slowa w horcze wjedzesche. W o n i pschindzechu hacz k pomjenowanomu kschizej. Jedyn w ot nid), kiz be kschesczanskeje m ysle, sezahny sej, kaz so pschisluscha, ejapku, hdyz nim o dzechu. D ru h a j dwaj joho tohvdla wusmeschtaj, bjez tym zo tön 1 7 letny njezrale zaw ola: W uzitnische by byto, hdy bychu tu rjanu rejwarku mesto kschiza Pschi puezu p ostajili!" W e swojej khroblosezi dzesche w ön dale. Psched kschizom stejesche m ata la w k a, na kotruz pobozni wopytarjo klakachu. Z ad y tuteje tarnst tön mkody njedvczink, bjez tym zo so tej druhej njekrasnikaj smejeschtaj, swoju potrjebu spokoji; pödla wschitch toho rozomnischoho, kiz na to swarjesche, hanjachu. N a to dzechu hromadze do korczmy. R an o wokolo 3 wröczi so tön 17 letny pachok, khetro pjany, domoj, bjez tym zo bechu joho towarschowje neschto prjedy woteschli. Nehdze wokolo '/2 6 dyrbjesche jedyn w ot tych towatschow zähe na Polo po traw u hicz. P ucz joho nim o toho pomjenowanoho kschiza wjedzesche. A schto kam wuhlada? T ö n 1 7 letny njekrasnik lezesche tarn psched tym kschizom na woczomaj m orwy w swojim samsnym njerjedze w ot wczerawschoho wjeczora. Dokelz besche wokolo hlowy khetro wobschkodzeny, zda s o, zo je w pjanosczi psched tu pomjenowanu tawku panyt, a tat w swojim samsnym njerjedze zrudny tone»amakak. A le, kak pschindze, mohk so jedyn praschecz, zo tön njekrasnik runje na tym le mescze na tajkele waschnjo swöj zrudny tone nam aka?! W otm olwjej sam! J. K. Naleznofcze towarstwa. Sobustawy na leto : kk. 1. wysokodostojny k. senior tachantstwa I. Pjech z Budyschina; 2. Hanza Delenkowa z Wutotezic; 3. Michak Schotta z Rözanta; 4. Karl H. Pjetschka z Budyschina; 5. Miktawsch Klimant z Rözanta; 6. Jan Hornig z Kulowa; 7. Khata Schezapanec z Dobroschie; 8. Jakub Pjech z Baczonja; 9. P. Tadej Natusch, kooperator z Rözanta; 10. Michak M aj z Budyschina; 11. Michak Betka ze Smjeczkee; 12. tachantski Vikar I. Herrmann z Budyschina; 13. M arija Pjetaschowa z Drezdzan; 14. farař Jakub Kuezank z Budyschina; 15. schulski direkter Petr Schokta z B. ; 16. registrator Juris Band» z B. ; 17. J a n Betka z B.; 18. Jan Koplanski z B. ; 19. Jakub S p an z B. ; 20. Michak Schneider z B. ; 21. Juris Jakubasch z B. ; 22. J a n M az z Wulkoho Wjelkowa; 23. Ha»a Haderkowa ze Zidow a; 24. Jakub Hascha ze Zajdowa; 25. Hana Bukowa ze Zyjie; 26. kapucinat F. Pankrac Glawsch z B rn a; 27. kanonik z rjada prämonstratow Cyrill Zidek z Noweje Nische w Morawskej; 28. Jakub Hornig z Worklec; 29. kapian Hörnik z B. ; 3 0. Michak Cyz z B. ; 31. Jakub Hornig z Radworja; 32. P. Ludwig Angermann z Marijnoho D o ta ; 33. küblet Czoch z Kukowa; 34. küblet Jakub Rjencz ze Sw injatnje; 35. küblet Jakub Ryczerja ze S w injain je; 3 6. Michak Hajnk z Panczic; 37. P. Jnnocene Jawork z klöschtra Marijneje Hwezdy; 38. Jakub Wjenk z Budyschina; 39. Michak Polan z Mnischonca; 40. lokalnik P. I. Z ita t w Hrabowej. S ob u staw y, kiz na l zapiaczichu: kk M arija Rjehoikowa ze S trözischcza; 313. I. Sch. z R. ; 314. Bosczij Schuster z R özanta; 315. Michak Frencel

11 8 Rözanta; Miktawsch Czornak z Nowoslic; M ichat Jurk z Rözanta; Jan Petr Merczink z Hrubjelczic; wuczer Jan Zur ze Zdzerje; Jan Fulk ze Zdzerje; Jan Rencz ze Zdzerje;^ 322. ha,nik Jurij Petranc ze Zdzerje; J a n Kubasch ze Zdzerje; Jakub Hornig z Radworja; schosar M. Kokla w Marijnym D ole; Hana Haderkowa ze Zidowa. N a l-to 1867 zaptaczi: 335. I. Sch. z R. Dobrowolne dary: k. senior Pjech z B. 15 n sl.; k. Bosczij Schuster z Rözanta 5 nsl.; k. schosar Kokla 7 nsl.; k. I. Wjenk z B. 5 nsl. Cyrkwinski powestnik ze ferbskich wofadow. Z Budyschina. Kschczeni: Hanza Helena, dz. ziwnosczerja Jakuba Vita Krala z M atsec; Ernst Pawot, s. Miktawscha Schramma z B. ; Hana Veronika, dz. kublerja Handrija Gudy z Hornjeje Kiny; M arija E., dz. Fr. Pohla z B. Z e mrjety: Petr Schiman ze Sulschec, 54 l. Z naktadom towarstwa ss. Cyrilla a Methoda je wuschka a pschedawa so za 3 nsl. pola kk. Smolerja a Pjecha, kaz tez w expedicijach Katholskoho P osta : E 8» «m & > $ * m & a &ä 3 Kathvlska protyka j A za H ornju Luzicu f na leto Schtöz chce preni letnik teje sameje, kotryz je wloni wuschol, dospotnoscze dla m e 4 möze jön za 1 nsl. 5 np. dostacz. D la zalutowanja dzeka smy protyku jenoz naschim expedicijam ffali. P ola nich kaz pola nas möze pakso wona tez közdst czas wot wschitkich klamarjow k zasypschedawanju za wustajene procenty dostacz. W mjenje towarstwa a k wnzitkej katholskeje wecy prosymh naleznje wo rvzscherjenjo protyki, dokelz smy töjschto exemplarow czischczecz dali! Wjetschi naktad, tunischa wec; ale pschedacz so dyrbi! Expediciju Katholskoho Posta chcedza tez letsa dobrocziwje wobstaraez 1) za Kulow k. farar Schneider; 2) za Khrösczicy k. kaptan Werner; 3) za Marijnu Hwe'zdu k. P. Jnnocenc Jawort; 4 ) za Njebjelczicy f. farar S in o t a ; 5) za Radwor k. kaptan D u c z m a n ; 6) za Ralbicy k. kaptan Lusczanski; 7) za Rözant k. P. Tadej Natusch; 8) za Wotrow k. farar Wels. Tuczi knjeza wobstaraja tez pjenjezne pschinoschki do poktadnicp naschoho towarstwa. Prawopisne pschispomnjenjo. Po Stowjanach znate e je tudy ~ c\, ö cz, š sch, r sch (kř, př), s (tř). Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

12 wnbawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methode w Bnbyschinje. Redaktoi' : Michał H dmik. Čisło januara Lĕtuik 7. List bamza Piusa IX. biskopej Ludwikej z Leontopolis. Czesczebostojny bratsje! Njemaly tröscht smy bostali z twojoho a S erb o w lista w tat wulkich czlsnosczach, z kotrymiz smy poczischczetoaiti. Pscheto'z czim mjeüscha je w tychle krajinach liczba (Zahl) w^riwych, a z czim rvjetschej mnohosczn njekatholikow je toobbatoana, czim jasnischo zablyschcznje jeje wera, kotraz wobeübzena z tat wjele straschnosczemi a leczenjemi nie jenoz njehibita steji, ale tez w najhorcyschej lnbosczi wobkrnczena so wopokaznje. Iich wotewrjene a swobodne wnznaczo samsnoho naboznistwa (Religion) bjez brnhoweriwymi, a zmnzita rvzhorjenoscz, z kotrejz zjawnje tamaja wschitke najebanstwa bjezboznoscze a schtozknli lescz a möcowanja pschecziwo prawam Cyrkwje a tntcho S to la sebi zwazichn, kaz staj samaj na sebi khwalenja höbnaj, tat wndebjataj so wysche toho spodziwnje pschez pröcowanjo, z kotrymz nie jeno swöj dzel k zhromadnomu darej katholikow k polözenjn Nascheje nnzy pschinoschowacz Pytaja; ale z tymle zawbakom bzesczowskeje pschiwisnoscze njespokojeni tez hischcze wnrjabny pjenjez pschibacz chcychn, kotryz bn born wot bomu hromabzeny a zwölniwje bawany wot njebohatoho rölniskoho luba, zo by z nun k zakitanjn Naschich prawow nowy wojowar stajeny bycz mohl. Tajkele bary bostawaja swojn nahlabnoscz wot pschikhilenja, tat zo z cyka krasne swebczenjo wo werje bawaczerjow pobawaja a Nam, kotsiz so nab njej najböle zrabnjemy, najzwjeselnische bywaja. Wozjew jim tohobla, czesczebostojny bratsje, a wzmi sam, zaczncza Nascheje bzakownoscze a pschecza, z kotrymiz Boha prosymy, zo by tele wosobne zmyslenjo ducha we tych samych wobkrnczil a jich ze zohnowanjemi napjelnit, kaz z njebjes dele tat na zemi deleka. A w^schczenjo tych samych a

13 10 ftcĕbcjenjo Na^choho wosebitoho berjemčnjenja nta te japoschtokske pozohnowanjo bycz, kotrez tebi, czesczedostojny bratsje, a tutomu cykomu ludej najluboscziwischo wubzelamy. Date w Romje pola s. Petra 18. dzen novembra W 23. lecze naschoho wyschschoho meschnistwa. Czesczedostojnomu bratrej Ludwikej biskopej z Leontopolis, P iu s bamj IX. japoschtokskomu vikarej w kralestwje Sakskej. Swjatoezne nutswjedzenjo njedzelniczow. H izon we starym zakonju be mjez zidam i po bozej pschikazni waschnjo, zo m a- cserje westy czas po porodze swojich dzeczi do tem pla pschindzechu a B o h u wopor pschinjescchu: jene letostare jehnjo, mkodoho hokbja abo tujaw ku; besche pak macz sama potrebna, zadasche sebi zakon jcnoz dweju hokbjow k woporej. T u tön wopor pschepoda macz meschnikej, kiz jön B o h u woprowaschej a za nju so modlesche. T ele pobozne waschnjo wobkedzbowasche tez najzböznischa knjezna M a rija a pschinjese na schtyrcytym dnju po swojim porodze swoje böjske dzeczatko do templa we Jeruzalem je. P o jeje rjanym pschiktadze khwataja tez kschesczanske maczerje po porodze do swojoho farskoho domu bozoho a pschinjesu tom u najwyschschomu wopor swojeje dzakowneje wutroby. T u te pobozne waschnjo je we katholskej cyrkwi powschitkowne; namaka so tez hizom we prenich czasach kschesczanstwa, we wschech krajach pschi wschitkich ludach; haj tez nekotre w ot katholskeje cyrkwje dzelene werywuznacza su tute waschnjo khwalobnje wobkhowali. Wschudzom sczehuja tak pobozne kschesczanske maczerje pschiktad zohnowaneje maczerje M arije, kiz je pschez swöj porod wschem maczerjam zohnowanjo pschinjesta. Hacz runje wosebita cyrkwinska kaznja tele waschnjo k winowatosczi njeczini, su tola wazne w in y, kiz poboznu macz k swedomitomu dopjelnjmju toho samoho pohonjeja. M acz swjeczi pschez to swöj preni wukhad po stracha poknym porodze B o h u, kiz je ju zc wschech strachow wum ozik, jej z now a zas ziwjenjo dank; wvna pokaze pschez to, zo je jeje prenje pomyslenjo na B o h a ztozene, jeje najlubsche w o- bydlenjo dom bozi. Z kralom D a v id o m wupraji wona psched cyrkwinymi durjeini stojo swoju horcu zadoscz za domom b ozim :,.Kak lubozne su twoje wobydlenja, Knjeze knjejstwow; za pscheddworami toho Knjeza zdychuje a zada moja duscha." Pschez porod jenoho dzesc^a je kschesczanska macz tez nowe winowatoscze rat so wzata, a zo by tesame swernje k bozej czesczi, k swojomu a swojoho dzescza czasnom u a wecznomu zbozu derje dopjelnika, prosy wona wo bozu pomoc. T o la tez zaczucza nutrnohv dzaka wotuczeja we jeje wutrobje pschecziwo tomu wschohomöcnomu, kiz je jej swoju hnadu z nowa tak bohacze wopokazat, kiz je ju zakitat, siwjenjo a strowotu jej zdzerzat. Z wjesotosczu dyrbi w ona wosobnje tutorf dzak wotkozicz, hdyz wona pohladnje rat swoje dzeczo, kiz je jej B ö h darik. Jene dzeczo, jenu njesmjertnu duschu, kotraz dyrbi we towarstwje swjatych B o h u khwalbu spewacs, tönle tak wosobny dar je wona döstata. Kajka radoscz dyrbi jeje wutrvbu napjel-

14 11 nich hdyz mono swoje dzöczo na swojimaj rukomaj do bomu bozoho njese o so dopomni, zo je tesame pschez swjatu kschczencu hizom tempcl D ucha swjatoho, kiz je prawo döstato k wecznej zböznosczi. Tak zraduje so wona ze wschemi poboznymi a zohnowanym i maczerjemi k B o h u a khwali joho zm acjerju bozej:.,m o ja duscha njech wulkosczi toho Knjeza a m öj buch njech so zraduje we B o h u mojej zböznosczi, dokelz wulke wecy je na m ni czinit." H aj tez tam na macz, kotrejz je tön Knjez po swojej mudrosczi dzeczo po swj. kschczency zad w u torh n yt, sme so zradowacz, dokelz tesame wotpoczuje netto pod zakitom bozim, je debjmstwo njebjes. S w ja ta cyrkej je tute rjane waschnjo poboznych maczeri tez z hnujacymi ceremonijemi wobdaka. M acz wostanje ze swojim dzesczom psched cyrkwinymi durjemi stojo a czaka, doniz meschnik ju do cyrkwje njedowjedze. Czakanjo psched cyrkwinym i durjemi je znamjo poniznoscze. S o dopomnjo na te hnady, kiz je jej najdobrocziwschi B ö h wopokazak, praji wona na swoju hreschniwoscz a snadne zastuzby spominajo we poniznosczi: Knjeze, ja njejsym hvdna, swojej woczi k tebi pozbehnycz a do twojoho templa zastupicz." Meschnik pschindze wobleczeny z rochetom a z bekcj stolu, k woznamjenjenju wjesokoscze, kiz cyrkej a jeje skuzownicy na jeje zbozu a poboznym zmyslenju czuje. Kak tröschtne je to, zo katholska cyrkej ze swojimi dzeczimi wjeselo a zrudobu dzeli a nanajrjenscho stowa swj. japoschtota Pawoka dopjelni: W jeselcze z wjesokymi a zarujcze ze zrudnym i." Hdyz macz meschnika so blizicz widzi, zraduje so wona, zo zakbowany toho Knjeza, do kotrohoz rukow je ton najwyschschi pokkady swojich hnadow pokvzik, k njej pschindze, poklakuje na solen n, zo by so w ot ujoho ze swjeczenej wodu pokrjepicz daka. T u te zwonkvwne pokrjepjenjo ze swjecjenej wodu pvkazuje na to, zo dyrbi közdy, prjedy hacz mözc B o h u jvmu spodobny wopor pschinjescz, swoju wutrobu wuczisczicz. M acz zada, zo by w ot közdoho hrecha czista byta a zo by so jeje paczer B o h u spodobat. W ona döstanje tez swjeczenu sweczku do r u fi; tasama ma na to dopom nicz, zo möze wona jenoz rozswetlena w ot swetta wery swoje swjate winowatoscze prawje spöznacj, a tam nu möc a sylnoscz döstacz, je swernje dopjelnicz, zo je tale wera jenoz tam na sweca, pschez kotruz möze wona nehdy ze swojim djesczom do wecznoho templa bozoho zastupicz; haj macz dyrbi sama za swoje dzeczo kaz sweca bycz, we swojim ziwjenju dyrbi jvmu w ona pschez swoje pöccziwoscze sweczicz, zo by jeje djec^o na njej dobre skutki widzato a toho wötca khwaliko, kiz je we njebjesach. N a to m odli so meschnik za nju, a zapocznje: Nascha pomoc je we mjenje toho Knjeza, kiz je njebjo a zemju stw orit;" a praji potom takrjcc weschczo: T u ta döstanje zohnowanjo w ot Knjeza" haj pobozna macz, kiz z czistej wutrobu tu ten swj. skutk dokvnja, döstanje bohate zohnowanjo w ot B o h a, a wulke budze jeje myto we njebjesach, hdyz wona swöj czinjeny slub swernje dopjelni. N a to sczehuje 2 3. P sa lm, Pschez kotryz so wona dopomni na majestoscz bozu, psched kotruz chce netto stupicz, zo sme jeno tön na swjate mesto Pschincz, kotrohoz rucy stej njewvblakowanej, kotrohoz wutroba je czista, kiz ze swojej duschu njeje zorty hnal a wvpacznje njeje pschisahak swojomu blizschom u; tön döstanje zohnowanjo w ot Knjeza a mikoscz w ot B o h a. : Kaz tuten 2 3. Psalm na Khryftusowe nutsczehnjenjo do templa we Jeruzalem je a runje tat tez na joho krasne donjebjesspeczo pvkazuje, tak

15 12 prosy netk katholska cyrkej pschez swojoho meschnika, zo by ta macz po Khryftusow ym pschiktabze höbnje a doftojnje born swojoho njebjeskoho wökca w opylata, nehdy Pak tez mjez tnmnymi zbozvwmnymi maczerjemi so namakata, kiz na sudnym bnju z Khrystusom pschewobzane ze swojimi bzeczimi, do templa wecznoscze, do njebjes pocjahnu. H dyz je tuten Psalm wobzanknjeny, poda meschnik jej stolu k wokoschenju. Pschez to wuznaje so macz hako stoerna dzowka swj. cyrkwje, wnpraji smoju zabosc; za jeje pokkadami, a swöj bzak za luboscz, z kotrcjz ju w ona tu powita. P o to m napom ina ju meschnik, zo by zastupita bo templa bozoho, so moblicz k synej najzboznischeje knjezny M arije, kiz je ju ze zohnowanjom potomstwa wozbozit. (S k cnczen jö.) 3 nafcheje diöcesy. Z B u d y s c h i n a. Nasch hnabny k. biskop je w ot swjatoho toötca rjany kaczanski list bostal, w kotrymz je tez wotmvlwjenjo na abressu katholskich S erb v w. Pobaw am y njeofficialny pschclozk po skowje, hacz runje je trochu czczki, kaz to taczanske waschnjo pisanja sobv pschinjese. Z a bawaczerjvw wurjabnoho wopora je rebaktor tönte list kaz abrcssu tez wosebje woczischczecz b at; schtoz m oza w oni na pozabanjo b arm o bostacz. Z Rabworja. W e zanbzenym lecze je so we naschej wosabze narobzito 6 7 bzeczi, bjez n im i jene mvrworobzene. W ot tutych bu 5 9 w R abw orju kschc^enych, 3 w Bubyschinje pola fro. M ich ata, 2 w Njeswaczible a 2 we M inakale. Wysche toho pak bu w R abw orju kschczenych 8 ze Klukschczanskeje a 3 z Njeswacziblskeje wosaby. W umrjetych be 4 6 wosobow. W o t tutych bu 3 7 tuby hrjebanych, 7 pak bo M inakata a 2 bo Wulkoho W jelkowa. Wysche toho pak buschtaj tuby 2 ze Klukschanskcje a 2 z Njeswacziblskej wosaby pohrjebanaj. Pschipowjebanych bu 31 porow, w ot kotrychz so 1 3 porow tuby werowasche. Spow jebnych lubzi be Wysche toho 4 3 we Zbzeri. Z W o t r o w a. W e zaubzenym lecze je so w naschej wosabze narobzito 1 3 bjeczi, pschipowjcbanjvw be 14 a werowanjvw 8; wumrjcto je 1 4 wosobow, bjez 6bzeczi; k B ozom u blibu be'sche Z K h rosczic. W naschej wosabze je so w zanbzenym lecze 7 9 bzeczatkow narobzito, a to 4 3 muskoho a 3 6 zönskoho splahu, bjez n im i 1 3 njemanbzelskich. Zemrjeto be 9 0 parschonow, a to 4 9 muskoho a 41 zönskoho splahu. Pschipowjebanych besche 5 6 porow, wot kotrychz su 3 3 w naschej cyrkwi werowane. Spowjebnych lubji besche na J. P. Z R a l b ic. W e m injenym lecze narobzi so w naschej farkej wosabze 3 5 (w loni.4 4,) bjĕyatfoto a to 1 4 holczatkow a 21 holczatkow; mjez n im i 3 njemanbzelske (to loni 2 ). Zemrjeto je 3 0 wosobow (to loni 3 2 ) a 12 mnzskoho a 18 zönskoho splaha. Pschipowjebanych je 31 (to loni 2 3 ) porow a wot nich bu 15 (to lon i 1 1 ) pola n as werowanych. Nasch born bozi bosta k now om u letu tez notoe bebjenstwo. W ulki wottar, kiz bu pscheb nekotrhmi letam i pschetwarjeny, ale bokelz na nuznych pjenjezach pobrachowasche, bohotowjeny njebu, je netto pschez nje-

16 13 pschestawacu ftaroscz knjeza fararja a pschez barniwoscz wonkvwnych a wosabnych bobroczerjow rjanc twarbje woktarja pschihöbnc bohotowanjo döstat, tak zo m a netto dospoknje spokojacy napohlab. Tez w nastupanju cyrkwinskeje drasty smy we poslenich lötach spomnjenja hodne dary dostali. Tak wosobnje z bratftwa k czesczenju najswjeczischohv sakramenta we Drezbzanach zatozenoho czorny zibzany pluvial, jara rjane re'zwo czerwjcneje barby, nekvtre stole a tsi ptatoroe alby. D o le doftachmy tez k pschikryczu woprawjenskoho khelucha 2 m anteltaj, jedyn z bekeje zidy, druhi z fijokkowoho somota, ze ztotom jara rjenje wuschitej, a to je dze'lo serbskich knjeznow. Psched dwemaj letvm aj bu nam w ot druheje wonkowneje dobroczerki tez rany theluch darjeny. Wschem tutym bobroczerjam budz wutrobny dzat tez tudy zjawnje w u- prajeny a nasch born bozi bäte jich luboznej barniwosczi naleznje poruczeny. I. e. 3 prüf feie Luzicy. Z K u tow a. Wobrabzenjo bozoho bzöscza ;a khube bzeczi beschc tez letsa jara rjane. A blizta a z baloka zcnbzechu so we bomje naschich miloscziwych sotrow bobrocserjo a pscheczeljo mtoboscze; krasny wobraz bozoho narvba bĕ natwarjeny; tsi toutte hobvwne schtomy, ze wschelatimi stöbkimi tusam i wobwjeschene, sweczachu, böte pak hischcze sweczachu wjesote woblicza pscheproschenhch 42 bzĕczi. P o wuspĕwanym khörluschu k czesczi nowonarobzenoho zböznika bzerzesche farar rycz, we kotrejz swjatocznoscz bozeje noch a hobow wuktabowasche; Potom bostachu wsche bzeczi swoje wobrabzene b a r y : brastu, pjeczwo, jabkuka, worjechi. T o besche wjesotvscz a wokanjo. Wschitkim bobroczerjam, kiz su z luboscze k khubomu IezuS-bZeczatku mitu n ifu woczinili a bo joho zkobika pschinoschki w oprow ali, so w mjenje wozbozenych bze'czi luboznje,,zapkacz B ö h! " praji. T ön, kiz we tym zlobiku lezi, rjeknje: Schtozkuli w y najmjenschomu waschich bratrow czinili scze, to scze m i czinili!" Tez mtoba, katholska wosaba w Hröbku je f bozomu bzesc^u z Kulowa bar boftata: rjane w ot knj. schulskoho birettarja Lebzbora wobrazowane swjeczo njewoblakowanoho pobjecza swjateje M aczerje Bozeje we ztotym wobtuku. 3 K u lo w a. W e zanbzenym löcze je so we kulowstej wosabze n a - robzilo: 6 2 hölczattow a 7 2 holczatkow, hromabze bzeczi; bjez n im i su bwojej bwöjnikaj a 11 njemandzelske bzeczi. Wum rjelo je 5 4 mustich a 5 6 zönskich wosobow, hromabze Pschipowjebanych be 43, werowanych pak 2 7 m anbzelstwow. D o arcbratstwa swjatoho rözarija je zapisanych byto wosobow, bo bratstwa swj. skapnlira Pak S - 3 K u lo w a nanvjo naschoho mefta a 11 pröbkstejerjow wosabnych gmejnow su kschesczanstich schulow bla tute pröstwu zaposlancam we B arlin je Pvskiczili: W ulka pschetora bzc pschez traj. Postroniscy lubzo, kiz so,,swobobnje zmysleni" w jenuja, zabaja, zo byrbi ze schulow tschesczansta wuczba zahnata bycz. N a wabjenjo tajkich stronakow njemözemy postuchacz, wjele wjac zabamy m y: We naschich schulach byrbi tschesczansta we'ra a tschesczansta wuczba wostacz. Nasche schule byrbja za pobkozk mecz kschesczansku weru, wotoko kotrejez so wsche

17 14 druhe froĕtne rozwuczenja kaz hwezdy wokoko skönca postajeja. Nasche schule dyrbja nam dvbre dzeczi, swernych p oddanow, poboznych czkowjekow zasy wröczicz. Nasche schule dyrbja skutk woczehnjenja, kotryz smy doma a we swöjbach z naschimi dzecstmi zapoczeli, dale wjescz, dorunacz a dokonjecz. Nasche schule njesmedza jeno bycz mesta swetnoho rozwuczenja a pschiwuczenja, ale dyrbja tez dzeczi wudospotnjecz, nadobrjecz. B jez wuznateje wery, kotraz je najrwjerdschi podtozk czahnidby, njemöza nasche schule postajcnu meru wuzitnych wedomosczow zenje dasahnycz. Schulski zakon, kiz starschich wjaza kschesczanske dzeczi do njekschesczanskich schulow slacz, njepschindze z prawdu pschezjene. Pschecstwo tajkomu zakonjej budze so swedomjo kschesczanskich starschich stajnje zbehacz. S ch u le bjez wuznateje wery ptodza liwkosc;, w obw jertliw osc;, njezratoscz; netczischi czas Pak sej zada sylnych, swernych, njekhabtacych czkowjekow. B ö lez so kschesczanska wera ze schulow a z ludowoho wobkhada wuczeri, böle tez zhromadna czehnidbnoscz kiwknje a khostarnje so pjelnja. Kschesczanska wera a swetne rozwuczcnjo dyrbitej w naschich schulach ztowarschenej bycz; hewak z naschich dzeczi lczy splah naroscze. Rozwuczcnjo samolutcy bjez naboznistwa möze drje psckcklepanych, ale nic dobrych cztowjekow sczinicz. P rosym y tohodla poniznje: wysoko czesczeni zapostaucy chcyli pschedmjet, zo we naschich schulach kschesczanska wera njesme wjac knjezicz a so dale wuczicz, hako najwjetsche ludowe njezbozo jenohkösnje zaczisnycz." Eyrkwinske nowinki a powjefcze. LzSska. 3 G eo rg sw a ld y nam p isaja: D zen 1 2. januara hako na wopomnjenskim pschedwjeczoru zjcwjenja s. M a rije we P hilippsdorfjc besche tarn zasy krasne poswetlenjo (Illu m in a tio n ) we cylej wsy z wuwzaczom jenoz nekotrych khezow. N a wopomnjeiiskim dnju sam ym, 1 3. januara, besche najprjedy we ifarskej cyrkwi we G corgsw aldze swjatoczna E o z a mscha, kotruz k. Vikar Schubert z dwöjnej assistencu ( 2 duchownaj hako levitaj, 2 we pluvialu a 2 w rochettu) a z 10 M inistrantam i dzerzesche. Tysacy ludst bechu ke mschi Pschischli, tak zo wschitcy ani do cyrkwjc njemözachu; tak wjele hacz mözno, buchu cuzym mesta wotstupjene. P o kemschach spewasche so,,s w ja ty, swjaty, sw jaty" a pozohnowanjo so wudzeli. N a to zrjadowa so wulkotny czah a czehnjesche k hnadnomu domej do Philippsdorfa, hdzez je k. kapkan Storch rycz dzerzat. Tak daloko uasch dopisowar, kiz je börzy po kemschach swöj list skönczik. D u z snadz pschichodnje hischcze neschto dalische zhonimh. Dzensa pschistajamy hischcze, schtoz je k. kaptan S torch sam k listej naschoho dvpisowarja pschlstajit.,,t ez w leczc je wjele pröstwow we Philippsdorfje wuskyschanych byko, kotrez pak hischcze njejsmy pschez czischcz wozjewicz möhli. W udali smy z nahromadzenych darow dotal schesnakow za twarnischczo 1930 schtyrirozknych sahow z dwe'maj khezkomaj, a schesnakow za m ateriale (kamjenje a td.). Wysche toho smy za wjacy dyzli schesnakow m aterialow darjenych dostali. W pokkadnicy m am y nim ale 1 1,0 0 0 schesnakow, slu bili Pak su wosadni pschez podpisowaujo 2 4, W tychle dnjach dostanjemy twarske plany za nowu cyrkej, kotrez je wosobny twarc a czesczowar s. M a rije we W inje d a r m o wudzekak."

18 15 Z F r a n k f u r t «n. O. Pschi czescze hödnym dzelbraczu katholskeje wosady a pschuomnosczi 1 9 duchownych swjeczesche farar a arcmeschnik Warnacz (rodzeny z Kulowa) swöj 2 5 letn y jubilej. B jez druhim i darami pschepoda jomu towarstwo s. Vincenca toleri w statnych papjerach, kotrychz daü m a so za kommuuikantski wustaw, wot fararja zatozeny, közdoletnje natozicz. Z R om a. Pruski pöstanc A rn im stara so pilnje za pscheczelne wobstejenja bjez bamzom a pruskim kralestwom. Nemske tow arstw a, kaz K iinstlerverein" a druhe su so hizo pod joho zakitarstwo stajili..,.,, Jtalska. Njespokojnoscz pscherziwo knjezerstwu pschibjera. D aw k za mleczo, kotryz dyrbjesche 5 0 m ilijonow krajej pschinjescz a w ot luda nawdaty bycz, je w nekotrych makych mestach a wsach zjawnh zbezk za sobu czahnyt; tu a tarn su w o- jacy tselecz dyrbjeli. Z Pariza. T u dy wuradzuja netk zastupnicy wulkomocow roe konferency (zhrvmadziznje) grichiskoturkowsku zw adu; ale m özuo, zo m er njewiijednaja, dokelz közda strona pschi swojim wostanje. Kschesczenjo na kupje Kandia su pobiczi a na khwilu zmervwani, ale z tym njeje strach za Turkowsku hischcze zahnaty. Afrika. W Kairo su netto tez mitoscziwe sotry z rjada dobroho pastyrja. Wone su Po narodnvsczi Francözowki, Nemcowki, Jtalczanki; jenoz nekotre su tarn rodzene. Asia. Japoschtotski präfekt k. R aim ondo je z H ong-k onga frankow swjatomu wötcej pschiposkak. Z toho bu frankow w ot M issionar«we M acao nahromadjene. We wschech dzelach sweta podpjeraja swjatoho w ötca! P o t n ö c n a A m erika. P o zadosc^i poslenjeje duchownskeje zhromadzizny w Baltim ore, je swjedzen njewoblakowanoho podjecza tez za Amerika k pschikazanomu swjatomu dnju pozbehnjeny a njepschepotoza so wjacy na njedzelu. D zen 8. decembra bu prenikröcz hako tajki swjeczeny k czesczi wuzwoleneje patrönki zjenoczenych statow." S y n generala Rosencranza pschihotuje so we wustawje paulinow w N ew -Iorku na duchownstwo. NaleZnofcje towarstwa. Sobustawy na leto 1869: 41. kk. M arija Duczmanec z Budyschina; 42. Khata Duczmancc z B.; 43. Petr Duezman z Bozankec; 44. Jan Krasa z Belczec; 45. Michal Rjeczka z Dzeznikec; 46. Jan Metowski ze Sloneje Borschcze; 47. hoscjencar Bernhard Berger z Panczic; 4 8. hosczencar Delenczta z Kukowa; 4 9. schosar Schwejda z Panczic; 50. Miktawsch Zanjenk z Jaw ory; 51. Michal Wiczaz z Jaw ory; 51. Miktawsch Wawrij z Jaw ory; 53. Jan Krawczik z Jaw o ry; 54. Atichai Bisolv z Jawory; Michat Rjencz z Jaw ory; 56. Madlena Schotczic z I. ; 57. Miktawsch Krawc z Jawory; 58. Petr Krawc z Jaw ory; 59. Petr B ryl z Jaw ory; 60. Miktawsch Mischnar z Radworja; 61. farar W els z W otrowa; 62. Jakub Schott«z Kaschec; 63. Karl Nowak z Kanec; 64. Jakub Rjenczka z Kaschec; 65 Miktawsch Rjenczka z Wotrowa; 66. Petr S m o ta z W otrowa; 67. Petr Czumpjel z W otrowa; 68. Jakub Luiczanski z Wotrowa; 6 9. Miktawsch Bem al z W otrowa; 70. Michat Bulank z Wotrowa; 71. farar Schneider z Kulowa; 72. kaptan Schotta z Kulowa; 75. kaptan Wowczerk z Kulowa; 7 4. wuczer Schotta z Kocziny; 75. wuczer Czorlich

19 16 ze Sulschec; 7G. roucjev Rosm ij z Nemcow; 77. M arija Kalic ze Zidowa; 78. Khrystiana Donatec z Khelna; 70. M. Kli. z Kh.; 8 '. Hana Cyzowa z 9t»broer)a; 81. Madlena Trueec w Radworju; 82. Michat Ianka z Jasency; 83. Petr Just z Jasency; 84. Jan Nowak z Rakec; 85. kaptan I. Werner z Khrosczic; 86. Marija Donatowa z Nuknicy; 87. Jakub Pjech ze Smjeczkec; 88. Jan Wölman z Czornec; 89. M ichat Knba z Peskec; 90. administrator P. Benno Kral z Rozanta; 91. Michat Pörnacz z Konjec; 92. Hana Henczec ze Schunowa; 9 3. J a n Mercjink z Belczec; 94. Petr Symank ; Wotrowa; 95. M ichat Hejdan z W otrowa; 9 6. pschekupc Miktawsch Schotta z W otrowa; 97. Michat Bobik z W otrowa; 9 8. Jakub Rab ze Zuric; 99. Petr Weclich ze Zuric; 100. Jakub Krawczik ze Zuric; Jakub Cyz ze Zuric; 102. Miktawsch Cyz ze Zuric; 103. Bosczij Weclich ze Z uric; 104. Jakub Kocor z Kanec; 105. Petr Netich z Kanec; 106. Miktawsch Koch z Krepjec. Sobustaw y, kiz na teto 1868 zaptaczichu: kk Bkarija Ledzborowa z z Radworja; Jan Grubert z Radworja; Petr Mescher zm erkow a; 330. M arija Köczowa z Bremjenja; 331. Michat Lubk z Bremjenja; Mikt. Bemar z Kamjencje; 333. Jan Pjetasch z Radworja; Miktawsch Mischnar^z Radworja; Wörschla Krawcowa z Bronja; 336 wuczer Fr. Kleiber ze Schunowa; 337. kowar Jan Rachel ze Schunowa; Michat Zarjenk z Ralbic; Juris Kilank z Rozanta; 341. M arija Rowakec z Noweje Jasency; Miktawsch Schuster z H on;; 343. M ichat Kuba z Peskec. N a leto 1867 zaptaczi: Jurij Kilank z Rozanta. D obrowölue dary: kubier Petr Duczman z Bozankec 15 n sl.; D. z Kh. 1 toter; M arija Donatowa z Nuknicy 10 nsl. Cyrkwinski powöstnik ze fevbftid) wosadow. 3 Budyschina. Werowanaj: Jan Schotta, pohoncz ro 93. a Marija Schimanec z Radworja. Zcmrjeczi: Jakub K. Feldmann, schewski mischthr w B. ; M. Madlena Gneppertowa, 68 l. ; M arija Hana, dz. kublerja Jakuba Libscha z Hunjowa, 2 l. Z Radworja. Kschczeni: Handrij, s. Jakuba Cyza z Kamjenej; Hana, dz. Petra Mescherja z Merkowa; Hanza, dz. Miktawsch«S p an a z Radworja; Marija S id on ia, dz. Jurija Petranca ze Zdzerje; M arija, dz. Jana Lehman«z Khelna; Miktawsch, s. Michata Kmjecza z Lutowcza. Z emrjeczi: Hana, zw. Budarjowa ze Zdzerje, 71 l. 4 m. 6 dnj.; Worschula, zwud. Khilankowa z Radworskoho Haja, 69 l. 10 m. 4 dnj.; Jan Najcz z Bronja, 6 4 l. 8 m. 14 b n j.; Handrij, s. Michata Köcze z Lupjanjkeje Dubrawy, 13 l. 2 m. 18 dnj. Z naktadom naschoho towarstwa je wuscht«a möze so za 3 nsl. w expedicijach Katholskoho Posta a pola klamarjow dostacz: Katholskn protyka! za H ornju Äuzicu na leto N B. Prenjoho a druhoho czista smy wjacy czistow czischczecz dali, las zv moza so darmo na pokazanjo dostacz. Wot pschichodnoho czista budze pak so jenoz mato wjacy cxemplarow czischczecz, hacz budze sich do toho czasa pschez nasche expedicije zadanych. Schtöz chce potajkim k naschomu towarstwu pschistupicz, njech^nam to w krötkim wozjewicz da. "" Czischczat L. A. Donnerhak ro Budyschinje.

20 wudawany w ot tolvarstwa S S. C yrilla a M ethoda w Bndyschinje. liedaktor : JMichul Horuik. Cisło februara l.vtnik 7. Napvtozenjv fwierzeiieju sweczkvw ua dnju s. Blasia. Kaz je znate, swjecza so na dnju s. biskopa a m artrarja B la siu sa abo B la - zija na 3. februara sweczki, z kotrymiz so w eriw ym w cyrkwi w ot meschnika zohnvwanjo wudzela. Kajkeje w in y dla so to stanje? T o spoznajem y, hdyz ziwjcnjo s. B la sia pschchladamy. S w j. B la s iu s narodzi so >v arincnskim uiescze Sebaste w ot bohateju a nahladneju starscheju, kiz joho kschesczanscy woczahnyschtaj. B la siu S w u- knjcsche lekarstwo, pozdzischo pak joho wuzwolichu k biskopej tamnischoho m esla. Z c wschej pröcu a horliwosczu wobhlada w ön swojc wysoke zastojustwo. P o krötkim czasu joho biskopstwa pak nasta surowc pschesczehanjo kschcsczanow. R ic z bojoscze psched sm jerczu, ale zo by so swojomu stadkcj hako wjcdziczer zdzerzat, skhowa so s. B la siu s w jenej podzemskcj dzerje armenskich h o rvw, z kotrejez khowanki pschez posotow a listy swojc stadlo Paseschc, a wc werjc wobkruczeschc. N a jenej hontwje pak wusledzichu pohanowje khowanku s. biskopa a pscheradzichu to pohanskomu zastojnikcj tamnischoho kraja. Pschez swojich stuzownikow da tönte zastojnik B la sia popadnycz a psched swöj stot pschiwjescz. Najprjedy ryczesche w ön ze s. B lasiom pscheczelniwje, zo by joho k wotpadcj a k zapreczu kschesczanskcje w ery zawjedt. Hdyz pak so jomu to njecadzi, dasche toho swjatoho ujesmilnjc bicz a do jastwa sadzicz. W e jastwje sta so sczehowace, z czohoz tc dzensnischc zohnowanjo swöj spoczatk wza. Jena z o n a, kotrcjz be s. B la s iu s wulku dobrvtu wopokazat, pschinjese jomu neschto jedze a tcz dwe sweczcy, zo by ta surowa czemnoscz jastwa so wobswetlika. T ö n swjaty wza tönte dar dzakowirje, a napominaschc tu zonsku, zo by wona pschi swojej blizkej smjerczi joho wopomnjcczo swjeczila pschez jalm oznudawanjo a pschez zasweczenjo sweczkvw, za czvz jej bozc zohnotvanjo njcbudze pobrachvwacz. B jez wschelakimi khorymi a braschiw ym i, kotsiz pschez modlenjo toho swjatoho swoju strowoscz zas dostachu, be tez jedyn hölczec, kotroiunz be rybowa

21 18 köscziczka do schije so zakkoka, tak zo smjerczi so blizesche. S. B la s iu s wuswobodzi nie jenoz tohole hölczeca w ot ujezboza, ale wuprosy tez za wschitkich, ki', pschichodnje wo podobncj nuzy joho zastupnej pröstwje so poruczecz budza, pomoe wot B oh a. Z tvhvlc czasa je s. B la s iu s hako Patron" w schijowych bolosczach a khorosczach dzerzany a czcsczeuy. Pozdzischo dowjedzechu s. B la siu sa z jastw a, zo by znowa czwelowany byk. Joh o czeko so wupschestrje na drjew o, w ön bu schwikany a ze zclezuymi kijemi a czesakami tak zatosuje rozdrjeny, zo koza z joho czeka wisaschc a zo jenoz krej a rany na tym sam ym widzecz bechu. Wschitey pschitomni dziwachu na horliwosczi toho swjatoho, z kotrejz w ön tele m artry znjese; jenoz sudnik so huewasche, hdyz widzesche, kak sydym kschesczanske zönske z dwemaj dzesczomaj te k zenii so ronjaec krcwjowc krcpki s. m artrarja czesczownje hromadzachu. Zdobom dasche sudnik, tym le zönskim hkolvy wotrubacz a poruczi, zo by s. B la siu s do blizkoho jezora czisnjeny a zatepjcny byk. S. B la s iu s sezini znamjo s. kschiza n a tu wodu a woda so pschcwobroezi do krutcjc zcnije, na kotrejz wön khodzesche. dietk poruezi sudnik zo by swjatomu so hkowa wotrubaka a tez tymaj dzesczomaj. T o so sta we leczc BIG. W ot kschizownych wojowarjow bu czeko s. m artrarja do wjeczornoho kraja pschenjesene, zwjeczscha do Bkaratea we Neapelskej. W jele spodziwuych w u- strowjenjow je so pschez zastupnu pröstwu s. B la siu sa stako tez we wjeczornych krajach. Z o pak na duju s. B la sia so sweczki swjecza a weriwym so napokoza je, kaz prajach, k wopomnjcczu wustrowjenja tamnoho hölczka wot schijowych bolosczow so stako a toho slubjcuja dla, kotrcz s. B la s iu s tej zonskej da, hdyz be w vua do joho jastwa sweczki pschinjesta. Sw jeczenjo sweczkow na tym le dnju so takle stawa. Meschnik woblccze so khorsku drastu zc stolu czerwjeneje barby a spewa zohuowace paczerje na sweczki. P o tychle modlitwach wokrepi meschnik sweczki ze swjeczenej wodu prajicy: Z o - huowanc a swjcczenc njech su tele wüskowe sweczki w mjenje W ö tca, a S y n a a D ucha swjatoho." D w e tajkcj sweczcy, hdyz stej zasweczeucj, pokozi meschnik pschez kschiz hromadu a dotkuje, kaz m özno, z nim aj schije közdoho weriwoho prajicy: Pschez zaslupjcujo s. biskopa a m artrarja B la s ia wuswobodz cze tön Knjez w ot közdeje khoroscze schije a druhejc boloscze w mjenje W ötca, S y n a a D ucha swjatoho. Pschi wuprajcuju poslcnich skowow scziui meschnik kschiz nad hkowu kschesczana. Pschez tonte kschiz dyrbi so w uprajicz, zo wschitke zohuowanjo a zbozo, a wschitka in6c w ot kschiza naschoho Wumozuika wuudze a zo su jenoz we zjkduosczeuju z Khrystusom tc dobre skutki a czerpjenja a zastupnc pröstw y swjatych zasknzbne a za n a s möcne. Kajku m öc Pak dyrbi tele zohuowanjo m ecz? T a möc abo skutkowaujo lohosamoho je wuprajeue pschez te stowa Pschi uapokozenju sweczkow, zo pschez zastuzby a pröstw y swj. B la sia w ot khorosczow a zkoho we schiji wuswobodzeni wostanjemy. P obozua wera je, zo B ö h wschelakim swjatym wschelake dary sobudzeli, zo bychu cztowjekam z nuiti k pvmocy pschischli we westych naleznosczach, a we westych khorosczach. S w j. japoschtot Pawok sam p r a ji: Wschelake su hnadne d a r y ; nekotrym je B ö h svbudzelit möc, dziwy skutkowacz, dary k hojenju, a pom oc pschinjescz." Tohodla siaja kschesczcnjo swoju dowernoscz na swj. B la sia a nadzija so, pschez napoto-

22 19 zenjo swjcczenych sweczkow, jeli B o z a w ola j e, psched schije bolcnjom zwarnowani wostacz. Kotry rozomny kschesczan mohk Pak tule dowernoscz na zastupnu pröftw u swj. B lasia hanicz? Hdyz B ö h swojom u skuzownikcj jow na zemi tajku möc sobudzelesche, njeje B öh jomu tusam u we njebjesach wzak. Ka'z swj. B la s iu s pschez swoju zastupnu pröftwu pola B o h a tvm u hölczecej hizom w ziwjcnju pomhaschc, tak pomha wön netf, hdyz w njebjesach z Khrystusom knjczi, tym, kiz w nuzach swüj wuczek k njomu woznu. Zo pak bychmy tu möc zastupueje pröstwy swj. martrarja B la sia na sebi zhonili, je w ot nascheje strony nuznc, 1. zo smy czisczi w ot smjertnoho hrecha abo tola, zo jön z dospoknej zelnosczu wobzelnosczim y; 2. zo m am y prawu dowernoscz na bozu wschohomöcnoscz a smilnosc; a na möcnu zastupnu pröftwu s. B lasia; 3. zo z tutej doweru zjcnoczimy pvdaczo do bozeje w ole: 4. zo za naschn czetnu strowoscz so samt tez staram y a zenjc niczo njcwuziw am y, schtoz strowosczi schködne je a zo tez w khorosczach pvmoc lekarja p ytam y; 5. zo stawy naschoho czeka pschez po bozej w oli trjcbamy a je pschez hrech njewonjeczescziniy. P. T. Sw jatocftie nutswjedzenjo njedzelniczow. (S k ö n c s c u j o p N a to wjedzc ju meschnik do cyrkwje k woktarjej, hdzez so pschihodzi, k woktarjej najzböznischeje knjczny, pod kotrejcz zakitom a po kotrejez pschikkadze so cyky swjaty skutk stanjc! T u wona poklaknje, khwali, dzakujc so a prosy B o h a ; meschnik jeje modlitwu ze m odlitw u swj. cyrkwje podpjera. wc kotrcj; wön B oh a wschohomöcnoho pschez zastuzby a pröftwu najzböznischeje knjezny M a rijc prosy, wön chcyl tule swoju swernu stuzownicu zc jeje dzesczom nehdy k wjcsokosczam weczncjc zböznosczc pschipuschczicz. J u hischcze junu ze swjeczcncj wodu pokrjcpjo wopuschczi ju zc stowam i zvhnvwanja: M e r a zohnowanjo wschohomöcnoho Boha, W ö tca, S y n a a D ucha swjatoho pschindz na tebje a zwostan pschecy z tobu. Tajke swjatoczne nutswjedzcujo maja sebi po pschikaznjach swj. cyrkwje zadacz wsche katholske maczcrje, kiz su we jenym w ot katholskeje cyrkwje swjeczenym m andzelstwje podjeli a porodzili. W one m a so po praw ym zaprec; wschem njekatholskim m aczerjam, dokelz njejsu stawy swj. cyrkwje, po tajkim tez zane prawo na jeje hnady nimaja. Wysche toho je waschnjo, z kotrymz katholska cyrkej swojc maczerje nutswodzi, kotrez so stawa Po pschikkadze najzböznischeje knjezny M a rije, w kotrym z so wona czesczi a prosy, poprawym uapscheczo werje druhich maczeri, dokelz te swjatu M a riju czesczicz njechadza?) T ele swjatoczne nutswjedzenjo m a so dale zapowjescz m aczerjam, kiz su zwonka mandzelstwa podjeli a p orodzili, dokelz tajki porvd njeje plöd jenoho w ot swj. cyrkwje zohnowanoho zjednoczenstwa, ale pköd hrecha, a cyrkej ma wjacy w iny k zrudobje hacz k wjeselu, wjacy w iny mac; w o- *) * ) J e l i Pak njckatholske m a c z e r je, kotrpchz d zeczi m a ja so katholske w o c z a h n y c z, m u s w je -. dzenjo sa m e z a d a j a, sm ed za so n n ts w je s c z. K a th o lsk im m a c z e r ja m njekatholskich d zeczi Pak so n u tsw je d z e n jo p o la u a s z a p o w je. R e d.

23 20 haiibicz, Ijafo ju czcsczicz. Etvjatoi'uic nutswjedzcnjo ma so tez tam nym maczerjam zapowjescz, kiz su do meschanoho maiidzelskwa stupile a dow olite, zo m öza so sich dzeczi wc njckatholskej werje woczahnycz. Tajke m aqerjc swojej a swojich dzeczi zböznosczi zadzewki do pucza kladu. Kak wopaczne by b y to, hdy by macz swoje dzeczo, kiz m a so wc btudze woczahnycz, B oh u a M a riji w op row ata? T ele zapowjedzenjo je za tajke maczerje jene stajne napominanjo swj. cyrkwje, swoju njcprawdu zas zariinac; a so pröcowacz, swoje dzeczi k spöznaczu wernoscze a do klina katholskeje cyrkwje zas dowjescz. M esto, hdzez m a so tütn swjatocznvscz w uw jesc;, je cyrkej; a bjez wazueje w in y njesme so wona zcnje w domach stacz. Chcedza-li maczerje we prawd^e najzböznischu knjeznu M a rijn wc tym sczehowacz. dyrbja tez kaz w ona z dzakownej wutrobu do domu bozvho khwatacz. CStjfa swjatocznoscz zhubi rjan osc;, paczerje a cercmonije swoje woznainjcnjenja, hdyz so njedzelnicze wc domach w ot loza w otw jazaja ; tola waziic w iny, kaz dotha khoroscz, möza to dowolicz. Nutswjedzenjo njedzelniczow je we katholskcj cyrkwi za pobozne maczerje w o- sobna swjatocznoscz; alc tez wschech drnhich pschitomnych dyrbi w ona k poboznomu rozpominanju a k dobrym predkwzaczam pohnucz, a na to dopom nicz, zo su tez woni nehdy tomu Knjezej swjcczcni. I.. 3 n a sclieje d iö c e fv. Z B u d y s c h i n a. 9!asch hnadny k. biskop je tez letsa paslyrski list we scrbskcj ryczi, w pschetozenju f. fararja Knczanka, nnibat, kotrez bndze jutsc z kletki wozjewjenc. 3 B» d y s ch i ii a. Nekotromuzkiili bndze lubo, hdy; wvzjewimy, zo su nekotre rnjciischc poboznvsczc wndote, kotrez so hodza do modlerskich knizkow pschipotozicz: 1. wschednc wotpnskownc modlitwy" t. j. 2 4 wscheiakich m od litw o w, na korrychz pvboznc wuspewanjo su w ot cyrkwje wotpuski wudzclenc, z cyta 8 stron o ii); 2. litnnija wo»ajswjcczischim mjenjc Jezus", kajkaz je w e lecze w ot swjntoho wötca wobkruczena; 6. dwaj nowaj spewaj abo kherluschej z iiotami (jedyn je pschcd dwemaj letom aj yizom wosebje wuschol) na B o j e Horde tsjĕfo a na najswjeczischu wutrobu R zu sv w», z pschidawkom k jenontu starschomu kherluschcj. T ele tsi wecy su w ot k. kapkana D n czm an a wudale a pkacza hrowadzc 5 nowych pjenjezkow. Wysche toho je w öu powjedanczko,,,d rjew ja n y kschiz", kotrez je w letusehej kathokskej protycy, tez wosebje wotczischczec; bat. 3 B u d y sc h in a. W e zaiidzenym lecze su so wc naschej wosadze narodzite 9 8 dzeczi, 6 5 muskoho, 3 3 zöuskoho splaha. B jez tym i be l 3 njemandzelskich, 3 m ordworodzene, 2 dwöjniskej porodaj. W ot tutych wosadnych dzeczi dostachu 3 0 swj. kschczencu druhdze; 7 njewosadnych bu pola n as kschczenych. Pschipowjcdanjow be 4 7, werowanjow 1 0. W u m rjeli su 8 5. B jez n im i bechu wysche tych tsjoch mordworodzenych 3 9 dzeczi, kiz 1 4. leto njedosczezechu. H acz do 2 0. leta w um rje jedyn. P otom jedyn hacz do 3 0. le ta, 3 hacz do 4 0., 1 3 hacz do 6 0., 1 5 hacz do 7 0., 9 hacz do 8 0. leta. B jez nim i bechu 14 mandzelskich miizi, 8 mandzelskich

24 21 zoiww, 6 wudow cow, 1 0 w udow ow. W o t tychle wotcmrjctych buch» khowani 6 3 no l'lt'j. Mikkawschk; 1 2 na podlanskim pohrjebnischczu w M nischoncu, lo d ru h d jc. Tcz bychu tjjo z wonka wosady wumrjeczi na swj. Miklawschk pohrjcbani. S p o - wjcdnych lu d z i besche K. Z M a r ij n e j e H w e z d y. W naschej klöschtyrskej cyrkwi besche w zandzenym lecze czlowjekow k B ozom u blidu n w schpitalskej cyrkwi psched Kamjcncom 95. K wotpuskej na Portiunkula " beschc w loni pschcz ludzi. Cyrkwinfke nowinki a powjescze. Z G e o r g s w a l d y. K m vjomu dopiscj wo swjedzcnju wc P hilippsdorfje wozu jenoz to pschistajicz, zv besche tez popoldnju na swjatym mescze wjcle poboznych wopytowarjow. W cykej wsy besche kaz swjaty dzen. Nasch wysokoczesczeny k. tachant Schubert swjeczesche 2 5. januara 2 5 letn y jubilej swojoho zastojnstwa na jara swjcdzenskc waschujo. W osaba pschepoda jomu pschcz dcputnciju drohi kheluch z patenu. Z P r a h i. 'Jia Wyschehradze je wjelezaskuzbny kanonikus K arl A lo is W i- nařicfy 3. februara zemrjet. W ö n be rodzeny , w ot duchowny a w ot 1859 kanonikus. W ö n besche khwaleny czeski spisowar a tez wjele let redaktor duchownskoho czasopisa. Schlezynska. Nehduschi klöschtyr prämonstratskich knjeznow w Lzarnowancu Pola Opola (O p p eln ) b u, kaz so w nowinach powjeda, w ot klöschtra Lubana slauban) kupjeny. Pruska. K ral W ylem I. je k porjedzenju katholskoho doma (cyrkwje) we Frankfurcze nad M ajn om 2 0,0 0 0 schesnakow közdoletnje root na 1 0 Ičt pschizwvlil. Prjedzenjo cyrkwje a torm a zada scbi 4 0 0,0 0 0 schesnakow a potnc w utw a- rjenjo törma je na 3 7 0,0 0 0 schesnakow wobliczenc. N emsk a. Protestantskc diakonissy (towarstwo po waschnju mitoscziwych sotroto) maja nctko 4 2 maczcrskich domow ze sotram i, kiz su na stacijach. Maczerski dom we Kaiserswerthu m a zwonkownych ftacijow, jenu w Florenzu, w Jeruzalemje (za muhamedanske dzeczi), schpital we B eiru tu, S m y r n je a A lexandrii. Tola skorzi so skoro wc wschech rozprawach, zo so pomernje m alo knjeznow k diakonissam poswjeczujc. W u h er ska. Biskop G irk we P ecöu (Fiinfkirchenu) jc tseczinu swojoho zamozenja swojim pscheczelam, druhu tseczinu fundaciji za ftarych duchownych a poslenju tseczinu khudym wotkazal. Khrowatska. W S e n ju (Z en g g ) je tamnischi biskop O zegow icz, 9 4 let stary, w u m rjel; biskop be w ön w ot l W A gram je wumrje 1. januara namestnik arcbiskopa, biskop P etrow icz, w ot bozeje ruczki zajaty. Z R o m a. W ot 1 8. januara bu fern kistow z tselbam i, patronam i a druhej brönju wot francözskich towarstwow pschipöstanc. Z a to hizo francözske knjezerstwo rukuje, zo budje w czasu pschichodnoho koncila R om zakitacz. Z R o m a. Dokhody abo nutspschindzenja cyrkwinoho slata (d aw k i, cfo,

25 22 stem pel, pöst, lütcrija) su na m ilijonow frankow wvbliczene. Wudawki su wjele wjetsche, a wöjnske M inisterium zada samo m ilijonow. W mernych czasach by wone jenoz 4 5 zadacz trjebako. Jtalski pöstanc je z Rvma wotjek. Proceß Ajania a Luzzia budze wokoto 2 0. t. m. skönczeny. Z R o m a. S w ja ty rootc stara so netto wjetschi dzel közdoho dnja najböie za pschihotowanjo wulkeje ökuwenskeje t. r. powschitkowneje cyrkwinskeje zhromadziznh, közdy dzen wuradzujc z nekotrymi tych 8 kardinalow, kotsiz su predkstejiczerjo pschihotowacych wubjcrkow. W tychle wubjerkach wuradzuja so wuczeni prvfessorojo, kiz su z Jtalskeje, Francözskeje, Nemskcje, Schpaniskejc a Rakuskeje k tomu wot bamza powokani. Z R o m a. K meschuiskomu jubileju swjatoho wötca so tudy wschelake pschihoth czinja. D zen 1 1. hapryla (brulju njedzelu po jutrach) budze 5 0 let, zv won preni kröcz wopor B ozeje msche woprowaschc. T ön lc djen budze tez m druhich katholskich krajach swjcczeny. Lonischa zhromadzizna nemskich towarstwow w Bambergu je wobzamknyta, zo ma so tonte dzen wosebjc pschez pvboznc wobkhady, zhromadzizny a skutki lubosczc za cyrkwjc atd. swjcczicz z dzakom k Bohu a f poczesczowanjn swjatoho w ötca. W nekotrych nemskich biskopstwach zjenoczuja so k zakozenju cyrkwjow a katholskich missiouskich stacijow w diemskej; w druhich zasy woczakuje so häkle, schto biskopja poslaja w nastnpanju wuznamjcnjenja spoumjeuoho radostnoho dnja. S ch p a n is k a. Rakhwilny m inister be p oru czit, zo maja so poktady a drohotnoscze cyrkwjow a klüschtrow krajcj hako wobscdzenstwo (po prawym rubjenstwo) pschepodacz. Hdyz netto w mescze B u rg o S (w polnöcnym köncu kraja) tamnischi najwhschschi zastojnik do biskopskcjc cyrkwjc pschindzc, zo by cyrkwinske sudvbja a debjenstwa za kraj do wobscdzcnstwa wzat a Potom k pschedaczu pschihotowak, wali so lud na njoho a sköncowa joho. Rcpublikauarjo czinja nelk wulku haru n su duchownych tamnischejc cyrkwjc do jastwa wvtwjedli, kaz bychu w oni nekak wina byli na tym skutku, kiz je wezo fam na sebi zaczisnjcnja hödaty. A le wukkasc; so dziwjoscz luda hodzi, kotrohoz mnvhosc; duchowni njemözachu wvtdzerzecz wot tamnoho nadpada. T ö n sköncowany besche mjeuujcy dwaj dnaj prjedy w jenym klöschtrjc knjezny dla napisowanja jich wobsedzenstwo hromadn pschincz bat a so wschelako njehödnje zadzerzal. Tak be w ön w tej klöschtyrskej cyrkw i, klobuk njezejmajo, z kijom na tabernakel klepal a sebi swoju cigarru na wecznej lampjc zazehlat! Tajke wonjeczesczenja be lud w tym le cylym katholskim mescze zhonil a myslesche netto, zo chce w ön so zasy podobnjc zadzerzecz. Tohodla z czrödami na njoho czerjachu! Iendzelska. P o chrkwinskcj protycy ma Jendzelska netk (bjez Jriskeje, kiz je nim ale cyle katholskach katholskich duchownych, kath. cyrkwjow, 67 muskich a zönskich klöschtrow. Psched dzesac; letam i liczcschc so kath. duchownych, cyrkwjow, 3 4 muskich a zouskich klöschtrow. G r i ch i s k a. M inisterstwo je wuczinjenja parizskeje konferency zaczisnyto a potom wotstupilo. W krölkim dyrbi so pokazacz, hacz so druzy ministrowje njenamakaja, kiz bychu w olu konferency a z tym tez Turkow dopjelnili. K orea. N a kschesczauow bö tudy skoncowanych, we hlownym mescze

26 23 Seoul na Tam nischi pohanski rezent chce kschesczanstwo w kraju cylc wutupicz. P o t n ö c n a A m er ik a. W c M ilw aukee je k. M ich al Heiß (rodzeny z Bajerskeje) swjccziznu dostal hako biskop noweje diöcesy La Crosse. W ö n skutkujc root leta w Amcricy. ( I e d y n, kiz so j e s u i t o w njeboji.) W c wschclakich krajach je wulka bojoscz psched jcsuitam i, tak zo jim tarn ant predowacz njcdowola. Z o so wschelako na nid) tze, je znata wec. N jedaw no powjedaschc jcdyn fabrikant druhomu, zo po missionjc, w ot jesuitow dzerzauym, paduchowjc a jcbakowjc cuze kubko zasy wrücza, a zo je to dopokazanjo möcnoscze jich predowanjow. A le", wotmokwi druhi,,,werisch tt), zo paduschi tote cziu ja? T o zarunaja jesuitowjc, kotsiz maja njcsmerne bohatslwa a dawaja to zc swojeje samsnejc möschny wobkraujenym zasy." Hdyz nechtö tscczi to skyschcsche, praji w ö n : Pscheczelo, hdyz jesuitowje nie jcnoz nic'zo ujckrami, ale tez hischcze to w ot druhich kranjene ze swojich pjenjc; zarunaja, dha bych scbi pschak, zo bt)d)it wschitey ludzo na swcczc jesuitowje b y li!" ( J a n s en istojo.) Dokelz be wc P ö stu na to spomnjene, zo cheedza Jansenistojo a jich biskopja na pschichodnu cyrkwinu zhromadziznu do R om a pschii'icz, a so zas zc katholskcj w eru zjenoczicz, w ot kotrejcz su pschez löt dzeleni byli, dvwvlam sebi neschto wobschernische wo nich napisaez. Janscnislojo mjenuja so pschiwisuikojo K ornclia J a n se n ia, kiz be so w Hvllandze narodsit a hako biskop w I p e r n u wumrjek. T u tön be knihu zaw ostajit, kiz bu w ot joho pschcczelow do czischcza data. A le wc tutej knizy namakachu so nekotrc wuczby, kiz su napscheczo katholskcj werje. Hacz runje be so Janscniuö wc prjcdyryczi k tutej kuizcy cyle wusudzenjam romskoho stola podezisnyl, poezachu tola nckotsi z joho pschcczelow tulc knihu zakitacz. H dyz beschc bamz Jnnvecnc X. tu knihu pschcz woscbity wubjcrk pschepytaez bat a woscbjc pjcez wuezbow we nastupauju bozeje hnady a czkvwjekowoho sobuskutkowanja hako bludne zaczisuyt: poczachu so Jauseniowi pscheczeljo a czesczerjo z tym w urhezowacz, zo tclc wuczby njejsu >ve knizy tak menjene, kaz so jim porokuje. T o bu now a w ina wjele wuryczowanjvw a rozkorow, kotrez buchn pschez nekotre pisma hischcze böte rozscherjene a tez do luda roznjesene. A wschitke wujednanja bechu podarmo, hacz do naschich czasow. Wc Francözskej, hdzez bechu Jansenistowjc khetro rozscherjeui, zhubichu so w oni po czasu, a netto su jeno w Hvllandze zbytki w ot nich, hdzez m aja w ot we Utrechtu swojoho arcybiskopa a biskopow w Harlem jc a T evcn tcru. W e 2 5 wosadach je wokoko Jan sm istow. W o n i maja wokvko 3 0 meschnikow a dnchownski seminar w A m ersfoortn. W o n i njechadza w ot romskoho stota wotdzeleni bycz, wobaraja pak so tola bulln ' U n ig en itu s" bamza K lim anta X I. w ot 8. sept podpisacz, we kotrejz je sada Q n esnelow eje knihi hako wopaczna zaczisnjena. Hdyz w oni nowoho biskopa wuzwolichu, proschachu dotal közdy kröcz romskoho bamza wo wobkruczenjo tohosamoho, wostachu pak közdy kröcz bjez wotmokwjenja, khiba zo so jich prjedawsche wuzanknjenjo z cyrkwje ponowi. I. K.

27 24 ^řali jitpsc^c tvwarstwa. Sobustaw y im l : Iakub G m o f a zkaschcc; Jak. Czornak jst'onjec; Jurij G rafa ; K ocziuy; ich. Hasch a z duitarjcc; I I I. J a n Ketan z Borschcze; August Kalla ze Zajvaw a; M ichat Dänisch z Kozarc; J a n M üller z Czemjeric; Miklawsch Knbica z Drezdzan; 116. Iakub Doiuaschka z R ozanta; Jözef Libsch z R ö z a u ta ; c. Jekela z Pauczic; I. W awrik z Kanec; R V. Fraucha; R. V.C ölestiu a; R. V. J o z e f a ; farar 97awak z 97adworja; kapla» Ducziuau z R a d w o r j a ; M arija Wöskec z Khelna; J a n Wöski ze Strazischcja; W. z K h.; > ichal Schpihel z R ad w orja; Jiiff. W öliuan z u l;a ; ikl. 997röz z 5caiujenej; tachantski vikar I. Dienst ; Biidyschiua; > itl. Kalla z P czd ec; J a n D ainanja z K hrascjic; Iakub D am anja z Puscza; arija C yzvw a z Khrasrzic; z ila c z ic : 997ichal Jawark, 997ikl. Jurjeuc, Iakub Schalt«, Iakub Petrauc, 997iklaiosch Petschik, I. Hcjdau, 9c. 97. B;arsck>, Lukasch, 9)7adlena Krawcec; rcndant 997ill>ak 9ebjesch z 997arijneje Hw ezdy; Muzik S u t o l u a ; ichal Kakla z 97jebjelczic ; Juris Jaw ark z 97ukuicy; Miklawsch Duezm au z W udioorja; Iakub Wawrik z K'hrösczic; ichat Schewczik ; Baczouja; Hana B ervw a z Czoruec; Iakub B e r z Kibouja; Miklawsch Nabel z Baczouja; M ichal 997üller z H o ry; >7ichal Dänisch ze Smjeczkec; Iakub M üller z Jaseücy; Iakub 97a>vak ze S tareje L yh clu icy; )7iklawsch Kral z Khrosczic; arija Elsuerawa z Czoruych 97oslic; J a n Alliiert ze Z ozerje; M ichal Dekan z Lntowcza; M arija Berkowa z R a d w orja ; iklawsch Czornak z W v trow a ; 165. Iakub Czuiupjel z Kaschec; H ana Czciujcriua z 97enhofa; M arija Hessyua z 97euhofa. D o b r o w ö l n e dary: I z Cz. 2 '/, usl.; A. Kakla ze Z ajdaw a 5 nfl.; M arija Wöskcc z Khelna 10 usl.; I. Jawark z 97uknicy 5 usl.; 997ichal Dänisch ze Siiijcczkec 5 usl ; 997. E. z usl. Cyrkwinski powestnik ze serbskieh wvsadvw. Z B u d y s c h in a. K sch czcn i: Klara Autonia, dz. registrakara Ju rija Bandy z B. ; Eiiiiua Julia, Banaventury Schimeka zh ajnic; Herniann, s. Wylema Götjesa, wobsedzerja sabriki z B. Z R a d w o r j a. K sch czcn i: Hanza, dz. 997iklawscha Rjeczki z Bronja; 997iklawsch August, s. 997crica Paula z Hupaje. Z e iu r j e c z i: 997adleua, in. Petra Böhmaka z Radworskvho Haja, in. 7 b.; M ichal, s. Jakuba Brycki z 97adworja, 7 m. 28 d.; 997arja Helena, dz. Jaua Haudrika z Merkowa, 3 m. 12 b.; Iakub, s. M ichala Köcza z Lupjauskeje D u b raw y, 1 L 9 nies. W e r o w a u a j : M ichal Pawlik z Koslowa, z M ariju Petschkec z Radworja. Z nakladom naschoho towarstwa je wuschla a niaze so za 3 usl. w expedicijach Katholskoho Posla a pola klamarjaw dostacz: K atholska protyka za H ornju Äuzicu na leto Czischczal L. A. Donnerhak w Budyschinje.

28 wndawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. Redaktor : Micliał tlornik. C isło f e b r u a r a L ĕ t n ik 7 Slowczko za twarjenjo cyrkwje w Baczonju abo Czornecach. J a r a zwjeselacc je, zo w netczischim czasu tat wjelc cyrkwjow so troari a jo so tez nowe fa ry zakozuja. Pschez to dobudu katholscy me meschanych wosadach nuzue zjenosczenjo a hromadudzerzenjo, möza swoje kschesczanskc winvwatoscze skerje dopjelnicz a zdzerza swoje sydla w tajkich wokoknosczach. T a t je so lon i, kaz jc jnatc, we Reichenawje cyrkej poswjecjila a nowa wosada abo fara zalozika. Letsa dostanje S c h p ita l pod Kamjencom, dotalna missionska stacija, tez fararja*). D u z je w nekotrych köncach Luzich a Sakskeje za katholikow, kiz mejachu dotal daloko k swojej cyrkwi, w nowischim czasu derje starane. B jez S crb a m i pak njcjc so dotho zana cyrkej tw a rita a zana nowa fara zalozika (wotrowska w lecze bcsche posleuja), a tola by to na jenym mesczc za zdzerzenjo a rozschcrokosczeujo katholskeje wery bjez n am i nie jenoz jara wuzitne, ale tez cyle trcbne byko. Z ady Khrösczic k Budyschinej bydli wjele kathvlskich S erb o w, kotsiz maja daloko ke mschi. Pschede wschim su B aczo u a Czornecy cyle katholske a maja hodzinu do B ozoho d o m u ; schtoz je za tajkich, kiz dyrbja na ramsche kemsche khodzicz, hizom doscz wobczezue. Ale za tym ajle wsvmaj su tez katholscy wobsedzerjo kaz w H aslow je, Sulschecach, Wutokczicach, atb., a jednotliwi czeladnicy hischcze w böle wotlezanych wsach. B jez * ) K az siyschachmy, zmeje pschichodny fa ra r jenoz nemski predow acz, hacz ru n je so tarn wjele S e r b o w n am ak a, kiz serbscy lepje ro zy m ja dyzli nem scy. W schednu nemsku rycz w rozryczow anju m ö c a pschez n ju duchow nje zastarany b y c;, to je dw o ja wec a za nekotrohozkuli wulki ro z d z e l! Nem cy, kiz m öza derje francözscy, dadza sebi to la w sw ojej m aczelnej nemskej ry - cji p red o w acz. N jeby potajkim w uzitnischo byto, hdp by so w S c h p ita lu d ru h d y serbscy predotoałc za S e r b o w? Wschak so psched n jed o th im czasom n a swjedzen s. M a rije M ad leny w S c h p ita ln közdy kröcz serbscy predowasche.

29 26 tym ile 'dalokimi by wosebjc za stabych a starych, kotsiz tez za B o z im domom zadoscza, wuzitne btjřo, hdy by so w tamnej wokoknosczi katholska cyrkej natwarika. T o la iyc jenoz wuzitne by to byta, ale to je tez nuznje trebne. Schtüz z tam nischimi katholskimi ludzimi r y c z i, zhoni b ö r zy, zo katholske wobydlerstwo pschecy böle wotebjcra. Sch to je na tym w in a? W on i praja: hdyz so katholske kubko abo ziwnosc; pschedawa, kupuja najböle lutherscy a tat so tarn katholstwo skabi. Katholscy S erb ja zakupuja so radscho tarn, hdzez je katholska cyrkej blizko a dokelz pak su katholscy zezady Baczonja w ot cyrkwje zdaleni, dha pscheczahnu so, jc-li mözno, do tajkich w so w, hdzez katholska cyrkej blize lezi abo do mestow, hdzez czasto w druhim abo tseczim stawje wokhudnu, schtoz so njeby stako, hdy bychu na swojim wjesnym statoku zawostali. C yle hinak by zawerno byko, hdy by w B a c z o n j u abo C z o r n e c a c h, hdzez je hizo katholska schula (kotraz pak by so tez pschcpokozicz hodzila l), k a th o ls k a cy rk ej so n atw arita! Katholscy, kiz taut )u, bychu tarn wostali a druzy bychu so zasydleli, hdzez by so neschto pschedawako. A na telc waschnjo by katholske wobydlerstwo w ot Khrüsczic k Budyschinej a k Rkkdworjn böle hromadu wisato a so tez pschisporjato. H aj, tak möht m i nechtü prajicz, to m y wschitcy derje wem y a husto je so wo tym 'ryczako, zo by cyrkej wokoto B aczonja jara trebna byka; ale schtö budze tejko Pjenjez woprowacz abo nahromadzicz m öc, zo by so nie jenoz cyrkej natw arita, ale tez zdzerzenjo duchownoho fundirowato (zatozito)? N a to w otm otw ju tole. Z o je mvzna wec, now n cyrkej n a tw a r icz, byrnje na mescze Pjenjezy n jeb y li, to dopokazüje wjelc katholskich cyrkwjow we wschelakich krajach. Pschi zapoczatku tw a- rjenja nekotrcjezkuli cyrkwje njcmejachn khude wosady abo khudzi duchow ni, kiz su je potom d otw arili, hischcze skoro zanych pjenjez a to la su je namakali. T am je w o p o rn ä 1luboscz katholikow pschez dobrowölne dary twarjenjo Bozich domow mözne czinita.. B jez S erb a m i, a hdyz w oni nemske cyrkwje podpjeraja, tez bjez N em cam i bychu so tajcy dobroczerjo nam akali, hdy by so czasczischo wo twarjenju cyrkwje ryczato w nechtö jich na to huscsischo kedzbnych czinit. Z jenym dobom njehodzi so täte wec dokonjecz, ale zapoczatk dyrbi so stacz. A kak dobry zapoczatk a pschikkad czehnje, to smy poslenje leta we Scherachowje w idzeli. T am njejednasche so wo potrebnoscj twarjenja noweje cyrkwje, ale jenoz wo dotwarjenjo rjaneju törm ow. Tamnischi mkynk Kunzc, kiz zanych dzeczi njemejesche, wotkaza toleri k tom u (kaz je P o so t w swojim czasn powjedak) a w osada, w ot k. fararja Z u ra czasto napom inana, nawda hischcze wjele wjacy, hdyz so dwör w ot dwora hromadzesche. Pschez horliwoscz, kiz bu nekotre leta pschez rycze a wschelake pschileznoscje w oziwjana, a pschez Pröstwy pola zamozitych blizschich (tez tamnische ryczerske kubko je wjele dato) a dalischich je so pyschny tw ar dweju törm ow za 1 4,0 0 0 toleri krasnje dokonjat, kotryz je hödno wohladac;. Psched njeboh Kunzowym wotkazanjom su tam tez p r a jili: W uzitne a snadz tez nuzne by dotwarjenjo byto, ale z wotkel budzemy pjenjezy k tom u dostawacz! P o tym le pschikkadze je nascha rada tajka. Njech tön abo druhi zamozity wokoto B aczonja abo w druhich serbskich katholskich stronach, kotryz zanych potrjebnych pscheczclow nim a, hako dobry zapotozk abo hako preni wulki kamjen potozi (kaz pschi jenym lonschim abo pschedlonschim missionskim swjedzenju pola Lubija

30 27 jebtjrt lutherski dawaczer 5 0 tolcri da hako preni kamjen za luthersku cyrkej w O stritzu, kotraz so tez hischcje tak börzy twaricz njebudze) t. r. njech nahladnu summu pjenjez wotkaza za twarjenjo cyrkwje w B aczonju abo Czornecach a potent njech so po katholskich Serbach wschudzom k tom u hromadzi! Wotkazanja Pak, kiz so jenotliw ym cyrkwjam dla wopomnjecza dawaja a netk czasto hizom dalokim cyrkwjam pschepodawacz dyrbja dla pschepjelnjenja, njech so stanu z postajenjom, zo ma so ta fundacija w swojim czasu pschenjescz k zdzcrzenju duchownoho w pschichodnej cyrkwi w B aczon ju abo Czornecach. A z cyta je to zawerno psched B o - hom wulka zastuzba, hdyz sebi za swöj dar jenoz zadasch, zo by hako hako sobuzakozer cyrkwje abo wosady sobu wopom inany byt! Hdyz so westy skawny zapoczatk k zalozenju cyrkwje w Baczonju abo Czornecach stanje, Potom häkle möze so pröstwa na hnadnoho knjeza biskopa stajicz, zo by wön za n a s pola tej.u towarstwow prosyl, za kotrejz tez S er b ja kozde leto wopruja, mjenujcy pola lyonskoho a pola B onifacijow oho. A hdy by so woprawdze zapoczalo, potom njebychu katholscy wobydlerjo cyteje tez dalischejc wokolnoscze so komdzili, pschiwozenjo kamjcnjow a rucznc dzelo darmo czinicz, kaz je so to nehdzezkuli hizo stato. Kak rjenje by ty bylo, hdy by tez bjez S er b a m i jedyn nvw y bozi born nastal! Kak w uzitnc za rozscherokosczenjo naschcjc swjateje w ery! Kak czesczowny a zasluzbny wopomnik bychmy sebi pschcz to n a t w a r ili, a kak za naschn a druhich zböznoscz bychmy so poftarali! Njech tohodla telc skowa njewoftanu h lö s wolacoho we pusczinje, ale njech wone katholske wutroby zahorja a w nich so prawje wopom inaja, hacz so w tutcj swjatej wecy dobry zapoczatk stanje! K tom u daj B öh swoje zohnowanjo! '1'. ä H. Adrefsa itćmfftdb towarstwow. Najswjeczischi W ö tcze! W o t toho dnja, na kotrymz sy T y po khwalyhödnych wvtpohladach bozeje pschedwidzownosczc slol swjatoho P e tr a, kiz je srjedznischczo a zaktad katholskeje jcdnoscze, n astu p il, bechu wutroby wschitkich Twojich we werjc swernych dzeczi we lubosczi a z najnutrnischim poczesczenjom T cb i, hako zhromadnomu wötcej, pastyrjej a wyschschomu meschnikcj pschiwobroczenc. Wschitke czerpjcnja a pruhowanja, kotrez so na Tebje nawalichu, dötkachu so tez jich bolvslnjc a woni njewomucznychu, za Tebje k Najwyschschomu wo sczerpnoscz, sylnoscz a njekhablalu wutrajnoscz, kaz tez wo tröscht a doweru prosycz. A jich m odlilw y njewostachu njewustyschane. Kaz skaka stejesche a stejisch T y srjedza we wichorojtym m orju a mocy hele njezamozachu tebje pschemozicz. W o t hnady posylnjeny, posylnjeschc T y po Knjezowej porucznosczi bratrow, du T y wschitkim wjerch pokoja, rukowar za weczne traczo Khrystusowoho kralestwa, swjateje katholskeje cyrkwje. T ola nie jeno Tw oje czerpjcnja a pruhoivanja, ale tez radoscze a tröschtowanja, kotrez Tebi Najmikoscziwschi tak czasto wudzelesche, smy z Tvbu dzäili. A m y so z Tobu dzakujemy B o h u, kotryz je möc skutkowal ze

31 28 swojim ram jenjom, kotryz je rozpjerschik hordych we myslach w utrvby, kotrhz je möcnych ze stoka storczit a powyschit poniznych." S ch toz Tebje tröschtuje, tröschtuje tez nag, schtoz Tebje zwjcsela, wozbozuje tez nag. Tohvdla njechachmy tez tom ule tak w ulcy zwjeselacomu dnjcj Twvjich druhocsinow (Sekundizfeicr) so minycz b aq, bjez toho, zo bychmy psched Bohvm wschitkcjc luboscze swöj najhtubschi dzak, a psched T o b n, najswjeczischi w otcze, mysle swojeje dospotncje podatoscze a swojc najlepsche pscheczo w uprajili. Psched 5 0 lĕtami na dzensnischim dnju bu T y pschez boze wjedzenjo do wulcyswjateje a wulcynadobneje hnady meschnistwa dowjedzcny a nastupi preni skhodzenk tcje dostojnoscze, wot kotrejez sy L y po bozej hnadncj radze najwyschschi wjer'ch meschnistwa a biskopstwa dokroczik, kotrohoz troju frönn T y hizon tak dotho nosysch, dostvjny swojoho mischtra Khrystusa a swojich stawnych prjedownikow. Hdyz T y psched 5 0 letam i preni kröcz wnlcynadvbne a wnlcystvjatc zastojnsiwv meschnika wukonjesche, zapoczinasche so boza raba dopjclnicz, zo masch T y hkowa joho cyrkwje, namestnik Jezusvwy a dobry pastyr m Intych czasach ftraschiiosezow a wichorow bycz. M y swjcczimy tohvdla wopomnjeczo tohole dnja pschcdc wschim z dzakom napscheczo Najwyschschomn, zo sy T y nant za naschn swjatn cyrkej daty hako zakhowar a zakitar jeje w ot Khrystusa wotpohladancje a z joho bojskcj krcwjn zatozencje jednoscze. Zenje njejsy T y w om ncznyt, wschilkich, kotsiz Twojej wotcowskej starosczi po cykym kathvlskim swecze dowerjcni fit, wc tntcj swjatej jednosczi w e r y, nadzije a luboscze zdzerzccz, jich Psched rozdzelcnjvm a rozschczepjenjom zakitacz, a tez tych, kotsiz s u, do pnscziny bkuda a njcwery zawjedzeni, w ot ftabfa jeniczkoho dobroho pastyrja dzeleni, k wröczcnjn a zjcnosczenjn napominacz. A dokelz T w oja dnscha tak nutrnje zedzesche za dopjelnjenjom slnbjenja, zo bndze jcdnc siadto a jedyn pastyr, toho dla sy T y njedawno wschitkim, kiz dotal hischc^e dzeleni su, durjc k zakitacej wvwczerni schervkv wvtcwricz chcyk a jich, wabjo z hkosom luboscze, pscheprosyk na tam nu wulkn zhromadziznn, kotraz so pschichoduje pod zakitom njcwoblakowanejc kralowny njebjcg wokoko Twojoho swjatoho stota zhromadsi, zo by pschez njn we mocy swjatoho D ucha jednoscz wschitkich so wobkruczila, zawjedzenjn so mjezy stajikc, wera so woziwika, lnboscz so wobkrnczita a pokoj knjezit na wobliczn zemje. Spoczinanjo, dostojne wötca kschesczanstwa, pvhlad, kotrohoz woczakowanjo same hizon jandzelow kaz cztowjekow z radosczn napjelnja. S p o m in a m y dalc a w ottozam y bozej smilnosczi dzak za to, zo sy T y w tutych czasach wocnzbnjcnja w ot B oh a, hdzez nekotsi B o h a samoho precz, drnzy joho swjate naboznistwv hanicz sebi zw aza, nant daty hako zakonjedawar swjatoscze, hako zakitar böjskoho a cztowjcskoho praw a, hako sndnik nad skazcnosczn zasadow, hako hkvz wokacoho we pnsczinjc: pschihotujczc Knjezowy pucz, wurnnajcze joho schczezki." Tebi besche popschate, najrjmschn prjednoscz pschecy knjezniskejc maczerje bozeje, zo je w ot woblakowanja herbskvho hre'cha njewonjeczesczena podjata, wschitkim Khrystusa w eriw ym hako po böjskn wozjewjenn wernoscz wozjewicz. Wjcdzeny w ot swojoho njebjeskoho powokanja sy T y we wnlkej mnohosczi pschiktady swjatoscze postajit a jim zjawne czesczenjo weriwych pschipöznat, tak zo

32 29 czrödy Swjatych a Zböznych, kaz runje telko hwezdow böjskeje mudroscze a pöccziwoscze, pucze naschoho ziwjenja pschez czmu hrccha a smjercze rozjasnjeja. Sköncznje wotkozujcmy na tym le swjatoftnym dnju, hdjez zhromadnje wopom - njeczo Twojoho nadobnoho powokanja w obnow jam y, Najdobrocziwschomu swöj najlepschi dzak, zo bu T y za tonte nasch czas njewustawacy, najwobstajnischi pschedwvjowar za swobodu cyrkwje. A hdyz, kaz jedyn wulki cyrkwinski wuczer praji, Böh na tutym swecze niczo böle njelubuje, dyzli swobodnoscz swojeje cy rk w je, dha sy so zawerno T y, nadobny P iu so, dothe lcta fern hako sylny rycznik prawow bozich wopokazak. Napscheezo zkobam zaslepjenych njepscheczelow, napscheczo wschitkim pschecjiwnosczam a straschnosczam sy T y sam za njewotwisnoscz cyrkwineje htowy wojowat, kaz tez napscheezo közdomu pospytej, to, schtoz B o h u a joho cyrkwi skuscha, kpschedmjetam nizkeje czesczelakomnoscze a hordoscze sczinicz. Tohodla blizim y so m y, synojo swjateje katholskeje cyrkwje we Nemskej, dzensa twvjvmu nadobnomu trönej a kkadzemh T eb i, naschomu zhromadnomu w ötccj, wörnomu namĕstnikej naschoho böjskoho Zböznika, lubowanom u mcschnikej nascheje swjateje cyrkwje, swoje najnutrnische zbozopschecja a winojte dzakazjewjenja k nohomaj. P r o - symy z najhlubscheje wutroby Najwyschschoho, wön chcyk Tebje hischcse löta dotho zdzerzecz a zohnowacz, w ön chcyk Tebi dacz wohladacz pokoj a dobyczo swojeje cyrkwje a nam hnadu spozczicz, zo m öhli ze swojimi horliw ym i pröcowanjemi, m o- dlitwami a woporam i, po naschich skabych mocach, sobuskutkowacz, zo by joho kralestwo pschischko a joho w ola so staka, kaz na njebju, tak tez na zemi. Tele nasche zmyslenja a hotdow anja, kotrez Tebi dzensa pschinoschamy, chcyk Ty, swjaty wötcze, hnadnje pschiwzacz a n a s, swojich dzakownych a najpodaczischich synvw, z japoschtokskim zohnowanjom wozbozicz. Pschekozii H. D. 3 nascheje diöcesy. Z Budyschina. O rd in ariat tachantstwa s. P etra je we wschöch cyrkwjach nascheje diöcesy zandzenu njedzelu wozjewicz dak, schtoz je centralny wubjerk katholskich towarstwow Nemskeje pschipöskak. T ön le wubjerk chce mjenujcy wuwjescz, schtoz je konscha katholska zhromadzizna w B ainbergu wobzamknyka, zo dyrbi 1 0. dzen haprhla, na kotrymz je swjaty wötc 5 0 let meschnik (1 1. hapryla Pak je prmju B ö z u mschu dzerzak), tez w Nemcach so swjcczicz, zo dyrbi so w ot zhromadnoho nĕmskoho kraja jomu zbozopschejaca adressa (h l. horjeka) z podpismami Püskac^ a zo dyrbja so wurjadne luboscziwe dary za njoho hromadzicz, zo bychu,,sköncznje Nemcy druhim narodam (n a cio n a m ), kiz su jich dvtal na woporach pschetrjechili, so dvstojnje porno stajicz m öhli a z ninti po möznosczi joho podpjerali." Cttrkwinfke nowinki a powjeseze. B a d e n s k a. W tym le pschi Rajnje lezacym wulkowöjwodstwje je w poslenich letach same njepscheczelstwo pschecziwo katholskej cyrkw i, haczrunje stej broe

33 30 tseczinjc wobydlerjow katholskej. Tak su katholskim pschinuzowali schule bjez werywuznacza, cyrkwinske fundacije wotewzali a pcbozne zjenoczenstwa rozehnali, kaz te na Lindenbergu, hdze; w ot 1 0 löt fern nekotre knjezny tseczoho rjada pobozne a dzekawe ziwjenjo wjedzechu. W nowischim czasu je so wosebje w Konstanzu (pschi bodenskim jezoru) njepscheczelscy skutkowato a meschczanosta (bürgcrmeister) S tr o meyer pschi tym najböle pomhak. W ön bu tohodla tsi kröcz w ot arcbiskopskoho namestnika D r. Kübela (arcbiskop njeje hischcze w uzw oleny) na swojn pschistuschnoscz hako katholik dopomnjeny, ale w o tm o tw i, zo joho cyrkwinska wyschnoscz niczo njestara. N a lo bu w ön exkommunicirowany t. r. z cyrkwje a wosebje w ot sakram entow wuzanknjeny a njcmözesche so pschi swojim czinjenju wjacy zamotwjecz z t y m : ja sym tez katholski. M inisterstw o w K arlsruhe je to jara za zto wzato a D r. Kübela pscheskyschowacz dato. W ö n pschindze w biskvpskej drascze na sudnistwo a praji tam, zo swetne sudnistwo w cziscze cyrkwinskich naleznosczach njepschipüznaje, a zo wön njeje Strom eyera hako zaslojnika, ale hako katholika wuzanknyk ze zjenoczenstwa, kotrohoz je so w ön sam wotrjckk, a cyrkej m a tola te prawo, kaz közde druhe towarstwo. Hdyz besche z wuzanknjenjom z cyrkwje tez swetna schtrafa zjenoczena, tehdom mözesche so zadacz, zo by tez swetna wyschnoscz pschi tym styschana bhka. Netko pak njesme so w zanym kraju swetna wyschnoscz do toho meschccz, hdyz cyrkwinska za prawo spöznaje, njehödne sobustawy wuzanknycz! Z P a d e r b o r n a. Jedyn syn naschoho m esta, D r. B ackhaus, kiz dleschi czas hako duchowny w A ustralii skutkuje, bu za biskopa pokdnischeje Australije ze sydkom w Adelaidzc postajeny. S ch l e z y n s k a. Cyrkej s. Akiktawscha w W rötstawje, kotraz bu pschi woblehnjenju mesta w lecze roztselana, budze letsa z now a twarjena. Pruske knjezerstwo je biskopej k tom u swoju pomoc slubito. P ölsk a. Adm inistrator (biskopski zastupnik) Sosnow ski z L u blin a, kotryz zadanja rusowskoho knjezerstwa dopjelnicz njemözesche a tohodla wotwjezenja do S i - birskeje so nadjijesche, je wöndanjo hako stuzobnik pschehotowany do khezorskeje G a - licije c^eknyk a poda so do R o m a, zo by tam pschesczehanja katholikow pschez rusowske knjezerstwo rozestajat. R a k u s k a. W khezorstwje kczeja pschecy hischcze processy pschecziwo duchownym dla predowanjow abo spisow pschecziwo zakonju wo civilnym maudzelstwje a druhim njecyrkwinskim nowym zakonjam. K h row atsk a. Knihowne tow arstw o, nim ale psched letom w Agramje zatozene, m a hizom sobustawow a nim ale schesnakow kapital«. Z R o m a. T udy je jedyn zemjan z nahladneje swüjby w Sakskej k naschet cyrkwi pschestupik. Joho mjeno hischcze w nowinach njestejesche. Z R o m a. W cyrkwi s. P etra tw ari a pschihotuje so wschitko trebne na powschitkownu zhromadziznu. Napscheczo bamzowomu trönej budze w oktar, na bamzowej prawicy sydka za kardinalow, na lew icy za patriarchow a püstancow swetnych knjezerstwow. Tez budze mesto za 1 6 stenografow (speschnopisarjow) z duchownstwa wschelakich krajow wubranych. Toho runja chce bamz konsultorow (radziczcrjow) z wuczenych theologow wschelakich narodnosczow pomjenowacz.

34 31 Z R om a. Mandzelska prjedawschoho srancozskoho pöslanca, grofy S a r tig c s, rodzena Amerikanka je tudy do katholskeje cyrkwje pschestupila. - i D uchow ny Doane, kiz za tudom ny ameriskanski kollegium (duchownski sem inar) dary hromadzi, je k tomu w mescze N ew -Io rk u 4 4,0 0 0 dollarow w ot bohatych katholikow dostat. Z cyla je hizo 9 4,0 0 0 dollarow nahromadzcne, tak zo je fundirowanjo a zd^erzenjo tohole kollegia, w kotrymz rodzcni Amerikanowje na dnchownftwo schtuduja, netto Weste. Z R o m a. J en a z wjetschich swjatocznosczow w cyrkwi s. P etra je 2. februara. S w ja ty wötc besche B ozej mschi pschitomny a wudzelesche potom swjcczene swecy kardinalam, biskopam, tachantam kollegiow a druhim wysokini zastojnikam. Pvtom be kaz hewak T e D e u m hako dzakprajenjo, zo je B ö h mesto R om zwarnoroot w czasu wulkoho zemjezrenja w lecze W ot toho czasa poscza so R o - mjenjo krucze na pschedwjeczoru tohole swjedzcnja, kiz je ze slubom wobnowjeny pod bamzom P iu so m V I I. w lecze W cyrkwi s. K lim anta, w kotrejz so rcliquije s. J g n a c a, biskopa a m artrarja nam akaja, besche 1. februara tez letny swjedzen. Popotdnju tam londonski arcbiskop M a n n in g jendzelske predowanjo dzerzesche, na kotrez wjele katholskich a tez protestantskich wosobnych Jendzelczanow a Amerikanow pschindze. J ta lsk a. Meschczanska wyschnoscz w mescze P ad u a je poruczila, zo maja so wschitke swjate kschize a druhe swjcczata w otstronicz, kotrez pschi puczach steja. Na to je netto w mescze a wokoto mesta köncowanjo a wonjeczesczenjo tych znamjenjow, kotrez tam hewak k poboznosc^i pohnuwachu. K czomu tajke hanjenjo a swjatorubjenstwo tam hischcze powjedze! W blizkim mjenschim mescze B assano chcychu tön samy skutk dospoknje wuwjescz; ale pobozny lud sebi to njcchasche lubicz dacz, a tak so tez wyschnoscz hinak dopomni. Lud da zasy porjedzicz, schtoz be skoncowane, a dzerzesche tsidnjowsku wotproschowacu poboznoscz. Jendzelska. Njedawno k naschej cyrkwi wobroczeny m arquis of B u te je 5000 puntow sterlingow (t. j. 3 3,0 0 0 toleri) k twarjenju noweje cyrkwje w Londonje darit. Grichiska. P o dothim pytanju je so tola nowe ministerstwo namakato a na khwilu je za Turku wöjnski strach zahnaty. Z P e t e r s b u r g a. N o w in y wozjewjeja peticiju wjele jendzelskich protestantow, kotsiz chcedza so z rusowskej schismatiskej cyrkwju zjenoczicz. S ch to so stanje, we B öh. Tak wjele je Weste, zo je w jendzelskim protestantstwje wnlka njespokojnoscz; ale möze so tez radzicz, zo so jendzelska cyrkej z tej zasy zjenosczi, w ot kotrejez je so w 1 6. letstotku wotdzelika, mjenujcy z katholskej. Asia. Z nate je, zo su w Japanskej cyle kschesczanske zhromadzizny w potajnym pschez let so zdzerzake, bjez cyrkwjow a duchownych, pschi zatosnych m artrach a pschesczehanjach. Jed yn M issionar powjeda sczehowace. Pschi poswjeczenju noweje cyrkwje w Japanje pschindzechu nekotsi wobydlerjo a zadachu, z missionarami potajnje poryczecz. W on i pak stajachu tele praschenja. 1 ),,S c z e w y widzownej hkowje cyrkwje poddaczi, kotraz je w R om je? " H aj, wotm olwichu missionarojo, mh smy dzeczi naschoho swjatoho wötca bam za, namestnika Jezusa Khrystusa na

35 32 zem i." 2 ) S c z e w ozenjeni?" Ne, smy meschnich a katholscy meschnicy wotpotoza sluby dospotneje czistoty; woni nimaja druhu fa m iliju dyzli jim dowerjene dusche." 3 ) W ericze w y do njewoblakowanoho podjecza najzböznischeje knjezny, maczerje B ozcje? " H aj to je nascha wera a z cyrkwju p ra jim y : M a rija bjez hrecha podjata, prosch za n aö!" N a to poklaknychu czile Japanscy a pkakachu z radosczu prajicy: H aj wy scze katholscy duchowni, m y smy kschesczenjo, a zady n a s we wulkim kraju su hischcze tawzynty katholikom, kotsiz su roe potajnym Po werje prjedawschich m artrarjow ziw i." Njedawno je tarn nowe pschesczehanjo wudyriko a sta kschesczanow, tarn rodzenych, buchu w m orju zatepjeni. A m erik a. Z T exas-h oustona pisaja, zo su w blizkim mescze S ä n A ntonio katholscy Nem cy sebi nowu cyrkej twaricz poczeli. W e W awerley budzc so cyrkej za Polakow twaricz, wosebje pschez pröcu duchownoho Orzechowskoho. W Kaliforniskej buchu w poslenischim czasu schtyri nowe cyrkwje poswjeczene. W N ew - O rlea n su pschebywa netko biskop Ram irez z Tam anlipazu, indiskoho splaha, kotrohoz je cyrkwi njepscheczelske knjezerstwo w Mexikanskej z kraja wuhnako. S ta w n y Missionar de S m e t je do Europy wotjek w naleznosczi swojejej m issije. W N ew -Dorku su joho wschelako poczesczili, schtoz je wosebje tohodla zastuzit, dokelz je w on jeniczki m ilijony dollarow a wjele wojakow krajej zalutowak, hdyz w poslenich wöjnach Jndianow we tak mjenowanych skakatych horach w ot sobuwojowanja pschecziwo amerikanskej uniji wotdzerza. P o k n ö c n a A m er ik a. W poslenich mesacach buchu nowe cyrkwje sicher e m w Leawenworthu (w K a n sasu ), W ashingtonje, D an v ille, A lbany o tcz now y klöschtyr knjeznow wörschulinkow w Louisville. dtaleznofcze towarstwa. Sobustawy na leto : kk Madlena Lebzyua z Ralbic; Khata Wjerschowa z Rachlowa; 17u. Miiktawsch Duczman z Tzezmkec; 171. J a n Kral z Czemjeric; 172. Jakub Wjenka z Nözauta; 173. Khata Sucher \ Nözauta; 174. Jurij Közler z N ow oslie; 175. Dtiklawsch Schewc z Mitoczic; 176. farar S m o ta z Njebjelczic; J a n Heblak z Njebjelczic; 178. Miklawsch Matijeschk z Pazlic; pjekar Zelnak z Sutvtoa; 180. Miktawsck Btazik z Ralbic; 181. betnar M ichat Kocor zeschunowa; 182. Michat Czornak z Ralbic; 183. kaptan Lusczanski z Ralbic. N a leto zaptaczichu: kk Jakub Czornak z Konjec; Miktawsch Hicka z Radworja; M ick ab T onat z Radworja; 347. M ichat Delenk z B u - dyschina; Hana Natuschkec z Hcry; 349. Michat Wiczaz z Bremjenja; Hana Ccholczina z Hazka; M. K. z Nözanta; Jakub Klimant zr özanta. D o b r o w ö ln e d a ry : Jan Kral z Czemjeric 5 nsl. Cyrkwinski powestnik ze ferbfttd) wosadow. 3 B u d y s c h in a. Ksch czen e j : M arija, dz. schewca Valentina Görnoho z B.; Klara, dz. Karla A. Vestera z B. Z e m r j e t a j : Hana Schercowa rodz. M erczinkec z Dobrnsche, 45 l. ; Jakub, s. Michata W elsa z Newsec, 1 l. 3 m. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

36 wndawany w ot totoařfttoa S S. C yrilla a M eth od a w Budhschinje. Redaktor : Michał H ćrnik. Čisł» mĕrca Lčtnik 7. Loreto w Jtalskej. Jtalska je za tschesczana we wschelakim nastupanju herbowka slubjenoho kraja. Haczrunje nam swjate wostanu tamne m esta, hdzez je nasch zböznik so narodzik, skutkowal a wumrjek, widzimy tola srjedziznu joho cyrkwje po joho sam snym w obzanknjenju netto w R om je. T a m je böjska möc joho cyrkwje we pschesczehanjach pschez pohanow so wopokazala o wottam najmöcnischo so rozpschestrewata Po wschem swecze. D o R om a a do Jtalskeje pschenjese B ö h sam, schtoz je hako drohotne w i- dzowne wopomnjenki na woczkowjeczenoho S y n a nam zdzerzal: dopomnjecza na Razareth, Bethlehem a Jeruzalem. H lej, w Rom je su bjez druhim i drohotnosczemi tu cyrkwi s. M arije ( M a r ia M a g g i o r e ) zbytki Bethlehemskoho zloba a w cyrkwi s. kschiza ( C r o c e d i G e r u s a l e m m e ) najwjetscha reliquija toho sam oho; Nazareth siak nadendzesch pschenjeseny w domikn s. M arije w Lorecze! N a dompuczu z wecznoho mesta R om a w lecze dosta so m i tez hischcze te zbnzo, zo mözach Loreto wopytacz. T u te mesto (z wobydlerjemi) lezi nedze 5 hodzinow nim ale k potdnju w ot Ancona pschi adriatskim m orju. Dokelz Pak netto zeleznica hacz tam wjedze, pschijedzech w ot Ancony za pol hodziny na zadanu staciju. Drözkarjo bechu kaz wschudzom na hosczi pschihotowani a tat dojedze so za 15m inutow na härtn, na kotrejz mesto lezi. W one pocza nastawacz w ot t , hdhz be so damit s. M a rije na spodziwne waschnjo pschenjesl do tehdom tu stejacoho tawrjencowoho leska (kaczanscy l a u r e t u m, italsch J a u r e lo, nemscy L orbeerw ald); z czohoz m a mjeno. H dyz bechu mohamedonojo Jeruzalem zasy dobyli, w o- zjewi so tön domik z N azareth a, hdze; bechu kschesczenjo jün pschccy zancz m eli a hdzez be s. H elena cyrtej nad njön rmtroarifa, nadobo najprjedy w Terzacu pola Fiume w D alm atistej, a polschtwörtaleta pozdzischo we wotolnosczi mesta Recanati a flöncznje na netczischim mestnje. W o t swojoho zakozenja je mesto Loreto pschecy

37 34 pschibjerako a nim alc let puczuja tarn pobozni wschech powokanjow a ze wschitkich krajow. N a hörcy mözach so na wsche strony rozhladac; a so pschepokazacz, zo sym w zohnowanym kraju. T o la lepschi wuhlad mejach Potom hischcze z balkona (w u- twarka) biskopowoho hrodu. W blizschej wokolnosczi rozeznajemy derje hörki, z w inom a w olijownjcm i wobsadzane; kruch dale pytnjemy nefotre m esta, O sim o, R ccanati a M accrata, krajske m esto; k nohomaj Pak su hörki wokoko Castelsidardo, hdzcz besche bitwa bamzowych wojakow z italskimi. T o la zastupmy do messn sam oho! P o dolhej hasy pschejedzemy m ale torhoschczo a hischcze druhu hasu, hacz smy na torhoschczu pschcd cyrkwju s. M a rije. N a lewicy rozscherja so wulki hröd biskopa za Loreto a R ecanati. Pschcd cyrkwju stcji lata statua bamza S ix ta V., dobroczerja Loreta. Cyrkcj ze swojim törm om a pödlanskimi twarjenjenn ma skoro napohlad wobtwjerdzenoho mesta, kaz besche to w czasu jeje natwarjcnja w 1 5. letstotku tcz druhdze waschnjo. N a marmorowcj tafli stcja slow a: D e ip a r a e d o m u s, in r p ia V e r b u m c a r o f a c t u m e s t t. r. born boharodziczcrki, w kotrej; je S k ow o so mjaso scziniko." Z jenym i tych tsojich bronzowych duri podamy so do cyrkwje a w idzim y, zo je we formje kaczanskoho kschiza twarjcna a zo ma tsi ködze (schift)). W osrjedz cyrkwje wjelbuje so nad nam i kulotwar (K uppel). N a prawej stronje je 6 a na lewej tez 6 khapatkow. Chor kapitla, hdzez duchowni zhromadnje spewaja, je w praw ym kschizowym prekuschu, kotry; z wobcj stronow do tsjoch khapakkow wubehuje. T ez na hlowje cyrkwinoho kschiza k ranju su tsi woktarje. Wosrjedza w cyrkwi steji domik s. M a rije ( S a n t a C a s a ), hdzez je tez w oltar a wysche toho hischcze je w oltar najswjeczischoho sakrameuta, tak zo je z cyla 23 w oltarjow, na kotrychz közdym so boza mscha dzerzi közdy dzcn a to czasto wjacykröcz, dokelz tam wjele duchownych pschipuczuje. Woktarje maja mosaikowe (t. r. z kamuschkow wusadzane) wobrazy a srjedzny wjelb je z frcskami wudebjeny w ot S ig n o r e llia w 1 5. letstotku. N a stob pach namakaja so m arm orowe tafle, kotrez we wschelakich ryczach stawizny swjatoho domu a joho dziwapokne pschcnjescnjo wopowjeduja. Cyrkwinska skuzba je mnohosczi duchownych dowerjena, kiz wysche biskopa wobsteji z kauonikow, beneficiatow, kapkanow a druhich duchownych; spowjednikojo su z rjadu m inoritow a wobstaranjo swjatoho domu je kapucinarjam pschepodate. Pschi netczischim knjezerstwje w Jlatskcj je lochcy m özno, zo budze duchownstwo tez tudy kaz druhdze pomjenschcne. W lecze besche jich tam hischcze doscz. Nekotsi z duchownych dostawaja tez mzdu w ot katholskich möcnarjow, kiz tam B o z u mschu za sebje a swoje kraje woprowacz dadza. Kanonikojo, spowjednicy a mnischa su tu stajnje k skuzbje pschipuczowacych w opytarjow. Z a khudych je ta m, kaz prajachu, derje postarane. T am ne popotdnjo, na kotrhmz tam bech, czahasche wjele ludzi po cyrkwi a zdzela so modlachu. M y Pak t. r. ta czrödka, w kotrcjz bech ja sobu, njebechmy dokho sa m i; mejachmy dweju biskopow (naschoho hnadnoho knjeza Ludwika a k. biskopa Feßlera z P ölten a w Rakuskej), a tak njezdasche so n am dziw ne, zo so nam börzy dobry pschewodzer po cyrkwi, do swjatoho domu a po klöschtrje poskiczi. Besche to jara Pscheczelny P. J gn a tiu s, m inorit. W ön je rodzeny z prje-

38 35 dawschoho khezorskoho djela Jtalskeje a besche wjacy let khezorski wojcrski kaplan pschi jenym italskim regimencze. Z toho mözach sebi wuktascz, czohodla me'jesche wulki wobraz khezora Ferdinand«a mjenschi w ot netczischoho we swojej jktwe! W opisanjo zwonkownoho a nutskownoho domika s. M arije pschichodnomu czisku zowostajo, praju jen o z, zo na tym le mescze möcnje hnuje pom yslenjo: W tym le dvmje (w tychle murjach) je M a rija z Jczusom, swojim böjskim synom, a z J ö - zefom, swojim czistym mandzelskim, b y d lila! A hdyz so nechtö do predka prascha, czohodla je B ö h tajkile dziw czinik a pschez jandzelow tele murje sem pschenjescz poruczit? T om u w otm olw im y: B ö h chcysche swjate wobydlenjo wonjcczesczenju a zapusczenju dziwich S aracen ow (mohamedanskich) wutorhnyc; a drje tez dzel swjatych mestow slubjenoho kraja Europje pschiwobroczicz. Schtöz chce so hischcze dale praschecz, praschej so B o h a samoho, kiz je to czinit a staj börzy tez druhc podobne praschenjo: Czohodla njejc B ö h D a n iela w lawjaccj jamje na druhc waschnjo nasyczil, hacz pschez profetu Habakuka, kotrohoz jandzel w powetse do B abylona donjese? (Pokraczow anjo.) 3 nascheje diöcesy. 3 B u d y s c h in a. Kaz styschim y, je skowczko za twarjenjo cyrkwje w Baczonju abo Czornecach" na dobru ro lu panyko a njcse hizo pkody. Tak je derje! Jenoz do predka z tym swjatym skntkom! Schtoz je pschi tych samych wobftejenjach druhdze m özn e, to budze tez pola nas mözne. H dyz wjacy z dobroho zörka zhonimy, budzemy z radosczu wjacy w tcj naleznosczi pisacz. 3 B u d y s c h in a. T u dy czischczi so woscbity wndawk jutrownych kherluschow, z khrösczanskich spewarskich p o skowje wuzbchnjcnych, za jutrownych lschizerjow. Cyrkwinske nowinki a powjescze. N em s k a. Katholscy N em cy z wonka khczorstwa rakuskoho wotedadza k bamzowomu jubileju, kaz smy prajili, zhromadnn adrcssu wschech 2 5 diöccsow. Pschepvdaczo stanje so pschez pschedsydstwo a sobuslawy wubjerka nemskich tow arstw ow. K tutej deputaciji pschizanknu so w Rom je wschitke wosebite deputacije diöcesow a towarstwow, kotrez wosebite adressy abo dacy (kaz towarstwa rjemjesniskich atd.) pschinjesu. H tow n a deputacija pschepoda bamzej tez zapisk fundacijow (zalozenja cyrkwjow, schulow atd.), kiz so k wopomnjeczu joho jubilejä w jenotliwych diöcesach doma stanu. N em sk a. W M ü n stern besche 4. februara zhromadzizna katholikow w tam - nischim seminaru, na kotruz m uz stich pschindze. H orliw e rycze buchn tarn dzerzane. B ad ensk a. Arcbiskopski namestnik D r. K ü b el, kiz m a netto Proceß bitt wuzanknjenja S trom eyera (h l. czislo 4 ), dostawa adressy w ot duchownstwa a luda, zo je bjez bojoscze njepscheczelam cyrkwje napscheczo stupit. Knjezny na Linden-

39 36 bergu dhrbjachu po ministerskim wukazu 1 0. februara swöj zhromadny born w o- puschc^icz. W one Pak njendzechu prjedy, kaz bechu prjedy prajike, doniz njebuchu z mocu wvtehnate. N azajtra pschindze mjenujcy policajski kommissar ze zandarmami, zo by wurum owanjo klöschtra" (schtoz Po prawym njebesche) dokonjal. M o r a w s k a. D zen 1 4. februara bu na Welehradze a we wschech cyrkwjach letny jubilej zemrjccza s. C y r illa, japoschtoka Skow janow, swjeczeny. N a pschedwjeczorje bu wschudzom zwonjene a swjedzen sam bechu kemsche ze swjedzenskim predowanjom. Tez wotdzerzachu katholske towarstwa swjatocznu zhromadziznu, kaz w B rn je (G r ü n n ) jednota s. K lem enta". K wopomnjeczu tohole dnja zatoza so tez w makych mestach po cytej M orawskej katholske towarstwa. Dokelz je swjaty C yrill preni stowjanski spisowar (w ön je preni najwustojnischi abejcej za skowjansku rycz zeftajak a najtrebnische dzele swjatoho pisma pschekozit), tohodla napom inaja czeske cyrkwinske n ow in y, zo bychu tez druzy Skowjenjo (Czechowje, Stow akow je, P o la c y, S e r b ja ; K hrvw atojo, juzni S erb ja, Skowjencojo, B otharjo a R u sojo) z najmjcnscha na 5. julija, na kotrymz dnju so w ot l w stowjanskich diöcesach khezorstwa swjedzen ss. C yrilla a M ethoda swjcczi, do W elehrada pschischti a letny jubilej suijercze C yrilla zhrvmadnje w opom inali. W czcsczowanju ss. C yrilla a M ethoda zjcnoczuja so z katholskimi S to w ja n a m i tez schismatiscy a snadz je to mysliczka, w kotrejz so wotdzelene stawy nascheje cyrkwje zasy k njej pschibliza. R a k u s k a. Z khezorstwa pöndza adressy k bamzowomu jubileju z jenotliwych diöccsow. Tak wotpösczele duchownstwo wschech schtyri diöcesow Czeskeje krasnje wubebjenu adressu z pschistuschnymi daram i. W e W inje budze tele dny zhromadzizna biskopow, najskcrje k wuradzenju, kak m a so cyrkej pschi wuwjedzenju nowoho schulskoho zakonja zadzerzccz. Rakuska. Centralny wubjerk bratstwa s. M ichata w khezorstwje je tonsche leto pschez 8 0,0 0 0 schesnakow za bamzowe wöjsko nahromadzit we wschech 1 8 diöcesach. B ratstw o dzerzi za swoje pjenjezy zuavow. Rakuska. Biskop w Linzn wozjewi letsa jenoz pöstny rjad a pschistaji w iny, czohodla zadyn pastyrski list wudak njejc. W ön be w poslenim liscze rozestajik, kak dyrbja so w eriw i pschecziwo now ym zakonjam zadzerzecz. Dokelz je knjezerstwo tönle list konfiscirowato a w nim zköscz namakako, je jomu njemözno, nowy list wudacz, dokelz by so w nim runje kaz prjedy pschecziwo civilnom u m andzelstwu a druhim zakonjam wuprajicz dyrbjal. Sköncznje Pvrucza biskop w eriw y m, zo bychu so za khezora a khezorskich zastojnikow m o d lili, napomina lud k poskuschnvsc^i we wschech dowolenych wecach a wozjewja wotsudzenjo swojoho prjedawschoho pastyrskvho lista. Rakuska. W e W inje je netto wuczinjene, zo duchowni, kiz su dla predowanjow abo spisow wo nowych zakonjach wotsndzeni, njesmedza swoju schtrafu wjacy w klöschtrach wotscdzccz, kaz be to dotal po konkordacze hischcze dowolene, ale dyrbja tez do jaslwow kaz ztvsnicy. N ö, to knjezerstwu m ato czescze a wuzitka pschinjese! M ö zn o, zo so wone po czasu tez na biskopow zwazi, czohoz so netto hischcze strachuje, prajicy, zo jenoz jich pastyrske listy a porucznoscze za duchownych w nastupanju mand^elskich zakonjow zakazuje, ale jich parschonu na pokoj wostaji. K ardinal

40 37 arcbiskop wjerch Schwarzcnbcrg a drvzh biskopja pak su we swojich zamokwjenskich pismach zjawnje p r a jili: Papjera njemöze zanu ztöscz wobeücz! Z o so katholske ludy khezorstwa wo te nowe zakonje ant njetorhaja a je njezadaja, je hizo dopokazane. Po knjezerstwu pscheczelnych nowinach je w tak mjenowanej Cisleithanskej (njew u- herskich kraleftwach a krajach) w ot zawjedzenja civilnoho mandzelstwa jenoz 1 2 tajkich werowanjow psched swetnym zastojnikom so stako! Potajkim za 2 4 parschonow bjez ttimale 2 0 m ilijonam i je tönle zakoü, kiz je wjele njemera a ujezboza pschinjesk, dzelany. Dokelz je tez wjele tysacow pjmjez pkaczik, prjcdy hacz bu w reichsrathu" wobzanknjcny, by pschistojne byko, hdy bychu czi 2 4 cztowjekojo tele khösty samt zapkaczili a nie $ 1 9,9 9 9,9 7 6 drnzy krajenjo, kotsiz za civilnym mandzelstwom am njezadaja a tohodla knjezerstwn so ani dzakowacz njemöza. W n h erska. S to w a k o jo, kotrychz je we wnherskim kralestwje pschez dwaj milijonaj, sn tez waznn kroezel w cyrkwinym ziwjenjn sezinili. Kaz lnthersey dwoje gymnasinm (wnlkn schnln) m a ja, tak su tez katholscy Slow akow je so mnznje na to nastajili, samostatne katholske ghmnasinm zakoziez w Klaschteru pod Z niow om. Dobrowölnje je so k tom u hizo nim ate 1 4,0 0 0 schesnakow nahromadziko. Wsche ftatne gymnasije su za madzarske a tez za njekonfessialne (bjez westoho werywuznacza) wuprajene, tohodla su katholscy Slow akow je netto nnzow am, cjim horliwischo za swoju zhromadnu naleznoscz so ze skutkom staracz. Z R o m a. Dokelz so katholski swet boletnomu meschniskomu jubileju swjatoho wötca blizi, njech tez tudy najwaznischc data z joho ziwjenja steja. J an M a rija hrabja M a stai F eretti, netto hako bamz P in s IX., narvdzi so 1 3. meje w mescze S in ig a g lia pschi adriatskim morju a dvkonja potajkim skoro 7 7. leto. W lecze pschiüdze w ön do R om a k dokonjenju swojich schtudijow. D zeü 5. jannara dosta w ön nizsche swjcczizny, 2 0. decembra subdiakonat, 6. merca diakonat a 1 0. hapryla meschnisku swjecziznu. W tym le W Pak besche 1 0. hapryla sobota psched jntram i a jutrowniczku ( 1 1.) mejesche miody duchowny M a stai prenjn B o z u mschn. W obaj duaj staj wopomnjecza hödnaj; dokelz Pak 1 1. hapryla na njedzelu (druhu po jutrach) pauje, budze drje hkowne wvpomnjeczo abo sobuswjeczenjo jubileja zwonka R om a z wjetscha na tym le dnju. Nasch hnadny k. biskop tez wozjewi, hdy a tat budze jubilej pola n as sobu wopominant). W o t dnja meschniskeje swjeczizny naschoho P iu s a I X. pschihotowasche Boza predkwidziwoscz wazne podawki za katholsku cyrkej. Psched stami let je swjaty arcbiskop M alach ias z A rm agha w Jriskej wo tym le bamzu profeczik, zo budze c r u x d e c r u c e (t. r. kschiz w ot kschiza). A to je so dopjclniko. Hdyz wopomnimy, schto je pschi wobschernym skutkowanju P in s I X. czerpjet, dyrbimy joho jubilej sobu swjcczicz z poczesczowanjom, dzakom a z nadziju, zo tez wön ze swojej swjatej cyrkwju pschez kschiz dze k pschekrasnjenju! 3 R o m a. B am zow e wöjsko m a tu khwilu 1 6,8 3 4 m u';i, z kotrychz je 8220 italskich po narodnosczi; dale je Francözow, 1713 Hollandzanow, Nemcow, Schw ajcarjow (po narodnosczi N em cow, Francözow a Jtalczanow ), 678 Belgiczanow (po narodnosczi francözskich W allonow a delnjonemskich F lam ow ), 234 Kanadiskich (Francözow z Ameriki), z Britiskeje (Jeudzelczanow, Jriskich,

41 38 Schötskich), 8 8 z Rakuskeje (wschelakeje narodnoscze), 5 2 P olakow z Rusowskeje, 4 2 Schpaniskich, 1 8 z ameriskich republikow, 1 3 P ortugalczanow, 3 kschesczenjo z T u r- kowskeje, 3 z T u n isa (z Afriki), 3 S y r o jo (z Asije), 2 z Brasiliskeje (z potdnischeje Ameriki), 2 Schwejdaj, 1 M arokan, 1 M exikan, 1 z P eru a 1 z A ustralije. D u z su w bamzowym wöjsku wsche pjecz dzelow sweta a tez jara wschelake ludy zastupjene. Z R o m a. Oberst B la ir ze schötskeje gardy je tudy katholske werywuznaczo wotpokozit. T ön wobroczeny sakski zemjan (hl. posleni P osol) reka k. ze Schönberg. Z R o m a. Zbezkarjej Ajani a Luzzi staj na czas ziwjenja do czezkoho jastwa wotsudzenaj. Z R o m a. Rehduscha abtissa basilianskich knjeznvw we M in sk u w R u sow - skej, M akrcna M ieczyslawska je 1 1. fcbruara tudy w swojim 8 6. lecze wum rjeta. W pschesczehanju klöschtrow pod prjedawschim khezorom Bliklawschom czekny toonct w leeze z M in sk a do R om a, hdzez besche wysoko czesczena. M o rd arjo, kotsiz bechu z Reapela fern pschischli, zo bychu P iu s a sköncowali, su zajeczi. Jedyn z nich bu na zeleznicy popadnjcny. Schpaniska. Krajni zapöstancy (kortes) su so zhromadzili w M adridze a nakhwilne knjezerstwo maja netto tsjo wjedziczerjo, kotrychz pschedsyda je marschal S e r r a n o. Arcbiskop z G ranady bu pschi nutskhodze do hkowneje cyrkwje napanjcny a czezcy ranjeny. Z P a r iz a. M arschal R an d o n, dotal Protestant, je tudy do katholskeje cyrkwje pschestupik. Hdyz besche hischcze minister w öjny, zakitasche w ön bamzowe prawa na swetne knjezerstwo. Z P a r i z a. T ele meslo liczi (rachnuje) 1,6 8 0,5 8 5 katholikow, za kotrychz je 6 8 farow z farskimi duchownymi. öiekotre wosady maja ,0 0 0 duschow. Wschcch swetnych a klöschtyrskich duchownych je wokoto W nutökownym mescze je lochko, swoje cyrkwinske winowatoscze dopjelnicz. S k oro we wschech farskich cyrkwjach zapoczina so w ot rano schesczich do pschipokdnja közdu pvthodzinu B o z a mscha. Cyrkwje su cyly dzen wotewrjene a tez Pschecy namakasch tarn poboznych. Z P a r i z a. W tutym wulkim mescze je netto na 1 5 0,0 0 0 katholskich Ne'mcow, za kotrychz wosebity mission, w ot jesuity Chable zatozeny, wobsteji. Haczrunje su tawzynty bjez n im i, kotsiz derje francözscy rycza, w uziwaja tola radscho nemsku rycz, w kotrejz su wo kschesczanskej wuczbje rozwuczeni. T ohodla je tu cyrkcj, w kotrejz so nemscy preduje, spowjeda a poboznoscze so dzerza w ot m issionarow jesuitow, kaz tez hölcza schula, w kotrejz schulscy bratsja (rjad) dzeczi w jich narodnej ryczi rozwuczuja; narodna holcza schula je w blizkosczi, pod wjedzenjom mikoscziwych sotrow borromejskich. Jesuitowje nemskeje narodnoscze wobstaraja tez khorych w P arizu a we dalischej wokolnosczi a wjedu tez wschelake tow arstw a, bratstwa a njedzelske schule. M ission m a w tu khwilu 9 duchownych a 6 bratrow, a schulskich bratrow je tarn 6. Dokelz maja cyrkej a druhe missionske twarjenja hischcze wjele tawzyntow dokha, hromadza N em cy we wschelakich diöcesach za tonte m ission a staraja so pschiktadnje za ludzi swojeje narodnoscze. F ra n c v zsk a. Zapöstanc D u p in prajesche w senacze, zo je we Francözskej

42 39 Pschi 3 6 milijonach katholikow jeuoz 8 0 0,0 0 0 protestantow. Poslcnischi wotcbjeraja, dokelz psched 5 0 letam i besche jich hischcze pokdra m ilijona. Z o knjczerstwo, spodziwnjc dost;, protestantow böte podpjera hacz katholskich, widzi so z to h o, zo kathvlscy duchowni z krajncje fasst) jenoz Po frankach dostawaja a protestantsty po frankach. D zesac; jendzelskich knjenjow z Hackncy, kotrez su w loni k naschcj cyrkmi pschestupike, su do mesta C alais pschijeke, zo bychu so tu Po regulach tscczoho rjada s. Franca wuwuczike a potom do London«w röczike. T am chcedza monc za khorych a khudych so staracz. P o jich pschikkadze a pschez jich sobuskutkvwanjo je nim ale Icndzelczanow k naschcj cyrkwi pschistupilo. J en d zelsk a. W delnjej komorje jendzclskoho parlam enta w Londonje je preni minister G ladstone namjct stajil, zo by so krajna jendzelska cyrkcj w Jriskcj zbehnyka a wjetschinje katholikow tarn wjacy prawa bäte bylo. W delnjej komorje budza drje za t o, ale hornjej netto hischcze zaua nadzija njcje na to ; tam budze wescze prajene: Njech pschi start)tn tvostanje. T o la stanje so k najmjenschomu nckajki spoczatk za spomozenjo katholskcjc cyrkwje a za Jriskich pschez zmuzitoho Gladstona. R u s o w s k a. Z e wschelakich stronow so zada, zo bychu so w schismatiskcj cyrkwi pschcmenjenja stake, kotrez su trebne. Pschcde wschem dyrbja so mjenujcy wvbstejnostze nizschoho duchvwnstwa polepschicz. T o ta l m a közdy swetny duchowny z wuwzaczom biskopa mandzelsku a közdy dyrbi so psched Pvslenjej swjecziznu z dzowku jcnoho popa swojoho biskopstwa zwerowacz, kaz tez jich synojo zasy do mandzclstwa zastupicz dyrbja. Taste nuzowanjo dyrbi sköncznje pschestacz; tez maja duchowni wjacy wuczenoscze dostacz a tohorunja wjacy mzdy, zo bychu wjacy nahladnoscze melk o potom wjacy skutkowacz m öhli. Wysche khudoho zcnjenoho duchowustwa, je tam njezenjenjcne klüschtyrske, z kotrohoz so biskopja a wyschschi duchowni wuzwoleja. Archimandritowje (predkstejiczerjo klöschtrow) su zdzela jara bohaczi, kaz wjerch a netto jesuita G agarin wobkrucza. D ru zy mnischa su tez m alo wuczeni, zredka preduja a mako za swojich poddatych so staraja. Biskopja pschcmenjeja husto swoje sydko, hdyz möza lepsche dostacz a nim aja wjele mocy nab ludom. Cyrkwinskich nowinow je tam jara mako za telko m ilijonow schismatiskoho luda. (La re'forme du clerge russe par J. Gagarin. Paris 1867.) R u sow sk a. Tysacletne wopomnjeczo smjercze swjaloho C yrilla, kiz je 1 4. februara w R om je hako biskop wumrjck, bu tez w P etersb urgu a druhich mestach 2 6. februara (dokelz rusowska abo po praw ym julianska protyka je wo 1 2 dnow za naschcj gregiorianskej) jara swjatocznje swjeczene. Liturgiju (rusowscy obĕdnja, kaz w on i B o z u mschu mjenuja) dzerzesche w Jzakowskej cyrkwi Metropolit (Patriarch) petersburgski z m etropolitom aj z M oskwy a K ijew a, pschewodzany wot 3 arcbiskopow, 3 0 archimandritow (a b to w ), arcmeschnikow a meschnikow. Pschi popvkdnischim cyrkwinskim koncercze besche tez wulkowvjwodka Alexandra P etrow na. D aj B öh, zo bychu rusowscy schismatikozo po pschikkadze ss. japoschtokow C yrilla a Methoda bamza spöznali hako widzownoho wjercha cyrkwje a nastupnika s. P etra! Haczrunje knjczerstwo w Pölskej katholikow hischcze zatraschnje pschesczeha, je tola tez sylna strona, kiz taste zakhadzenjo tam a. Tak pisasche wöndanjo skawny spiso-

43 40 w ar Aksakow, redaktor M o sk w y, jara njespokojnje wo rusowskej cyrkwi a zadasche swobodu wuznacza. D ruhe wazne dopokazanjo j e, zo su wuczeni R usow je ( S a - m a rin, H ilferding a druzy) k jubileju 1 4. februara zlotu lam pu do cyrkwje we Welehradze (takrjec kolebey kschesczanstwa bjez Skow janam i) a najstarschi w R usow skej namakany wobraz ss. C yrilla a M ethoda do Cyrillki (t. j. m ala cyrkwiczka pola W elehrada) darili. Czornohörski (montencgrinski) wjerch M iklawsch dyrbjesche tejle daraj wc Welehradze wotcdacz; dokelz pak so dleje w B arlin je zadzerza, wotpöska te same pschez kurira, zo bychu tarn 1 4. februara byle. J a p a n s k a. Francözske missionske now iny powjedaja tose. Pschesczehanjo kschesczanow traje bäte na Goto-kupach, k wjeczoru w ot Nangasaki. Kschesczenjo na Kachiragachima a Fousakadjima su mittäte wschitcy z jedom zawdaczi a czw ilow ani. D w a j staj pschi rozczahanju stawow wumrjetoj. D o ta t z B ozej pomocu njeje nichts w swojej werje khablal. Z Nangasaki pisa japoschtolski Vikar dale 1 7. decem bra: Dostachm y powjescze z Goto-kupow, kiz naschn wutrobu hnuja. N a Fousakadjima su 181 kschesczanow, muzow, zonow a dzeczi do wulkoho jastwa zawrjeli a cyly mesac jich zatraschnje czwiluja, dokelz so njechadza kschesczanstwa w otrjec; dzewjeczo su netto k nahkej smjerczi wotsudzcni, druzy dyrbja czwilowanjam pomalku podlezecz. Podobnje zakhadza so na druhich kupach. Naschi m artrarjo na Eurakam i, jeczi na O m o u r a, z kotrychz je 7 0 wob leto doczerpilo, wobswedcza doscz, kajke mysle japanske knjezerstwo pschecziwo kschesczanstwu m a.. NaleznoscZe towarftwa. Sobustaw y na leto : kk M a rija M jenjec z Czemjeric; 185. Handrij Zarjenk z Dzeznikec; 186. J a n G uda z D a lic ; 187. H ansa Gudzic, kandidatka mitoscziwych sotrow s. Karla Borromejskoho w Neisse; 188. Jözef Leidler gymnasiast w Khomotawje; 189. farar Jakub Bensch z R alb ic; 190. M arija Berkowa z R adw orja; 191. Petr Lukasch z Khasowa; 192. M arija Winklerowa z Khelna. N a leto a zapkaczi: I. L. z D. D o b r o w ö ln e d a r y : M arija Mjenjec z Czemjeric 5 nsl. Cyrkwinski powestnik ze serbskich wofadow. Z B u d y sc h in a. Kschczeni: M artha H ilz a, dz. tachantskoho assessora a rycznika Adolfa Jungi; Miklawsch Max, s. Ernsta Lehmanna; H. M., dz. R. Bachmanna z B. Z R a d w o r j a. K sch czen i: Hanza Franciska, dz. Jana M üllera z Khelna; Michat, s. Jana Kubascha ze Zdzerje; Jan, s. Jurija Miczki z Khasowa; M arija Ludmila, dz. Karla Herciga z Nowoho Luha. Z e m r j e c z i: J a n A., s. Jan a Schmurandra ze Zdzerje, 3 m. 19 bnj.; Hanza, dz. M ichala Wjeraba z Khelna, 16 l. 7 mes. 21 bnj.; H ana, dz. Petra Mescherja z Merkowa, 2 m. 15 b n j.; Jan M iez z Kamjenej, 61 l. 10 m. 4 dnj.; M arija, dz. njeb. Petra Rehorka (Rjeczki) z Bronja, 56 L 11 m. 10 dnj.; Miklawsch, s. Jakuba Lehmanna z Bremjenja. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

44 wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinse. Redaktor : M i c h a 1 II ö r n i k. Cislo nierca Lĕtnik 7. Mefchnifki jubilej swjatoho wötca a katholfey Serbja. P olstaletny jubilej meschnistwa je nie jenoz za duchownoho sam oho, ale je tez za joho wosadu abo podatych swjedzen poniznoho dzaka k B ohu. P om yslm y sebi najprjedy jenoho f a r a r j a, kotryz tajki swjedzen swjeczi. Kajku waznoscz m a joho skutkowanjo w czasu 5 0 tet I W o n je z B ozej pomocu mkvdvscz wuczik, sprawnych na praw ym puczu zdzerzak, stabych posylnjat, hreschni- kow k pokucze pohnuwak, wschelakich tröschtowat a jim swjate sakramcuty wudzelat. Wön pschewidzi na tajkim dnju wjele pkodow swojeje duchowncje dzekawoscze: njewedomnoscz a dziwjoscz je so zhubika, njepscheczelstwa su wujednane, wschelake zkvsc^e fu zahnate, dobry poczink so w swojej rjanosczi pokazuje, poboznoscz a z cyta naboznoscz je pschibjeraka, kaz tez skutkowna luboscz pschccziwo potrebnym a tez wopory k le'pschomu cyrkwje a schule, w joho wosadze knjezi pokoj L o z i. Tohodla zraduje so wön ze swojej wosadu, kotraz je njebjeske hnady pschez njoho dostawaka. P om yslm y sebi potom biskopa, kiz je 5 0 let dostojnoscz a ezezu meschnistwa nosyt, kiz je so hako dobry pastyr za swoje wjetsche stadlo ze sweru a woporam i starak, kiz je tych swojich k zadosczi za wecznymi kubtami wodzik, kotrohoz pastyrska staroscz je so nad tak wulkej zhromadziznu wopokazowata. Pschi joho jubileju by chle joho stadlo, cyka joho diöcesa dzel b ra ta, zo by jomu czescz, dzak a luboscz wobswedczika. ' A hdyz letsa 1 1. hapryla widzowny wjerch cykeje katholskeje cyrkwje swöj meschniski jubilej swjeczi, hdyz bam z na 5 0 let meschniskoho skutkowanja a czerpjenja pohladuje, hdyz P i u s I X., kotrohoz luboscz a dobrocziwoscz, kotrohoz czichomyslnoscz a spodziwna wobstajnoscz so sweczi psched m ilijonam i katholikow, swöj zloty jubilej swjeczi, tehdom swjeczi cyty katholski s w e t tönte swjedzen. Joho swjedzen budze tez nasch t. r. wschitkich kschesczanow; Pschctoz joho meschniska swje-

45 42 czizna bcschc preni skhodzeük, w ot kotrohoz je tooit horje stupak k najwyschschomu pastyrstwu, a z wopora B ozeje msche, kotryz 1 1. hapryla preni kröcz pschinjcsc, je w ön najnadobnische hnady czcrpat za swoje stadko Po wschem swecze. Tohodla pschihotuja so wschitcy werni katholikowje cykoho sweta, tönte jubilej wuznam jcnic; Po möznosczi najprjcdy z wnlkotnymi czesczownymi daram i za swjatoho wötca w R o m j e a potom d o m a w swojich diöcesach a wosadach ze ffuttam i, kotrcz budza tez dalischim splaham wobswödczecz katholsku luboscz. T o prenische je so pschcz pohnuwanjo nascheje duchowneje wyschuosczc tez w ot naschich serbskich wosadow runje kaz w ot nemskich dostojnje stako; pschez dary a podpisma budzemy w Rom je tez ton kröcz sobu zastupjeni. A le schto dokonjamy w nastnpanjn poslcnischoho wuzuamjcnjcnja, schto doma bjez napom inanja z wysoka z dobreje wole so stanjc? Rcdakcija czasopisa D ie katholische B ew egu n g" we Frankfurcze poda bamzcj 1 1. hapryla pyschny zapisk na pergam m cze, hdzez budza dary a sundacije zapisane, kotrcz so w Nemcach pschi pschileznosczi spomnjenoho jnbilcja doma woprowacz budza. Haczrunje netto krötkoho czasa dla b o 1 1. hapryla m öznc njejc, neschtv wjctsche ze zhromadnymi m ocam i katholskich S e r b o w wuwjescz, dha je tola m oznc, zo n a tym le dnjn wösty skutk z dzakownoscze k B o h n a sobu k poczcsczenju swjatoho wötca cziuim y, kiz by pozdzischo suadz tez k joho w e- domnosczi pschischol. A le kajki skutk m am y wuzwolicz, zo by hädny a dostojny byt tajkoho meschniskoho jubileja a zo by wopom inany byl w najpozdzischich czasach? Katholscy S c r b j a! W y scze slyschcli, schto je so w 4. czisle naschoho P ö sla pvwjcdako wo tröbnosczi jcuejc cyrkwje za waschich wery-bratrow a -sotry. Njezda so W am pschihodnc, zo by so na jubileju widzownoho wyschschoho meschnika runje na 1 1. hapryla twarjcnjo cyrkwje w B aczonju abo Czornecach za zhromadnu naleznoscz wschitkich katholskich S er b o w (nie jenoz tamnischeje w o- kolnosczc) we katholskej zhromadziznje w Khrösczicach zjawnje a swjatocznje wuprajilo a zo bychu na tym le dnju czi samt, kotsiz su sebi to hizo w otm yslili abo sebi do toho dnja hischcze wotm ysla, swöj dar k twarjenju cyrkwje w B aczonju abo Czornecach wubjcrkej (komitetcj) w otedali hako dobry pschiklad za wschitkich druhich katholskich S erb o w. D a r y toholc dnja bychu so do zakkadnych abo wopomnjeńskich knihow najprenje zapisale a borzy na baft b äte; tak by w tej nalezuosczi skawny zapoczatk daty byl a wona njemohka wjacy wusnycz. Katholski P osot by so rady hako organ w tym nastnpanjn poskiczil a na wsche pschinoschki po wozjewjenju pokkadnika (kassirarja) kwitirowak. S p om n jeny wubjerk dyrbjak wobstacz z khrösczanskoho knjeza fararja hako pschedsydy, z jenoho pokladnika (kublerja z wokoluoscze), z jenoho pismawjedzerja a potom z nekotrych wubjerkownikow z tych wsow, kotrez mohle snadz so w swojim czasu do teje noweje cyrkwje zapokazacz t. r. (po alfabecze stajene) z Baczonja, B an ec, Czornec, Czezkec, H aslow a, Lahow a (? ), Libonja, P ozdec, Sulschec a Wutokczic. T ön le wubjerk by so potom közde leto wjacy kröcz zhromadzowacz dyrbjak, zo by katholskich po cykych Serbach za swoju naleznoscz wubudzowak a z cyrkwinskej wyschnosczu dalische wuczinjak. T o su tak mysle Katholskoho P ösla a drje tez Wasche. Schtöz lepschu radu

46 43 toe, njech nam pisa. S rjed u po jutrach k najmjcüschomu bychmy rady hizo pschez list wjedzeli (dokelz 3. hapryla wundze P o so l), hacz ]'u riaschi knjeza duchowni za to, zo by so tajke wnzmmjenjenjo tohole dnja pschez zhromadzizrm 1 1. hapryla w Khrvsczicach popokdnjn po nyschporse stato abo n ie ; bäte, hacz je so do toho czasa spomnjeny wubjerk pschihotowal abo nie; a sköncznje, schtoz je te najwaznischc, hacz su k najmjmschomu nekotsi z w ö ln iw i, tehdom swoje wjetsche wulkomyslne dary k zalozenjn katholskeje cyrkwje w B aczvnjn abo Czornecach bjeze wschitkich klausulow (wum enjenjow) wubjerkej a d h o c (k tom u) pschepodacz. Katholski P o so l budze bjeztym zadoscziwje na powjescze ze wschech scrbskich katholskich wosadow czakacz. W ö n budze tez zapisow acz, a wopomnjcczo joho powjesczow wobkhowa so za daloki pschichodny czas, hacz a na kajke waschnjo su zhromadni katholscy S e r b ja swjeczili polstaletny meschniski jubilej widzownoho wjercha katholskeje cyrkwje, nastupnika swjatoho P e tr a, namestnika Khrystusowoho, bamza P i u s a IX.. 3 nascheje diöcefy. 3 B u d y s c h in a. Nemske nvw iny wozjewjeja, zo ;u wor i. yaprhla tsi stipendije z fundacije njeboh probsta M a h ra njcwobsadzenc: jene po közdolctnje 80 tolcrjach za studentow na universitach abo we najwyschschimaj klassomaj gym nasija, jene po letnje 5 0 to i. za m lodzcncow, kiz su hizo na wuczerskich scmiuarach, realnych schulach, hajniskich, hewjerskich a druhich akadcmiach, a jene Po 3 0 toi. za tajkich, kiz chcedza rjemjcsto wuknycz. P reuje prawo na te same m aja katholscy Serbja z krcjnoho pscheczelstwa njeboh D r. M a h ra a potom njebjelczanscy w osadui. Wobsadzecz m a Ic stipendije tachantske konsislorium w Budyschinje. Zadaczcrjo dhrbja serbskeje rycze m oeni bycz, splahowanjo w ot scrbskich starschich samo njedosaha. Kaz je snadz znate, m a cyta fnndacija sydom stipcndijow, kiz so potletnje p r a e - n u m e r a n d o wnpkaczeja; dwe stej Pod Po 8 0, tsi po 5 0, a zasy dwe Po 3 0 tolerjach. Zadaczerjow je Pschecy wjele; duz je zatozenjo tajkichle stipcndijow za w u- kujacych mkodzencow Pschecy na czasn! Z B n d y s c h in a. W naschej diöcesy je w scrbskich a nemskich wosadach katholskich mnzskich adressn, kiz so z Nemskeje bamzcj sczele, podpisako, a pschez tvleri wnrjadnoho wopora je so nawdako. T o je Pschecy rjane dopokazmo katholskoho zmyslenja, haczrnnje be sej hischcze wjacy muzi tu lochkn pröcn wzacz mohlo k podpisanjn! Z B n d y s c h in a. R n nje wnüdze tu w nzitna knizka ( 4 0 stronow wnlka) wot pilnoho serbskoho spisowarja, k. kaplana D nczm ana w R adw orju. Jeje napismo reka: R özow c (rözarij) najzböznischeje knjezny z rozpominanjemi a m odlitw am i. Za domjacn poboznoscz zrjadowal H. D." Közdy tych tsjoch rözarijow (radoscziwy, boloscziwy a hordoscziwy) wopschija najprjedy zawodnc m odlitwy (E inleitung), potom te pjecz potajnoscze a na to skönczne m o d litw y, wschitko z rozpominanjom a modlitwn pschepleczene. 3 B n d y s c h i n a. Kaz skyschimy, powjeda so w khrösczanskej wosadze, zo je tachantske konsistorinm pschecziwo wotm yslcnom n pschihotowanjn cyrkwje w

47 44 B aczvnju abo Czvrnecach. Z najwesczischoho zörka podawam y tudy westosch kotruz möze közdy do predka zhudacz, zo konsistorium njeje a njemöze bycz pschecziwo tak khwalobnomu w otm yslenju. W one samo tu wec netto do rukow wzacz njemöze, dokelz m a so najprjedy za Z itaw u staracz, hdzez je twarne mesto za cyrkej hizo kupjene. Tohodla Pak dyrbi wobydlerstwo wokoko B aczonja a Czornec samo so hibacz a k tom u mecz Po pschi siow je: - Pom haj sebi sam, a potom budze tez B ö h c^i pomhacz! Z B u d y s c h i n a. (Porjedzenka za katholsku protyku , 2 5. merca a 5. hapryla.) Dokelz letsa swjedzen pschizjewjenja swjateje Marije" (2 5. m erca) na Zeleny schtwürtk trjechi, je Z eleny schtwörtk pschikazany swjaty d zen, a dyrbi közdy katholski kschesczan na tutym dnju B o z u mschu styschecz a so wschitkoho zakazanoho dzeka wostajicz. Toho dla budze we cyrkwjach, hdzez je wjacy duchownych, ranscha B v z a wscha (tola w ot Zelenoho schtwörtka) dzerzana;*) runje tak wostanjeja wustajene wotpustki na tutym dnju. Pöndzelu po prenjej njedzeli po Jutrach (5. hapryla) stanje so jm o cyrkwinske swjeczenjo Pschizjewjenja swjateje M arije" a njebudze to pschikazany swjedzen za lud. P sch isp o m n. Wschelake truhe zmylki a njedospolnoscze we pretycy chcemy we pschicbodnej za leto po möznosczi porjedzicz, a preschn k. duchownych wo pscheczelne pschipostanjo porjedzenkow, kiz sich wosadu nastupaja. H. D. Z W o t r o w a. Nasch k. farar W e ls je hizo dleschi czas khory a tohodla wobstara joho duchownsku sluzbu netto nakhwilnje k. kapkan Lusczanski z R albic. B ö h daj, zo by so k. farar börzy wustrowik! Z klöschtra M a r i j n e j e H w ez d y. P o la naschich duchownych je zbozopschejacu adressu za bamza m uzi podpisako a pjenjezny dar za njoho wunoscha tudy 3 7 toleri a 2 4 nsl. P odpisali Pak njejsu nekotsi, kotrymz na niczim katholskim wjele njclezi a kotsiz za to mejachu, zo budza pschez to pschedaczi w ot swojich duchownych, kotsiz su tola tez z luda a kotsiz maja wjacy czucza za zbozo a czescz swojoho luda, dyzli sebi tam ni liwcy a njedowuczeni myslicz m üza. J. 3 drezdzanfkeje diöcesy. Z Lipska. Pjatk 1 2. merca pschipokdnju wum rje tudy w kczewje swojich let k. Adolf B r a u e r, pvmocny wuczer pschi katholskej schuli, na htowjacu khoroscz (ty fu s ) a bu 1 5. merca pschi wulkim dzĕlbraczu pohrjebany. W ön mejesche khwalbu swedomitoho a jara wustojnoho wuczerja a wuznamjenjesche so tez we hudzbje (m usicy), czohozdla joho jene lipskowske spewanske towarstwo za swojoho direk- *) Cum festum Annunt. incidat in feriam V. Maj. Hebd., praeceptum audiendi missam et abstinendi a servilibus omnino servandum esse in ipsa feria V., adeoque providendum, ut eo die\pro pagorum qualitate plures Missae privatae ante celebrationem Missae Conventualis celebrandae non desint, sed tarnen antiquus mos Communionis Cleri in Missa solemni nullatenus omittatur. 8. E. C. 27. sept. 1716, Nro (NB. Ad Communionem baue accedant, qui n o n celebrarunt.) Hae Missae privatae dici non possunt de Annuntiatione, sed dici debent de fer. V. in Coen. Dom. cum Gloria et Credo. S. R. C.,7. sept Nro Mühlb. Decr. Auth. I., pag. 47.

48 45 tora w uzw oli. W o n narodzi so 3 1. augusta we W otrow je, hdjez be joho natt, netczischi e m e r i t u s k. M ichak B r a u e r, cyrkwinski wuczer. Sem in arsk i kurs ttotbu w ön w Budyschinje a dokonja jön jutry Hdyz besche leto najprjedy >v Drezdzauach a potom w Budyschinje pvmocnik pobyk, dosta w juuiju wuczcrske mefio w Lipsku, hdzez je potajkim nim ale schtyri leta skutkowak. B ü h tröschtuj joho nana, bratrow a sotru. R. I. P. Cyrkwinfke nowinki a powjefcze. Z W r ö t s k a w y. Schlezynski jara czesczeny grofa B. besche 4. njedzelu posta kaz hewak w swojej uniform je w cyrkwi s. Dorotheje na predowanju a ke mschi. P o ß e n e d i c a m u s dzesche wön do khapale a wuprosy sebi taler k hromadzenju smilnych darow za swjatoho wötca. P otom stupi so pschi durjach, a prajesche za közdy dar, kiz bohaczi a khudzi skkadowachu, wötse B ö h zapkacz!" W ön sam pschida tez nahladny dar. Schlezynscy zemjenjo su horliwi katholscy. Z B a r l i n a. T udonm i katholscy hromadza k dostojnomu wopomnjeczu bamzvwoho jubilcja Pjenjezy k twarjenju cyrkwiczki w naranschim köncu mesta, hdjez so dotal w jenym wotnajatym lokalu kemsche dzerzachu. T w arne mestno za now u cyrkwiczku samo pkaczi 1 2,0 0 0 toleri. N a prenje pscheproschenjo zendze so hizo pschez toleri z B arlin a a tez z dalischich köncow Pruskeje. N em ska. A dressa, kotruz smy tez m y w naschej diöcesy podpisow ali, je we wjacy hacz 1 0,0 0 0 farach wupokozena byta a tez we towarstwach. Zwjazk wobstara so jarapyschny we Frankfurcze. W e Francözskej budze 2 5 zwjazkow podpismow. Z R o m a. W poslenim czisle podachmy powjescz, zo je pölska abtissa M a - krena Mieczyslawska w 8 6. lecze zemrjeta. Pschistajamy nekotre podawki z jeje ziwjenja. W ona besche wjedziczerka basilianskich knjeznow w M iü s k u, hdyz car jkhezor) Miklawsch pschewobroczcnjo tych samych k schismatiskej werje poruczi. W ona a jeje 37 sobuknjeznow buchu netko k wotpadcj nuzowane wot l N ajprjedy dyrbjachu te wbohe knjezny, z rjeczazami wobczezene do mesta W itcbska (pschez 3 0 m il) peschi hicz a tarn w jenym zbehnjenym basilianskim klöschtrje pschebywacz, kotryz be w ot wudowow Po rusowskich wojakach a druhich zönskich wobydleny. S y - dom let dvtho zalosczachu wone ta rn, bjez toho zo bychu jim rjeczazy wotewzate byke, w stuchtym wvbydlenju, hdzez besche hischcze 1 3 knjeznow z prjedawschoho klö- schtra, kotrez bechu k najnizschim sluzbam za tamne zönske tndy wotsudzene. Jich dzeta dyrbjachu tez tc nowe pschikhadnicy dzelicz, pschecy w rjeczazach a pschi surowych pukach, z najhubjcnschej cyrobu, w najhörschej zymje bjez tepjenja. Közdy tydzen dwöjcy buchu wysche toho na porucznoscz wotpanjenoho biskopa Siemaszki, kiz chcysche tele knjezny kaz sta druhich knjeznow a mnichow pschez puki wobroczic^, najzakosnischo schwikane. Jen a z tychle sotrow, Kolomba Görska, kiz bu runja druhim po jenym tajkim. schwikanju k swojej karje wleczena, na kotruz z rjeczazom pschipinjena dyrbjesche kamjenje k twarjenju wozycz, padze na mescze m o rw a ; druha, Baptist«D v w n a r bu w jenej pjecy ziwa spalena; tsecza, Nepomucena Grodkowska wumrje, hdyz be ju predkstejiczerka domu ze schczepu na htowu d yrila; dwe druhej,

49 46 S u za n n a Rypinska a Koletta S ie la w a, wumrjeschtej pschi schwikanju. Z föne leta buch» te hischcze zbytkne knje'zny, po dwemaj zespinane, do Pkocka wjedzene a tarn zasy do jmoho swojich klöschtrow tyknjene, hdzez be w ot 2 5 knjeznow hizo 1 5 na m artry zcm rjelo; w ot tych 1 0 zbytknych beschtej pschesczehanjow dla dwe na buchn skhoriloj, nie tola dyrbjeschtej k swojej karje pschipinjenej dzkacz, hacz tez wumrjeschtej. W lecze bu 5 knjeznow w jene) hlinjanej jamje zasypnjenych a 9 druhich sotrow spadze z murjerskich röschtow, na kotrychz dyrbjachu pschipomhacz a pschiwozowacz, a wsche bechu na mescze m orw e, bjez n im i jena rodzena wjerchowka (ferschczina) M cdunicka. Krötko na to buschtcj dwe knjeznje do smjercze schwikanej. Tajke podawki stachu so wjacy kröcz w l a 4 2. Knjezna S e - rafina Sczerbinska, 7 3 let stara, kiz dyrbjesche na porucznosez Siem aszki 5 0 razow ze schwikadtom dostacz, wum rje pschi tsicytym a jeje czeko dösta te zbytkne dwacyczi. D w e druhej, S ta n ista w a D a w g ia l a N athalia N a rb u t, zemrjeschtej nekotre hodziny (schtundy) po schwikanju, a Justina T u r a Liberata K orm in buschtej k smjerczi doteptanej. T o wschitko wjedzesche khezor, dokelz bechu jom u te njezbozowne knjezny list Pisate. T ola joho wotpohladanjo, te same k schismatiskej werje pschewjcscz, so njeradzi. B jez z basilianskich knjeznow, kotrez buchn wschitke takle draczowane, njeje ani jena swojomu B o h u a swojej cyrkwi njeswerna byka. W jetschina tychsamych podleza tajkim m a rtram ; te pak, kiz ziwe wostachu, bjez n im i generalna wyschscha, wjerchowka Eufrosyna G ed y m in, buchn dwe a dwe hromadu zanknjenej, peschi do Sibiriskcje wjedzene. T ale wyschscha, 4 5 let sta ra, kotraz beschc swoje wulke bohatstwo, swojomu rjadej pschepodaka a so pschez wulku luboscz k khudym wuznamjenjaka, wum rje na tym le dalokim puczu. Sköncznje poradzi so abtissy M akrenje, kotraz be pschi swojich zalosnych czerpjcnjach tez ze swojim i sobusotrami hako jich predkstejiczerka sobuczerpiia, zo z tsjomi knjeznami, kiz mejachu hischcze trebne mocy (w osym druhim buchn pschi schwikanju woczi wurazene, zo w oslcpichu), z jastwa w Pkocku czekny a sköncznje do R om a pschindzc, hdzez wernu rozprawu wo pschcsczehanjach bamzej poda. Z R o m a. B a m z je strowy, dawa husto audiency a pschihotuje so na swjedzen 1 1. hapryla. N a tym le dnju budze wön w cyrkwi s. P etra B o z u mschu dzerzccz, wobdaty w ot 1 2 syrotow (hölczatkow) z teje syrotnicy, w kotrejz wön po swojej meschniskcj swjecziznje katechet beschc. P o kemschach budze swjatocznje pozohnowanjo z fa?ady (predkowneje strony) s. P etra u r b i e t o r li i (mestej a swetej) wudzelene. Z R o m a. D zen 2 2. februara besche wulka zhromadna audienca katholikow ze wschelakich krajow pola swjatoho wötca. B jez cuzymi bechu Amerikanojo z Kanady, z M exika a Brasiliskeje, Jendzelczenjo a Jrczenjo, P ortugalczenjo, Schpanjcnjo, F rancözojo, N e m c y, Rakuscy wschelakich narodnosczow a Jtalczenjo. B jez rakuskimi bechu grofojo B lo m e, Chotek, C la m -M a r tin ic, G o zzo, Harrach, R zewuski, S a lm a Leo T hun. Poslenischi czitasche francözsku adressu, kotruz besche w mjenje wschech druhich zestajal, psched bam zowym trön o m we Vatikanje. H dyz besche Leo T hun z pröstwu wo zohnowanjo skönczik, pozbeze so swjaty wötc a dzerzeschc sczehowacu rycz francözscy: H aj, chcu w am je dacz, tele zohnowanjo na-

50 47 mestnika Jeznsa K hrystnsa; prjcdy pak chcu nekotre stowa ronrn prajicz, kaz sym to kozde leto czinit. Tak dha smy tclc leto bofonjcli, a telc leto kaz te prjcdawsche bjeru wasche poczcsczvwanjo a wasche pschccza, kotrcz su wothtöö (ccho) poczcsczowanjow a pschcczvw tych, kotrychz w y zastupujecze a tych wschclakich krajow, z kotrychz scze pschischli. Z e swjathm japoschtotom P aw o to m praju w am : W y sczc moja frönn a radoscz. S w o je poczesczcnja, swoje m odlitw y, swojc zbozopschccza m i pschinjcsccze a sa mözn w am jenoz swoju dzakownoscz wopokazacz, w ozu w am jenoz prajicz, zo so közdy dzeü k B a h n za tych modln, kotsiz so za mnjc m o d la ; m odln so za tych, kotsiz mje podpjeraja a na kozde waschnjo m i k pomocy pschiüdn. W y sczc ze wschech krajow a ze wschelakich ryczow. D n z chcn wam powjcscz, zo ja w myslach czasto wofoko cykoho sw eta, woscbje po Enropjc pncznjn a so na swjatych patronow wschelakich krajow wobroczam a jich proschn wo zastnpjcnjo za kozdy wosebity kraj a za sebjc samoho. S p oczin am z Portngalskej, kotraz pschi m orju lczi, a pschcüdn do Schpaniskejc, a m odln so k swjatej Thcresy, swjatom n Jgnaccj, swj. Franccj ^avcrskomu, swjatej Hilzbjccze Portngalskej za zbozo tcjule lndow. W ottam pschiüdu do Francozskcje a proschn swj. D io n y s a, swjatn Gcnovcsn, swjatoho Lndwika, swj. Felixa, zo bychn srancozski narod wnlki a zbozowny sczinili. P otom du do Nemskeje a proschn khezora s. Heinrich», a swjatn Hilzbjctn z Thnringskcje a drnhich swjatych, zo by cyla Nemska w merjc zbozowna a we werjc pschczjcna byka. P otom proschn s. J a n a z Nepomnka a s. S ch czcp ana, krala Wnhcrskcje. W Jriskej a Jcndzclskcj nadeüdn s. Dom ascha z Kanterbnry, s. W ilibrorda a s. Patrika; w Polskcj a Rusowskej s. Kazamira a s. Iozasata. W ottam wobroczam so k pokdnjn a widzn s. Cypriana a s. A ngnstina za A sriku; Potom w ramschim krajn s. J a n a Chrysostoma, s. R jchorja; dn do Amcriki a proschn s. R osn z Lim y. Wschech tychlc swjatych proschn a prajn jim, zo scbi najhorcyscho pschejn, zo bychn prosyli za wschitke lndy, w ot nich straschnoscze wotwobroczili, jim pschezjcnoscz we werjc zdzerzeli. A hdyz z tohole pnczowanja so wröczn a so prascham, schto sym pola wschitkich lndow widzak, dha je wschndzom to samo byko. C o n t u r b a t a c s u n t g c n t e s, in c lln a ta s u n t r e g n a t. r. njemerne sn lndy, ponizcne sn kralcstwa. Njejsym sraucözskeje ryczc tak dospoknje mocny, zo bych pkacziwoscz közdoho stowa wotmerik, a njebych rady pschezmern w vtry w nraz trjcbak, ale ja njewem zadyn drnhi pschetozk tychle stowow prosety. A zwotkel tönte njem er, zwotkel telc powschitkownc ponizenjo? T o sn sczehwki hordoscze a zabyczo wscheje antority (wyschschejc m ocy). Wschndzom je pschezbehnjcnjo a samowölnoscz. W otczisnycz chcychn spschah antority, a to najwyschscheje antority, mjennjcy Khrystnsoweje cyrkwje, kotraz je zakkad cztowjeskoho towarstwa, samo swetnoho. K njej, k pastyrjam cyrkwje sn te stowa prajene: D o c e t e o m n e s g e n t e s t. r. wuczcze wschitke ln d y! Z wonka tcjele antority je jenoz zabkndzenjo, njewestoscz, njemer. S w ja ty A ngnstin, tönte wnlki duch, je p rajit: S w ja to m n pismej njebych werik, hdy by mje antorita cyrkwje k tomu njepohnnka." W opjeranjo pschecziwo antoricze be hrech prenjejn czkowjekow, be stowo satan a: B u d zetaj kaz B ö h." Tönsam y zky dnch hordoscze a njepostnschuoscze pschebeha netko sw et, a pcednjc starn wnczbn pschecziwjenja pschecziwo kozdej antoricze, a najskerje wostanje to tak hacz do skonczenja sweta. Tohodla czinjn

51 48 na w as netto tez prastwu a ta teta, zo byschcze so wopjcrali wschudzom pschecziwo zahubnym wuczbam hordoscze, zo byschcze pschccy cyrkwi poskuschni w ostali, zo byschzce swoje dzöczi a swoje fam ilije posluschnoscz k cyrkwi w uczili. W ostaücze pschecy zo m n u, na mojej prawicy, zo byschcze tule autoritu cyrkwjc wuczili, wobkhowali a zakitali. A schto m i (pschctoz dyrbju skönczicz, dalische wuwjedzenjo w am zawostajo) m i czinicz zbytkne w ostanjc? R ucy f njcbju zbe'hnycz a joho zohuow anjo na w as bete zwokacz. O P a s t o r a etern e, n o n d e s e r a s! O weczny p astyrjo, Jezu Khryschcze, njewopuschcz twoje stadko, Pozohnuj tychle m uzow, pozohnuj sich fam i lije, jich ludy. T ele pozohnowanjo wostai'i z toami wschitke dny waschoho ziwjenja a za wschu wecznoscz. ß e n e d i c a t v o s e t c. A m e n. Z R o m a. W kommissijach za pschichodny koncil je tez jedyn S lo w ja n (R u sa ), wjelewuczeny jesuita M artinow. NaleznoscZe towarstwa. Sobustawy na leto : kk kubler Jakub Pjech w Etoitijaini; 194. N. M et (Pölny M lönk) z Kukowa. Cyrkwinski powöftnik ze serbskich wofadow. Z B u d y s c h in a. Kschczeni: M arija Hanza, dz. kublerja M. Nowotnoho ze S lon eje Borschcze; Hana Hilza, dz. czesle P. A. Hobraka z ; Jan J n r ij, s. pohoncza Bosczija Zofki z B. ; Karl R., s. schewca Jana T. Klingsta z Hodzija. Zemrjety: Eduard M., s. Jana Leschawy z B., 7 mesacow. Zemrjety sobustaw: Miktawsch Nlröz z Kamjeneje. Tudy wundzechu a moza so za 15 np. dostacz w expediciji Pösla, w Khrösczicach pola M. Horniga a w Kulowje pola I. Horniga: Jutrowne kherlufche. Wone su na pozadanjo kschizerjow Po stowje z khröstzanskich spewarskich wotczisch- czane, z wulkim pismom a na totstes pisanskej papjerje. by w deschcziku njerozmokala! H d 3 o tu c najzböznischeje knjezny z rvzpominanjemi a modlilwami. dowal Handrij Duczman. Zeschity placzi 15 np. Wobwalka je tez tołfta, zo Za domjacu poboznoscz zrja- Rjana knizka wo Philippsdorfje, z dweju nemskeju letneju rozprawow wot kaplana S to rc h a wustojnje zestajana, je wuschla pod mjenom: H nadow ny w opyt swjateje M arije we P hilippsdorfje. (Tseczi dzel dobytka je za cyrkej roc Philippsdorfje postajeny.j T a knizka je za 5 nsl. na pschedan pola knihikupcow Sm olerja a Pjecha w Budyschinje, pola pschekupcow Horniga a W elsa w Kulowje, pola M. Horniga w Khrösczicach a pola kaptana w Radworju. Tez expedicije Pösla ju rady közdomu wobstaraja. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

52 wudawauy wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda to Budyschinje. Redaktor: Älielial Ilornik.. C is lo h a p r y la 18<>9. L ĕ t n ik 7. Loreto w Jtalskej. (Pokraczowanjo.) M y stejimy w cyrkwi s. M a rije psched jeje domikom. Schtöz je w R u m - burgu abo w P ra zy pola kapucinow b y t, rnöze scbi jön bjez dalischoho wopisanja pschedstajicz; pschetoz w thmajle rnestornaj kaz we wjele druhich po wschech krajach je w 1 7. letstotku loretanski bomif" po waschnju woprawdzitoho natwarjeny. T o la njesmecze sebi m y slic ;, zo je bomif s. M a rije tajki z Nazaretha Pschenjeseny, kajkiz netko je. Z tamnoho su jenoz te schtyri zuutska wibzowne murje, z wjetscha z cyhelow natw arjene; zwonka je bom if cyty wobflabzeny z belym rnarm orom, fotryz paf w ol stareje rnurje millirnetrow wotesteji, a ze wschelakim krasnyrn rezbarskirn bzetorn, a tez joho z wonka runa tseschka je pozbzischi (pvb Pawotorn I I I. wuwjebzeny) wjelb. (D rjew o ze prenjotneje isechi bu f woltarjej pschctrjebane.) N a wjeczornej zwonkowncj stronje je pvb jenym woknorn woktar pschizjewjenja s. M a rije. Cyky wobklab bom ifa bu po plauje skawuoho B rarnautc wot S a n so v in a, prenjoho rezbarja swojoho czasa, za bwacyczi let nirnale bokonjany, pvb barnzom Lconorn X. zapoczaty a pob P aw otorn III. w lecze wotkryty. Dzesac; statuow prosetow scbza tarn w naturskej wulkosczi a bzcsacz neschto mjenschich sib y llo w ; tez wibzim y 9 basreliefow (wupukkych tvobrazow ), kotrez pobawki ze ziwjenja s. M a rije pschebstajeja. Nekotre figury wobktaba su wobschkobzene pschez wokoschenja weriwych a nekotre tez z klepakorn zköstuikow wotrazene. Tsoje bronzowe burje bowola pschistup bo swjatuicy. W oue s u, kaz te schtwörte, kotrez skhöb k wjclbej w otcw rja, bzeto Lombarbia. Zastupiny z tyrni, kiz w ot polbnja nutswjebu. S w ja ty bom if rna pokvzenjo w ot ranja k wjeczoru, kaz bhrbja po prawym tez wsche katholske cyrkwje stacz. W ön rneri w znutskownyrn po nowej merje 9

53 50 metroro (m ett je potbra kochcza) 5 5 ccntimctrow (stotych dzelow m etra) bothoseze, 4 metry 9 centimetroro scherokoscze; m uijc su 4 m etry 3 2 centimetroro wysoke a 5 8 centimetroro totste. N a m annororoym wobkkabze, kiz so nihbze ftareje m urje njebotfa, rootpoczuje hako tsčcha netczischi marmorotot) wjelb z kulojtej bzeru, z kotrejz kad z lampoiv a sroecoro roustupuje. Lesyczkojta pschejirna (G itterverschlag) z pozkoczanoho drjeroa dzeli domik do broeju njeruneju rootdzelenjoro; pschez nju je k rooktarjej, nad kotrymz ftatua f. M a rije steji, bcrje wibzecz. N a praroej a lewej stronje roisaja wschelake brohe slĕborne roeti), fern barjene. W oktar je bebjeny z basreliefam i ze slebra, z brohim la p is-lazu li a bruhimi kamjenjemi. W nutökoronym rooktarja je tam ny mjenschi karnjentny wobzanknjene, kotryz je z bomifont z diazaretha pschischvk; na epistlowej stronje mözemy bzöt toho samoho roibjecj, bokelz je tarn tohobla rooknjeschko. D w oje burje rojebzeja pschez pschejimu z bokoro rooktarja bo bruhoho rootbzelenja b om ifa, kotromuz i l S a n t o C a m m in o (fam iu, nescz) rekaja. Pschi narojcczoriiej m nri je jena z hrjabolv, na kotrychz Nöhby tsecha rootpoczowasche, zasabzcna bo m a rm o ra ; roona bzerzi lepje bysti m ariner sanwn, kotryz je pschez stajne klakanjo tarn wotschrnörany. D ru h a prm jotna hrjaba je ro potbnischim zymsu Pob kryworn zasabzena. W tej sarnej nawjeczornej m urt widzi so jcniczkc roofno, pschez kotrez sroetkoscz bo srojatoho bomifa stnpa; roone tut pschi twarbach Pob Klernentorn VII. trochu powjetschene. P ob nint je tat rnjenoroany byzantinski srojaty kschiz a na stronornaj nökotre roobrazy (s. M a rija, s. J n r ij, s. A nton, s. K hatyrna); waschnjo roschoho tohole nĕtk roobschkobzenoho rnolowanja je orientske (ranschokrajne), schtoz sobu bopokazuje, zo su roobrazy hizo ro Nazarecze (roejo rojele Po ezasn khözorki s. H eleny) ro tutej bo swjatnicy pschestworjenej khezcy byke. Prjebawsche burje, pschez kotrez srojaty bornik ro Nazarecze z pobzeinskej khöbbn zjenoczeny be, su im poknöcnej stronje, ale zainurjoroone, trochu böte k ranju byzli nötezische napscheezne uoroe. T o so spöznaje, bokelz je kruch cebroroych abo cypressowych roubrojernoro ro m uri zbzerzanych a neschto roysche kruch hrjaby. N a tej sarnej stronje narnaka so ro m uri romnurjoroana takrjcc kschinja, kiz je swjatej farniliji stuzika; roona je 7 8 centimetroro roysoka, 5 8 scheroka a pschez 3 0 hkuboka. W njej khoroataj so broč hlinjancj fubobi z bornu ro tkkazareeze (forrna a rnateria je ranschokrajna), kiz buschtej roc roöjnje kranjenej a to nowyni pozkoezanyrn ivobbawkn zasy sein batej, a potorn kaschezik, ro kotrymz su pozkoezane hroözki a kruch mobreje platy z prenjotnoho nutskoronoho wjercha, kaz tez wazne listy za loretansku historiju. N a nutskotoncj potbnischej m uri je ze slöbornymaj smuhomaj woznainjenjene, hbze je preni wottar ro Nazarecze byt. Tarn su tez kamjenje hako bary zasabzene. D ruhe rootbzclcnjo bomifa ma roosebite burje wot potbnja pschez m urju wysche teju, kiz z roobeju bokoro rootlarja pschez pschejimu nutswjebzetaj. W m uri k ranju, ale trochu roustupvroacej, narnaka so kamin, z czohoz m a cyke rootbzelenjo swoje mjeno. H orni bzel troori krasnje roubebjenu nischu za postajenjo srojeczecza srojateje M a rije. Tönte bzel bomifa je pschez restauraeiju pob Klernentorn V il.

54 51 lrochu pschcmenjcny; starsche wopisanja Pak njejsu tak nndrobnc, zo by febi prlnjotnh napohlad pschedstajicz moht. Sw jeczo (statua) s. M a rije je z cedrowoho drjewa, a to z jenoho krucha, 8 9 centimetrow wysoke. S w ja ta knjezna steji a m a na lewej rucy swojoho S y n a, kotryz z jenej ruku kulu sweta dzerzi a z druhej zohnuje. Ieje wkosy so na czole rozdzelene a na ramjenja spadowace. B o z a maczer m a scheroku suknju ze scherokim pasom wobjatu a nad to zasy m antl (pkaschcz). Jeznsdzeczatko nosy tez drastu z pasom. Ale z cykoho swjeczecza niczo widzecz njejc, khiba tej dwe hkowje z krönu, ze zkotom a dejmantami btyschczatej. T e swjeczo besche hizo do Terzaca a Potom do Lorcta w jenej drascze pschischlo, kiz je z rözobarbneje wokmy hrubjc zelkana a pschez schklencu widzecz. Haczrunje je nim ale let tu b i), je doscz derje zdzcrzana, bjez tym zo dyrbja so zwjerschne drohotne drasty husto wobnowjecz. Nctko je cyke swjeczo w ot ramjenjow wobdate ze slebornym wobwiczom a nad tym sn zasy czornosamoczane wobwjazki dla pschiczinjenja parlow a drohich kamjcnjow. P od mjenowancj prenjotnej zastarskej suknju nosy swjeczo czencziczku czornu musselinowu, kotraz so kozde leto wobnowm a z kotrejez so te schlewjerdki rezaju, kotrez so na wopomnjenskich swjeczatkach loretanskeje knjezny" pod syglom namakaju. W e francözskej wöjnje w lecze bu cyke swjeczo wurubjcne a w ot jow do P ariza potom sobu w zate, hacz je tchdomny konsul rcpnbliki N apoleon 1 1. februara zasy dacz poruczi. B a m z P in s VII. staji je najprjedy do swojeje khapatki w Q u ir in a lu a wupyschi je z now ym aj krönomaj a drnhim debjenstwom. Poslenje tsi dny novembra psched pöslanjom do Lorcta be wone na hkownym woktarju cyrkwje S ä n S a l v a t o r e in L a u r o, hdzez je skoro wschitcy R om jeujo wopytachu. Puczowanjo a znowapostajenjo w Lorecze besche tam wschudzom wulkotny swjedzen. (Skönczenjo.) 3 nafcheje diöcesy. Z B u d y sc h in a. J u trow n u pöndzelu sta so na porucznosc^ nascheje du-- chowneje wyschnosczc sczehowace wozjcwjenjo: Joh o swjatoscz, knjezacy bamz P in ö I X., nadobna hlowa nascheje swjateje cyrkwje, je 1 0. hapryla leta , schtoz besche tehdom jutrownu sobotu, we R om je meschnisku swjecziznu döstak a 1 1. hapryla, na sczehowacu jutrowniczku, tom u Knjezej prenju B o zn mschu woprowak. N a naspomnjenymaj dnjomaj letuschoho leta potajkim swjcczi nasch wulcylnbow any swjaty wötc dwoji swjedzen swojoho potstaletnoho meschnistwa a woprowanja wopora bozeje msche na potstaletnym dnju Po prenim swjatym woporjc. Z pschileznoscze tutoho wulcyzwjeselacoho dwojoho swjedzcnja m a so we wschitkich katholskich cyrkwjach a zjawnych khapalach sakskoho kralestwa 1 1. hapryla, to je druhu njcdzelu po jutrach, pschi dopotdnischlch bozich stuzbach na to so poczahowace swjcdzenske predowanjo, kaz tez swjatoczna B o z a mscha dzerzccz a Am brosiowy khwalbny kherlusch: T e D e u m la u d a r a u s " psched wustajenym bozim Czetom spcwacz a z tymsamym so

55 52 swjate pozohnowanjo w u dzclic;: zo bychmy B o h a khwalili a czcsczili a so N ajwyschschomu za wschitke naschomu wjclelubowanomu swjatom u wötcej we czasu m i- njenych pjcczdzesat let wvpokazane hnady a za wschitko, schtoz je so pschez njoho k zdjerzcnju, rozscherjenju a pschckrasnjenju naschcje swjateje cyrkwje stako, so dzakowali, w Najmikoscziwschomu sobu swoje najhorcysche proschenja a zastupne pröstwy w o- zjewili, zo chcyk w ön tutom u meschniskomu ftareej, kotryz letsa 1 3. meje sydom a sydomdzcsate leto swojoho ziwjcnja docpeje, hischcze dvthe a zbozowne wobknjezenjo cyrkwje darowacz. Wysokodostojne duchownstwo so z tym zada, zo by na tutym dnju B o z u mschu woscbjc za swjatoho wötca a joho zbozo w oprow alo; lubow ani w eriw i pak so pscheczelnjc pschcproscha, pschez swoju pschitomnoscz pschi swjedzenskich bozich skuzbach swoju swernu pschiwisnoscz k w idzom nom u, drje wjclcpruhvwanomn, tola tez w ulcy wobhnadzcnomu wjerchej naschcje swjateje cyrkwje, kaz tez swoje w u- trobne dzelbraczo na tutym wysokim swjedzcnskim dnju w skutku wopokazacz. Jelizo by so w ot wjetschvho dzela wosadnych abo w ot predkstcjcrjow wobstcjacych cyrkwinskich towarstwow a bratrftwow zadoscz za zhromadnym swjatym wopraivjenjom na 1 1. haprylu wuprajika, kiz by so zbozo swjatoho wötca w oprow alo, njcch czesczowni duchowni tütn zadoscz podwolnje dopjelnja. Jich najlepschomu spöznaczu zawostaja so postajenjo pschichodnoho czasa, kaz tez waschnja tuteje swjatocznoscze. Z B u d y s c h in a. Kaz wschclake czasopisy pisaja a so tez jutse na porucznoscz duchowneje wyschnoscze z kletki zjewjecz bndze, je swjaty wötc pschez pismo wot 1 6. merca tutoho leta katholskomu swctej swöj pokstaletny meschniski jubilej wozjewik, a wschitkim katholskim kschcsczanam, kotsiz na tutym dnju (1 1. haprylu) we kajkcjzkuli cyrkwi abo khapali B ozej mschi pschltomni budzcja a Po dostojnej spowjcdzi k bozomu blidu pöndzcja a so za wobroczenjo hreschnikow, za rvzscherjenjo katholskcje cyrkwje, za w er a pokoj kschesczanskich wjerchow a ludow poboznje m odlic; budzcja z mocu, Po swjatym P etr u dostatcj, dospokny wotpustk wudzelik, kotryz so tez duscham we czisczu pschikozicz hodzi. D. 3 Budyschina. Katholska zhromadzizna na dnju bamzowoho meschniskoho jubileja so dzerzccz njemöze, dokelz do dzensnischoho dnja (schtwörtk) zane spokojace powjescze nimamy. 3 Budyschina. Towarstwo Maczicy Serbskeje je zajimawu knizku wubafo z napismom: Jan Michak Budar, jeho ziwjenje a wotkazanje, kaz tez wobstaranje a poswjeczenje jeho pomnika w Budestecach. 3kstajal Handrij Duczman. 3 ryczcmi a spewami pschi poswjeczenju pomnika." Kaz je znate, wuziwaja tez katholscy serbscy khudzi közde leto z wotkazanja njeboh Budarja, kotryz be lutherskoho werywuznacza. Tohodla so sluschcsche, zo so pschi wotkryczu pomnika zjawny dzak wupraji. 3 Budyschina. Pschichodnn sobotu wundze k wopomnjcczu meschniskoho jubileja swjatoho wötca tudy pola Smolcrja a Pjecha wopomnjcnski wobraz (swjeczo) Piusa IX. zc scrbskim napismom. Tez budza w tutym knihikupstwje nemske knizki wo Piusu IX. (joho ziwjenjopis a podawki z joho ziwjcnja) na pschedan. 3 Budyschina. Kaz we wschitkich mestach katholscy kschesczcnjo k swjatocznomu wobendzcnju 11. hapryla, tamnvho dnja, na kotrymz nasch lubowany swjaty

56 53 wötc P in s I X. psched pokletstotytkom B a h n preni krvcz najswjeczischi wopor bozeje msche pschinjese, tak rjcc jedyn pschemo druhoho so pschiholuja, tak tez nasche mesto cyle do zady stupicz njecha a njemöze. T o w a r s t w o katholskich rjemjeskniskich je wvbzanknyko, zaczuczam najnutrnischeje luboscze a poczesczowanja mjez druhim tez pschez zjawne swjatoczne pschedstajcnjo wuraz a wobswedczenjo dacz, a na tute dow olam y scbi w as hizo do predka kedzbliwych sczinicz. Tesame w otdzerzi so na tudomnej tselerni (S chicß h au s) na spomnjcnym dnju wjeczor w ot 6 hodzinow a pschinjese we prenim dzelu wschelake spewanja a musikalne h ry, kotrez chcedza nekotsi pschcczelvjo tutoho towarstwa wuwjcscz, we druhim Pak krasne bibliske drama: Josef a joho bratsja w ot H aserta k skyschcnju. Znajom nje stuscha cgiptiski Josef" k najkrasnischim stawiznam cykoho staroho zakonja a tudy dobndze täte stawizna pschez dramatiske zdzekanjo, pschez zdrasczenjo we podobnosczi starych czasvw a, kaz so nadzijamy, pschez dobre wuwjcdzcnjo sobuskutkowacych buch a ziwjenjo, tak zo mözcmy tez naschim serbskim katholikam a czitarjam naschoho Pöska tamne pschedstajcnjo ze wschem prawom poruczicz. Zastupny pjenjez wuczini za num m e- rowany stölczk 1 0 nsl., za sydke mesto 5 nsl. a ze stejne mesto 3 n s l.; samozrozemliwje so wschitke wyschsche dary, k pomocy hischcze jara khudoho towarstwa, dzakownje bjeru. S ch tö z chce scbi do predka mesto zamokwicz, njech so wobroczi na kozucharskoho mischtra T rulley na schulerskcj hasy abo na präsesa towarstwa, k. njedzelskoho predarja I. Herrmanna. P o pschedstajcnju je zhromadna wjeczer; schtöz chce dzel bracz, wozjew tym aj samymaj knjezomaj swoje mjeno. Z R ö z a n t a. Nasch k. adm inistrator P. B en n o je hizo dleschi czas khorowaty, tak zo born wopuschczicz a B o z e skuzby w cyrkwi dzerzecz njemöze. B ö h daj, zo by börzy zasy wotkhorjek! 3 drezdzanskeje diöcesy. Z D r e z d z a n. Tudom ne a wschitke druhe njekatholskc now iny czinja wulku Harn dla pschestupjcnja k. grofy K arla Schönburga z Wechselburga pola Rochlitz, kotryz je njcdawno w Rom je ze swojcj mandzelskej k naschcj cyrkwi so wobroczit. Tez lutherske cyrkwinske predkstcjiczerstwa tamneje wokolnoscze so na to jara hörscha; schtöz pak jim niczo pomhacz njemöze. G ro fa Karl je 1 3. meje rodzeny a je sobustaw prenjeje sakskeje komory. Cyrkwinske nowinki a powjescze. S ch le zh n sk a. W Nemskich Piekarach bu na küncu zandzenoho leta pölske katholske knihowne towarstwo zakozcne pod mjenom W y d a w n ictv v o d z ie ł k a t o lic - k ic h n a g ö r n e m S z la z k u (wudaw arstw o katholskich spisow w Hornjej Schlczynskej). We Schlczynskej je pschez 8 0 0,0 0 0 P o la k o w, za kotrychz so w nowischim czasn duchowni, wuczerjo a druzy zdzekani ludzo khwalobnje staraju. Dzak a czcscz zasluzuja wosebje jich now iny Z w ia s tu n g ö rn o szlq -sk i pod redakciju k. tachanta a schulskoho radziczerja Pnrkopa.

57 54 P r u s k a. P o jcnych pruskich nowinach khodsi we diöcesy Kulm (Chekm) do protestantskich schulow katholskich dzeczi, dokelz katholske schule pobrachuja. W e Wjeczornej Pruskej khodzi 1 4,0 7 9 katholskich dzeczi do protcstantskich schulow. P r u s k a. D zen 2 0. decembra zandzcnoho leta bu now a cyrkej w Oscherslebenje poswjeczena, kiz bu pschez smilne darh natwarjena. D o ta l so boze skuzby w hubjenym twarjenczku wotdzcrzachu. T u ta häkle w now ym czasu zakozena stacija liczi hizom duschow a ma 4 schule z dzeczi m i. K. N em sk a. Tow arstw a nemskich katholskich studentow na universitach zwonka khezorstwa hromadzcja tez darh k dopomnjeczu na jubilcj P iu d a IX. Pjenjezy dadza so k twarjcnju katholskeje cyrkwje we G rcifsw alde w Pom orskej, schtoz je jeniczke mesto z nemskej universitu, hdzez zana katholska cyrkej hischczc njeje. Tez katholscy studcnczi w Lipsku, kotrychz Pak je tarn jenoz nialo, wobdzela so na tym le rjanym skutku. Pschichodna hlowna zhromadzizna nemskich katholskich towarstwow budzc w Düsseldorfje. W ü r t e m b e r g s k a. Katholikojo tohole kralcstwa (biskvpstwa R ottcnburg) su za swjatoho wötca 2 2,0 0 0 schesnakow nahromadsili. T y r o lska. Tachantojo hako schulscy inspektorojo njechadza now ym schulskim wyschnosczam prjedawsche akty podacz. W uczerjo a wosady spjeczuja so tohorunja now ym schulskim zakonjam. Z R o m a. S w ja ty wötc je 9. merca k swojom u jubilcju 1 1. hapryla pult na w oltar a Missale (meschne knihi) dvstal. W obaj kruchaj staj z brillantam i, zkotom a slebrom jara bohacse wusadzanaj. Wschitkim meschnikam w R om je je pscheproschcnjo pöskane, zo by közdy 1 1. hapryla bozu mschu za swjatoho wötca d^erzal; tez su tarn wschitcy w eriw i n ap o m in an i, zo chcyli na tym le dnju bozu mschu slyschecz. B am zej P iu s VII. a G regor XVI. swjeczeschtaj tez 5 0 letn y meschniski jubilej, ale tchdom so niczo swjatoczne njesta. H dyz netto pschi P iu s u IX. cyke katholske kschesczanstwo najziwischo dzel bjerje, dyrbi tych to la swedomjo hrjebacz, kiz srjedziznu cyrkwje hako zhubjenu strazu a P iu s a IX. za poslenjoho bamza wobhladowachu a pschedstajachu. Z R o m a. D zen 7. merca wjeczor w udyri pschez njekedzbnoscz skuzownika we vatikanskim hrodse w ohcn, kotryz bu pak wuhascheny, prjedy hacz mözesche wjetscheje schkody naczinicz. Z R o m a. S w ja ty wötc je jutrowniczku B o z u mschu we cyrkwi s. P etr a djerzak a potom, kaz hewak, pozohnowanjo u r b i e t o v b i (mestej a swetej) wudzelik. Z P a r i z a. Najwosobnischi francözski spisowar a pesnjcr Lam artine, kiz je tudy wumrjct, besche w ot mlodoscze derje kschesczanscy woczehnjeny. T ohodla njehtosowasche w ön za pschiwzaczo njeweriwoho k. Littre do francözskeje akademije (w u - czeuoho towarstwa) Prajicy: Z tym bych pschecziwo m ojom u dobromu B o h u hkosow al. W ö n khodzesche tez k swjatym sakramentam. Joho zaskuzbow dla dasche joho khezor na krajne khösty pohrjebacz. Njeboh Lam artine njechasche Pak w P arizu pohrjebany bycz, ale w khapakcy swojoho wobsedzenstwa S a in t - P o in t pola M u cona. Tam nischa meschczanska rada wobzamkny, jomu wopomnik stajicz.

58 55 Z P a r i z a. Wösomdzesat let stary pschedsyda senata (prenjeje komory) k. Troploug, jcdyu najslawnischich prawiznikow Francozskcje je 1. merca wum rjet a 4. potom na khezorowe khosly swjatocznje pohrjcbany byk. Poslcnje wolijowanjo bofta wen 2 5. februara. Hdyz joho sarar wosady S. S u lp ice w op yta, prajesche tön skawny khory tele rjane skow a: H dyz smy wjele czitali, wjele schtudowali a wjcle ziwi byli, spoznajcmy, hdyz so smjercz b lizi, zo je katcchismus jcniczka wernoscz." F ra n c ö zsk a. P o cykym khezorstwje tworja so wubjerki (konnte) k zberanju barem za swjatoho tootea k joho jubilcju. Tak je wubjerk w P oitiersu 1 5 0,0 0 0 frankow k wobronjenju bamzowoho wüjska nahromadzit a z P ariza chcedza bjez druhim tez 4 0 fönt za bamzowe kanonirstwo pöskacz. J en d zelsk a. W öjw oda z N o rfo lk, jedyn z najwosobnischich katholskich zemjanow w Jendzelskej, je dzeü swojcje poknoletuosczc (SDiiinbigfeit) 2 6. decembra z. 1. z tym swjeczik, zo je we Arundelu zapokozeüski kawjcn k katholskcj cyrkwi pokozit, I kotraz budze tarn za 5 0,0 0 0 puntow stcrlin g o w, t. j. nim ale pot m ilijona toleri, schtoz je wön barif, twarjena. (Jllustr. Z tg.) K. J endzelska. N ow in y Weekly Register p isaja, zo je w lom pschcz jmdzclskich protestantow k katholskcj cyrkwi pschestupiko, kaz daloko je to zuate czinjcne. B jez wobroczcnymi staj 2 z wysokoho zemjanstwa, 1 2 protcstantskich predarjow, 8 doktorow z jendzelskich univcrsitow. D an ska. W e zaüdzeilym lecze podachu so schcsczo muzowjc z wokoknoscze Alscna, hdzez za let zadyn katholski duchowny wjac skutkowat njejc, na pucz do Rom a, zo bychu do bamzowoho wöjstwa zaftupili. W on i prajachu, zo su w ot bamza slyscheli, a chccdza jom u skuzicz. W o n i pschcpuczowachu N em sku, Sch w ajcaisku a Jtalsku, hacz do R om a pschindzcchu. T udy buchn, haczrnnje protestantojo, do bamzowych zuavow pschiwzaczi. T o la tudy po krötkim k katholskcj cyrkwi pschistupichu, a sluschcja netko hako dobri katholscy k najlepschim bamzowym wojakam. K. R u s o w s k a. W diöcesy W ilu a, kotraz guvcruementaj W iln a a G rodno wopschija, buchn w ot 1. januara sem zbehnjenc: 8 7 katholskich cyrkwjow, 4 3 khapakkow, 5 8 farow, 9 muzskich a 5 knjeznjacych klöschtrow. S k oro wsche su schismatikam pschcpodatc. Z K a l i f o r n i j e. B jez C hinesam i, kotsiz su so w nowischim czasu sein pscheczahnyli, su tez katholscy. W mescze S a u Francidko je jich pschez 5 0, kotrychz k. V alentini, prjedawschi M issionar we H oug-k ongu, duchownscy zastara, dokelz wön jich rycz derje möze. ; (K atholske to w a r st w a ). W one w ot pomhaja czelnym a duchownym potrebnosczam, tak zo jich rozscherjcnjo k duchownomu zbozu czkowjestwa wjcdzc. Najwjctsche su tele: 1 ) T ow arstw a s. Vincenca, kotrez so zwonka E uropy we wschech djelach sweta namakaju we uehdze m estach; wone staraja so najprjedy za czasne potrebnosczc khudych, zo bychu potom tez lepje za jich duchvwne skutkowacz mohke. 2 ) T ow arstw a rjemjeslniskich (gcsellow), Po cylej Europje a tez w nekotrych mestach druhich dzelow sweta, we mestach ze 7 0,0 0 0 sobustawami. 3 ) M issivnske towar'stwo s. Franca Taverskoho w Lyonjc, kotrez m a neiko pschez 5 m ilijonow frankow letnych dokhodow a swoje knizki (rozprawy) we 1 0 ryczach v 2 5 3,0 0 0

59 56 exemplarach czischczec; dawa. 4 ) Lcvpoldske towarstwo w Rakuskej (w ot leta ) z dokhodom ,0 0 0 sckesnakow, kotrez na m issiony w A m ericy a Afcicy natozuje. 5 ) Missionske towarstwo s. Ludwika za Bajerskn w ot l , kiz ma wokoko 9 0,0 0 0 schesnakow dokhodow a runje kaz dwe prjedy mjenowanej towarstwje z romskim wustawom P ropagandy we ycnoqcnju sleji. 6 ) T ow arstw o Jezusowoho dzeczatstwa, kiz be w lecze zhromadziko 1,7 6 1,6 7 2 frankow a za to wo pokschczenjo 3 5 7,0 0 0 dzeczatkolv a wo woczchnjenjo 2 4,0 0 0 dzeczi,fo postarako. 7 ) Tow arstw o s. B on ifaca je w ot leta hizo 7 0 0,0 0 0 toleri nahromadziko a wudalo. NaleznoscZe towarstwa. Sobustawy na leto : kk Krater Jurij z Numburga; 196. N. N. Brankaczk z Kancc; 197. M ichal Hanski z Panczic; 198. Michak Dürlich z Noweje Wjeski; 199. Jakub Kola z Jasency; 200. M arija Cyzowa z Czascc; Petr Wolenk ze Zyjic; Jakub Schokta z Khrösczic; M arija Pawlikowa z Cza- fcc; Jakub Donat z Nuknicy; Petr Hascha ze Zajdowa; Franc Gabler ze Zajdowa; Jakub B it Kral z Maksec; Jakub Glawsch z Rüzanta; Bosczij Lehmann ze Smjerdzaceje; 210. Mikkawsch Khilan z Newsec; Mikkawsch Malka ze Sernjan; 212. Jakub Zofka z Dobroschic. N a leto 1868 zaptaezi: k. Jakub Zofka z Dobroschic. N a leto 1865 zapkaczi: P. P. z K. Z e m r je ty so b u sta w : Petr Grofa, kublerski syn z Kccziny, 25. merca. Cyrkwinfki powestnik ze ferbfkich wofadow. Z B u d y sc h in a. Z e m r je te j : H ana, dz. kublerja M. Wagnera ze Sm olic, 7 let; Hanza Helena, tj. ziwnosczerja Jakuba Vita Krala z Maksec, 3 mes. Z R a d w o r j a. K sch czen i: Hana M arija, dz. Petra Barto zm erkow a; M a rija Augusta, dz. Jakub Janaka z Khelna; J a n, s. Jakuba Henki z Radworja; M a- dlena, dz. Petra Wjeraba z Khelna. Z e m r j e t a j : M adlena, wud. njeboh Petra Wobzy z Khelna, 84 l. 4 m. 2 duj.; Mikkawsch M röz z Kamjeneje, 54 l. 11 m. 23 dnj. H in c najzböznischeje knjezny z rozpominanjeini a modlitwami. dowak Handrij D u e z m a n. Zeschity pkaczi 15 np. Z a domjacu poboznoscz zrja- Rjana knizka wo Philippsdorfje, z dweju neinskeju letueju rozprawow wot kapkana Storcha wustojnje zestajana, je wuschka pod mjenom: H nadow ny wopht swjateje M arije we Philippsdorfje. (T se e z i d zel dobytk a je za cyrkej w c P h ilip p s d o r f j e p o sta je n y.s T a knizka je za 5 nsl. na pschedan pola knihikupcow Sm olerja a Pjecha w Budyschinje, pola pschekupcow Horniga a W elsa w Kulowje, pola M. Horniga w Khrosczicach a pola kapkana w Radworju. Tez expedicije Pöska ju radh közdomu wobstaraja. Czischczak L. A. Donnerhak w Budyschinje.

60 wudawany tuet towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinje. Redaktor : Miciial llciiuik. Č isło h a p v y la L e t a ik 7. rvekumeniski koncil. P om ak u, ale z westosczu pschihvtuje a blizi so podaw k, kotryz budze hako me'znik stacz msez starym a now ym czasom, haj tu tön now y czas zapoczecj. N a tutön podawk czakaja wschitke ludy a wschitcy ludzo, Pak z bojosczu abo z hnewom, Pak z wjesokosczu a wutrobnej nadziju. T vn le zadny podawk, kajkiz naschi prjedownikojo po cykych tsjoch letstotytkach widzcli njejsu, je ökumeniski koncil abo powschitkowna cyrkwinska zhromadzizna, kolraz m a so 8. decembca tutoho leta we Rom je zhcomadzicz. Wschudzom ryczi a pisa so wo tutej zhromadziznjc a közdomu katholskomu kschesczanej m a bycz nalezna w in ow atosc;, zo by tez wo tutej wecy prawy nahlad m et napscheczo wschelakim zaschmjatanym m enjenjam njepscheczelow cyrkwje a kschesczanstwa. Tohodla zda so pschiskuschne bycz, zo tez Katholski Posok" swojich lubych katholskich S erb o w wo tutej wulkej zhromadziznje powuczi. I. 1 ) Hladajo na to, schto maja wschitke htowne cyrkwinske zhromadzizny mjez sobu pschezjedne, prascha so najprjedy: schto je koncil abo cyrkwinska zhromadzizna? Je to tut prawe waschnjo pow otana zhromadzizna biskopow katholskeje cyrkwje k wuradzowanju naleznosczvw w ery, cyrkwinskeje czahnitby a kschesczanskoho ziwjenja. Njedziwajo na te zhromadzizny, we kotrychz so jeno biskopojo nekotrych krajow abo krajinow k wuradzowanju swojich wosebitych, domjacych naleznosczvw skhadzuja, zkozimy tudy swoju kedzbnoscz na te zhromadzizny, k kotrymz su wschitcy biskopojo katholskoho sweta powotani. P ra w o a winowatoscz, tajku cyrkwinsku zhromadziznu wopytowacz a tam hkosowacz, m aja wschitcy katholscy b isk o p ojo; pschetoz w oni su w ot B o h a postajeni Pastyrjo a wuczerjo Jezusowoho stad la, swedkojo Jezusoweje wery a sudnikojo

61 58 duschow po bozim prawje. Z boka nich dvwoluje so tez kardinalam, generalam a abtam cyrkwinskich rjadow sobuhkosowacz. K tom u powokani wuczeni meschnikojo a diakonojo smedza hako wuradzerjo sobuskutkowacz. Czasto su na koncilach tez wotpöskani kschesczanskich wjerchow, tola nim aja woni niczo wuradzecz, ale su jeno swedkojo biskopskich wuradzenjow. Kok wjelc biskopow ma na tajkej zhromadziznje pschitomnych bycz, njeje postajene; dosaha, zo su wschitcy pscheproscheni a k zhromadziznje pow okani, zo so közdomu biskopcj zastup dowoli a zo su wjetsche krajiny pschez nich zastupjene. 2 ) Hdyz su katholscy biskopojo staw y, je bam z hkowa tajkich zhromadziznow. W ö n dze je tön, kotryz m a w ot Jezusa moc d atu, pascz Jezusvwe wvwcy a jehnjata. N a hkös tutoho najwyschschoho pastyrja zhromadzeja so biskopojo, pod joho (abo joho pomjenowanoho namestnika) nawjedowanjom w oni w uradzeja, bamz jich wobzamknjenja wobkruczuje, a m özc, je-li trjeba, tajku zhromadziznu rozpnschczicz. B jcz bamza bychu biskopojo byli kaz wowcy bjez pastyrja, kaz czeko bjez hkowy; z nim zjcnosczcni wuczinja woni ziwe wuczerstwo Jezusoweje cyrkwje a jich zhromadzizna runja so tamnej skawnej zhromadziznje swjathch japoschtotow wokoko prenjoho bamza swjatoho P etra we Jeruzalem je (wokoko leta 5 0 po Jezusowym narodzc, J a p. staw. 1 5, ), a m a tesame praw a, waznoscz a nahladnoscz. Schtoz woni postaja a wuczinja, pkaczi wschitkim kschcsczanam a ze zjcnosczenymi mocami pröcuja so wschitcy biskopojo, tute pvstajenja we swojcj wosadze wukonjecz. Kozdy kschesczan bjerje tclc pvstajenja podwolnje a rady horje, dokelz w e, zo to njejsu cztowjeske pvstajenja, ale poruczenja po bozej w oli. N a kvzdej tajkej zhromadziznje katholskoho biskopstwa dopjelnjuje so Jezusvwe slubjenjo:,,3 a sym z w am i wschitkc dny hacz do skönczenja sweta" ( M a l. 2 2, 2 0 ), a hdzez so dwaj abo tsjo we m ojim mjenje zhromadza, tarn sym ja srjedza mjez n im i" (M a t. 1 8, 2 0 ). Közdej tajkej zhromadziznje je pomoc a rozswetlenjo swjatoho D ucha Weste, po Jezusowych stowach:,,h dyz pak tam ny Duch wernoscze pschindze, budze w as wschitku wernoscz wuczicz" (J a n 1 6, 1 3 ). Kaz tam na prenja jeruzalemska zhromadzizna möze netto tajka zhromadzizna cykoho biskopstwa prajicz: S w j a - tomu Duchej a nam je so spodobako atd." (J a p. staw. 1 5, 2 8 ). Dokelz dha swjaty D uch tajkule zhromadziznu woziwja, rozswetluje a nawod^uje, maja so wschitke postajenja we nastupanju wery a poczinkow (S it te n ) hako bojske a njezmylne pschiwzacz: Pschetoz D u ch W otca je, kiz z nich ryczi" (M a t. 1 0, 2 0 ), a pkaczi Jezusvwe skvwo: S ch to z w as skyschi, skyschi m je; a schtöz w as zacpeje, zacpeje m je; schtöz Pak mje zacpeje, zacpeje toho, kotryz je mje Pvskak" (Luk. 1 0, 1 6 ). W e wschitkich czasach dha je pkacziko, zo so tön sam z cyrkwje Jezusoweje wuzamka, schtöz so tajkej powschitkownej cyrkwinskej zhromadziznje spjeczuje. 3 ) Tajka cyrkwinska zhromadzizna njestara so wo swetne naleznoscze, ale naleznoscze cyrkwje, naleznoscze wery, naleznoscze naschich duschow. W on a njedzeka tez zane nowe wuczby, ale pschepytowawschi swjate Pismo a swjate podawizny w u- praji wona jasnje a zjawnje, schto je so wo tej abo tam nej wecy Pschecy a wschudzom weriko, abo schto z powschitkownych wernosczow w ery sczehuje. W e nastupanju cyrkwinskeje czahnitby postaja wona, schtoz je we wschelakich 'czasach k wjetschej

62 59 czescst bozej a I zböznosczi duschow w uzitne a k dobromu kschesczanskomu ziwjenju spomozne. T oh odla powoka so tajka zhromadzizna wosebje tehdom, hdyz bkudne wuczby nastawaja a so rozscherjeja; cyrkej pozbehuje swöj hköö napscheczo bkudam a bkudnikam, zo by swet wjedzak, hdze je K hrystus a hdze B e lia l (t. j. zky buch, hako nan kze a njewernoscze), zo bychu so do postuschnoscze a zjenoczenstwa wrücstli, kotsiz bechu pschez bkud w o t cyrkwje woteschli a so wotschczepili. Tajke zhromadzizny buchu powokane, hdyz bechu so wopacznoscze a zköscze do kschesczanskoho ziwjenja zapletke a wone porjedzachu ziwjenjo a wustajichu nowe duchowne brönje napscheczo now ym wopacznosczam. T e; we czasach, hdyz m öcni njcpscheczelojo kschesczanstwej schkodu a zahubjenjo hrozachu, zendzechu so cyrkwinske zhromadzizny, zo bychu sredki wuradzowake, z kotrymiz nicia so cyrkej Jezusowa a kschesczanski lud zakitacz. 4 ) W e stawiznach Jezusoweje cyrkwje namakamy z boka wulkeje mnohoscze podzelnych zhromadziznow za wosebite kraje dotal 1 8 powschitkownhch abo ökumeniskich cyrkwinskich zhromadziznow: W e Jeruzalemje (wokoko leta 5 0 ) ; 2 we N i - ceji (w l. 325 a 787); 4 we Konstautiuoplu (w l , 5 5 3, a ) ; we Efesu (w l ) ; we Chalcedonje (w l ) ; 4 lateranske we Romje (w l , 1139, a ) ; 2 we Lyonje (w l a ) ; we Biennje (w l. 1311); we Florencu (w l ) a we Triencze (w ot hacz do ). Kak wjele su wschitke tele cyrkwinske zhromadzizny k zakitanju a zdzerzenju czisteje wuczby Jezusoweje, k rozscherjcnju a pozbehnjenju swjatcjc cyrkwje, k porjedzenju a polepscheuju czkowjeskoho towarstwa skutkowake a tak nie jeno bozu czescz pschisporjake a zbozo a derjemeczo czkowjestwa spechowake, je z ujewuhasnitym pismom we stawiznach cyrkwje a sweta zapisanc a jeno njerozhladany njcwedomc abo ztow ölny a zawistny pschecziwnik möze zohnowane a wozbozace skutkowanjo powschitkownych cyrkwinskich zhromadziznow precz. Wobschernische rozpisanjo tutoho by wjacy mestna zadalo, hacz wulkoscz tutoho listna dowola. T ohodla wostajiwschi wschitko to wobroczmy swoju kedzbnoscz tcj powschitkownej cyrkwinskej zhromadziznje, kotraz m a so we najblizschim czasu (8. decembru ) we Rom je zhromadzicz. (Skönczenjo.) 3 nafcheje diöcefy. Z B u d h s c h in a. W e wschitkich cyrkwjach nascheje diöcesy je so 50letn y meschniski jubilej swjatoho wötca takle swjeczit. B o z a mscha z wustajenjom B o - zoho CzKa bu za swjatoho wötca w oprow ana, predowanjo ryczesche wo waznosczi tohole dnja a swjedzenja, a na to spewasche so T e D e u m. W e wschech naschich wosadach besche tez jara wjele ludzi njedzelu k B ozom u blidu. W Budyschinje bcsche pod wjedzenjom k. njedzelskoho predarja H e r m a n n a stejace t o w a r st w o rjemjesniskich (Gesellenverein), podpjerane w ot katholskich wuczerjow, seminaristow a nekotrych knjeznow, krasny swjedzenski wjeczor pschihotowato, na kotryz besche

63 60 wjele hosczi z mesta a ze wsow pschischko. W prenim dzele Programm«hrajcschtaj dwaj mkodzencaj jubelouverturu na klavirje. N a to dzcrzesche k. tachantski Vikar D i e n s t jara wustojnu swjedzensku rycz, w kotrejz rozpraji, kak mözemy Po pschiktadze P iu s a IX. bycz sylni pschez pschezjenoscz a jednotu, w u zitni w swernvsczi swojoho powokanja a we woprowanju scbje samhch, a zwjescleni we nadziji a dowerje na B o h a. W közdym wotdzelenju besche skönczne natozcnjo na towarstwo a joho sobnstawy. N a to spewachu seminarisczi S chönow u jubclhymnu pod wjedzenjom k. seminarskvho wuczerja Bergmanna. P otom spewasche knjezna S c h m i- dekec ariu z Händelwoho M cssias a, k. wuczcr Schmidek kavatinu z oratoria P a u lu s ", knjezna Neubnerec jenu M ozartow u kantatu, seminaristojo pschidachu hischczc G reithowe gloria, a bnctt (dw öjny spew) w ot knjcznow Wolfec a Schmidekec wobzankny preni spewny d;el. W drnhim dzele hrajachu rjemjesniscy samt dziwadkown hru (thcatcr),,j ö ;c f a joho bratsja" w ot Haserta we pjecz wotdzelenjach. W tym pschikhadzeju Ia k u b, joho 1 2 sy n o w, jastwownik a pom ischi zastojnik Jözefow y, stuzownik toho samoho (m ör), druhi jaty m ör, kralowy Pjekar a n a liw a r, komornik, Jakubowy wvtroczk E lieser, dwaj egiptskaj pschekupcaj a jcdyn officir. C yty dokhi kruch besche jara dcrje naw uknjcny, a bu wubjernje predkstajeny, tak zv Po közdokröcznym spuschczenju zaweschka pschihladowarjo dzakownje z rukomaj kleskachu. Hrajerjo sami, kotsiz su wschitku m öznu pröcu na nawuknjenjo n alozili, a tez czi, kolsi; su sich hromaduhraczo d ow u czili, zastuza najhorcyschi dzak. P o skönczenym spewje a pschcdstajenju, schtoz woboje hromadze pschez tsi hodziny trajesche, besche hischczc zhromadna wjeczer za tych, kotsiz chcychu tarn wostacz. Pschi tej samej buchn nekotre dzakownc slawy wunjesene, bjez n im i prenja wezo na swjatoho wütca. T m ile dzeü budze wescze dolho we wopomnjeczu za wschitkich, kiz su jön na te abo druhe waschnje sobu swjeczili! Z B u d y s ch i n a. N a tudom nym wuczerskim seminaru pschihotuje so 12 mkodzencow na wuczerstwo. W präparandskim wotdzelenju Pak je 2 4 schulerjow, kotsiz chcedza z dzela do wuczerskoho sem inara, z dzela pak wotbudu tarn nizsche gym nasialne klassy. S ch töz chce swojich synow na präparandu dacz, sc'zini najlepje, hdyz jich prjedy do tachantskeje schule sczele, dokclz maja tu közdh dzen 5 hodzinow schulsku wuczbu, bjez tym zo möza so na wsach jenoz 3 hodziny w schuli wuczicz. Studirow anych ludzi my katholscy we Luzicy a Sakskej hischczc jara trjebamy, nie jenoz duchownych, ale tez prawiznikow, iekarjow atd. T o m öhli sebi wosebje za-- moznischi ludzo we pomjatku wobkhowacz a na swojich synow tez w tym nastupanju neschto wazicz! 3 drezdzanfkeje diöcefy. Z D r e z d ^ a n. Haczrunje smy pschcstupjenjo grofy Schönburga hizo zkrötka w o zjew ili, podawamy tola rady hischczc nekotre nadrobnoscze Po nowischich powjesczach. T ön le rjany swjedzen sta so na dnju s. Jözefa w klöschtrje redcmtoristow (V illa C a s e r t a ) w Rom je. G rofa K arl Heinrich ze Sch önb u rg a joho m andm ka Adela rodzena grofina Rechtern-Limpurg wotpokozischtaj katholske w eryw u-

64 61 znaczo we pschitomnasczi wjele wosobnych knjezich, wosebje z N em skeje, do ru!om kardinal«reisacha a dostaschtaj w ot njoho s. sakrament firm aw anja a w oltarja. Psched kozdym teju sakramentow dzerzesche kardinal hnujacu rycz, wobraczeneju pschi tym bratra a satru mjenujo. Hdyz be skancznje kardinal T e D e u m zaspöwak, spewasche cyka zhramadzizna z horcym dzakam sobu. B a m z poczesczi k. grofu z pschipöslanjom kwetkow. rosa S chönburg je wjele puczowat a rakuski officir pabyk, pschez czoz je katholsku wuczbu zeznak a lubawacz nawuknyl. Tez pschestupjenjo joho satry M a rije, netto grofiny Q u a d t-j s n y, besche joho k tom u mefo, zo katholsku wuczbu schtudowasche. W otradzeli bechu jomu a joho mandzelskej pschestupjenjo doscz jara pschez hrazace a pschcczelne lilty. Psched pschestupjenjom pschijedzeschtaj starschej knjeni grofiny do R om a a zadaschtaj rozryczenjo z nemskim protestantskim predarjom. T o tez mkoda grofina pschida, ale tez predar njemözesche ju pschi jeje pschcpokazanju a wotmokwjenjach khabkatu sczinicz. Netko staj so ftarschej spokojikoj. Ale w Sakskej haruja now iny hischcze jara na k. grofu S ch önburga. Kaz so powjeda, je w on tat mjenowane konsistorialne prawa ze swojeje strony za schönburgske recess-knjejstwa druhim lutherskim grofam rady w otstu p il; patronatske prawo pak jom u wzacz njemoza! Cyrkwinske nvwinki a pvwjescze. Nemska. W e wschech wjetschich cyle abo z wulkoho dzela katholskich mestach bechu na bamzowym jubileju wulkotne swjatocznoscze, kemsche, zhromadzizny, wobdarjenjo khudych, koncerty, illum inacija, czahi z faklemi atd. Najziwischo a najkrasnischo je drje w Kölnje nad R ajnom byto; tamnischi born (cyrkej) je so pschi illum inacii dyrbjak woprawdze wulkotny pokazacz! Z P a d e r b o r n a. B onifacijow e towarstwo je w poslenich tsjoch letach 2 8 nowych duchownskich stacijow zakoziko, tak za m a netk mestow zastaracz, hdzez wone duchownych pak z dzela, pak cyle zdzerzi. B jez tutym je tez zda za katholskoha duchawnoho w S eb n icy w Saksonskej postajena; tola pak so tönsam y hacz dotal njeje zapokazak, dokelz so to hischcze wschelakich napschecziwnosczaw dla stacz njeje mohko. Nowych schulow bu 4 5 za ton czas zatozenych, tak za netk towarstwo s. B onifacija schulow, kiz je wone zalozilo, zastara. K. Z F r a n k f u r t «. Adressa na s. wotca k joho jubileju bu we 2 4 biskopstwach Nemskeje podpisana a dost«1,2 6 0,0 0 0 podpismow, ze Saksonskej podpismow, bjez nim i nasch kral a pryncaj Albert a J u r ij. Tak daloko hacz je znate, sczelechu 8 bajerske biskopstwa 7 2,0 0 0 schesnakow hako wosebity w opor, biskopstwo Paderbarn 1 9,0 0 0 to i.; biskopstwa M ü n ster 2 4,0 0 0 t o l.; W rotskawa 2 0,0 0 0 to l.; Saksonska z wobej diöcesow t o l.; F ulda schesnakow; H ildesheim n orto w ; R ottenburg 4 1,3 5 6 nortaw a t. d. Limburg zakozi jenu missionsku staciju. W ot tych druhich diöcesow dalische znate njeje, jenoz w ot E rm landa a C ulm a (hdzez je wjele P olakow ) w em y, zo budza pjenjezy, k tom u n a«bäte, za wosebite naleznoscze diöcesy natozecz.

65 62 Z Krako wa. R abin (zidowski duchowny) W isnicki tudy dasche so 2 1. me'rcu kschc^icz w cyrkwi dominikanow w pschitomnosczi wjele poboznych. Sakram ent kschczency a potom tez woktarja wudzeli jomu farar S erw atow sk i. G eneral K raszewski a grofina M arcellowa Krasicka kmötseschtaj. Z R o m a. D zen 1 0. hapryla besche cyrkej s. P etr a w osw etlena a 11.be cyke mesto illum inirow ane a tez wulka wohnjohra (Feuerwerk). Bajerski wjerch Löwenstein powoka zhromadziznu wosobnych N em cow do wojerskoho kasina (bjesady), zo by wscho trebne so wuradzito dla pschepvdacza adressy a darow (1 M illion frankow). W nemskej narodncj cyrkwi besche na jubilejskim dnju swjatoczna B o z a stuzba, pschi kotrejz k. kanonik M oufan g z M a in za predowanjo dzerzesche. Tez w cyrkwjach druhich narvdow besche swjcdzen. Jtalska mkodoscz je Pschez deputaciju ze zbozopschejacej adressn 2 5 0,0 0 0 frankow pschepodaka. Knjenje italskoho a cuzoho zemjanstwa su tez wosebitu adressn a nahladne dary bamzej pschepodake. W owka w öjwody Robert«z P arm a pöska bamzej 1 0 0,0 0 0 frankow. Wuherska deputacija pschepoda nekotre sta tysac frankow. Tez z Francözskeje, Belgiskeje, Jendzelskcje a Schpaniskeje pschindzechu deputacjje. P in s I X. je wjele wotsudzenych politiskich zköstnikow wvbhnadzik. Cuzych ze wschech krajow je tu jara wjele. D zen 1 1. hap ryla wozjewjachu wutsele z kanvnvw na jandzelskim hrodze a zwonjenjo zapoczatk swjedzenja. Wokolo 8. hodziny dzerzesche bamz mjelczacu B o z u mschu' we s. P e - trow cj cyrkwi z wulkej assistencu. Pokdra sta ludzi bu k B o zom u blidu pschipuschc^ene, najprjedy schtyrjo hölczata ze syrotnoho domu T ata G io v a n n i, bjez n im i mkody M o rta ra (syn zidowskcju starscheju, pschi kotrohoz wobroczenju be wulka hara w europiskich nowinach). P o B ozcj mschi wudzeli swjaty w ötc japoschtokske pozohnvwanjo pschitomnym a potom sta so zbozopscheczo pschez najwosobnischich zastojnikow a wotpöskanych. Popokdnju po pschedstajenju, pschepodaczu adressow a po pschipuschczenju k wokoschenju nohi ( t r. kschiza na bam zowym czriju ), dzerzesche bamz dleschu italsku rycz. W ön prajesche, zo budze katholska cyrkej pschecy dobywacz pschecziwo swojim zjawnym a potajnym njepscheczelam. H dyz be sköncznje z dobrej nadziju na pschichod cyrkwje spomnik, wudzeli w ön pozohnvwanjo a bu ze staw u postrowjany. N a torhoschczu psched s. Petrow ej cyrkwju hrajesche bjez tym wojerska hudzba. Popokdnju wudzeli bamz tez pozohnowanjo mestej a swetej z balkona s. Petroweje cyrkwje. B a m z je wysche zbozopscheczow pschez pöskancow tez direktne zbozopschecza dostak w ot monarchow Pruskeje, Jendzelskcje, Rusowskeje a W ü rtem - bergskeje; dale su jomu gratulirow ali wotehnata khezorowa z M exik a, kralowna Jsabella, wöjwoda z Toskany a wjele pryncow atd. Wulkowjerch W lad im ir z Rusowskeje je tydzen prjedy pola bamza pobhk a wot njoho pscheczelnje pow itany byk. B a m z je na swostm jubileju khudym, tez z tamnischeje zidowskeje wosady, wjele wudzelik; bohaczi zidza bechu k tomu tez wjele pkatu pschepodali. 3 R o m a. D zen 1 2. hapryla je bamz na B o zej mschi Pschitomny byk we hospitalu T a t a G i o v a n n i, dokelz je so wön na tym le dnju leta z G aety domoj wröczik. Tohorunja besche potom pschi T e D e u m, kiz bu pola s. Hanze e x t r a m u r o s dzerzane, dokelz be bamz na tym le dnju leta pschi spadnjenju jenoho wjelba tarn njezranjeny wostak.

66 63 Z R o m a. Cuzych beschc na bamzowhm jubileju pschez 8 0, Tez wjele wotpöstanych ze wschelakich mestow bamzowoho kraja je fern pschije'lo z darami wschclakich swojich produktow (wupkvdow), z kotrymiz chcychu bamza a joho wöjsko zwjeselicz. T u je luboscz widzecz! Z R om a. W nowinach L a V e r g i n e podawa bamzowy komornik mjena tych bamzow, kotsiz su 5 0 letn y meschniski jubilej swjeczili. S u to: J a n X X I I., Rjehor X L 1 K alixt I I I., P a w o t I I I., Paw ok IV., Jnnocenc X., Klem ens X., 3nnocenc XII., Benedikt XIII., K lem ens X I I, Benedikt X I V., P lu s V I., P lus V I I. a Rjehor X V I. W osebity swjedzen a k tom u tak wulkotny pak njeje zadyn swjeczik hacz nasch P in s I X. Z R o m a. S w ja ty wötc je tez pschez telegraf wjele zbozopscheczow dostat. Na pschedwjeczorje swjedzenja pschindze tez z B a ltim o re z Ameriki jedyn laczanski zbozopschejacy telegram m w mjenje Nem cow we zjcnoczenych statach. Sch p an isk a. S e jm (kortes) dotal krala, kotrohoz tola wjetschina wobydlerjow zada, hotowoho n im a. R a n portugalskoho krala, kotromuz chcychu schpanisku krönu poskiczicz, je so do predka za sebje a swoju swöjbu zapowjcl. S n a d z sköncznje jedyn z republikanskich generalow scbi krönu na hkowu staji. Njespokojnoscz pschibjera, dokelz krajny dokh a dawki pschccy rostn. W nekotrych wjetschich mestach su z nowa zbezki bykc. Tez bohata kupa Kuba (w A m ericy) so najskerje wot Schpaniskeje wottorhnje. F rancözska. N ow in y U n iv ers" su k bamzowomu jubileju 1,1 1 6,0 0 0 frankow nahromadzile. D a r y ze wschech krajow do R om a pöstanc wuczinja drje pjecz nülijonow frankow. A m er ik a. Tez z najdalischich krajow za morjom pöslachu swjatomu w ötccj dary z adressami. Tez najkhudschi katholscy so na woporach wobdzelichu a wschelacy darichu te sleborne pjenjezy, kotrez bechu scbi na wopomnjcczo skhowali. W dwemaj wosadomaj mesta B altim o re zeskladowachu puntow sterlingow. ( P i u s IX. a joho dzekawoscz.) P iu s I X., nasch najwyschschi biskop, je bamz a nastupnik swjatoho P etra. B o z a ruka je najwschelakorische dopuschczenja a wodzenja tohole na skutkach a poczinkach bohatoho ziwjenja, kroczele joho mlodoscze, kaz podewzacza joho muzskich let pschewodzala. Z e wschelakimi wobstejnosczemi ziwjenja dyrbjesche so w ön pschez swoje samsne nazhonjenjo zeznacz, w najwaznischich cyrkwinskich zarjadowanjach so«w uw uczicz, waschnja a potrjebnoscze Europy kaz tez najdalischich ludow Ameriki wid^ec^ a sköncznje pschez dolholetnu schulu czerpjenja so pschihotowacz, hacz bu k wuwjedzenju bozich wotpohladanjow wot toho Knjeza na stvk s. P etra pozbehnjeny a hako namestnik Khrystusowy postajeny. Hako czkowjek, hako kschesczan, hako wyschschi meschnik je sebi P iu s I X. luboscz weriwych a pschipöznaczo cykoho sweta dobyl. Joho miloscz a poniznoscz, joho dobrocziwoscz a darniwoscz pschecziwo khudym, joho nadobne mysle za wschitko werne a rjane, za wedomnoscz a wumjenstwo (kunst) su znate. W jele schpitalow a khezow za khudych, wjele schulow a w ustawow w Rom je a w druhich mestach dzakuje jom u swoje wobstaczo. Nastupajo japoschtoksku dzekawoscz P iu s a I X. spominamy, kak je wön w najdalischej A sii a A u stra lii, w potdnischej a potnöcnej

67 64 Am ericy a tez w njepschistupnych pusczinach Asriki 1 5 japoschtolskich vikariatow, 1 japoschtotsku delegaciju a 6 japoschtokskich präfekturow, potajkim 2 2 whschschopastyrskich missionskich mestnow zakozik a z cyla w zalozowanju nowych arcbiskopstwow a biskopstwow, haj cykych cyrkwinskich provincow jara dzekawy byt. W druhich swetadzelach (zwonka Europy) samo zakozi w ön 6 arcbiskopstwow a 6 7 nowych biskopstwow, potajkim z m jcnowanym i 2 2 japoschto'skimi vikariatami 9 0 wyschschopastyrskich stotow. R unje tak zakozi wön w Europje (w Rakuskej, Francözskej, Schpaniskcj, Jtalskej, Hollandskej a Jendzelskej) znowa 1 9 arcbiskopstwow a pschida 4 0 nowych biskopstwow, tak zo je wön, hdyz k arcbiskopstwam pozbehnjene prjedawsche biskopstwa sobu liczim y, zakozik: 2 5 arcbiskopstwow, biskopstwow, 2 2 japoschtokskich vikariatow z biskopami. T o dawa nowych biskopskich stolow. Hdyz je z cyta arcbiskopskich a biskopskich stolow z biskopami i n p a r t ib u s wokoko , dha mözcmy prajicz, zo je P in s I X. w czasu swojoho knjezenja dwe tseczinje tych samych wobsadzit, nekotre hizo druhi kröcz; pschetoz w ön je hizo pschez biskopow wobkruczit. Kak wjele je wön za w eru, czahnitbu a bohustuzownoscz cz in il, je znate. (H ladaj tez K. Posot, , P in s I X. hako bamz a hako kral.) dtaleznofcze towarstwa. Sobustawy na lese 18G9: kk Handrij Najcz z Belczec; Mikkawsch Hajna ze Sloneje Borschcze; wuczer I. Pjetasch z Khrösczic; M. Berowa z Kopschina; 217. I. Kummer z Czasec; Cyz ze Z yjic; M ichat Haschka ze Sulschec; 220. Jakub Kokla z Khrösczic; M arija Strancowa ze Auric; 222. priorka R. V. Paula z klöschtra Marijnoho D ola. Dobrowölne dary: Zakub Kokla z Khrösczic 5 nsl.; R. V. knjezna priorka Paula 15 nsl. Cyrkwinski powestnik ze serbfkich wofadow. Z Budyschina. Kschczeni: M ichal M ikiawsch, s. Zakuba Laukusa z podhroda; Louis, s. W ylem a Rohdy z B. ; J a n J u r ij, s. wojuarja A. Howaka z B.; J u r ij H u go, s. wojuarja Zarjenka ze Z idow a. Zemrjeta: R osalia, wudowa pischcjeletwarjerja Rennera, 8 8 let. N ö o w c najzböznischeje knjeznh z rozpominanjemi a modlitwami. dowat Handrij Duczman. Zeschity ptaczi 15 np. Za domjacu poboznoscz zrja- W knihikupstwje S m olerja a Pjecha tudy je na pschedan: Wobraz P iu sa IX. ze serbskim podpismom: K dopvmnjenju na potstalelny meschniski jnbilej Piusa IX." Po jenhm 5 np., za toter 100. D a s Büchlein vorn Papste Pins IX. Bon Herchenbach. 2 nsl. 5 np. N ß. Wsche katholske druhe knihi so rady a speschnje wobstaraja. Czischczai L. A. Donnerhak w Budyschinje.

68 wudawany tuet towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinje. liedaktor : Midiał lldrnik. Čisło 9. I m eje Lĕtnik 7 Oekumeniski koncil. i i. 1) Pschez cyle 1 8 letstotytkow, kaz dotho katholska cyrkej wobslcji, wozjewja so hako najrjenscha hwezda pastyrska starvscz a pröca bamzow wo cyrkej Jezusow u, luo zbozo ludow a rozscherjenjo a wobkruczenjo bozoho kralestwa na zcmi. N a to spomina swjaty rootc, we powokacym lisczc" prajicy: R om scy biskopojo dha, nalozujcy tu w ot Knjeza Khrystusa samoho pschez wosobu swjatoho P etr a po böjsku pschepodatu m öc a starvscz k pasenju cykoho Knjczowoho stadka, njcjsu zenje zakomdsili, wschitku pröcu na so bracz a wschitku dobru radu pschijecz, zo bychu wschitke ludy, splahi a narody w ot skhadzenja stönca hacz do joho zakhada wuczbu swjatoho sczenja spoznate a khodzicy na puczu wernoscze a sprawnoscze weczne ziwjcnjo dostalc. W schitcy wjedza, z kak njewustawacej starosczu su so czisami romscy biskopojo pröcowali poktad wery, czahnitbu a swjate a wuczene kubtanjo meschniftlra, a swjatoscz a dostojnoscz mandzelstwa schkitowacz a kschesczanske knbtowanjo mlodziny wobeju splahow wschednje böte pozbehowacz, a naboznoscz ludow, bvhabojoscz a poczestnoscz poczinkow hajicz a sprawnoscz zakitacz a tez pokoj, porjad a zbozpwnoscz swetnoho tow arstw a na wschitke waschnjo polekowacz. T ez njejsu czisami bamzojo, hdyz to za wuzitne dzerzachu, wosebje wc jara czezkich muczenjach czasa a wobschkodzowanjach nascheje swjakeje wery a swetnoho towarstwa zakomdzili, powschitkowne cyrkwinske zhromadzizny p ow otacz, zo bychu ze wschitkimi biskopami katholskoho sw eta, kotrychz je D uch swjaty Postajit, wobknjezicz cyrkej b ozu, we zhromadnym w uradzow anju a ze zjenosczcnymi m ocami wschitko to pschedwidnje a mudrje postajili, schtoz mohko wosebje k wuprajenju zasadow w ery, k zahnaczu knjezacych bludow, k zakitanju, wujasnjenju a rvzwijenju katholskeje w uczby, k schkito-

69 66 wauju a porjedzenju cyrkwiuskeje czahuitby a wurjedzeuju pokazeuych ludzachch poczinkow dowjescz." (Litt. Ap. Pii IX. de oecum. Conc.) 2 ) Tasam a ftarofcj, kotraz jc w ot swjatoho P etra fern, kiz tuteje swojcje lubosczc dla jc bostaf, pascz Jezusowe wowcy a jehujata, pschckhadzaia a so dale podawata w ot bamza na bamza wösomuacze letstotytkow dokho hizon, wona bydli potna a nadobna tez wc wutrobjc toho bostojnoho biskopa, kotryz wc naschim czasu scdzi na slolc swjatoho P etra wc R om je. P iu s I X. znaje lepje dyzli schtö druhi na cykym sweczc, potrebnosczc a dnchowne khoroscze naschoho czasa, a w ön wvbzaruje wutrobnischo dyzli schtö d ru h i, zabkndzenjo a schkodu duschow, pschcz Khrystusa wumozcnych, a böle, dyzli schtö druhi, napina w ön swoje mocy na to, zo by so porjedziko, polepschilo a psched schkodu zwarnowako wschitko, schtoz hischcze je z pomoeu bozeje hnady müzno. P o dolhich rozwazenjach a najnutruischich modlitwach dha je w ön pschi sebi wobzamkuyl, napscheczo khorosczam naschoho czasa natozicz najmöcuischc, najsylnische a najspoiuoznischc lekarstw o, kotrez swjata cyrkcj wobsedzi: powschitkownu eyrkwinsku zhromadziznu. Schtoz beschc w ön tak pschi sebi wobzamknyk, to wupraji w ön preni kröcz zjawnjc 2 6. junija , hdyz besche so pschi pschileznosczi wösomnaczestowletnoho wopomnjccza m artrarstw a swjatcju japoschtolow P etra a P a w o la wjacy hacz biskopow wc Rom je zhromadzilo. W ön prajesche: H izon dawno smy we m ysli rozpomnjeli, schtoz je so wschelakim z naschich czesczownych bratrow pschi wosebitych pschilezuosczach wozjcwilo, a nadzijamy so, zo budzemy to tez nehdy dokonjecz möc, kaz khetse budze tu w ot n a s zadaua pschihodnvscz: mjenujcy zo swjatu ökumenisku a powschitkownu zhromadziznu wschitkich biskopow katholskoho sweta wotdzerzimy, na kotrejz bychu so wc zhromaduych wuradzcnjach a ze zjenosczeuej pröcu nuzuc a w u - zitne sredki wosebjc napscheczo telko zkomu, z kotrymz je cyrkej boza tlöczeua, z bozcj pomoeu nalozikc. Z toho so wescze stauje, kaz m am y uajwjetschu uadziju, zo budze, po rozehnaczu smerkow b lu d a, z kotrymz su m ysle smjertnych pvkrytc, swetto katholskcje weruosczc swoju zbozowuu swetloscz rozscherjecz, pschez kotruz bychu tooni z pomoeu bozeje hnady werny pucz k zböznvsczi a sprawnosczi spözuali a na nitn wostali. Z toho tez so stanje, zo budze cyrkej kaz njcpschewinjene, derje zrjadowaue wöjsko njepscheczelske pospyty napschecznikow w otrazycz, napady zkamacz a nab n im i dobywajo kralestwo Jezusa Khrystusa na zemi daloko a scheroko roznjescz a rozplahowacz." ( A l l o c. P i i I X. d i e 2 6. j u n ) 3 wjesvkosczu powitachu zhromadzcni biskopojo tele wulke a wazue skowa a powjescz wo tym so speschnje Po sweeze rozujese a wschitkich woczi zlozowachu so do R om a, czakajo na htüs Jezusowoho namestnika na zemi, kotryz biskopow k wulkej zhromadzizujc powoka. Leto pozdzischo, 2 9. junija , wuüdze w R om je pismo, pschez kotrez bamz P iu s I X. zepjcrajo so na möc, kotruz m a w ot samoho wschohomöcnoho B o h a W ötca a S y u a a S w jatoho D ucha po sw jatym aj japoschtokomaj P etru a P aw ole a na rabit a pschihlosowanjo czesczownych bratrow kardiualow w otrjada swjatych wobrjadow, pschizjcwja, pschipowjeda, postaja a p ow ola ökumenisku a powschitkownu eyrkwinsku zhromadziznu, kotraz m a so we skawuym mescze Romje wc pschichoduym leeze we vatikanskcj basilicy dzerzecz a

70 67 wüsmh dzen beecmbia, na swjathm dnju njewoblakowanoho podjecza bozeje rodziczerki knjezny M arije zapoczec^, pokraczowacz a z bozcj pomocu k Joho czesczi a k zbozu chtoho kschesczanskoho luda dokonjecz." W ö n chce a porucza, zo dyrbja wschitcy patriarchojo, arcbiskopojo a biskopojo, kaz tez abtojo a wschitcy bruzy, kotsiz maja pschez prawo abo dvwolcnja mćc, na powschitkownych zhromabziznach pschebywacz a hkosowacz, na tute pschizjewjenu cyrkwinsku zhromabziznu pschiücz abo so pschez zakoüscy potnomöcnych zastupnikow zastupicz bacz. W o t toho czasa czinja so we Rom je wschitke pschihotowauja a wurabzenja, kotrez su k tajkej zhrvmabziznje nuzne. Wysche toho wundze 8. septembra japoschtolske pismo na wschitkich biskopow orientalskoho mobrjaba, kotsiz z japoschtokskim stokom zjenosczeni njejsu, we kotrymz bamz P lu s IX. tutych biskopow wopschisaha, napom ina a nutrnje p ro sy, zo chcyli tez w oni na tule powschitkownu cyrkwinsku zhromabziznu pschiücz, zo by so stara luboscz zasy wobnowika, m er zasy w röczil a Po bolhich smerkach zrudoby a po dokhotnej czme rozkory wschitkim zasy swötto zabaueje pschezjednoscze zasweczilo. W e pismje w ot 1 3. septembra , wschitkim protestantam a druhim njekatholikam wubatym napomina P in s IX. wschitkich a közboho, zo chcyli so rozhlabowacz, hacz hischcze steja na puczu w ot Khrystusa wnpisanym, kiz wjedze k wcczncj zböznosczi, a zo chcyli zapschijecz pschileznoscz tutese cyrkwinskeje zhromabzizny a so wntorhnycz pröcowac; z postajenja, we kotrymz wo swojej zböznosczi wöstoscz bobyc; njem özeja?) 3 ) R nnje we naschim czasn je tajka zhromabzizna w uzitna a nnzna, a swjaty wötc pomjenuje we swojim powotacym pismje ne'kotre tajke khoroscze naschoho czasa, prajicy: H izo n wschitkim je znate a wöbom o, kak zatraschny wichor netto howri napscheczo cyrkwi a w ot kotroho a kak wulkoho zkoho je czlowjeske towarstwo bom apytane: a ) w ot najwjetschich njcpscheczelow B o h a a czkowjekow je katholska cyrkej, jeje rbozowna wuczba, czesczowna möc a najwyschscha nahlabnoscz tutoho japoschtokskoho stola pschimana a poteptana; b ) wscho swjate zacpete a cyrkwinske kubka kranjene; c ) biskopojo a nahladni bozim sluzbam pobaczi muzojo a katholscy zmysleni czkowjekojo su na wschĕ waschnjo pschesczchani, klöschtyrske zjenoczenstwa zbehnjcne; d ) bjezbozne knihi a mörapolne czasopisy a wschclakore najschköbnische sekty wschubzom rozscherjcne; e ) wnczenjv wbohcje mloboscze je skoro wschubzom bnchowstwej wzate, a schtoz je harsche, na nie m alo mestach wliczerjam njesprawnoscze a bfuba pschepobate; f ) pschez to je so k naschej a közboho bobroho najwjetschej zrubobje a k nihby boscz woplakujomnej schkobze buschow rozschcrila bjczboznoscz, skazenjo poczinkow, rozwuzbzena samowölnoscz, natyknjcnjo ze wschclakimi zkymi napohlabami, ze wschemi ztösczemi a njekniczomnosczemi, wobschkobzenjo böjskich a czlowjeskich zakonjow, tat zo je nie jeno nascha swjata w e r a, atc tez czlon'jeske towarstwo na wobzarujomue waschnjo wobschkobzene a pschcsczehanc." (Litt. Apost. Pii IX. d e o e c u m. Conc.) W e tutych skowach su naspomnjene najczczsche r a n y, na kotrychz czkowjestwo we naschich czasach czerpi, a kotrez zahubjenjo a zapusczenjo hroza cylom n swetej, *) *) W o tutej naleznosczi chccmy, da-li B öh, pozdzischo wuwjednijcho poryczecz.

71 68 jc-li so jim we praw ym czasu mjcza njestaji a wuhojcnjo njeporadzi. Z toho so hizon widzccz da, schto budze so na tutcj cyrkwinskcj zhromadziznje hkownje w uradzecz o na czo budzeja zhromadzeni biskopojo wosebje swoju kedzbnoscz zkozowacz. 4 ) Pschedmjct tutych wuradzcnjow naspom ina tamne powokace pismo ze sczehowacymi skow am i: N a tutej öknmcniskej zhromadziznje m a so wschitko to z najkedzbnischim pschcpytowanjom rozpomnicz a postajicz, schtoz so wosebje we tutych czezkich czasach na wjetschu czescz bozu, na njewobschkodzenoscz wery, na dostojne swjeczenjo bozich stuzbow, na wecznu zböznoscz cztowjekow, na czahnitbu a spomozne a bobnite wukubtanjo wvbojoho (t. j. swetnoho a klöschtyrskoho) duchownstwa, na wobkedzbowanjo cyrkwinskich kaznjow, na porjedzenjo poczinkow, na kschesczanskc rozwuczcnjo mtodoscze a n a zhromadny pokoj a pschezjednoscz poczahuje. A tez z najwjetschej pröcu zmeje so staracz, zo by so z bozcj pomocu wschitko zko w ot cyrkwje a czkowjeskoho towarstwa w otstroniko; zo bychu so wbozy zabkudzeni zasy na praw y pncz wernoscze, sprawnoscze a zböznoscze dowjedli, tak zo by po wukorjcnjcnju zkösczow a bkndow nascha nadobna wera a jeje wozbozaca wuczba wschndzom na zcmi zasy w oziw ita, wschednje so böte rozscherjata a knjezita a zo bychu tak poboznosc;, poczestnoscz, prawdoscz, sprawnoscz, luboscz a wschitke kschesezanskc poczinki k najwjetschomu wuzitkej czkowjeskoho towarstwa rostke a kczeke." (Litt. A p o s t. P ii I X. d e o e c u m. C o n c.) T o je wotpohlad pschichodncjc cyrkwinskejc zhromadzizny a közdy dvbry, schtözkuli je, möze so na nju wjeselicz. W erno je, zo wscho njebud^e z dobom porjedzene, dokelz mözcja cztowjekojo ze swojcj swobodnej w olu so tez najwuzitnischim postajenjam spjec^vwacz; ale budze to prcnja kroczcl k porjedzenju a k lepschomu. Schto pak je na nam i, zo bychmy tcjele zhromadzizny dla czinili? Z aw erno, zradowacz a wjeselicz so smemy z cykeje swojeje w u tro b y, zo smy sobustawy tutejc cyrkwje, kotraz jcniczka we cykym swecze tajkulc zhromadziznu ze wschitkich ludow, narodow a krajow zhromadzicz zam ozi. K tom u so nam stuscha nutrna m odlitw a k B o h u za toho, kotryz je tule zhromadziznu powotak, zo chcyt B ö h jomu joho ziwjenjo zdzerzccz, hacz budze zbvzownze dokonjanc, schtoz je tak dowernje zapoczatc. S a m t pak chcemy so we dospoknej poskuschnosczi kruczischo pschizamkac; swjatej cyrkwi, kotraz je zakkad a stotp wernoscze a kotraz je sebi we wschitkich czasach njewuprajne zasknzby wo czescz bozu a zbozo cztowjekow nahromadzika a we njebjesach dzerzi bvhate zne w o t toho, schtoz wona na zemi syje, plahuje a k zratenju pschihotuje. II. D. Loreto w Jtalskej. (S könczcnjo.) P ö d la swjeczecza s. M arije stcjitaj na woktarju slebornej swjeczeczi (buscze) s. Iözefa a s. H any; schtoz je cyle pschistojne, dokelz staj tez wonaj w tym le domiku bydlikoj. Zastupm y netko do druhoho abo zadnjoho wotdzelenja swjatoho dom ika, kiz i l Santo C a m m in o (swjate wohnischczo) reka.

72 69 N a praw icy a lewicy stcjitaj pschi m u ri dwaj khamoraj. W prenim khowa so do zkota zasadzena schalka abo schkliczka ( s c o d e l l a ju m jeu u ja), kotraz je w ot swjateje fam ilije trjcbana byka. Z khwilcmi pschikhadza tarn meschuik, wozmje tu schkliczku do ruft a puczowarjo popokoza do njcje p aq erjc, Medaille a druhe w o- Pomnjenske wecy, zo bychu je tak pschcz dötkanjo poswjcczicz d a li.* ) Tez dadza toobu na njej pschcbezecz, kotruz Potom khorym noscha. W druhim khamorje su stare drvhotnoscze, kotrez buchn swjatomu domikej barjenc. Tez je tarn kruty kaschcz k woporam za cyrkej. Napscheczo durjam wisataj mafaj zwöuczkaj, kotrajz staj ze swjatom domom ze zidowskoho kraja fern pschischkoj. T ez widzi so tarn wjele zidzauych meschkow abo möschniczkow z kruchami kamjcnjow a kalka (crm enta) w ot s. domika. Bojoscz psched exkommunikaciju a schtrafami, z kotrymiz so wobschkodzerjam s. domika hrozy, je tele kruchi zasy pschinjesta, hdyz bechu prjedh pschcz njerozmyslenu pobozuoscz tudy wotbite a wzate. W opytowarjo s. domika wostanu najböle pschi durjach tohole wotdzelenja; my pak smedzachmy sebi nutska wscho dcrje wobhladacz. T u je widzec^, zo kamjenje w muri njejsu trjebaj hromadu dzerzane pschcz wobnowjenjo abo kalkowanjo. B jez dobrohv zwjazka, bjez zaktada (abo gru n ta), ani ruuopadnje (do lu ta ) stejace dzerza tele murje tudy hizo telko stow let! S ch tw örte durje su bta spiralnoho skhodzika, kotryz tarn na m arm orow y wjelb s. domika horje wjedze. Dokelz tarn w ot swjatych m uri niczo widzecz njeje a niczo so njenamaka hacz pschiprawy za spuschczowanjo a zbehanjo lam pow za s. bomif, njejsmy horje schli. Hdyz sym W am, lubi czitarjo, swjaty bomif wopisak, chcu pschistajicz, zo je tudy hizo jara wjele spodziwnych wustrowjcnjow a dziwow so ftafo w ot pschikhada s domika hacz do naschich czasow. Tez nasch uetczischi bamz, swjaty w ötc P iu s IX. je tudy swoju strowoscz a powokaujo k duchownstwu sebi wuprosyt. Hako mkodzenc w leczc , hdyz bu w Rom je padaweje khoroscze dla w ot cyrkwiuskcje a tez wot swctneje skuzby wschudzom wotpokazauy, puczowasche grofa M a stai Ferctti wot swojoho naroduoho mesta S iu ig a g lia peschi sem, dosta tudy s. sakrameuty a poruczesche so do zastupucje pröstwy s. M a r ije, a jomu bu pom hane, tak zo po krotkim pobyczu pola swojeju starscheju zasy do R om a dzesche na duchowuske schtudije. Hako bamz P iu s IX. je wön husto dzakownje na mjeuowane puczvwanjo spominak a w lccze z nowa swjatoczuje tele swjate mefto wopytak. P o dokonjcuju pobozuoscze a po wobhladowauju wschoho buchmy w ot P. Jgnaca bo sala cyrkwinych pokkadow (Schatzkam m er) wjedzeni, kotryz je cyrkwi pschitwarjeny. Psched wurubjcnjom pschcz Fraucozow na fönen 1 8. letstotka besche pokkad njesmernje bohaty, wosebje na zkotych, sleboruych a wusadzanych wecach, w ot wschelakich wjcrchow a mestow darjcuych, a tez swjaty bomif mejesche bjez druhim 2 3 zlvtych lam pow psched swjeczeczom s. M arije a 4 7 sleboruych psched wottarjom a *) W ysche tajkichle w opom njenkow a hizo spom njenych swjeczatkow b ato aja mnischa tez we papjercy zaw alen y P ro ch, kotryz so z czasam i w o t m u ri w otm jecze; fcale pschedaw aja so schkliczki a zwönczki Po form je tarn so nam akaceje schkliczki a zwönczkow dzetane.

73 stobornych wokoko domika. Schkoda pschez tam ne wurubjenjo trjechi nie jcnoz domik sciniön a joho cyrkcj, ale tez histori'ju a wumjenstwo (k u n st); wosebje zkötnicy o re'zbarjo mözachu tarn wjele nawuknycz. T ola tez to. schtoz su weriwi wot 60 let znowa nawdali, je wobdziwanja hödne. Sw jeczo wobsedzi zasy krasnej krönje, swjaty domik m a zasy mnohoscz drohich lam pow, haczrunje njejsu tak wubjcrne kaz prjedawsche, a sala pokladow w 6 1 schkleüczanych khamorach khvwa wschelake kheluchi, vasy a druhe sudobja, kotrez su wschelacy wjerchojo a bamzojo sem d arili. T o su möcnje ryczace swedczcnja wo naboznej m ysli kaz tez wo mocy zastupncje pröstwy s. M arije. Z nafcheje diöcesy. Z R a d w o r j a. Zandzene jutry je 1 0 dzeczi naschu farsku schulu wopu- schczito, a 3 3 uowych zaslupi, tak zo nascha schula netto dzeczi liegt, mjenujcy w prenjej rjadowni 5 6, we druhcj 4 8, we tseczej 5 8 a we schtwörtej 4 9 dzeczi. W e zandzenym lecze wza nam smjercz 2 dzesczi a 7 wopuschczichu tudom ny schulski wokrjes. K. Z R a d w o r j a. Pjatk, 1 6. hapryla, bu czesliski mischtyr J a n Sch örb el z Luha we naschej farskej cyrkwi do zhromadzizny katholskeje cyrkwje horjewzaty. Z e Z d zerje. T udom na schula liegt letsa 3 6 dzeczi. 9iowych schulerjow je 1 0, a woteschot njeje zadyn. I. K. Z e S ch erach ow a. Zaüdzenu w utoru buchn tudy cyrkwinske zw o n y, kiz su we M a ty m Wjelkowje täte, swjatocznjc poswjeczene. 3 pruskeje Lrrzicy. Z K u l o w a. N a poruczuoscz hnadnoho knjeza biskopa a wjcrcha Hendricha we W rotsla w je, kaz na porucznoscz knjeza pruskoho m inistra chrkwinskich nalezuosczow w B a rlin je bu po uow ym lecze we cylym wrötslawskim biskopstwje, a tvhodla tez we kulowskej wosadze, nowa cyrkwinska taxa zawjcdzcna, toreka: taxa, we kotrejz so Postaja, schto a kak wjele so zaplaczicz dyrbi za közdu cyrkwinsku stuzbu. P o nowej taxy so rozdzelcja swjatoczne a njeswjatocznc pohrjcbanja. S w ja - toczne pohrjcbanjo je tajke, hdzez meschnik czeto pschewodza, abo hdzez so kheclusch spewa, abo hdzez so ze zwouam i zw oni. Njeswjatoczue pohrjebanjo je tajke, hdzez wscho to pödla njeje, ale hdzez so czeto jeno na pohrjebuischczu w ot meschnika zohuuje. Weste kralow sk e dawki dyrbja duchowni tez w ot wosadnych zbehnycz a do kralowskeje pokladuicy wotedacz, mjenujcy 2 slebornaj w ot kschczenja a 4 sleborny w ot w erow anja, a nakozuja so tele Pjenjezy za rozwuczenjo a podpjeranjo babow. Pschez nowu taxu panu pak tez nekotre stare p r a w a : cyrkwiuscy stuzownikojo njedostanu wjac w ot wjesnych pohrjebow pokrutu khleba a njesmedza wjac na kschczizny a kwasy pschińcz. N ow e, w ot duchowneje a swetueje wyschnoscze poruczane zarjadowaujo cyrkwinskich wccow besche we naschej wosadze w in a wulkeje h ary, a je knlowski farar knjezej biskopej pvniznu prösiw u pvskiczik, zo m ohlo pola n a s pschi

74 71 starym waschnju wostacz, alc knjez biskop je w u su d zit, zo s o, schtoz za cyky kraj pkaczi, w Kulowje njehodzi zbe'hnycz.*) J u t r o w n y p r o c e s s io 11 na konjoch besche letsa runje tak krasny kaz lo n i. Z e wschech stronow khwatachu ludzo, katholscy a njekatholscy, do K ulow a, zo bychu pschi bozich skuzbach pschitomni byli a kschizerjow wohladali. K tütn, jelizo B ö h luby knjez ziwjenjo a strowotu popscheje, budze czesczcdostojny wjedzer ralbiczanskoho processiona swöj potstaletny jubilej hako kschizer swjeczicz. S c h ulske z j a w n c p r u h o w a n j a w Kulowje, Nemcach, Sulschecy a Koczinje wotdzerzachu so pöndzelu, w utoru a srjedu po prenjcj njedzeli po jutrach. W uczerjo a schulerjo bechu schulski czas derje w utrjebali; wuczenjo a wuknjcnjo spokojischtej a zwjeselischtej wschitkich pschitomnych. M ikoscziwe sotry wukkadowachu we swojich schulach wschelake zonjace ruczne dzelo, kiz w ot schulcrkow jara duschnje zdzekanc be. K swjatej spowjedzi a k swjatomu woprawjenju pschiwjcdzcchu so 5 7 dzeczi, 2 7 serbske a 3 0 nemske. W e wschech meschczanskich a wjesnych schulach je schulerjow. P o k s t a le t n y jubilej; swjatoho w ötca bamza P iu sa bu tez pola n a s swjatocznje dzerzany, dopotdnja z czahom meschczanskich tselcow do wudebjenoho bozoho dom u, ze serbskim a nemskim predowanjom, z w ulkim i kemschcmi a z dzaknym kherluschom T e D e u m, wjeczor Pak z rjanym poswetlenjom naschoho mestaczka. N a torhoschczu spewachu schulerjo Pschi bengalskich pkomjenjach kherlusch a wunjesechu swjatom u wötcej möcnje zynczate staw a". Pschi cyrkwinskich durjach hromadzachu so dary kschesczanskeje a dseezaceje luboscze za bamza. H izo we pöstnym czasu be so zbozopschejacy list na njoho podpisak. Knjezna H a n a e i f e r t e t z K ulow a, pruhowana wuczerka, je we N issy (N eiß e) do rjadu mikoscziwych sotrow zastupila a bu na swj. Jözcsa pod mjenom F ilo m en a" z duchownej drastu woblekaua. H dy by we naschej krajinje wjac klöschtrow byko, by wjele tajkich, kiz swetej bozemjc prajicz chcedza, klöschtyrske ziwjenjo sej w u zw o lito, tez ton,, kiz to dzensa swojomu lubomu serbskomu ludej wozjewja. Cyrkwinfke nowinki a powjefcze. Z W r ö t s k a w h. Wjerchbiskop je wulku khezu ze zahrodu, kotraz budze w ot netto khcza swjatoho Vincenca rekac;, za drohe Pjenjezy kupil, zo by ta sama sluzika hako mesto zhromadziznow, koncertow a wustajencow za tudomne dobroczinjerske katholske tow arstw a, schtoz su wosebje towarstwo s. V in cen ca, towarstwo za wobstaranjo cyrkwinskich drastow a towarstwo rjemjesniskich. * ) F a r a r d y rb i w uw jescz, jchtoz cyrkwinska wyschnoscz p o ru cza. Czi, kotsi; bechu z now ym rjad o m njespokojni, njesm edzachu tak n jem u d rje zakhadzecz pschecziwo s a ra rje j, ale bechu dyrbjeli z p röstw u n a biskopa so w obroczicz. A le w ty m le n astu p an ju njebesche a n i biskop Po jich w oll czinit, dokelz p rö s tw u, we jich m jenje w o t fa ra rja p ö stan u, wustyschat n je je, p ra jic y, zo je tön now y rja d za cytu diöcesu (Schlezynsku, B ra n d e n b u rg a P om orsku), potajkim tez za K ulow, kiz w a d m in istraciji do Schlezynskeje stuscha. Pschi wschim ty m budza knlowscy duchowni zw ölniw i, w opraw dze khudym n a taxy spuschczowacz. B u r j a a druzy zam vziczi ludzo Pak dyrbjachu dawno pschidacz, zo je s t a r a cyrkwinska ta x a w K u lo w je a w nekotrym zkuli nastupanju tez druhdze pschez m eru nizka za n asc h czas! T o to la njetrjeba zanych dopokazanjow. Redaktor.

75 72 Z W i n a. W e pschibjeracym njepschcczelstwje pschccziwo cyrkwi wjesela so tudy zidza pschccy wjetschejc mocy pola knjezerstwa a tez w nowinach. Z e wschech krajow pschicsahuja zidza do winskoho paradiza a je jich taut z cyka netto na 1 0 0, Sydom dzesat czlowjekow, z dzela prjedy kschczcnych zidow a z dzela prjcdawschich kschesczanow, je k zidowstwn pschistupilo. Z R o m a. B jez darami za swjatoho w ö tca, kotrez su w ot krönowanych hkowow, je jena vasa wot pruskoho krala najwosobnischa a pkaczi na 8 0,0 0 0 frankow. Z R o m a. Protestantscy wojacy, kotsiz w bam zowym wöjsku sluza, mejachu w pöstnym czasu na porucznoscz swjatoho wötca wosebitu poboznoscz Pod wjedzenjom jenoho protestantskoho duchownoho. Z R o m a. Adrcssa z Nemskeje besche w 3 0 wulkich zwjazkach sydom centnarjow czezka. S ch p a n is k a. Nakhwilne knjezerstwo je swjatom u wötccj pschcz nunciusa zbozo pschecs dato. N a sejmje je biskop z JaOna 1 0 centnarjow peticijow (j cyta na tsi m ilijon y podpismow) pschcpodat, zo by katholska w era krajna w era wostaka. Njekatholskich bydli tarn mako a duz by pschemenjenjo w tym nastupanju jeniczcy nowa m üda byka! Z London«. Protestantski Pastor M erczin H unnybun z Bicknollera je pola oratorianow tudy katholskej cyrkwi pschistupit. R u so w sk a. W mercu buchu katholskich duchownych z diöcesow M o - hilewa a M inöka (w Litwjanskejl peschi do Sibiriskeje tran öp ortirow a n i, dokelz nowe cyrkwinske kaznje" khezorowe njechachu dopjelnicz. T ez biskopej w Augustowje so Proceß pschihotuje. P o t n ü c n a A m er ik a. Biskop H eni w M ilw au k ee, rodzeny Schw ajcar, swjeczesche 1 0. merca swüj 2 5 letny biskopski jubilcj pschi dzelbraczu katholskich a protestantskich wobydlerjow. Wokoto 9 0 duchownych be k tom u pschijeto, nekotsi jcndselskich m il daloko. Psched 2 5 letam i besche M ilw aukee hischcze w jes a mejesche khudu deskowanu cyrkej, na kotrejz be dollarow dotha; w cytej diöcesy, netto do tsjoch rozdzelenej, pak be jenoz 5 duchownych. N etto m a diöcesa duchownych, wulke mesto M ilw aukee krasnu kathedralu, sem inar ze schtudowacymi, wjele klöschtrow a w ustaw ow. D uchow ni pschepodachu biskopej dollarow hako dobrowölny dar, zo m oht w ön na koncil do R om a puczowacz. Tez meschc^anstwo jomu zbozo pschejesche. Cyrkwinfki powlstnik ze ferbfkich wofadow. Z Radw vrja. Kschczeni: Korla, s.ernst«freiberga zm erkow a (1 2. hapr.); Ernestin«, dz. K. gkutolf«g ustav«creydta w Zrzeri; Korla August P a w e l, f. H a w drija Henscha z Lutowcz«. Zemrjeczi: J a n M ich ail z Brem jenja, 6 3 l. 1 0 m. 1 8 b n j.; M a d len a, m. Miklawscha Ledzbery z R adw orja, 7 6 I.; M a d len a, dz. P etra W jeraba z K helna, 1 0 bnj. W e ro w a n i: Iakub Rychtar z R adw orja z Hertu Narczikec ze Schunow a; Iu r ij Kral z Radworja z H anu Grubertec z Radworja. Czischczat L. A. Dvnncrhak w Budyschinje.

76 wudawany w ot towarstwa S S. C yrilla a M eth oda w Budyschinje. Redaktor : Michał Hornik. Čisło meje Lĕtnik 7. Cyrkej s. Klemensa w Romje. J en a z najzajimawschich starych cyrkwjow w R om je je cyrkej s. K lem ensa abo K lim anta. W on a steji na lateranskej d rozy, na pol pucza bjez kolosseum a lateranskej cyrkwju s. J an a, bjez hörkomaj E squilino a Cello. M öcn je czehnjesche mje wosebje, tele swjate mesto w opytacz, dokelz je tarn nmlki japoschtok S k o w ja n o w, s. C y r ill pohrjebany (kiz je w R om je w lecze zemrjek). T ön samy je ze swojim Bratrom M ethodom reliquije s. K lem ensa fern pschinjesk. Z o be tudy row s. C yrilla, je historiska westoscz, haczrunje dotal hischcze zane reliquije w ot njoho nadeschli njejsu; pschetoz te su najskerje Psched zapusczenjom cyrkwje druhdze donjesene. W Rom je je jenoz jena reliquija znata w ot s. C yrilla, mjenujcy pola s. H ieronym a d e i S c h i a v o n i. N a mescze netczischeje cyrkwje stejesche w czasu Khrystusowoho naroda kheza ś o dwör romskeje wosobneje sam ilije. Nekotre leta po Khrystusowej smjerczi wobsedzesche ju F a u stin ia n u s, n an swjatoho K lem ensa. K lem ens besche wuczownik s. Petra a Bit we lecze 9 1 joho nastupnik. Hako tajki pschetra w ön zbozownje pschesczehanjo kschesczanow pod D o m itia n o m w lecze 9 3 a wobroczi samo blizkich pscheczelow khezora k prawej werje. P od khezorom T rajanom Bu w ön na pokkupu Lhersones (netko K rym m jenow anu) wupokazany, hdzez w lecze w czornym morju martrarskeje smjercze wum rje. Hdyz Be powjestwo wo joho swjatosczi do R om a pschischko, Bu joho born do cyrkwje pschestworjeny, kaz so to tez pola wobydlenjow druhich swjatych sta. Hizo Hieronymus spom ina na köncu 4. letstotka, zo Be tarn Basilika (cyrkej). W 5. letftottu Bu täte cyrkej hako wosebje nahladna w ot Bamzow w opytow ana; na köncu 6. letstotka predowasche s. Hrjehor W ulki w njej. T ola tote stara cyrkej, do k otrm bichu w lecze reliquije s. Klem m sa

77 74 (kaz spomnichmy) pschenjescne, je wulke wobschkodzeuja doczakaka a je netto pod zemju. W e wöjuje mjeuujcy bjez bamzom Hrjehorjom V f L a nemskim khezorom Heinrichom IV. besche normanski wjerch Robert G uiscard (W iztard ) R om zasy za bamza dobyl o tehdom bu runje ton dzel mesta z wohnjom a z mjeczom za> hubjcny a pschi tym tez cyrkej s. K lem ensa 2 9. dzeü meje wupusczena hacz na stotpy a dzel wobdawacych m urjow. T ele rozpadanki bnchu Po czasu ze zemjn w ot pschistortowacych hörkow zaplawjene a z kamjenjemi a druhim zawozene. D o tejele st a r e j e podzemskeje cyrkwje s. K lem ensa, kotraz Bu häkle w ot leta zasy wotkrywana na khösty arcbiskopa z O lom uca, chcemy najprjedy zastupicz. Nasche towarstwo (besche z nam i tez jedyn schpaniski biskop z nekotrymi duchown ym i) pschewodza frater iriskich dominikanskich mnichow, kotrymz now a cyrkej z klöschtrom slnscha. W ön poda kozdomu wopytowarjej sweczku a wnktaduje nam italscy. Cyrkej spoznaje so hako pjeczlödzna Basilika. A p sis (predkowny wukonc zady wnlkoho w o lta rja ), poknocna m urja a frontet su derje doscz zdzerzaue a ze spodziwuymi sreskami (wvbrazami na czerstwy kalk) z 9., 1 0. a 1 1. letstotka w u- m olow ane. W ob razy, z wjetscha wobschkodzenc, pschedstajeja podawki ze ziwjenja s. Khatyrny, s.a lex ia, s. K lem ensa, s. C yrilla a M eth o d a. M je zajimachn wosebje poslenischc a ntarn w ot nich tohodla dwe najlepje zdzerzanej we dobrej fotograsti. P r e n i je tat m jenowany votivny wobraz, kotryz staj ss. C yrill a M ethod z dzakownoscze sczinicz dakoj, hdyz buschtaj 6. jannara za biskopow swjeczenaj a M oraw skn w ot bamza hako missionskn diöcesu pschipokazanu dostaschtaj. N a tym le wobrazu wonaj pöblet zohnowacoho Khrystusa klcczitaj, M ethod z knihu w rucy a C yrill z tintow ym bolczkom; zady C yrilla stcji s. M ich al a zady M ethoda s. Klem ens. D r u h i wobraz z 1 0. letstotka pokazuje, fett zemrjetoho s. C yrilla z vatikana na m a- rach swjatocznje do cyrkwje s. K lem ensa njesu. N a tseczim w ob razu, ale jara wobschkodzenym, be dalc widzecz, kak s. C yrill w ot grichiskoho khezora M ich ala 111. porncznoscz dostaw a, zo by w M orawskcj n a prostwu wjercha R osczislaw a kschesczanstwo predow al; na schtwortym kschczije s. M ethod hako arcbiskop mkodoho S lo w ja n a. Hdyz smy sebi staru cyrkej dowobhladali, pöjm y horje do now eje. W ona je na hlownych murjach starcjc zasypaneje tw a rjen a, a to pod bamzom P aschaliso m II. na spoczatku 1 2. letstotka po waschnju stareje basiliki. W srjedziznje hlowneje ködze, kotraz je w ot pobocznych lodzi pschez 1 6 stvlpow dzelena je z m arm orowym wobdaczom wotdzeleny chor. W nim stejitaj dwe predarni (kletcy) na stronje evangelia a epistle. Pschi poslenischej je hischcze pult za lektora; kamjeütne lawki koko wokolo su za spewarjow. S an k tu ariu m z wulkim w oltarjom je zasy wotdzelene. Meschuik pschi woporje je k ludej wobroczeny, kaz be to w starym czasu; wezo zo zadyu hlowny woktarny wobraz (swjeczo) n jeje, kaz na naschich woltarjach. Z o byschcze m i wschitcy ro zy m ili, pomhslicze n a hlow ny w oltar w naschim Rozeiicze a pschedstajcze sebi meschuika na zadnjej stronje w o lta rja, mjeuje wupyschenoho, kak je k ludej z woczomaj wobroczeny; hdyz D o m i n u s v o b i s c u m " rjeknje, njetrjeba so wobroczicz! P o d w oltarjom su relie>uije s. bamza K lem ensa a tez lösche s. biskopa Jgnaca z Antiochije, kotrez bechu law y w kolosseu zbytkne

78 15 wostajili. N a wjelsche a zady woktarja su wschelake zastarske mosaikowe wobrazy. Zady woktarja steji biskopski stok z czasow bamza P asch a lisa II. Z bokow namakatej so dwe khapakcy z m olow anym i wobrazami wot M asaccia. T a le cyrkej je sydkowna cyrkej jenoho kardinala a, kaz horjeka prajachmy, skuscha dominikanam iriskeje narodnoscze, kotrymz je ju Urban VIII. pschepodak. Najswjatocznischo swjeczi so tudy dzen s. K lem ensa 2 3. novembra a dzen s. Jgnaca 1. februara. H d y; Pak cyrkwinske stawizny znajcsch, je tebi közdy dzen swjatoczny, na kotrymz tajke swjate mesta, pokne drohich wopomnjeczow, wopytujesch. 3 rrascheje diöcefy. Z B u d h s c h in a. Nasch piln y spisowar k. kapkan Duczman je knihu wudak pod n ap ism om : P ism ow stw o katholskich S er b o w (1 0 4 stronow ). P ren i dzel teje sameje m jm uje a wopisuje wschitke sp isy katholskich S erb o w " (knihow, knizkow a listnow m am y Pschez ) w ot let hacz na nasch czas. T ön le dzel je prjedy hizo w Č a s o p isu M a ć ic y S e r b s k e je wuschok. D r u h i dzel reka: K a- tholscy serbscy spisowarjo" a m jm uje a. spisowarjow serbskich knihow a knizkow (jich je 2 3 ) ; b. spisowarjow jednotliwych serbskich nastawkow (jich je 37); c. spi-- sowarjow, w ot kotrychz m am y jenoz serbske rukopisy (jich je 7 ) a sköncznje d. Serbow, w ot kotrychz m am y cuzoryczne spisy (abo nastawki), abo kotsiz hewak serbske pismowstwo podpjerachu (jich je 2 3 ). W o wschitkich spisowarjach" je k. D uczm an z wulkej pröcu krötke ziwjenjopisy wupytak a zestajak. T ute pröcu wjedza czi wosebje czesczicz, kotsiz su wobczeznoscz tajkich wupytanjow a zestajenjow samt zhon ili. W mjenje tych wuprajam y k. spisowarjej a wudawarjcj wosebity dzak! Z joho pschehlada so tak prawjc jasnje w idzi, zo je nasche Serbow stw o m öcnu kroczel do predka scziniko; bjez tym zo so w prjcdawschich czasach najböle jenoz w jenym muzu serbska dzekawoscz pokaza (kaz w czasu seniora S w ctlik a, abo kantvra W akdy abo Tecelina M e ta ), spöznajemy w ot l skutkowanjo wjetschejc syky muzow a mkodzcncvw, kotsiz bjez dziwanja na dzak abo czestne m yto wvpory (tez pjenjczne) pschinjesu za swöj lud. Haczrunje su w oni za swoju pröcu pola nekotrych S e rb o w " abo N em cow hidzeni a hanjeni, njedadza so w ot swojoho skutkowanja w ottraschicz, wjedzicy, zo je za S erb o w pschez serbsku rycz najblizschi pucz k spöznaczu a tez k naboznosczi! W jele wuzitnych knihow Pak hischcze trjcbamy za naschn schuln a za nasch lu d ; duz w y schtudowani S e r b j a, kiz k tom u mocy macze, wobdzelcze so w serbskim pism owstwje! - 1 _ 3 B u d h s ch in a. Dokelz je so lon i w Khrösczicach zadoscz wuprajika, hdyz so dla wurjadnoho wopora za bamza rozryczowachm y", zo by küzde leto podobna skhadzowanka katholskich S erb o w byka, a dokelz je redaktor Pöska ze wschelakich stronow pozadany byk, zo chcyk katholsku zhromadziznu" wupisacz, pvdawa Posok dzensa hizo westoscz, zo budze njedzelu 6. junija popotdnju po schtyrjoch n a s c h u li w Khrösczicach tajka zhrom adzizna, na kotruz sme közdy katholski m uz abo mkodzenc pschincz. D ow o ln o scz, kaz daloko je trebna, budze do tohole dnja pschez redaktora wobstarana.

79 76 Z - B u d y s c h i n a. Z an b jm u njebjelu djerzesche nasch k. fa rat Kuczank letusche druhe serbske predowanjo we dwörskej cyrkwi w Drezdzanach. Z a tamnischich a wokolnych erböte je berje, zo su hizo toot wjacy let te schtyri njedzele krucze postajene, na kotrychz je tarn serbski prebar a spotejednik. S u to tele: prenja njedzela p osta, schesta njedzela po jutrach, njedzela psched s. Michakom a priinja njedzela adventa. Z klöschtra Marijneje Htoezdy. Nasch knjez probst D r. E i s e l t je so wönbanjo z R om a toröezik, hbzez je nekotre njedzele bjg wuradzenjow pschi generalnym kapitlu cykoho cisterciskoho rjabu pschebywak. Z n im besche tez k. probst P r e i ß z M arijnoho D oka. Z n a w j e c z o r n y c h erböte. W e naschich stronach m am y netko jenoho katholskoho wysokoho zemjana; knjez grofa Franc S to lb er g je febt ryczerske kubko W orklecy kupik. Kaz je z Posoka znate, je w ön botal toe bamzoteym wöjsku hako zuava skuzik. Joho nan besche bratr brunjoteskoho grofy k. KajuSa S to lb er g a a wum rje hako khezorski rakuski gouverneur w S a lzb u rg u, prjeby haez so grofa Franc narobzi. Joho macz so nab tym tak zrubzi, zo po porobze tez w um rje. P otom wza joho brunjoteski k. grofa k febt a teoczahny joho kaz steoje samsne bzeezo. Z o je netko bjez katholskimi S erb a m i sebi bhbko teuzw olik, je za nich jara zwjeselace powjestwo. Cyrkwinske nowinki a powjefc^e. S ch le zy n sk a. Knjezny s. M ablenh z Lubanja zakozuja filia lu te nehbu- schim klöschtrje Czarnowaneu pola O pola. N ĕm sk a. Pscheb nĕkotrymi njebzelemi staj te R om je bo katholskeje eyrkteje pschestupikoj wjerch a tejerchotea ze Schaum burg-lippe. T o je zasy nahlabne bobyczo za naschu cyrkej, kaz be to Sakskej pschestupjenjo grofy S ch önburga, joho m anbzelskeje a barona Schönberga, kotrez je Posok hizo potejebak. N ĕm sk a. P ruste mĕsto (a wokrjes) N euß pola R ajna je k bamzowomu jubileju 3 0,0 0 0 toten natedako k zakozenju katholskeje farskeje eyrkteje toe K lau s- thalu to Hannoverskej. N a tejele teysokich horach Tyrolskeje, Salzburgskeje, Babenskeje a teokoko R ajna, palachu so k wopomnjeczu bamzoteoho jubileja 1 1. hapryla wjeczor wohenje, kotrez bĕchu teezo wjele m ili baloko wibzeez. B ajerska. W mestaezku Großostheimje (z teobyblerjemi) pola Aschaffenburga besche 1 9. hapryla zhromabzizna katholikow, na kotruz besche pschez lubzi pschischko. Mestaezko be wupyschene. Tez to bruhich mestach Nemskeje su zanbzeny mesae katholske zhromabzizny byke. B a j e r s k a. N a sejmje su nowy njeeyrkteinski schulski zakon zaezisli. W ü r t e m b e r g s k a. Biskop Lipp to R ottenburgu je 3. meje wumrjek. Rakuska. N ow y njecyrkwinskl, toot m inistra nam jetow any schulski zakon su to bruhej komorje za bohrt) spöznali, hdyz bechu so prjeby T yrolscy, Skow jeneojo, P olaey a nĕkotsi katholscy N em ey zbalili. W prĕnjej komorje besche tez tak, zo chrktoinsey zmysleni pscheb hkosvwanjom sejmownju toopuschezichu, a zbytkni

80 77 zapöstancy Potom zakoü tez za dobry wuprajichu. NÄk drje khhorej nicsso njezawostanje, hacz zakon wobtwjerdzicz. Z W ina. Kardinal-arcbiskop je k wopomnjecsu bamzowoho jubileja 1 0 0,0 0 0 schesnakow k zatozenju duchownskoho sem in ara, franko» k zdzerzenju khudych biskopow na koncilu a schesnakow k podpjeranju khudych we W inje darik. K h ro w a tsk a. Kardinal-arcbiskop H aulik w Agram je je 1 1. meje po dleschej khorosczi w swojim 8 2. lecze zemrjet. Kapitel je tohodla biskopa Kralja za nakhwilnoho namestnika sebi wuzwolik. J ta ls k a. W e wschitkich mestach su zapschisaharjow w otk ryli, kotsiz za republiku po radze M azzin ia dzekaja. W jele je jich zajatych a tez Schwajcarska je dobroho susodstwa dla dyrbjaka tych republikanarjow wupokazacz, kotsiz tarn pschebywachu. Z R o m a. Pölska deputacija duchownych a zem janow, kiz be k bamzowomu jubileju pschischla, mejesche 2 6. hapryla audiencu a pschepoda bamzej adressu w pölskej ryczi z wjele tysacam i nahladnych podpismow z G alicije a Pöznanskeje. Z rusvwskoho dzela Pölskeje njebechu zane podpisma. Z R o m a. Nekotce n ow iny czinjachu wulki spektakel, zo je so na wohnjohru (Feuerwerk) 1 1. hapryla 8 0,0 0 0 scudiow (cytych tolerjow ) wudako. T o je najprjedy toksta tza, dokelz je wohnjohra jenoz scudiow khoschtowala, a Potom, hdy by werno byko, njeby to zana njesprawnoscz byka, dokelz, kaz we wschelakich wulkich mestach, tez w R om je cuzownicy pjenjezny dawk dawaja k lepschomu mesta a wobwjeselenjow, kotrez tola sobu w uziw aja! S w ja ty wötc je za tajkich biskopow wobydlenja pschihotowacz b a t, kotsiz njebychu na swoje Pjenjezy w czasu koncila tudy pschebywacz m öhli. T ele mesta budza börzy wobsadzene, dokelz wjele biskopow z missionskich krajow woczakuja. Tez bohaczk wjerch T o rlo n ia je jedyn swojich palastow za biskopow postajit. T o be w ön tez tehdom sczinit, hdyz besche jubilej s. P etra w l Z R o m a. N a koncil woczakuja tudy na biskopow. W septembru budza zasy now i kardinalowje pom jenowani. B a m z je swojim lekarjam prajil, ;o letsa na zadyn letni hröd njepojedze, dokelz so trebne njezda a dokelz m a so na koncil pschihotowacz. Z R o m a. B a m z je strowy a je kaz druhe leta na B oze speczo z w u- stupka (log gia) lateranskeje cyrkwje pozohnowanjo mestej a swetej wudzelit. Dzeü 6. junija budza reliquije swjateje Franciski Romskeje, jeneje z patronow mesta, do nvwoho krasnoho wottarja we jeje ryrkwi na f o r u m R o m a n u m swjatocznje pschenjesene. Pschi audiency katholskich knjenjow ze wschelakich krajow na 1 2. hapryla, psche kotrejz wöjwodowa L aval-m ontm orency rycz dzerzesche a dary pschepvda, je bamz dlesche wotmotwjenjo dzerzat, kak knjenje tez w swecze swoju duschu w dospoknym zjenoczenju z B ohom wobkhowacz maja. R o m a. Jedyn jendzelski lord (wysoki zemjan) pschepoda njedawno bamzej pschi audiency now u bamzowsku mecu (bam z nosy betu), z pjenjezami napjelnjenu a na srjedza z drohim dejmantom, a proschesche bamza, zo by jom u tu bat, kotruz ma na htowje. P iu s I X. so pscheczelnje posmja a dasche sebi druhu mecku pschi-

81 78 njescz, tu pak, kotruz mejesche na hkowje, dari lord ej, kotryz so wutrobnje djakewasche za jom u drohe wopomnjeczo. Z R o m a. D w anaczo italscy muzojo böchu so zapschisahali, zo kardinale A ntonellia, kiz je bamzowy statny sekretak abo m inister, zamordowacz. Jedyn z tych samych zwadzi so ze swojim towarschom a tak pscheradzi w on spomnjene wot- M yslenjo wyschnvsczi, kotrüz je z Pscheradzerjom hischcze wosym druhich zajaka. Tsjo su do kralestwa czekli, z wotkelz bechu pschischli. Z R o m a. B jez adressami, kotrez je swjaty trete k swojomu jubileju dostak, bösche jena z Kairo we Egiptskej, we pjccz ryczach zestajana a w ot tamnischich Z id o w, T urkow, A rabow, koptow a schismatiskich podpisana. Z a sekretarja (pismawjedzerja) pschi koncilu je biskop Fehler z P ö lten a we Rakuskej w ot bamza wuzwolenh. Z R o m a. B a m z je 1 1. hapryla list na biskopow wozjewik, 4 kotrymz so dospokny wotpusk po waschnju jubilejskoho wudzeluje w ot 1. julija hacz do skönczenja koncila. Wozjewjenjo za naschu diöcesu pschinjesemy drje w pschichodnym czisle. P o r t u g a l s k a. Biskop z Goa, portugalskoho mesta w naranschej Jndii je khorowatoscze dla fern pschija a chce sobu do R om a na koncil. W lon i je tron hischcze wschelake mesta swojeje wobscherneje diöeesy wopytowak. Z P a r iz a. Krasne znamjo naboznoho ziwjenja we Francözskej je tudomch seminar zwonkownych m issionow. T ön samy je w ot leta swojoho zakozenja 1663 do l z chka m issionarow wupöstak, w ot l hacz do l pak W o t tutych m issionarow su 4 7 martrarskeje smjercze w u m rjeli, z wjetscha w poslenich letdzcsatkach. S a l m artrarjow ( S a l l e d e s M a r t y r s ) tohole seminara je znamjenity. S u tudy koscze wschelakich tych m artrarjow, wschelake jich czwelowadka, wobrazy jich m artrowanja a smjercze w ot molerjow z dalokich krajow, a druhe wopomnjecza na m artrarjow z tohole seminara. F r a n c ö z s k a. B am zow y jubilej bu Po cytym khezorstwje jara swjatocznje swjec^eny. Khezorowa Eugenia je sebi w otm yslika, zo chce letsa do Jeruzalema pucjowacz. J en d zelsk a. Nekotsi anglikanscy duchowni su hizo slubili, zo so na koncil do R om a podadza. Jendzelscy protestantowje wubudzeja wjacy nadzije na jednanjo dyzli nemscy, kotsiz zc sam ym i protestami na bamzowe pscheproschenjo wotmokwjeja. Jendzelska. Powostanki psched 22 letam i zemrjetoho Jrczana Daniela O 'C onnella, kiz je katholikam w Jendzelskej na sejmje wjele praw ow wudobyk, buch» do nowoho woktarnoho rowa na kerchowje w G lasnevinje pschenjesene. R u so w sk a. W jele wokhudzenych zemjanow we nawjeczornych prjedh pölskich provincach pschesydluje knjezerstwo do potodnischeje Rusowskeje. Z a Litwjansku pschihotuje so tez tajke pschewjezenjo zemjanow. Tak knjezerstwo woprawdze katholskn weru po czasu tarn cyle w u tu pi; jenoz w nehduschim kralestwje chce ju czerpjecz, tola Pak tez wschelako pschesczehacs. A m erika. Z e wschelakich mestow p isaja, zo je tez tam jubilej swjatoho wvtca jara wuznamjenjeny byk. P o t n o c n a A m erik a. N a bvkmonczku je arcbiskop S p a ld in g w B alti-

82 79 more m örow firmowak, z kotrhchz be wjele konvertitow. M issionar jesuita Weninger dzerzesche jutry m ission w D a y to n je, pschi kotrymz so 1 4 protestantow do klina nascheje cyrkwje naw röczi. äße F ort S m ith u (ftat Arkansas) w otpokozi Protestantski prödar W. T. P o v e ll katholske werywuznaczo. D iöcesa N ew - Foundland je swojoho biskopa pschez smjercz zhubika; wön rekasche M ullock a be franeiskan. T a le diöcesa m a 8 0 cyrkwjow a khapatow, 3 0 duchownych, 1 4 It6«schtrow a jedyn seminar pschi wobhdlerstwje 3 0,0 0 0 duschow. C hinesiska. Kaz M i s s i o n s c a t h o l i q u e s p isaja, pschepanychu 2. januara mordarjo, w ot generala Tchanga, surowoho njepscheczela kschesczanow, naschtykani a zapkaczeni, sydlischczo M issionar«toe Ieou-yang-tche'ou. Wupaczichu durje a dobuchu so n u ts. M ission ar R igau d kleczesche z dwe'maj seminaristomaj psched woktarjom. Toho pschekkochu dwöjcy z mjeczom a wotrubnychu jomu hkowu, rucy a nohi. Z n im bu sto druhich kschesczanow zamordowanych a sich sydlischczo w urubjene a spalene. J a n F ranc R ig au d z kongregacije cuzokrajnych m issionow, bcsche z diöcesy B esan? on a wotjedze 3 1. merca z Francözskeje do S u -tsch u -en a. W ön wumrje tak w tej samej krajinje, hdzez Missionar M abileau imartrarsku krej pschela 2 9. augusta Najnowsche powjescze wottam su z könca januara; duchowny Desflc'ches pische z Tchong-king-fou direktorej parizskoho sem inara, zo pschesczehanjo dale traje a zo jom u kazaja, krajinu wopuschczicz. W ön Pak to czinicz njemöze, dokelz m a tam 2 0,0 0 0 kschesczanow. Tez z druhich powjesczow je Weste, zo netto w Chinesiskej cuznikow jara hidza a zo drje krawne Pschescsöhanjo kschesczanow z now a wudyri. N ara n sch a J n d i a. W lecze bcsche tu wosebje w krajinje O rissa Po wjacylötnej njepködnosczi hköd wudyrik. Hdyz bc potom pokdra m ilijona ludzi na hköd a z toho sczchowace khoroscze zemrjeko, Pschewza zawostawacych tajki strach, zo z hromadami narodnh kraj wopuschczichu a w lcsach, w jczorach a we kuzach koruschki, schnaki a wschelake insekty Pytachu k spokojenju swojoho hkodu. W jele pschindze sich tez do Kalkuty, wulkoho hkownoho mesta Bengalskeje. Z am ozni bjez tamnymi wobydlerjemi nasyczowachu druhdy tajkich pschikhadnikow. K zastaranju khorych zonow a wopuschczenych holczkow bu tam schpital zakozeny a jendzelskim knjeznam" (katholskomu tjab u ) pschepodaty. Tak nawuknychu te wbohe Jndianki wjele w uzitnoho, wosebje porjad a dzetawoscz. M estokral (Jendzelczan) a prödkstejerjo mesta pschipöznachu skutk katholskich knjeznow, a chcychu jim tez schuln zakozicz. T u pokazh sebiczna zawiscz tön cyky krasny skutk. P rotestantam njedasche mcra, doniz njebuchu katholske knjezny zash wotehnate; 1 8. januara dyrbjachu ttone wuczahnycz a swoje zakozenjo wotedacz protestantskim dam am. Policajski kommissar dyrbjesche po zakonju Pschidacz, zo bychu 3 6 indiskich holczkow, kiz bechu hizo pschez 1 2 J et, z tym i knjeznami sobu schli do 7 m it zdalenoho klüschtra jendzclskich knjeznow." Mjensche holczki tez to zadachu, ale njesmedzachu. Z tamnych 3 6 holczkow je hizo 3 0 kschczenych, te druhe so na swjatu kschczencu pschihotuja. P o k n ö c n a A m e r ik a. W o t 2 5. hapryla je w B a ltim o re provincialna synoda, na kotruz je so 1 2 biskopow zeschto. Biskopja pschihotuja so pschez tajke zhromadzizny na letuschi koncil.

83 80 NaleznoscZe towarstwa. S o b u s ta w y n a leto : kk zankar J a n S c h o it a z P a n czic; 224. kubler D e la n z W e te n c y ; Jak u b C yz ze S tro zisch cza; H a n a Berkowa z R a d w o r ja ; P e tr W in a r z K am jeneje; M a d le n a W ünschec z R adworja; M ic h a t Bjedrich ze S m jerd za ceje; Jak u b B u d a r ; C p h e ln ic y ; Jurij Jeschka z K ozarc; M ic h a i W jenka z P o zd ec; J u r ij Z o p a z Prawoczic; M a d le n a W ujeschec z K hrösczic; M a d le n a W icza zow a z P r a w o czic. D o b r o w ö l n e d a r y : M. B jedrich ze S m je r d z a c e je, 5 nsl. S m i l n e dary k d alew ob sta ran ju. Z a tow arstw o Ie z u so w o h o dzeczrtstwa pschez k. adm inistratora P. B en n o z R ö zan ta 2 tol. Cyrkwinski powlstnik ze serbskich wofadow. Z B u d y s c h in a. Kschczeni: Luisa M a th ild a, dz. kraw ca P f e ila ; M arija M a r t h a, dz. m urjerja D e la n k a ; L aura E u g e n ia, dz. krawca M ich aka A u r a. Z em rjeczi: I a k u b, s. Jak u b a R ied ela z B., 2 0 le t; M a r ija H a n za, dz. M ichata N o w o tn o h o z B orschcze, 2 m e f.; M a r ija, m andz. njeboh P e tr a P etsch a, 5 1 l. 1 mes. W e r o w a n i : M ichail K ra w za, m urjer z W o tr o w a a K h ata W iczazec z Hrubjelczic; D om asch H a r c u b a, dzeiaczer w H ajnicach a M a r ija P rokopec z C zech ; Jakub Lukasch z Budyschina a M a r ija S ch w an ec z podhroda. Wysokoczesczenomu knjezej grofje Francej S to lb erg ej pschi wobczehnjenju Worklee 1. meje Witamy Was, hnadny knjeze! witamy hako wutrobitoho wojowarja za prawdu a za prawa swjatoho wötca, witamy W a s pschi zastupjenju do nascheje srjedzizny, bc katholskeje serbskeje krajiny. Wjeselimy so a smy pozböhnjeni z tym, zo mamy tudy Was, kotrohoz stawa pschikhadej samomu do prödka khwatasche. Böh zaplacz W am, wysokoczesczeny knjeze, W asch nadobny skutk za sprawnu wec naschoho swjatoho wötca a zohnuj W a s z czasnymi a wecznymi kubkami na Waschim nowym sydlischczu. D aj Böh, zo byschcze Prawje wjele wjesotych dnow tudy doczakali a tak w naschej srjedziznje to zaczuwali, schtoz sam naschomu wjelelubowanomu swjatomu wötcej pschihotowaschcze! Wjele katholskich Serboto/ N jedzelu 6. ju n iju popokdnju w o t 4 hodz. budze n a schuli w Khrksczicach katholska z h r o m a d z iz n a, n a kotruz su katholscy S e r b ja ze wschech w o sadow z tu tym pscheproscheni. W knihikupstwje S m o l e r j a a Pjecha tudy je n a pschedan: W o b r a z P in s a IX. ze serbskim p od p ism om : K d op om n jen ju n a p otsta letn y meschniski ju b ilej P iu s a IX." P o jenym 5 n p., za toler D a s B üchlein vom P apste P in s IX. B o n Herchenbach. 2 nsl. 5 np. N B. Wsche katholske druhe knihi so rady a speschnje w obstaraja. Czischczat L. A. Donnerhak w Budhschinje.

84 wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methode w Budyschinje. Redaktor : M i c h a ł H ö r n i k. Čisło junija Letnik 1. NaboZne wustawy w Pari;». H dyz w ot towarstwow swjatoho Vincenca, w P arizu po lecze nastatych a netto po wschem katholskim swecze rozpschestrjcnych, w ot towarsttdow ;a rjcmjcslniskich, a w ot wschelakich wuczenych towarstwow w othlabujem y, m a mesto P a r i; hischcze wjele wopomnjecza hödnych w ustaw ow. P a r i; wobsebzi 5 8 zönskich klöschtrow, w ot kotrychz m aja wschelake wjacore dobroczinjace wustawy. N ajw jacy z nich je wothladanju khorych a woczehnjcnju mtodoscze poswjeczenych, a wysche toho wobstaraja rjadowe (klöschtyrske) knjczny khorych we 2 4 zjawnych höjernjach (wustawach za khorych). tliekotre tychle klöschtrow su maczcrske domy, wosebje tam ny born daloko rozpschcstrjcnych sotrow s. Vincenca, kiz maja wjele poboczuych w ustaw ow. Wosebje wuzbehowacz dyrbi so rjab stepych sotrow s. Paw oka", kotrez su w poslenich letbzesatkach nastate. N im a le wschitke tele sotry su slepe, rozymja Pak tola wsche zönske a bomjace bzeko tak w ubjernje, zo möza swoje tohorunja slepe wuczownicy w nim rozwuezowacz a predkstejiczerki dzetacych bomoto bycz. Spobziw ne berje je tonte wustaw hizo wuczik. H byz slepe sotry ze slepymi syrotkami (holczkami) we bomje abo w zahrobze khobzicz widzisch abo nabendzesch-li je pschi bzele, njewerisch na preuje pohlabnjenjo, zo su slepe. T ele zjenoczenstwo slepych sotrow je zatozene w ot jeneje parizskeje w ubow y. S le p e fotrt). pschiberaja pschez to, zo tarn wuwuczene holczki najböle wostanu. W ustaw bzerzi so pschez wunoschki bzeta slepych sotrow a tez pschez bobroczerjow. D ru h i nowy rjab su m ale sotry khubych" ( P e t i t e s S o e u r s d e s P a u v r e s ), 1840 we S t. S e r v a in w B reta gn i pschez bwe bzetawej zonje a jenu staru stuzownu dzowku pob wjebzenjom kaplana Le P ailleron zatozene. N etto wunoscha liczba tychle sotrow hizo pschez , kotrez pschez 1 1,0 0 0 starych lubzi po cytej F rancözskej cyle zastaraja. W P arizu maja wone pjecz wustawow (bom ow ) z nekotrymi

85 82 stam i potrjebnych starych mnzskich a zönskich. W one zdzerzuja so wosebje Pschez jakm oznu, kotruz sotry közdy dzen Po wulkim mescze P a rizu hromadza. W one khodza po zbytkne jedzc do kuchnjow bohatych ludst, wuproscha sebi na torhoschczach wotpadki zeleninow a warjenjow w ot pschedawarkow, skladuja wschitko na swoje w ot wöslika czehnjene wozyczki a wjezu je dom oj, hdzez so nazberane dary staroscziwjc rjaduja a pschihotuja, zo bychu starym ludzom za jedz skuzike. Schtoz pobrachuje, so pschikupi z pjcnjcznej jakm oznu, kotruz sotry na westych dnach pschi cyrkwinych durjach proscha. T ele sotry starych ludst porajkim nie jenoz zastaraju, ale zalutuja jim tez pröcu a ponizenjo jakmoznyproschenja, hdyz to za nich same na so wozmu. S ch tö njcdopomni so tu na najrjenische czasy kschesczanstwa? T ö n le rjad njewobsteji hischczc 3 0 let, je pak sebi powschitkowne pschipöznaczo dobyt a pschibera közdy dzen. Kak wulke zaskuzby zmeje toön, hdyz budze 5 0 abo letn y jubilej swjeczicz? Tez holcy z wyschschich stawow su hizo tom ule rjadej pschistupike, haczrunje m a spoczatk a wjetschinu z nizschich klassow w obydlerstw a; wjele stuzownych holczkow (n a kotrychz dobre zadzerzenjo ro P arizu közdc knjejstwo derje kedzbuje) a wjele khudych dzelaczerkow namaka so bjcz sotrami. W ulkej nuzy wotpomha dale podpjerace towarstwo za pschedmeschcza ( O e u v r e d e s F a u L o u r g s ), w ot zönskich wjcdzene; wone stara so wosebje, zo bychu dzecst dzetaczcrskich fa m ilijo w, kotrcz we wotlezanych pschedmeschczach w najhnbjenschich khezkach a husto w pincach bydla, drastu a rozwuczenjo dostali, a zo bychu fam ilije same pschcd dnchownym hnbjenstwom zakhowane byke. T ele towarstwo wobsteji wot leta a wudawa közdc leto ,0 0 0 frankow. Maczerske towarstwo ( S o c ie 'ie ' m a t e r n e l l e ), zatozene, m a w közdym dzelu mesta jenu knjeni hako wjcdstczcrku, kotraz tajkim khudym maczerjam, kiz swoje dzecst same czescha, znam jenitn pjenjeznu podpjeru podawa. T ele towarstwo nahromadzi pschez swoje sobustawy közdc leto 6 0,0 0 0 srankow a podpjera stajnje na m aczerjow. T vw arstw a z m jenom Zlobiki" (francözscy c r ĕ c h e s, tak mjenowane k dopomnjeczu na zlobjo, w kotrhmz je J ezu s hako dzeczatko lezal) wothladuja a zastaraja wodnjo dzecst w ot czeschnych ske kotrymz dyrbja maczerje dwöjcy za dzen pschincz) hacz do tsiletnych. W one czinja tak m üzne, zo khude maczerje tarn dzecst wotedadza a same na dzele sej swöj khleb zastuza. Dzelaczerkow pak je w P arizu na 1 0 6,3 0 0, bjez kotrymiz je wjele khudych maczerjow. J ich zda wuczinja w pschemerje neschto pschez frank; tola su tez tajke, kiz jenoz p ol franko zastuza. Tez je w P arizu wjele,,wuczekow'^ ( S a l l e s d a s ile s ) za dzecst w ot 3 do 6 let, kaz w naschim Budyschinje wothladarnja (K inderbewahranstalt). T ele w ustaw y su wobstarane w ot wschelakich sotrow (knjeznow) a w ot swetnych tow arstw ow. Schulscy bratsja ( F r e i e s i g n o r a n t i n s ) maja dwaj dom aj, hdzez nekotre sta - hölczatow nie jenoz schalste rozwuczenjo dostawaja, ale tez jene rjemjesko (Handwerk) nawuknu. Tow arstw o dzecstpscheczelow (S o c ie 'te ' d e s a r a ts d e l e n f a n c e ) zastara wosebje te dzecst, kotrez mohke doma pola swojich starschich pschez jich zty pschiklad skazene bycz. W one wobsteji w ot l a dzerzi tu khwilu dzecst. D ru h e tvwarstwa skutkuja za polepschenjo khostancow (S tr ä flin g e ), wosebje mkodych, kotrychz rjemjesko wnczic; daw aja, jim dzelo wobstaraja a jich wobkedzbuja.

86 83 T ez wobsteji w u sta w, hdzez z jastwa puschczeni zhromadnje dzetaja a polcpschernja za taste holczki. D a le je wustaw za zke dzeczi, kotrez starschi samt skludzicz njeniöza a tohodla je tarn na leto abo dwe dawaja. Nekotre jastwa steja pod wjedzenjom sotrow ze wschelakich rjadow. T ow arstw o swjatoho Franca R eg isa " dzeta napscheczo dziwim mandzelstwam z tym, zo cuzym khudhm a dzekaczerjam, kiz ze wschech rüzkow do P ariza pschiczahnu, wschitke k zwerowanju trebne wopism a darmo wobftara a tak civilne a potom tez cyrkwinske zwerowanjo tajkich cuznikow mözne czini. W obstaranjo, pschekozenjo a legalisirowanjo tajkich wopism ow zada wjele czasa, pröcy a pjenjez; a tohodla wosebje besche w P arizu prjedy wjele dziwich mandzelstwow. T ele towarstwo, z muzskich a zönskich wobstejace, bu zatozene w ot sudniskoho zaftojnika G ossina a je w ot l hizo 4 3,2 5 6 dziwich mandzelstwow, potajkim pschez za leto, pschez cyrkwinske zwerowanjo lcgitim irvwako. T ow arstw o dzerzi sebi woscbitych zastojnikow. Wysche trebnych wopism ow dawa towarstwo nowomandzelskim tez drasty, domjacu nadobu atd. Zönske towarstwo khudych khorych (Oeuvre des Pauvres Malades), w lecze w ot 1 0 knjenjow zalozenc, m a w tu khwilu sobustawow w 2 7 wosadach a je sotram s. Lincenca k ru cy, zo by khudych khorych w jich wobydlenjach wopytowato a w oihladato. W lecze bechu sobustawy pola 5 2,7 4 8 khorych 1 5 8,3 6 8 wopytanjow sczinili. D ru h e zönske tvn'arstivo wopytuje khudych khorych we zjawnych khorownjach a podpjera we wosebitych domach holczki a hölcow, kotsiz su po khorosczi hischcze k dzctu [fobi. T cle towarstwo nasta w revoluciji pschez nekotre knjenje, kotrez w czasu wojowanja na hasach wutrobiczc wobzanknychu, do höjernjow hicz, zo bychu mnohosczi tarn ranjcnych pomvc poskiczili. T ow arstw o dzerzi so pschez letne pschinoschki swojich sobustawow. T ow arstw o za wojakow (Oeuvre des Mililaires) wobftara schtyri schule, kiz su w ot w ojakow, za rozwuczenjvm zadoscziwych, wvpytvwanc. T ow arstw o L Oeuvre des TaLernacles podpjera khude cyrkwje z draslami, kotrez sobustawy towarstwa same dzetaja. W druhim zvnskim towarftwje schija sobustawy közdy tydzcn wjacy hodzinow zhromadnje drasczenja za khudych a rozdawaja je potom darmo. W o - sebite towarstwo sczele khude syroty ze w so w, kiz su do P ariza pschischte a pschihodnu stuzbu njenamakaja, zasy na wsy k wustojnym rölniskim fam ilijam abo do kvlonijow (sydlischczow), kotrez su trappistojo we wschelakich krajinach zakozili. T am nawuknu hölcy nie jenoz röln istw o, ale tez zlutniwoscz; pschetoz trappistojo ziwja so jenoz z khlebom (potdra punta za d zen), z warjenjom w sclenej wodze, a z piczom wody; dzetaja Pak 1 0 abo 1 2 hodzinow a stuza pschi tym wjacy hodzinow, wosebje w noch, hischcze w cyrkwi swojomu B oh u. Wschelacy mnischa maja tez schule a wustawy. Nekotre towarstwa wobstaraja rozscherjenjo dobrych knihow a czasopisow, druhe zhromadzuja so na njedzelach k zhromadnym poboznosczam, druhe zrjaduja loterije a bazary (hdzez wosobne knjenje zhromadzene dary a tunje wecki za droh! pjenjez pschedawaja) k wschelakim dobrym skutkam. Sköncznje je w P arizu wjacy wustaw ow, hdzez so na wukrajne missionstwo

87 84 pschihotuja a za potrebnoscze M issionaren, staraja. Z cyka zadyn lud tak wjele missionarow njewuposczeka kaz francözski, a zadyn kraj njedawa tak wjele kaz F rancözska. B jez nehdze m issionaram i roe wschech dzelach sweta je wjacy hacz tseczina Francözvw. Lyonsko-parizske towarstwo k rozpschestrjcnju wery mejesche w lecze z cyka 5, frankow dokhodow, z czohoz be Francözska (z w uwzaczom A lg ira a kolvnijvw) fantet 3,5 8 2,6 5 9 frankow nawdaka. Podvbnje je pschi towarstwje Jezusowoho dzeczatstwa a tez pschi podpjeranju swjatoho wötca a joho wöjska; z P ariza so na to dzeka, zo by Francözska w kschesczanskej skutkownej lu - bosczi psched wschitkimi krajemi so wuznamjenika. T o je woprawdze wobdziwanja hödne, a we wschelakim nastupanju pschiktadne! Z nascheje diöcefy. Z B u d y s c h in a. D zen 2 2, meje zemrje tudy Po dleschej khorosczi na suchoczinu k. rycznik Adolf Junge, asscssor tachantskoho konsistorija, w 3 1. lecze swojoho ziwjenja. W ön zastupi do swojoho zastojnstwa po njeboh k. z Jeschki a wobstara te same poklsecza lcta ze wschej khwalbu. Tak m a wysokodostojne tachantske konsistorium hizo zasy staroscz wo nowoho rycznika. Katholskich rycznikow pak je w Sakskej m afo. Z B u d y sc h in a. Nasch hnadny knjez biskop je zandzenu njcdzelu pastyrski list wozjewic; dat, z kotrymz so dla ökumeniskoho koncila w ot bamza dospokny w otpusk po waschnju jubilejskoho wupisuje. P o sobudzelenju bamzowoho lista na wschech biskopow ryczi nasch hnadny knjez wo pschipowjedzenym koncilu a wo wotpusku. Hako wumenjcnjo postaja so tote: 1. dostojne dostaczo swjateju sakramentow pokuty a w o tta rja ; 2. wjacykröczne wurjadne wopytanjo cyrkwje k modienju po menjenju swjatoho w ötca; 3. dospokne posczenjo na tsjoch dnjach; 4. wotedaczo jakmozny khudym. W osebite poboznoscze za jubilejski czas w ot 1. junija hacz do skönczenja koncila su tete: 1. na bozej mschi pschistaja so m odlitw a k swjatom u D uchej; 2. po dopotdnischim predowanju tohorunja; 3. na nyschporje spewa so pschekozeny kherlusch V e n i S a n c t e S p i r i t u s ; 4. tseczu njcdzelu közdoho mesaca je na ny> schporje litanija w ot wschech swjatych psched wustajenym najswjeczischim sakramentom. 3 pruskeje Euzicy. 3 K u l o w a. Swjatocznoscz Bozoho Czeka swjeczesche so we naschim m e- staczku pschi najrjenschim wjedrje z wulkej pychu. Czesne w rota bechu natw arjene; pletwy a wency czehnjechu so pschez hasy; drohi bechu z hakzami a brezami wobsadzane, kaz ze zelom a z kwetkami posypane. K czesczi böjskoho wumoznika we swjatym woblatku be so letsa tez nowe krasne njebjo (baldachin, tseschica) wobstarako. Z a tule cyrkwinsku wuzdobu bi knjez kapkan Wowczerk we cykej wosadze dary luboscze hromadzik (nim ale tolerjow) a nasche mikoscziwe sotry bechu k njej wuschiwanki wobstarake. J e zawerno rjane wopokazmo horjaceje luboscze k J e - zusej, hdyz so we naschich hubjenych czasach w ot wschech stronow tajke wopory k

88 85 bozej czesczi pschinjesu. M c js k c p o b v z n o sc z e l czescji swjateje M aczerje Bozeje wotdzerzachu so njedzelske a swjale dny we naschej farskej cyrkwi pschi krasnje wudebjenym swjaleje A carijnym w olta rju, dzelawe dny pak we khapatcy nasch ich duchownych knjeznow. B o z i born besche stajnje w ot modlacoho ludu napjelnjeny. Do klöschtra miloscziwych sotrow w N issy (N eiß e) je z nascheje wosady zasy knjezna zastupita, G u s t a R ö s m ij e c z N em cow. W on a chce so hako serbska wuczerka w u - dvspotnicz. Tak so stajnje pschisporja syka poboznych duschow, kiz swetej bozemje praja a so z luboscze k B o h u za spomozenjo sobuczlowjekow wopruja. Knjez pschekupc I a n Hörnik je na swojim domje we wuzkobjency rjane zelezne barbjene a pozkoczane swjeczo swjatoho J a n a N e p o m u c e n s k o h o stajicz a cyrkwinscy swjeczicz dak. 8. Cyrkwinske nowinki a powjescze. P r u s k a. K ral W ilh elm je m estejo ynhausen 3 0,0 0 0 to i. darik, zo by jenu ttotou katholsku, a jenu protestantsku cyrkej twaricz mohto. Z G r e i s s w a l d e. T udom na meschczanska rad a, kiz je cyle protestantska, je katholskej wosadze tw arne meslno k nowej cyrkwi darita. Zaktadny kamjen bu na dnju bamzowoho jubileja polozeny. Z e S ch l e s w i g a. T udy bu lezownosc^ za 1 6,0 0 0 toi. kupjena, zo by so na njej klöschtyr za mitoscziwe sotry tw aril. N e m s k a. W mescze Eislebenje w pruskej Sakskej, hdzez je Luther so narodzit a w um rjet a hdzez wot 1 0 let katholska missionska stacija w obsteji, je so klöschtyr benediktinskich knjeznow zakozit. B o z e wjedzenja su spodziwne! Priorka klöschtra benediktinkow w Osnabrückn wopisujc nastaczo tohole skutka, a jeje najwaz«nische powjescze su telc. W lon i bu priorcy w ot maczerje jcneje z klöschtyrskich knjeznow, kotraz besche w tsjoch njedzelach swojoho mandzclskoho a dweju synow zhubita a netto neschto wosebite k czesczi najswjeczischoho sakramenta cziniez chcysche, sum m a pjenjez pschepodata, zo by so k zatozcnju klöschtra wecznoho modlenja k Najswjeczischomu w uzita. Knjezny proschachu, zo chcyt jim B o y mcsto pokazacz, hdzez meko so tole stacz. Krötko na to pschinjese j>m jena pobozna knjeni z N iiinstera, kotraz niczo wo pscheczach knjeznow njewjedzesche, njenadzitu powjescz, zo w Eislebenje nehduschi benediktinski klöschtyr, w kotrymz je swjata abtyssa H erta swoje ziwjenjo wobzanknyta, hischcze wobsteji a zo chce jön netczischi protestantski wobsedzer runje pschedacz; tohodla je jeje a nekotrych druhich zadoscz, zo by so teile w ot let wopuschczena a wonjeczesczena swjatnica zasy za benediktinski rjad kupita a poswjeczita. W tym le spodziwnym hromadutrechenju pöznachu knjezny znamjo bozeje wole a priorka prücowasche so wo wuwjedzenjo tohole skutka. T am n a pobozna knjeni pschinjese netk powjescz biskopej w P aderbornje, pod kotrohoz E isleben stuscha a tez wön w u lcy zwjeseleny napominasche k wuwjedzenju wotm yslcnja. P o dalischich poboznosczach knjeznow pschindzechu do klöschtra znowa wschelake slubjenja hischcze pobrachowacych Pjenjez. N a 1 7. novembra (dnju s. H erty) Pschijedze priorka z jenej knjeznu a tamnej knjenju do E islebena. (Knjeznje beschtej pschez klöschtyrsku drastu

89 86 so hischcze z m antlom wodzcloj.) Wobsedzer nadobo praji, zo z pschedacza niczo bycz njem vze, dokelz chcc moit twarjenja sam zdzerzecz; tola sköncznjc bu kup na mjeno tez pschitomnohv bratra priorki za 9,4 0 0 toleri wobzanknjena. W otmyslenja knjeznow bechu do tohole czasa protestantam njeznate; netto Pak be so powjescz speschnje roznjeska, tola njcbechu protestantowje pschecziwo predkwzaczu knjeznow; haj nekotsi prajachu, zo chcedza swoje holczki do jich tudomneje wubjerneje schule (kajkuz tootti w Osnabrück» niaja) rady skacz. D o ta ln i wobydlerjo nchduschich klöschtyrskich twarjenjow su 1. hapryla w otczahnyli; hkowne murje klöschtra hischcze steja, kaz tez schtyri murje nehduscheje cyrkwje, kotraz dotal hako bröznja skuzesche. Z pomocu dobrowölnych darow budze so wscho trebne za klöschtyr swjateje H erty pschiprawjecz a tez cyrkwiczka pozbehnje so z procha, zo by nowa swjatnica byla, hdzez budze so wodnjo a w nocy khwalba boza k czesczi najswjeczischoho sakramenta spewacz. Lzeska. G rofa Hanusch K olowrat je 1 0,0 0 0 schesnakow k tom u darik, zo by so nizsche gym nasium w Rychnowje pod wjedzenjom piaristow w o dwe wyschschej klassy wudospoknito. Z W i n a. Khezor je now y schulski zakon wobtwjerdzik, haczrunje wulka wjetschina joho poddanow wo njön z cyka njerodzi. T y r o ls k a. Zhromadzizna katholskoho tow arstw a, kotraz bu w cyrkwi n> S ch lan d ersu dzerzana a na kotruz besche muzi pschischko, bu w ot khezorskoho kommissara grofy M anzan i rozpuschczena, dvkelz sebi wön myslesche, zo moht tachant Veiter, kiz ryczecz zapocza, tez napscheczo nowym zakonjam neschto wunjescz. Pschilom nt bechu z tym njezastuzcnym rozpuschczenjom jara njespokojni a wuprajichu lo wötse. Kommissar dosta wulki strach a stupasche peknje zady duchownoho, koiryz joho won dowjedze. Z o je w ön puki dvslak, kaz n ow iny najprjedy Pisachn, lo njeje werno. T y r o l s l a. W Schönw iesu besche 1 3. nieje wuzwolenjo now oho predkstejerstwa. H dyz so potom Pschisaha w ot nowowuzwolenych zadasche, nasta wötre rozryczvwanjo, kiz tsi hodziny trajesche. W on i chcychu zakonje jenoz pod tym wumenjeujom wopschisahocz, jeli so w nich niczo pschecziwo swedomju dobroho kalholika njcnamaka a jeli telc wumenjcujv do protokolla pschindze. P schitom ny zastojnik (wokrjesny hejtm an, Bezirkshauptm ann) wuktadowasche jim, zo je jich biskop i G asser, syn jenoho bura, joho bratsja su tez burja) jeniczki pschecziwo nowomu schulskomu zakonjej a pschedawasche druhe tajke tze. Dokelz so czi muzozo Pschech wobarachu, bu do protokolla wzate, zo je so kommissar podacmo pröcowak. a zo chcedza w on i zakonje jenoz wopschisahnycz, kaz daloko wone njejsu pschecziwo bozim kaznjam a porucznosczam cyrkwje. D u z dyrbjesche stare predkstejerstwo nakhwilnje dale wobstacz. Zastojnik hrvzesche ze schtrafam i, ale n ow y predkstejer prajesche: J a so njespjeczuju zaslojnstwo na so wzacz, ale chcu Po m ojim swedomju czinicz, dokelz je Po zakonju közdomu, potajkim tez katholskomu swvbodnoscz slubjena; schto Pak pschecziwo swedomju je, sme m i jenoz bamz a biskop prajicz. Radscho baut swoju h tow u, hacz zo bjez wumenjenja pschisaham." Sköncznje wuprajichu stari a nowi predkstejerjo, zo m a so schtrafa, kiz je jim dla zapvwjedzenja nowoho schulskoho porjada napokozena, w ot cyteje gmejny pkaczicz, dokelz je so zapowjedzenjo po mysli

90 87 chkeje gmejny stako. Tak je widzecz, zo su T yrolscy swojej katholskej werje wschudzom swerni. Zapöstanc za reichrath" duchowny D r. G reuter je netto po skönczenju reichsratha jeneje rycze d la, kotruz w lon i w zhromadziznje w Hippachu dzerzesche, do pschepytanja wzaty. Tez w druhich khezorowych krajach su zasy nekotsi duchowni pifm om, predowanjow a ryczow dla wotsudzeni. Ä h r o w a t s k a. Njeboh kardinal - arcbiskop Haulik je pschez 4 0 0,0 0 0 schesnakow zawostajik, kotrez drje budza zwjetscha k wschelakim dobrym skutkam postajene, hdyz budze testament wotewrjeny. Njeboh kardinal je hizo za ziwjenjo wjele woprowak. Tak je khudym a schtudentam közde leto wjele daw al. K zakozenju schpitala a schule mitoscziwych sotrow je w ön 1 5 0,0 0 0 schesnakow dank. W lecze da itotou hölczu schuln natwaricz. W lecze zatozi fundaciju 5 0,0 0 0 schesnakow k podpjeranju khudych wudowow. Pschi swojim jubilejn rozda w ön 8 0,0 0 0 schesnakow k podpjeranju khudych we wschelakich mestach. Ponow jenjo a wutwarjenjo arcbiskopskeje cyrkwje zapkaczi sam. K zakozenju juznostowjanskeje (khrowatskoserbskeje) akademije dari wön 1 0,0 0 0 schesnakow. Z R o m a. G ro fa Schönburg je do swojoho wötcnoho kraja wotpuczowak. W ön pschiwjedze sobu tez mkodoho meschnika, k. Fikenschera, kiz budze pola njoho za domjacoho kapkana. Pschidawk: G ro fa Schönburg je pjatk 2 8. meje do Wechselburga Pschijel a k. kapkan Fikenscher je n a s zandzenu w utoru w Budyschinje w o- pytak. M a c; barona Ernsta z Schönberga je tez netto katholske werywuznaczo tudy wotpotozika. Z R o m a. D zcn 1 3. meje swjeczesche bamz w czichosczi swöj 7 7. narodny dzen. W ö n pschistaja netto pschi közdej bozej mschi m odlitw u za potrebnoscze swjateje cyrkwje. S w o jim stuzownikam wudzela w ön sam közdy mesac w privatnej khapakcy swjate woprawjenjo. F ra n c ö zsk a. Lödz z m jenom general Abatucci", kiz je so na puczu w ot M arseille do R om a podnurika, wjezesche lu d zi; bjez n im i be 2 2 mtodzencow, lotsiz chcychu do bamzowoho wöjska zastupicz, dale bamzowy konsul F errari ze swöjbu a tez jedyn francözski oberst. Tez summa pjenjez za bamza je zhubjena. Jenoz 39 cztowjekow je smjerczi wuczekko. P ülska. Liczba schismatiskich cyrkwjow stajnje pschibjera, dokelz so rusowske knjezerstwo jara wo to stara. Tak je zasy jena cyrkej w mescze R aw je do schismatiskeje pschewobroczena. Tez we skawnym hnadnym mescze Czenstochowje, hdzez whsche zastojnikow zadyn R u sa njeje, tw ari so nowa schismatiska cyrkej, wezo za krajne (nim ale jeniczcy katholske) pjenjezy pölskoho kralestwa. R unje tak skutkuje so we wjacorych druhich mestach. R n s o w s k a. Kaz je znate, bu psched 5 letam i warschawski arcbiskop Felinski do rusowskoho mesta Jaroskawja pschi rech Wokzy wuwjezeny. P o dokhim mjelczenju pschinjesechu netto jene pülske now iny powjesc; wo nim. Arcbiskop je scbi drjewjany born na pschedmeschczu wotnajak a je khudze ziwy. W jenej stwe ma khapakku, w kotrejz közdy dzen bozu mschu dzerzi. J om u postuzuje mkody fuptcm. Zdaluje so ludzi po möznosczi a wukhodzuje so ze swojim wujom B r in - tom, kiz je dobrowölnje k njom u so pschiwdak. Ruski lud postrowja joho z pocze-

91 88 sczowanjom, skoro kaz by so joho b ojat, a tez wosobni (sam schismatiski biskop) joho z czasami wopytuja. Knjezerstwo je jomu prajicz d a to, zo by so do W arschawy wröczicz sm et, hdyz by khezorej swoje prjedawsche zadzerzenjo wotprosyk. T o la arcbiskop je z dostojnosczu wotmokmik, zo roön to czinicz njemöze a zo budze posleni, kotsiz so do Pälskeje wröczi. W ö n menjesche z tym, zo dyrbi knjezerstwo najprjcdy wschech wupokazanych a schtrafowanych duchownych domoj powotacz. Afrika. S u p e rio r Fabian P feifer z missije w srjedznej A fricy pisa, zo je nowh M issionar D is m a s S ta d lm ayer ze swojimi towarschemi zbozownje do C hartum a pschischok. Zandzene leto besche za Mission zohnow ane; wjele dzeczi negrow (m örow ) je so kschczicz dato. P o k n ö c n a A m erik a. S o b o tu psched jutram i zemrje w mescze S t. P a u l w M in n esota M issionar D em ctriu s M a ro gn a, rodzeny grofa z pokodnischeje T y r o l- skeje, w 6 7. lecze swojeje staroby. Meschnisku swjecziznu dosta w M a in zu a w tamnischej diöcesy najprjedy skutkowasche, Potom besche 2 0 let farar w diöcesy A u gsb u rg, dzesche hako M issionar do A m eriki, zastupi tarn schescz let pozdzischo do rjada benediktinow, kotrych; potom tez do M innesota pschiwjedze. H dyz besche so pschi wotpalenju schule we S t. P a u l, kotryz wohen bechu zkösnicy zatozili, straschnje wopalik, dzesche na wustrowjcnjo do F loridy a skönczi netto zasy w S t. P a u l w maczerskim domje knjeznow sotrow s. Jözefa swoje ziwjenjo. W ön ryczesche derje italscy, francözscy, nemscy a jendzelscy, a besche wschudjom jara czesczeny. Cyrkwinski powöstnik ze ferbfkich wofadvw. Z B u d y s c h in a. Z e m r je c z i: MickatMiktawsch, s. Iakub Lawkusa, 6 njedz.; Franc Adolf Junge, rycznik, assessor pschi tachantskim konsistoriju, 3 0 let; Karl Reinhold, s. Jana Tr. Klingsta, 12njedz.; Petr P aw ot, Karla Augusta R eka, mtödschi dwöjnik, 1 leto, 15dnjow ; Jan August, s. Karla Tr. Scherca w Dobruschi, 19njedz.; Hanza, njeboh Jakuba Czocha w Kukowje mandzelska, 57 let. Z R a d w o r j a. K sch c z e n a j: Petr, s. Michaka Heblaka z Merkowa ( t ) ; Gustav Adolf, s. Augusta Arnold«z Merkowa. Z e m r J e e z i: Hana, m. Jakuba Hokbika khebetarja, w Radworju, 52 t. 4 m.; Iakub, s. Mikkawscha Bacher«z Kamjeneje, 19 l. 4 m. 17 dnj.; Iakub Spitank z Czornoho Hodlerja, 4 7 I. 6 m. 1 dz. W e r o w a n i: Jan Betka z Budyschina, z M ariju Rjehorkec z Radworja; J a n Khilan z Radworskoho Haja, z M ariju, wud. njeboh Augusta Penthera z Khrösta; Miktawsch M ohn z Radworja, z Hanu Winarjec z Kamjeneje. Jutse njedzelu 6. junija budze katholska zhromadzizna abo rozryczowanjo wo zhromadnych naleznosczach katholskich S erb o w, a to na schuli w Khrösczicach po nyschporje wot schtyrjoch. W knihikupstwje S m o l e r j a a P jech a tudy je na pschedan: Wobraz P iu sa IX. ze serbskim podpisinom: K dopomnjenju na pokstaletny meschniski jubilej PiuSa IX." Po jenym 5 np., za toset 100. D a s Büchlein vom Papste Pius IX. Von Hercheubach. 2 nsl. 5 np. N B. Wsche katholske druhe knihi so rady a speschnje wobstaraja. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

92 wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinje. Redaktor : Michał Hörnik. C is lo j u n i j a L ĕ t n ik 7. We wotpustku. S k oro zada wuczba katholskeje cyrkwje njeje tat wopacznym a njeluboznym rozsudzenjam wustajena b yla, kaz wuczba wo wotpustkach, najbvle tohodla, dokelz so dospotnomu dorozomjenju teje sameje pschihödna pröca njedawasche; tez pola katholskich kschesczanow knjezi husto we tutej troschtnej wuczbje sich w ery wobzarowanja hödna njewedomnosch. T ohodla napomina tez nasch swj. wötc P in s I X., w pismje, Psches kotrez w ön pschi pschilezitosczi ötumeniskoho koncila dospokny wotpustk Po waschnju jubilejskoho w upisuje, zo bychu so w eriw i psches predowanjo bozoho skowa z nowa zas rozwuczili a tat f dobyczu wotpustka pschihotowali. T ez Katholski posok" chce swojim czitarjam z tym najwaznische wernoscze wo wotpustku z krötka rozestajecz. S ch to manch m y pod wotpustkom zrozemicz? S io w o same pokazuje, zo so psches wotpustk neschto spuschcza, wodawa, polozuje a schto to? Z o bychmh to prawje zapschim nyli, dopomnmy so na nekotre znate wernoscze. N a közdym hresche, kiz czkowjek wobondze, da so dwoja wec rozeznawacz, wina hrecha a schtrafa hrecha. W ina hrecha wobsteji we rozhnewanju bozim, kiz nam swjatosczacu hnadu b o zu, bozu luboscz a boze pscheczelstwo ru b i, abo tesame k najmjenschom pomjenschuje; schtrafa, kiz je boza sprawnoscz na közdy hrech stajika, je dw oja: weczna, t. j. weczne zatamanjo a czasna, kiz ma czkowjek na swe'cze abo w czisczu wotczerpjecz. Tez wschedne lohte hrechi, kiz sebi wecznu schtrafu njezaskuza, njewostanu to la bjez czasnych schtrafow. Psches hödne döstaczo swj. sakramenta pokuty wujedna so hreschnik zas z B oh o m tym knjezom, t. r. jom u so spuschczi wina hrecha a weczna schtrafa; tez dzel czasneje schtrafy spuschczi so hrechnikej, a to czim wjetschi dzel, czim dospoknischa joho zelnvscz be. W erno je,? towjek je po hödnje wotpolozenej spowjedzi zas dzeczo bozeje luboscze, a njetrjeba so

93 90 bojecz wecznoho zatam anja, tola dopuschczi B ö h tön knjez we swojej mudrosczi a mikosczi czasne khostanja na njoho. T ez hrechi tamnych, praji s. A u g u ftin u s, kotryniz sy ty, o knjeze, wvdak, njewostajisch ty njekhostane." T ez w s. pismje nam a- kamy mt) tusam u toernofcj. a Trientska cyrkwinska zhromadzizna wuczi ju, mjenujcy, zo m a hreschnik po wodatym hre'sche a spuschczenej wecznej schtrafje k najmjenschom jedyn dzel czasncje schtrafy sam wotcjerpjecz, a to möze so stacz we tutym ziwjenju pschcs pokutne ffutfi, abo psches boloscze cziscza, kiz maja tarn khude dusche wustacz. Z a pokutne ftutři, Pschcs kotrez so bozej sprawnosczi doscz czini a za nasche hrechi zaskuzcne czasne schtrafy zapokucza, pkacza wsche dobre ffutfi, kiz sebi m y samt napokozirny, abo kiz»am meschnik w spowjednym stole pschiporucza, abo wschitkc kschiziki a khorosczc, z cyka wschitkc khvstace domapytonsa, kotrez B v h to n knsez na n a s dopuschczi, hdyz je mt) sczcrpnjc znjescmy. W sapokuczenju czasneje schtrafy pschindze nain nerko cyrkcj k pvinoey psches wudzelenjo wotpustkow, pschez kotrez so nam c z a s n e schtrafy sp u sch czeja. W o tp u stk je p o ta jk ir n w o t cyrkwje wudzelenc spuschczcnjo tamnych czasnych schtrafow, kotrez bychmy my po wodatym hresche hischcze tu abo w czisczu wotczerpjecz dyrbjeli. Psches wotpustki njewodawaja so potajkim hrechi, njespuschcza so tez weczna schtrafa, Pschez wotpustki spuschczeja so jeniczcy czasne schtrafy. M ö c wotpustki wudzelecz, m a Khrystusowa cyrkej; tusam u dosta w ona wot swojoho bvzskoho zakozerja w tam nym slubjenju, kiz ji w vn da, zo budze wschitko, schtoz wona na zemi wotwjaza, tez w njebjesach wotwjazane. M a t. 1 6, 1 9. T u pschcpoda Khrystus swojej cyrkwi wscho, toinu a közdu schtrafu hrecha spuschczecz. A na jcnym druhim mescze praji nasch zböznik: M i je wscha mvc dato na njebju a na zem i." M a t. 2 8, 1 8. K az je mje wötc poskak, tat sczelu ja w a s." J a n 2 0, 2 1. Z tutym i stowami pschcpoda wvn swojej cyrkwi swoju chtu möc, dokclz wön chcyschc prajicz: Z tejsamej m ocu, kotruz je m i tön wötc das, wuhotuju tez ja w a s ; wvn da potajkim swojej cyrkwi z tym tez zawescze tu m öc a te prawv, hreschnikam za jich hrechi postajene schtrafy spuschczecz, dvkelz je w ön tez we'scze sam tutu möc ntä. Hdyz J ezu s Khrystus dale swojej cyrkwi pschez s. P etr a a swvjich japoschtotow klucze njebjeskoho kraiestwa pschcpoda, da jim tola tu möc, pokutnym hreschnikam njebjo wotewricz, potajkim tez tu möc, wschitkc zadzewki zbe'hnycz, kiz zastupjenju njebjcsfoho fralestwa do pucza stupaja. K tajkirn zadzewkam skuscha Pak netto tez tam ua w in ow atoscz, swöj dokh hacz do poslenjvho pjenjezka zaptacjicz, t. r. wschitkc za swoje hrechi zastuzene schtrafy dospotnje zapokuczicz, prjedy hacz möze so nam njcbjeske kralestwo wotewricz. Z toho rnözerny rny z westosczu sudzicz, zo je cyrkej w ot swojoho bözskoho zakozerja wysche m ocy hrechi a wecznu scktrafu spuschczecz tez tu möc dostaka, czasne schtrafy. kiz zaslupjenjo do njebjeskoho kralcstwa zadzewaju abo wotstorkuja, wodawacz. T u tu w ot toho zböznika döstatu möc je cyrkej tez we wschitkich czasach w u- ziwaka w tym, zo je wernje pokutnym hreschnikam napokozene schtrafy abo z dzela abo dospoknje spnschczaka. T a f hizo spnschczi s. japoschtot P aw vk w fschcsczanskej wosadze w mescze Kvrinthu jeuvmu czkowjekcj wulki dzel napotozencjc pokuty, kotryz be pschez wobondzenjo czezkoho hrecha wulki pvhorschf dawak, potom Pak pschez swern

94 91 dopjelnjenjo kruteje pokuty irefle znamjo polepschenoho ziwjenja zjewik; tom u tat pokutnomu hreschnikej wudzeli s. japoschtok potajkim jedyn wotpustk, a tat wudzelachu so tez pozdzischo we wschitkich czasach w ot pschedstojiczerjow cyrkwje wotpustki. W prenich czasach a tez hischcze pozdzischo napvkvzachu pschcdstojiczerjo cyrkwje hreschnikam jara krute, wobczezne, druhdy wjacy let trajace pokutne skutki. W on i dyrbjachu so posczicz, jatmoznu dawacz, khorych wothladacj, nekajkichzkuli wjcselow so zdzerzecz, njesmedzachu swjatvcznhm bozim skuzbam pschitomni bycz, ale dyrbjachu w pokutnej drascze psched cyrkwinskimi durjemi ftejo tych, kiz nim o dzechu, wo wodaczo prosycz. Bechu jich wobondzenc hrechi tajne, t. r. druhim njeznate, be tez jich pokuta tajna, bechu Pak jich hrechi zjawne, druhim k pohorschkej skuzace, bu jim tez zjawna pokuta data, pschez kotruz mejesche so pohorschk zas zarunacz. Tajke pokuty trajachu husto cytc leto, druhdy wjacy let, haj za Weste jara czezki hrechi cyle ziwjenjo dotho. H dyz pak netto pokutni hreschnicy pschez swerne, podwolne pschenjesenjo swojeje schtrafy pschez dleschi czas so wuznam jeuvwachu, skrotschichu jim pschedstojiczerjo cyrkwje czas jich pokuty abo spuschczichu jim töusam y tez dospotnje, a tute spuschczcujo abo polozenjo jich pokuty mjeuowasche so wudzelcnjo wotpustkow abo z krötka wotpustki. W pozdzischich czasach njetrjebaschc cyrkej pschi dospoknje pschemjenjenych wvbstejnosczach tat krute kaznje nalozecz a njechasche to tez wosobnje, zo njeby uikvho w ot dostacza s. sakrameuta pokuty wottraschika. T o la boza sprawnoscz zada sebi tez netto ruujez tak dospokne dosczczinjenjo, kaz hdy prjedy; njczapkaczi ton hreschuik netto w tutym ziwjenju swöj pschez swoje hrechi naczinjeny dokh, zuieje wön tönsamön w czisczu wuptacjicz; czim wjacy a czim kruczische pokutne skutki sebi won tudy uapotozuje, czim menje zmeje wön w tam nym swecze wotczerpjecz. W e wupkaczenju swojoho dokha pschiüdze jomu cyrkej k pomocy z wudzeleujom wotpustkow; wona spuschcza z tej jcj pschepodatej mocu jom u z dzela abo dospotnje czasne schtrafy, a zaruna bozej sprawnoscji to, schtoz mejesche ton hreschnik pschez wotczerpjenjo czasnych schtrafow po prawym sam czinicz, z jej dowerjeuoho bohatoho poktada Jezusowych zastuzbow, kotryz je hischcze pschirostk pschez zastuzby najzbözuischeje kujezuy M a rije a druhich swjatych. J ezu s Khrystus ujeje mjenujcy jeuo swojomu njebjeskomu wvtcej za nasche hrechi dospoknje doscz cziuit, ale pschez swoje ziwjenjo, hörke czerpjenjo a boloscziwu smjercz je w öu za n a s tak bohate zastuzby uahromadzik, kiz zenje wotebjeracz njemöza, dokelz su njepschemerue. Tez swjeczi bozi, wosobnje najswjeczischa knjezua M a rija, s. m artrarjo a pokutnicy su pschez swoje krute ziwjenjo a boloscziwe m artry sebi wjacy zaskuzili, hacz be to k zapokuczenju jich ziwjenja treb n e; tute jich zastuzby pschiüdu druhim stawam s. cyrkwje k wuzitku, haj tesame wuczinja z njesmernymi zaskuzbami Iezusow ym i jedyn pschebohaty poktad, kotryz je swjatej cyrkwi dowerjeny, zv by wona z njoho swojim dzeczom po jich zaskuzbach sobudzelika. Cyrkej njewostaji netto tutön ji dowerjeny poktad bjez wuzitka lezo, kaz tam uy leni wotroczk we s. sczenju, kiz ton jomu dowerjeny talent zahrjeba, ale hako dobrocziwa maczer, kiz za swoje dzeczi so tez hischcze po smjerczi stara, uatozuje wona tutön poktad k spomozenju za wotemrjetych, zo by jim jich m artry pschikrötschita abo polozita, kaz tez k wuzitku za ziwych, zo by jim pomhata, bozej sprawnosczi doscz czinicz. Cyrkej runja so tu luboscziwej maczeri, kiz ze samozenjom, kiz je ji nechtön wotkazak, dokh

95 92 swojich djec^i wupkaczi, t. r.»cito spuschcza pschez wudzölenjo wotpustkow tamne czasne schtrafy, kiz bh ton hreschnik abo w tutym zitojenju abo w czisczu woczerpjecj dyrbjak, a spokoji bozu sprawnoscz pschez to, zo pvniznje prosy wona chcyka mesto pokutnych skutkoto, kiz by ji po prawym tön hreschnik sam pschinjescz dyrbjak, po joho zaskuzbach westu pschihödnu meru z njesmernoho pokkada cyrkwje hnadnje pschiwzacz, tomu pokutnomu hreschnikej Pak joho dokh abo z dzela abo dospoknje spuschczic^. (Pschichodnje dale.) Prenja letuscha katholska zhrvmadzizna. N a pozadanjo ze wschclakich stronow besche redaktor P ö sta katholsku zhroma- thiznu abo zhromadziznu katholskich m uzi ze serbskich wosadvw do Khrösczic na schuln pschcprosyt k wuradzenju zhromadnych serbskokathvlskich naleznosczvw. W pvstajenym czasu zendze so tarn 9 6 S erb o w, bjez nim i czile knjeza duchowni: k. farar Smoka z Njebjelczic, k. kapkan Werner z Khrösczic, k. kapkan Duczman z R adw orja, k. kapkan Lusczanski z R albic (to tu khwilu toe W o tr o w je ), k. P. Jnnocenc J a - to o rk z M arijneje Hwezdy a k. P. Tadej N atusch z R özanta. Z wuczerjoto naschich toosadow beschtaj pschitomuaj k. Pjetasch z Khrösczic a k. Hauff«z R özanta. Zhrom adziznu tovtewri redaktor Pöska a rozestaji waznoscz a wuzitnoscz katholskich zhromad^iznow. Dokelz tön kröcz njcbe zadyn dzenski porjad abo Programm postajeny, wunjcse tön sam y, netko w ot zhrvmadzeuych za dalische tojedzenjo zhromadzizny pozadany, hako prenju naleznoscz: wuradzenjo wo trebnosczi a möznosczi twarjenja katholskeje cyrkwje to Baczonju abo Czornecach. Pschitom ni ze toschelakich toosadow wobkruczichu, zo so tez to dalischich stronach toschudzom za tajke wotm yslenjo z khwalbu wuprajeja. Tohvdla zjenoczichu so toschitcy w tej westosc^i: Twarjenjo jeneje noweje cyrkwje, a to to B aczonju abo Czornecach je zhromadna naleznoscj wschitkich katholskich Serbow! P rjedy hacz möze so k wyschnosczi hic; a prawo k hromadzenju dobrowölnych w vporow k touwjcdzenju tajkoho wotm yslenja zadacz, dyrbjesche so wubjerk (komite) wuzwolicz, zo by so tön dale starak. T ön le wubjerk da sebi sam hischcze statuty abo wustawki a möze so w swojim czasu tez potojetschicz. W tu khwilu buchu do wubjerka w uzw oleni: k. kapkan Werner z Khrösczic, hako pschesyda; k. Pjetasch, hako pism awjedzcr; hako zastupjerjo wokolnoscze, to kotrejz m a so ta cyrkej ttoaricz: k. B öd lan k z B a - czonja, k. Zynda z Czornec, k. Kokla z Pozdec, k. Lipicz z Czeschkec, k. Merczink z H a slo w a; hako zastupjerjo khrösczanskeje w osady: k. mlynk Wawrik z Khanec a k. kubier Kummer z Czasec; hako zastupjerjo druhich toosadow: k. kapkan Hörnik z Budyschina, k. kubier Wagner ze S m o lic, k. kubier Liebsch z H unjow a (budyskeje wosady), k. farar S m o k a z Njebjelczic, k. kapkan D u czm an z R adw orja, k. mkynk Kummer z bazka (ralbiczanskeje wosady), k. kubier S y m a n k z W otrow a a k. pschekupc Hörnik z Kulowa. P o tym le wuzwolenju buchu nekotre radh nowom u wubjerkej, hdyz budze w ot wyschnoscze pschipoznaty, k dalischomu skutkowanju poruczene. RadZi so, zo bychu so hotowe pjenjezy a wotkazanja do nalutowarniskich knizkow na dan zapisowake a w Pösku na to kwitirowako. Tez radzi so wot wjele pschitomnych,

96 93 zv bh so, hdyz zmejemy dow olnosc;, tez subskripcija (podpisowanjo) po wschech Serbach wvkvko pöskaka, zo by so trcchu wjedzako, kak wjele chcyk tön abo druhi ktomu skutkej dacz. Tolci to a druhe zawostaja so wschitko wubjerkej k dalischomu wuradjenju. W pschichvdnym czisle Pöska budze zasy neschto wo tym ryczane. Tez praschenjo, hdze by ta wotm yslena cyrkej stacz meka, hacz w Baczonju abo Czornecach, zawostaja so pschichvdnosczi. D ru h a naleznoscj, wo kotrejz so zhrowadjizna rozryczowasche, besche wvbczezowanjo katholskich S erb ow pschccziwo kamjen- (iim nemskim now inam (Wochenschrift) hako,,am tsblattej", dokelz wone druhdy jara njepschecjelscy pschccziwo katholikam pisaja. R eferent w tejle wecy besche k. mkynk Wawrik. W ö n rozpraji, schtv je kralowska krajska direkzija dotal hizo czinika na pröstwu katholskich S erb o w kamjenskoho sudniskohv wokrjesa. T ez je w ön slubjenjo dostak, zo na s. djcn s. M a rije domapytanja katholscy njebudza na sudnistwo do Kam jencazadani, dokelz tehdom zwjetscha do R özanta kemschi khodza. Tsecza naleznoscj be porjad pscht processionach do Krupki a R u m bu rga. W o tym so wjele a ziwje ryczesche, nie skönczne wobzanknjenja stanu so häkle pschichodnje. H dyz besche zhromadzizna pvktsecja hodziny traka, bu redaktorej Pöska poknomöc data, zo by w ön na s. Lawrjenca zasy tajku zhromadziznu skazal a dzenski porjad do predka wozjewik. Na to wobzankny wön zhromadziznu, kotraz da-li B öh dobre pkody pschinjese! 3 nascheje diöcefy. Z M a r i j n o h v D o k a. W naschej klöschtyrskej cyrkwi je psched nökotchmi njcdzelcmi w u d o w a K arolin a E n glcrow a z R u s d o r fa, rodzena ze S erch i pola Zhorjelca a 3 6 let stara, katholske werywuznacjo wotpokozita. Z R ö z a n t a. P o slen i djcn meje wopuschczi wysokodostojny k. adm inistrator k. B enno Kral naschn cyrkej a swojich lubych k raja n ow, dokelz khorosctz jomu dalische w obstaranjo joho tudom noho zastojnstwa njemözne cjinjesche. N a 27 let je w ön tudy hako h orliw y duchowny skutkowak a prjedy tej w M a rijn ym Dcle a w M a rijn ej Hwezdze. N etto pschebywa w klöschtrje O sscggu a je so Iota z B o h a ta t daloko w u strvw it, zo möze w khapatcy za khorych zasy B o^ u mschu dzerzecz. B ö h zapkac^ jom u bohacze joho luboscje k naschomu ludej a daj jomu zbozowny wjeczor ziw jenja! Z R ö z a n t a. N a mesto k. B en n a je w o t swojcje duchowneje wyschnoscze za adm iniftratora postajeny a 8. ju n ija fern pschijet wysokodostojny t. P. Ludwik Angermann. W ön be, kaz je znate, p olw ösm a leta hako kooperator pola n a s a bu psched nim ale dwe'maj letvm aj do klöschtra M a rijn oh o D o t a p ow o la n y. Nvwy k. adm inistrator je wulki pschecjel S e r b o w ; pschetoz z luboscze k nim je wön serbsku rycz dotpotnje naw uknyl, tak zo w njej preduje a tez pisa. W ön je hizo w lec^e serbscy spisat a za swoje pjenjezy w u d a l knihu z napism om : Katholik a joho cyrkej. Rozwuczaca kniha za katholskich S e r b o w a wschitkich, kotfiz katholsku cyrkej pschistuschnje rozsudzecz chcedza." T ohorunja pisasche w ön wjele do naschoho Pöska wosebjc w prenich letnikach, kaz S ta w iz n y R öza n ta" atd. Böh ^ohnuj dale joho skutkowanjo bjez S erb a m i.

97 94 3 drezdzanskeje -iöcefy. Z D r e z d H a n. Tsec^u njedstlu Po jutrach, na zakitarskim swjedjenju s. J özefa, bu kral. Jözefin ow om u wustawej wulka wjesoloscz a wulke zohnow anjv pschihotowane pschez w udm enjo sw jatoho sakramenta firm ow an ja na 4 3 zönskich w osobow, bjez kotrymiz so 3 1 wustawskich holczkow, 1 L knjezniczkow a dwe pschez w osebitu dowolnvsc^ pschipuschc^enej namakachu. Firm owanska kmötra pschi wschitkich k domej stuschacych dzec^och besche najwyschscha pschedstojiczerka cyloho w u - stawa, kralowna M arija. S w ja ty skutk bu z Te Deum a ze s. pozohnow an jom skönczeny, na czoz najwyschschedostojny knje; biskop a z druhim i pschitom n ym i duchownymi pschedstojiczerku k w rotam pschewodzcsche, n a kotrychz swjcdstnska wjesotosc^ w sczehowacym chronogrammje w uraz n am a k a : SaLVe episcope ConflrMa fvndatlonls pvellas. Z D r e z d ^ an. W ysokodostojnym knjezam sobubratram z drezdzanskeje tojj z naschejc diöcesy, kiz su so na czesnym darje za prjedawschoho seminarskoho präsesa w Kölnje, k. kapitulara D r. Westhoffa w obdzelili, d aw a ro lipsczanskich cyrkwinskich nowinach k. P o tth o f w Drezdzanych w inojtu rozpraw u, zo je so tam na swjatocznosc^ 1 3. h apryla wotdjerzaka. N azb eralo besche so pschez to i., w ot kotrychz so to i. n a drohotny kheluch hako dar za joho w osobu natozichu; to i. so knjezej präsesej pschepodachu k pschisporjenju zatozenskoho kapital«m issionskoho m ista in h o r o r e m s. E n g e l b e r t i w Gevelsbergu pola S ch w elm a. Wysche tohö besche jedyn kapkan, tez prjedawschi schuler pocstsc^owanoho joho podobiznu w o w oliju m o lo w a l, schtoz so jom u runjoczasnje pschepoda. P op o ld n ju w tsjoch wotdzer^a so w hotelu E r n s t rö u n ion, pschi kotrejz be nehdze 5 0 prjedawschich schulerjow pschitomnych. Kaz tam n a rozpraw a bäte p o w jed a, je k. kapitular D r. W esthoff z wulkim hnuczom taste dopokazma dzakomnoho pschipö«znaetza swojoho dotholetnoho skutkowanja pschijak a je so na sam ym dnju konnte s tw o r il, kotryz chce za dalsche wobstaczo missionskoho mesta w G evelsb ergu po möznosczi so starnch Cyrkwinfke nowinki a powjefcze. 3 W r ö t s l a w y. N a hlow nej katholskej zhromadziznje 3. junija besche tudy m uzi zhromad^enych, bjez n im i wjele wotpöstanych z najdalschich köncow Schlezynskeje, Pöznanskeje a N awjeczorneje Pruskeje. H lo w n i rycznicy bechu Elvenich, Wick n D aniclew ski (pölski spisow ar z K u lm a). W o n i wuradzichu a wunjesechu protesty (w obczezow anja) pschecziwo njekonfessionalnosczi schulow (t. r. schulow bjez wuprajenoho woscbitoho w eryw uznacza), pschecziwo ryczam zapöstanca W ehrenpfenniga na barlinskim sejmje a pschecziwo zakhadzenju meschc^anskeje w y - schnoscze we W rötstaw je a Frankfurcze nad O d ru. T o je zasy rjan y dopokaz katholskoho zjawnoho ziwjenja we W rötstaw je. M o r a w s k a. W swjedzenskim tydzenju ss. C y r illa a M eth o d a (w o t 5. ju» lija ) pönd^a processiony na W elehrad Po tachantstwach (z w jacy w osadow hromad^e) z M o ra w y, Schlezynskeje a z dzela tez z Cstch. Letsa woczakuje so tont

98 95 zasy w jacy w opytow arjow z dalischich krajinow, dokelz m a so tysaclötne wopomnjeezo smjerc^e s. C yrilla sobu wopom inacz. R ak u sk a. Biskop R u d igier w Lincu besehe 2. junija na sudnistwo k pschestyschcnju zadany; ale w ön njeje tarn schok, dokelz po hischcze pkacjacym konkordacze nim a tajke sudnistwo prawo, joho k sebi zadactz. Z a nekotre dny su joho tarn z inocu botojejli, ale w ön njeje w otm otw jak. W cytej hornej Ra^ kuskej zbehaja so netto wsche sta w y, zo bychu pschecziwo tajkom u m ocow anju, kotrez so jich biskopej ftanje, p ola khezora napscheczo knjezerstwu pom oc p ytali. G a l i c i j a. W e Lw ow je je R u sy n, kokatholski M etropolit (arcbiskop) L itw i- nowicz Po dleschej khorosczi zemrjel. K h r o w a t s k a. T estam ent njeboh kardinal-arcbiskopa H aw lik a w obsaha mjez druhim sczehowacc p osta jenja : Közdy arcmeschnik cyleje diöcesy, ka^ tez zastupuik tajkoho dostanje dwaj zto ta j; közdy farar, Professor, kaptan kaz tez közdy druhi duchowny dostanje jedyn zkoty za B o j u mschu, kiz dyrbi so bürzy Po smjerczi djerzecz. K özdom u franciskanskomu a kapucinskomu klöschtrej je wotkazane dobrych schesnakow n a dwe B o zej mschi. Khudym w osobnje tam nym, ki^ so prosycz hanbuja, a we A gram je bydla, schesnakow, w o W arasdinje bydlacym 5 00 schesnakow, tam n ym w K arlsstad tu schesnakow, tam nym w P o jeg u schesnakow atd., rozdzelenjo so pschecy fararjej pschewostaji; podpjeranjo jenotliwoho njesme menje dyzli 1 schesnak a nie wjacy dyzli 2 0 schesn. wuczinicz. Z R o m a. S. W öte je basilicy s. J a n a w lateranje tam ne krasne ryzw o dank, kotrez jom u Jonf. e z Aachena k 1 1. haprylej poskiczichu. D ro h otn e, wulke kruchi m arm ora, kotraz buchn we staroromskej khowancy pschi Tiberje wukopane, je s. w ötc bo Aachena, Londona a druhich m eftow za katholske cyrkwinske tw arby postajit. Abbe L iszt, staw n y hudzbny mischtyr, je so tudy bo klöschtra olivetskich mnichow naspjet wröczit, a je s. wötcej wunvschk swojich w Rakujkej wotdzerzanych koncertow ( 3 0,0 0 0 schesnakow) hako dar k petrow om u pjenjezkej pschepvdak. 3 R o m a. (C z a s knjezerstwa b am zow.) Jenoz schtyrjo zastupnikojo Khrystusowi na zemi knjezichu hacjs d otal w cyrkwi dleje dyzli P iu s IX. Bechu tv: S. S y lv e ster 2 3 l. 1 0 m. 2 7 d., H a d ria n I. 2 3 l. 1 0 m. 1 7 d., P iu s V I. 24 l d. a P iu s V II. 2 3 l. 5 m. 6 d junija skünczi P iu s IX leto swojoho knjezerstwa. T oh o d la smemy drje w dowerje na boha p r a M : v id e b it a n n o s P e t r i t. j. budze widzecz leta s. P etr a ( 2 5 l.). Z L o n d o n a. W S u n b u r g u pschi Them sy bu pschez arcbiskopa M a n n in g a z wulkej assistencu a w pschitomnosczi w öjw od y z N em o u rsa (w otehnatoho fran- cözskoho prynca) rjan a n o w a cyrkej poswjeczena. P o poslenim pastyrskim liscze aubiskvpa M a n n in g a be w behu jeniczkoho leta jednacze nowych cyrkwjow B ozim jtu'zbam pschepodatych; k sydom druhim bu hizo zaktadny kamjcn pokozeny a nefotre z nich tw arja so speschnje dale. A lg ie r. H rabja z B o g u e, pokladnik tow arstw a skutk kschesczanskich schulow w O riencze" je centralnej radze tohosaw oho zliczbowanjo wotpoko^ik, kotrez z nowa za francözsku dobrocziwoscz a poboznoscz krasnje swedczi. W lecje

99 buchn mjcnujcy pschez joho ruku 4 3 3,8 0 0 fr. n a akgierskich biskopow pöskane. W esch so börzy mnohe ptody z tajkich skutkow luboscze w pschewobroc^enju arabow rozw ijeja. A m e r ik a. N a wschech mestach Ameriki bu bam zowy jubilej sw jatocznje woböndzeny, zawesczi Pak je N e w - O r le a n s w tutym nostupanju wsche druhe mesta pschez wulkotnoscz a powschitkomne wobdzelenjo na tu tym swjedzenju pschetrjechik. W okoto tsjoch hodzinow popokdnju zhromadzichu so tow arstw a wschech fa ro w mesta z hudzbu a z khorhojem i; tak nastaty processton, tak wulki, kaz jön N ew -O rlean S hischcze zenje widzak njeje, wokoto w osobow sylny, czehnjesche k w obydlenju knjeza arcbiskopa O d in a, kotryz pschewodzeny w ot cytoho duchownstwa, wöz, w ot schtyrjoch cyle betych koni czehnjeny, w obstupi. P o to m hibasche so im posantny czah k kathedralnej cyrkw i, psched kotrejz besche krasny w oktar natw arjeny pschez njepschehladomnu mnohoscz lu d u, wesczi pschez 8 0,0 0 0 h to w ow, wschitcy pschistojnje a zmerom pschihladajo, t tom u zw onjenjo wschech zw onow a hraczo wjele hercowskich zjenoczenstwow tajkile napohlad njebe so hischcze: ^enje n a Jacksonowym namesc^e pokazat. M esto psched kathedrali besche w ot krajnych a meschczanskich zastojnikow kaz z najwosobvischich cytoho w obydlerstw a wobsad^ene. Arcbiskop bu z choralnym spewom p o w ita n y, a hdyz besche so z druhim duchownstwom psched cyrkwju P ostajit, buchn wschelakore rycze dzerzane: M r. B ern u d ez, m tody kreola, ryczesche francözski w mjenje francözskich a schpaniskich k atholikow, P. Radem acher pokazowasche n a czerpjenja a w jesela s. w ötca. P o to m sczehowasche T e D e u m, najswjeczische kubko bu z processiju z kathedrale pschinjescne a arcbiskop posticjesche zhromadzenej mnohosczi japoschtotske pozohnow an jo. M jez tym b i so wjec^or pschiblizik a arcbiskop bu w ot widzanych m e- schczanow ze swecam i a faklemi k wozej pschewodzany; tez jezdni w ojacy jechachu psched nim kaz psched swötnym knjezerjom, a psched joho w obydlenjom bu hischcze jom u ka^ tez s. wütcej tysackröczna staw a " wunjesena. NaleznoscZe towarstwa. S obu staw y, kiz na (etc 1869 zaptaczichu: kk Libsch; Madlena Lipiczowa ze Sernjan: M ichat Kuczank z Iaska. N a leto 1866, 67, 68: K. Cyrkwinski powestnik ze ferbfkich wofadow. Z Budyschina. Kschczeni: Jan Bjedrich, syn Jana Jurja Schneidera, meschczana a czasnikarja; Jakub Bjedrich, syn Bjedricha Langt, listynosche-rja; M arija Hanza, dz. Jana Richtera, khezkarja w Nowych Boblicach. Zemrjeczi: Hana, rodz Schubertec, zwod. Rjeczka, njeboh Jurja Matteka zawostajena wudowa, 85 l.; M arija rodz. Wencelec z Dzezuikec, Jakuba Richtera, wumjenkarja toe Nowych Boblicach mandzelska, 67 s. 5 n t.; M arija, rodz Schmidtec z Czemjeric, njeboh Jakuba Janascha, ziwnosczerja w Dalicach zawostajena toub., wobydlerka w Budyschinje, 86 l. 5 m. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

100 wudawany wot towarstwa S S. Cyrtlla a Methoda w Budyschinje. Redaktor : M i c h a ł II 6 r n i k. Čisło julija Lĕtnik 7. Wo wotpustku.. (Skönczenjo.) W otpustki su dwvje: dospokne a njedospokne. Dospokne mjenuja so tamne w otpustki, pschcz kotrez so eyka czasna schtrafa spuscheza, kiz by hreschnik po hizom spuschczenych hrechach hischcze woczerpjecz dyrbjak. J e Po tajkim nechtö tak zbozowny, dospokny wotpustk w poknej merje dobyez, runja so w ön jenomu w otrosczenomu, kotryz je runje s. kschczencu döstat. N a ttim njenamaka so nie jenoz zadyn hrech w jacy, ale tez joho dokh je bozej sprawnosczi dospotnje wupkaczeny. B y - li w ön we jenym tak zbozownym wokomiknjenju wum rjek, by so hnydom k wuziwanju wecznych wjcsotosczow pschipuschczik, a njcby trjebak m artry cziscza w u- stacz. M jez dospoknymi wotpustkami je najwosobnischi a najswjatocziüschi j u - bilejski w otpustk, nie tohodla hako by wön hreschnikej wjetsche hnady wndzelak, czasne schtrafy ^omn dospoknischo spuschczak, hako druhe dospokne wotpustki, to je njemözna wec, ale toh od la, dokelz so czas jubilejskoho wotpustka z wosebitymi swjatoeznosezemi zapoezina, dokelz so w n im Weste swjatoezne poboznoseze dzerza, zo bychn so tak wschitcy k wernej pokneze pohnuez d a li; spowjcdniey döstanu w ezasu jubilejskoho wotpustka tez wjetschu m öc. Jubilejski wotpustk je netko közde 2 5 let a traje cyke leto. Wysche toho Pak wupisuje so pschi westych pschiieznosczach, kaz k psch. Pschi wuzwolenju nowoho bamza, pschi waznych naleznosezach swjateje cyrkwje, k wotwobroczenju toho abo druhoho wutkoho stracha atd. dospokuy wotpustk po waschnju jubilejskoho abo wurjadny jubilejski wotpustk; tajki je tez ton na dnju 1 1. hapryla w ot nasch oho s. wötea pschi pschileznosezi ökummiskoho koneila wupisany dospokny wotpustk. W tajkich waznych naleznosezach eytoho kschesczanstwa dospokne wotpustki wupisowaez a weriwych k dobyezu tychsamych pohnuwaez, je zawerno spomozne, zo bychn wschitke dzeezi s. cyrkwje, dospotnje z B ohom wujednane, jedno-

101 98 hkösnje prosyli wo nuznc hnady a tak wuskyschcnjo im m am i. - Njedospokny wot- Pustk je ton, pschez fum jj so jcnoz westy dzel za hrechi zaskuzeneje czasneje schtrafy spuschcza. Tak wudzelcja so wotpuslki w ot 4 0, 5 0 d n jow, w o l 7 njedzcli, wot jmoho abo wjacy let atd. T ola njesme so to tak zrozymicz, hako by japoschtokski stok z tym na telko a telko czasa m artry cziscza pschürötsicz chcyk, n e ; poslajeny czas poczahujc so wjeke wjacy im cyrkwinsku schtrafu prjedawschich czasow, a chce k psch. prajicz, jcdyn wotpustk w ot 4 0 dnjow spuschcza tak wjele czasneje schtrafy, kaz wjele by hreschnik po pschikaznjach prjcdawschich czasow za 4 0 dnjow pschez jomu napokozcne pokutnc skutki zapvkuczik. N a jcnym a tym sam ym dnju möze so wjacy wotpustkow, dospoknych a njedospvknych, dobycz. B y netto nechtö jcdyn dospokuy wotpusik w pokncj merje dobyk (schtoz Pak tak lohko njcjc), njcby wvn na tym sam ym dnju sam za so zadyn druhi wotpusik dobyc; mohk, khiba zo by znowa hrechi wobcschok a wodaczo tychsamych dostak. J c -li jcdyn nanajswernischo wschitke k dobyczn dospoknoho wotpustka pschcdpisanc skutki dopjclnit, möze jcdyn druhc w otpusik,, kiz moze jcdyn na tym dnju dobyc;, khudym duscham >v czisczu pschiwobroczic;, jclizo jc je japoschtokski slok k wuzitku khudych duschi dobyc; dowolik. K dobyczu közdoho dospoknoho wotpustka zada drje so s. woprawjcnjo, tola dosaha Po wjacorych rozsudzenjach japoschtokskoho stoka jene a tesame woprawjenjo za wschitke wotpustki, kiz su na tym dnju k dobyczu. Kaz bu hizom prjedy spomnjene, njejc za skaboho hreschnoho czkowjcka tak jara lohko, dospokny wotpustk dobyc;; tak wulke a wosobne kublo zada tcbi tez pröcu. Schtoz chce jedyu wotpustk dobyc;, dyrbi prjedy wschoho tc wotpohladanjv mecz, t. r. w ön dyrbi w sebi tu wolu wubudzicz. zo chce pschcdpisane dobrc skutki runjc tohodla dopjclnicz a to po swojich mocach nanajswernischo d op jeln ic;, zo by pschez nje hnadu tvotpustka döstak. Tohodla so radzi, zo by közdy pschi zapoczenju dobrych skutkow tute wotpohladanjo wnbudzik, jc tez potom druhdy wobnvwjak. S w ja ty Leonard z P orto -M a u r itio dawasche swojim w eriw ym tu ta b u, wschednje pschi raüschich paczerjach menjenjo wnbudzicz, zo chccdza wschitke wotpuslki dobycz, kiz su z poboznosczcmi a dobrymi skutkami, kiz budza na tutym dnju dopjclnicz, zjednoczene. K khwalcnjn je wesczc kozdy, kiz tule poboznn tabu tez wobkedzbuje a tat z lohkej pröcu wulke kubka dobudze. Njcjc nuzna wec, zo jedyu tue, hacz a kajki wotpustk je z tej abo druhcj poboznosczu zjednoczeny; jcdyn jön dobudze, hdyz m a jcdyn te wotpohladanjo jön dobyc;, kaz wön wobstcji. Schtöz chce jcdyn wotpnstk dobyc;, dyrbi potom dalc w swjatosczaccj hnadze bozej bycz; doketz tut«pschinjcse czkowjekcj duchowne ziwjenjo, bjcz njejc je wön m ordw y sobustaw s. cyrkwjc a tljcmözc sebi jcjc kubka dobyc;; nikomu njctnöza so czasuc schtrafy spuschczcc;, kiz hischcje wecznu schtrafu sebi zaskuzi. Siuzna wec k dobyczu wotpustka Po tajkim dale je, zo je jcdyn abo swjatosczacu hnadu wobkhotvak abo pschez wernu pokutu sebi ju zasy dobyk. N ka-li nechtö jcdyn jcniczki czczki hrech na sebi, njemözc wön zadyn wotpustk dobycz; haj tez hizon közdy snadny hrech, k kotromuz m a jedyu hischcze nekajkn byrnje stabil nakhilnoscz, zadzewa dobyczu dospoknoho wotpustka w poknej m erje, dokelz, doniz w ina njcje w od a ta, njcmöze so tez za nju zaskuzcna schtrafa spuschczicz. H rech, snadny ta t dcrje kaz smjertny, dyrbi so hako rvzhne-

102 99 wanjo boze hid^icz, cztowjek dyrbi so dospoknje wotrjec közdoho hrecha, közdeje hreschueje uakhilnoscze a pschileznoscze; Potom je joho pokuta w ern a, a swjatosczaca hnada boza budze joho woziwicz. Közdy, kiz chce potom dale wotpusik dobycz, dyrbi tez wschitke k dobyczu wotpustka pschedpisane skutki swernje a dvspoknjc dopjelnicz; tohodla dyrbi jedyn tute slutki pschcde wschim derje zuacz. Tajke dobre skutki wobsteja najbole w modlitwach, w opytowanju jeneje abo druhcje cyrkwje, dostaczo s. sakramcntow pokuty a bozoho Lizeka naschoho knjeza, sakmvznudawaiijo a druhc podobue skutki, kiz so közdy czas pschi wupisanju a wozjewjenju wotpustka postaja. S w e r n e a dospokne dopjclnjcnjo pschcdpisanych skutkcw je tat nuzna wec, bjez kotrejez so tön wotpusik zcnjc dobycz ujemözc. D y - li tat nechtö snad; zabywschi abo hcwak bjez w in y jcdyu skutk wuwoslajik abo popvtvjcznjc dvpjclnit, tön njeby so nadzccz sm et, zo je hnadu wotpuslka dösiat; tu njedosaha dobra w ola j'ama, tu zada so swerne dospokne dopjelnjenjo wschech pschcdpisanych dobrych skutkow. P r a - schamy-li so hischczc, hdy so wotpusik dobudze, w otm olivi so po ivuczbjc»ajskawnischich cyrkwinskich wütcow, w tainnym wokomiknjcnju, hdyz so posledni pschedpisauy dobry skutk dopjelni. 3 c Po tajkim ivjaey dobrych skutkviv pschcdpisanych abo dyrbi so jedyn dobry skutk wjacy kröcz zasy czinic;, dyrbi so cztvwjck, k!,z chcc tön w otpustk dobycz, za lym pröcowacz, zo by lösche skutki z czistcj wntrobu, t. r. we jchtancze bozeje hnady dopjelnik; nuzue pak je, zo m a pschi dopjclnjcnju poslcnjohv skuika swojc swedomjo w ot közdoho hrecha czistc. dialozm y netto tute powschitfomne wuczby ita wotpusik, kotryz je swjaty wötc na dnju 1 1. hapryla wupisak a totriß mözem y dobycz w czasu w ot 1. junija, hacz do tanmoho, netto hischcze njcwesivho dnja, na kotrymz budze so powschitkomua cyrkwiuska zhromadzizna swjatocznje wobzankuycz. T u tö n wotpiistk hako wurjadny jnbilcjski wotpusik möze so jeno junu w tutym czasu dobycz; pschcdpisauc skutki; kiz ntaja so dopjelnicz, f u : 1. Hödne dösiaczo swjateju sakramcntow pokuty a w oktarja; so rozym i, zo m ataj so s. sakrammtaj, düstacz wc w otpohladanjn, zo chccmy wotpusik dobycz. 2. M a jcdyu w czasu, hdzez jedyn hcwak winowatoscz nim a, dwöjcy jcmt cyrkcj abo khapatku sivojcjc farskcjc wosady, w kotrcjz so hcwak zjawne bo;c sluzby dzerza, wopytac; a in po menjcnju s. wötca poboznje so mvdlicz, mjenujcy za pschcwobroczcnjo wschitkich bkudnoweriwych, za wupschestrewanjo s. wery a za w er, pschezjednoscz a dobyczo katholjfeje cyrkwjc. Kak dotho m a so jcdyu közdy kröcz tu modlicz, njcje tak krnczc posiajcne, w Pismje s. wötca reka khw ilu", czas hodziny (schtundy) wescze dosaba; k radzcnju tez je, zo so w ot tych, kiz möza wotcncz, na wschednych dnjach dwöjcy Boza mscha poboznje styschi a po znatym menjcnju s. wötca k dobyczu wotpustka Lohn woprujc. 3. M a so na tsjvch dnjach jenoyo a toho samoho tydzenja posczicz, t. r. srjcdu, pjatk a sobotu, toka Pak njcsme so tutön pöst na suche dny pschcpokozicz, na kotrychz m am y Pschcz cyrkwinsku kaznju hizom winowatoscz posczcnja. P od posczcnjom njezrozymi so dale jenoz zdzcrzenjo w ot mjasajedzc, ale tcz jeuiczke nasyczeujo za dzen. 4. M a közdy, kiz chcc wotpusik dobycz, khudym jakmoznu dacz a to po swojim zam ozcnju; tez tutön skutk je za közdobo, tcz toho najkhudschoho pschedpisauy; by-li Pak nechtö ruuje tak Ihudy b y t, zo cyle niczo daricz njemöze, tomu sine spowjeduik tutön dobry skutk do jenoho druhoho pschemenicz abo jelizo

103 100 za dobre djerzi, wot njoho bospclnje wotwjazacz. To su te k dobyczu wotpustka pschedpisane skutki, kiz maja so dospoknje a nanajswernischo dopjelnicz a to jedyn po druhim, tak zo iijcby dvkhi czas wjez jebnotliwymi so mintjř; najlepje budze wescze, hbyz so wschitke w behu jenoho tydzenja stanu. Tutön wotpustk möze so tez khudym duscham w czisczu pschiwobroczicz po waschnju zastupjenja. Kak je to k zrozymjenju, rozwuczi Kalh. Pvsot swojich czitarjow we jenym z pschichodnych czistvw. I.. 3 nafckeje diöcesy. 3 Budyschina. Zandzcnu ujcbzelu bu w naschej tachantskej cyrkwi tsihtösny spem z pschcwobzcujom pischczclow k Bozej mschi, kiz je wot kantora i'öbmatmet w Ostritzu komponirowauy a w Brüsselu druhe czesme myto boftaf, wot 30 spewarjow wuslojnje wuwjebjeny. 3 Budyschina. Hacznmje Posot wschitke nowe kschizc abo Boze martry naspominacz ujemöze, kiz so w Serbach stajeja, njech tola te poiujcnujc, kotrez so we weslym nastupanju wuznamjenjcja. Jedyn taj.fi bu psched dleschim czasom pschi schcjezcy, kottaz z Zkowcje Wjeski na pucz do Rözanta wjebze, slajeny; toott je spomnjenja höbny pschez wvtpohladanjo, z kotrymz je poswjeczeny. Lamny rjany zelezny swjaty kschiz z poztoczanym Khtystusom na rjanym kamjcritnyni podstawku a z ptoczikom wobdaty je wojak N. K. (t. r. Miktawsch Körjenk), kiz besche we wöjnje i'obit, stajicz bat,,k bopomnjeezu na leto toho Knjeza 1866". Na tafliczcy pod kschizom steji:,,o knjeze Jezu Khryschcze, my dzakujemy so wschitcy, zo sy nas zwarnowat we wöjnje, w smjerlnym slrasche nas zakitat." Rebaktorej Pösta, kiz je tarn psched tybzenjom nimo schot, so tajkele napismo tak spodobasche, zo sej je börzy wotpisa. Pschi sktabnosczi wozjewjamy, zo uijelczo raby barmo berje napisane a pschihobne serbske napisma na kschize a wopomniki wobstaramy a pschi- pöstane hnybom porjebzimy; pschetoz pob rjany swjaty kschiz njepschihobne abo wopak pisane (bruhdy smeschne) stowa stajecz (serbske, nemske a laczanske smy na wsach wopaczne wibzcli), to bzerzimy za njepschistojne! Cyrkwinske nvwinki a powjescze. Nemska. Wschelake proteftantske nvwiny pisaja pscheeziwo tym rhczam, kotrez su so na kongressu protestantow we Wormsu pscheb nekotrhmi njebzelemi dzerzate. Najwaznische je, zo su so pscheeziwo bamzej a wopytanju koncila wuprajili. 3 cyka bechu tarn z wjetscha tajcy protestantowje, kiz zaneje wery nimaja; kruczi lutherscy tarn njebechu. Wjebziczerjcj zhrvmabzizny beschtaj prvfessoraj Bluntschli a Schenkel. 3 Barlina. Njebawno zemrjeta rabziczerjowa Gebicke je katholskej khorowni (khezi za khorych) toleri a katholskej syrotnej khezi 200 toleri w testamencze wotkazata. 3 Hamburga. Pscheb tsjomi letami je tu swetnh zakvn wuschot, zo

104 101 starschi njejsu nuzowani, ftonje dseczi kschchcj dacz. Pschi pschiberacej njewerje tez w nizschich klassach wobydlerstwa je so ftařo, zo w ot tvho czasa hizo dzeczi njekschc^enych wosta pödla 1 7,4 9 3 kschczenych. T u je nowe pohanstwo potajkim hotowe! S ch to wotroscze w tajkim njckschesczanstwje tez za swetne knjezerstwo! Z a njeweru je w nekotrych krajach wschitka swobodnoscz, ale za kathotsku cyrkej to je neschto d ruhe! H anba tajkej swobodze! Z M ü nstera. Katholske knjenje su tudy pschez loteriju nawdatych Pyschnych a drohich wecow k lepschomu swjatoho wötca 1 0,0 0 0 toten nahrom adzili. W u - ftajcnjo tychle w ecow, kotrez so k wuzitkej cyrkwje w G reifsw alde sta, wunjese toleri. B a d e n s k a. W jenym mescze dzerzesche znaty jesuita P. R oh wjeczorne rozpominanjo wo zakkadnych wernosczach katholskeje w u czby; besche to na dzen dokhowanja B ozoho ilzeta. M nohoscz postucharjow rosczesche z közdym dnjom, bjez n im i bechu tez zdzeiani (w uczeni) nie jenoz kalholscy ale tez protestantscy. T am ny dzen pschindzeschtaj do cyrkwje dwaj m uzej, kotrajz so njedaloko kletki stupischtaj a bohahanjerscy na predarja swarjo swjate mesto wonjcczesczischtaj. P olicija besche pschez poskucharjow nuzowana tonte podawk pschepytacz; ale wunoschk be jenoz tön, zo bu jedyn bohahanjer k pjenjeznej schtrafje pschisudzeny, druhi pak dla njedosahanja dopokazmow bjez schtrafy puschczeny. A le hizo druhi dzen Po tam nym predowanju dosta tutön druhi powjestwo z K arlsruhe, zo je sej joho syn, wyschk we wöjsku, z jedom zawdak nim ale w tej samej hodzinje, hdyz be joho nan cyrkej wonjeczesczit. T ö n pak, kotrohoz besche policija k pjenjeznej schrafje wotsudzita, zhubi swoje zastojnstwo. W ü r t e m b e r g s k a. Z a biskopa w R ottenburgu bu Tübingski Professor D r. Hefele w ot kapitla wuzwoleny. W ö n je rodzeny a w ot duchowny. Hako cyrkwinski stawiznar m a wön slawne mjcno we wuczenym swecze. B a j e r s k a. Njedawno zemrje w M nichowje redaktor pschecziwocyrkwinskich nowinow Süddeutsche P ost," k. August B ogn er w domje swojoho pscheczela N a poleon«vecchioni, redaktora hischcze hörschich n ow in,,'reucste 'Nachrichten". Hdyz so poslenja hodzina ziwjenja blizesche, zastyska so B ognerej möcnje za tröschtom, kotryz katholska cyrkej w eriw ym podawa. H dyz Vecchioni swojoho pscheczela ze smjerczu bedzicz widzesche, pocza sam na cykym czele tschepotacz, da sebi bozu m artru pschinjescz a dzerzesche ju cytu hodzinu psched woczomaj mrejacoho a modlesche so svbu z n im ; Pschi tym praji B o g n e r : Luby Vecchioni! werne je wschitko, schtoz n as duchowni nascheje cyrkwje w ucza; zawerno wobsteji njebjo a hela, a ja sym netko zbozownje nad djabokom dobyl." Netko dasche wön börzh duchvwnvho zawokacz a B ö h popscha jomu hischcze tu h n ad u, zo mözesche so spowjedac^ a s. sakramenty dostacz; duchowny wosta netko tez pola n joho, z nim a za njoho so m odlo, hacz w ön swoju duschu woteda. T o je zasy pschiktad, kajkichz je wezo hizo wjele byko, zo so njeweriwi na smjertnym kozu k werje wobrocza, jeli jim B oza dolhomyslnoscz k pokucze hischcze khwilu wostaji a jeli su psched smjerczu wot tajkich wobdaczi, kiz jich zadoscz za duchownym spokojicz pytaja! Czeska. Psched nekvtrymi njedzelemi pschindze czeski procession ze Semila

105 102 do P hilip p sd orfa, w ot jmoho duchownoho wjedzeny. Knizka wo Philippsdorfje je netto tez w czeskej ryczi wuschka. Kaz je znate, rnamy te; duschnje zestajanu w naschej serbskej ryczi. P ö 1 ska. Biskop w A u gu stovye, grofa Lubicnski bu zaja ty, dokelz hako bamzej swerny njechasche nowu katholsku cyrkwuislu wyschnvscz w P etersb u rg» pschipöznacz, a bu potom do nutskowneje Rusowskejc wotwjezeny. T a wec je so dokho wjerczata, hdyz khezor njechasche wolsudzenjo tak bürzy podpisacz, dokelz biskop Lubieüski besche w mtodosczi joho pscheczel byt. T o la je biskop Lubieüski, kiz be pschi wotwjczenju z rcsidcncy we Sejuach hizo khorowaty, ua puczu do Dliznoho N ow gorod«na tyfuö wuiurjci. Dietko je jenoz hischczc jedyn biskop w Pölskej, w Sandom iru,. druzy wosmjo su we wuhnansiwje. D w a j z nich sraj hizo zem rjetoj, Kaliüski a i S zym an ski. Pölske now iny podawaja zapisk wolchnatych a wotsudzcnych biskopow s 0 duchownych Po poslenim zbezkn leta B jcz n im i je: 3 7 duchownych, kotsiz - su Pak w bitwach p a n y li, pak w ot wojcrskoho suda zwojbjescheni; 5 biskopow, 3 ^ prälatow je a duchownych, kotsiz su bv znutskowncje Nusowskcje abo do S ib ir - s skeje zawjezeni; wokoto duchownych, kotsiz su dleschi abo krotschi czaö w jastwje ; sedzeli; 4 4 duchownych, kotsiz su do wukraja czekuyli. Czile su jenoz z kralcstwa; wysche toho je wjele wotsudzcnych z Litwy a Rusynskejc. Wschitkich Polakow, kiz s so mjcuowanoho zbezka dla w Nusowskcj a Sibirskcj we wuhnauslivjc abo hako khostancojo (schtrafowani) w podkopkach abo w khostarnjach abo nuzowani we wöjsku pschi asiskich armcjach namakaja. je po swedczenju pölsklch nowinow na 1 4 0, P ölsk a. Biskop Blajcrczak z K iclcow, tez adm inistrator rusvwskoho dzela krakowskoho biskopa, je tcje samcje w ina dla kaz Lubieüski do P erm a pod uralskimi horam i zawjczcny. A dm inistrator warschawskoho biskvpslwa, kanonikus Zwolinski je do wukraja wupokazany. M o r a w s k a. Czeske knihowne towarslwo ss. C yrilla a M cthoda mejesche na fönen zaüdzcnoho leta 5 9,4 2 0 schesuakvw tu statnych pjcnjcznych papjerach a 5122 schesnakow w hvtowych pjcnjczach. W one je hizo wjele rjanych knihow wudato. Z W i n a. Doktorojo tudomneje prawizuiskeje fakully su letsa jene katholske slipendium zidowskomu schtudcntcj w udzelili. P o slatutach tejele fundacije je mjenujcy wumenjenc, zo ma so wobdzeleny schtudent wötczenasch a jandzclskc powitanjo modlicz. Kak lo pündzc? W c W inje je netko wscho mözne! R a k u sk a. T sjo ducbowni rcdaktorojo (P. Bonbank, P. Oberkosler a redakto r czasopisa,,diene T iroler S tim m e n " ) su w Tyrolskcj swojich pism ow dla tuet«sudzeni. F arar D u g o lin je jenoho predowanja dla na Ist njedzcle do jastwa tuet» sudzeny. W e W inje scdzt duchvwny k. Florencourt jenoho artikla dla, kotryz je w tamnischich cyrkwinskopolitiskich nowinach wozjewik. Biskop R u d ig ier tue S in a i budze swojoho pastyrskvho lisia dla tu krötkim psched pschisahanskim sudom stacz, jeli so khezor njezm uzi, ;o by tön Proceß podrazyk. Z e wschech stronow möze khezor netko njcspvkojuoscz slyschccz tue swelnym a cyrkwinskim nastupanju, jeli na to kedzbowacz zechce. Biskop pak dostawa netko wjele poczesczowacych adressow z khezvrstwa a tez z Pruskeje. T y r o l s k a. Dljedawno je zemjanka A loisia z B issin g cn, kotrejez nan besche

106 103 Prjeby khezorski natnestnif w Tyrolskcj, bo kcntoho rjada karmclitkow w JuSbrucku zastnpila. W u h ersk a. N ow y biskop za W ulki W arazbin reka Schczepan Lipownicfy, robzeny w lecze a buchowny root W revoluciji a irofta wün hako sarar swernje pschi swojej wosabze Komornje. W o t wojcrskoho suda bu z wjele druhim i potent k smjerczi wotsubzcny, ate k jastwej we twjcrbziznje wobhnadzcny. W on scbzesche nefotre leta w Arabze, a hbyz bu pnschczcny, dosta mesto bibliothekara w G ranje. W ottam pschinbze za fararja bo Nowych Zamkow, hdzez febt wo pozbehnjcnjo wosaby a schule wulke zasluzby bobit. W lecze , hdyz so politiski wetsik wobroczecz pocza, bu kralowski funoitifuö w Peschcze a reftrent wuherskoho nam estnistwa a ministerski rabziczcr. W leeze bu titu - larny biskop z Arbe a netto diöccsanski biskop. W u h ersk a. W Peschcze, kralowskim hkownym mesczc, bu zanbzeny tybzen kongrcß (zhromabzizna) katholikow wotewrjeny. Wjerch P rim as arcbiskop S im o r be wotcwrjcnsku rycz jenomu swetnomu wotpöslanccj pschepobak, tola sam ryczesche tuen m druhim posebzcnjn kruczc za praw a cyrkwjc. Biskopow a prälatow je na kongrcßn 2 6, zastupnikow druhoho buchownstma 2 5, swetnych wotposlanych Pak Z R o m a. Nekotsi biskopja z m issionow su hizo fern pschijeli na k ou cil; tola biskopja z Chincsiskcjc a Japanskeje su w ozjew ili, zo wobstejnoscze kschesczanow jim puczowanjo njcbowola. Z R o m a. W ry czi, kotruz bamz w poslenim konsistoriju bzerzesche, zaczisny w ou zakon, kotry; buchownstwo w Jtalskej k wöjsku nuzujc, wobzarowasche cyrkcj pobczischczowace zakonje w Rakuskej, spomni na njcivestoscz w Schpaniskej (gcncrat S cr ra n o je tam netto rezent), wobskorzowaschc zakhabzenjo Rusowskeje pschecziwo polskim biskopam (bamz je bjc; zjenoczcnja z n im i) a khwalesche fru tu w obstajnoscz biskopow a buchownych Pölskcjc. Z R o m a. Njebawno be tu swjatoczne r e q u i e m za njcboh bamza R jehorja X V J. Z a közboho wotemrjctoho bamza so mjcnujcy tat bolho swjatoczne Bozc sluzby bzerza, kaz bokho je jcbyn z karbinalow, w ot tajkoho bamza wuzwolenhch, hischczc ziw y. Karbinalowje z czasow yljchorja X V I. fu hischczc 1 2 ziw i, mjenujcy: Ä la ttei, P a triz i, A m at, be A n gelis, V anicclli-c asoni, B on a lb, Schw arzcnberg (w P razy ), Corsi, A squini, Paracciani-C larclli, Caraffa, R iario -S sorza. Z R o m a. S w ja ty wotc je wönby schthri bitt) na swojim jeniczkim letnim hrvbzc w Castcll G a n b olfo pobyl. W on bybli netto najrabscho we vatikanje, bokelz so bjcz brnhim joho slnzownikam tam najlepje lubi. W obyblenja m a roön heirat zymnisä'e a letnje we brnhini romskim palaftu quirinale böte na wnbjerk. B e l g i s k a. K om ora je namjct za bobry spöznala, po kotrymz maja so schtubcnczi buchownslwa w ot wojerskejc sluzby wnswobobzicz. F r a n c o z s k a. P o zlehnjenju zbezka, kiz je >ve wjacy-^testach nefotre bnh trat, pucznje khezor tlkapoleon po kraju a ryczi jara rjcnje a lesnje. Tak Idotmokwjesche w on na rycz biskopa w B e a n v a isn : J a bubu stajnje slowa biskopow z poczesczowanjom slyschecz, kotsiz pschccy slowa poboznosczc rycza, a bjez pschestacza bubu sich swjate wuczby wopominacz. H by bychu m oblitwy biskopow wuslyschane

107 104 byke, by byka w em qcjqetm, lud zbozowny, Francözska wulka a kczejaca." Peknje ryczacy khezor chcc tez pöstanca na koncil pöskacz; a wojakow w ön najskerje tez w Rom je wostaji, haczrunje nekotre now iny hinak bledza. P o t n ö c n a A m erika. W o t 1 6. do 1 9. meje besche wulka zhromadzizm katholskich towarstwow we Chicago. W otpvslancojo bechu najprjedy pschi swjatoc'znych Bozich sluzbach pschitomni..a ustralija. W mescze M elbourne besche 2 5. hapryla prenja provincialim synoda (zhromadzizna) w A ustraliji. Njeje hischczc dolho, zo besche w cylym tymle dzelu sweta jeniczki japoschtokski Vikar; netto Pak bechu na synodze schesczo biskopja pod pschedsydstwom arcbiskopa P old in ga. Rekotsi pschindu tez na koncil; pschi jubileju ss. P etra a Paw ota w lecze beschtaj w Rom je dwaj biskopaj z Australije. NalezuofcZe towarstwa. H l o w n a zh ro m a d zizn a»aschoho t o w a r s tw a, na kotrejz so wosebje zliczbow anjo w otp otozi, budze dzensa za lydzen w tachanlskej schnli popoldnju w dwemaj. S o b u s ta w y na leto : kk. ( dospolnischo: kubier M. Libsch z Radw o r ja ;» M a r ija R je h o r jo w a ze S trözisch cza; M a r ija Bjarschec z Khelna; M a r ija W jenkow a z K hrösczic; M ic h a l Lukasch z K h rö sczic; M ichat R jen cz z J a s e n c y ; M ic h a t P ö z e r z H uscza; H a n za Kubankec z Khrösczic. Cyrkwinski powestnik ze serbfkich wosadow. Z Budyschina. Kschczeni: H. K. K hrystiaiza, dz. khezkarja K ru g a z D a- tic; J a n H., s. schewca K. A. S a lm a z B. ; M a r ija F., dz. khezerja J u r ij a Nowotnika z B. ; F r. 31., s. K a r la P o p p a z B. W e r n o w a n a j : I. T. R jeczka z Dzechorec a H a n a K hr. R ied lec tarn. Z em rjetaj: F ra n c P o h l, schtrym par ze ^ id o w a, 3 6 l. ; pohoncz Jak u b K uba z B., 4 6 l. Pschichodnu sobotu w 11. hodz. dopoldnja budza statuty wubjerka za tw arjeujo cyrkwse to Czoruecach abo B aczonju " pola podpisanoho dowuradzene a podpisane, zo bychu so Potom wyschuosczi pschepodacz hodzite. T y m kujezam wubjerkownikam, w ot katholskeje zhromadzizuy wuzw olenym, kotsi; pschincz ujem oza, budza te statuty w pschichodnych dujach k podpisanju pschipöstane. M ichat Hörnik, rcdaktor P ösla. R ian a knizka wo P h ilip p sd orfje, z dweju neinskeju letneju rozprawow wot ka- pkanimlktorcha wnstojnje zestajana, je wuschta pod m jetm m : H nadow n^w opyt swjateje M lirije we Philippsdorfje..,, (T ston dzel dobytka je za cyrkej wc Philippsdorfje postajeny.j T D N W a - je za 5 n s l/n a pschedan p ola knihikupcow S m o le r j a a P jech a w Buvyschinje, p ola p sch ck u p cow ^ G srn iga ^ d ^ V clsa w K u lo w je, p cla M. H o r n ig a w Khrösczicach a pola kaptana w R ad w orju. T ez expedicije Pöska ju rady kozdomu w obstaraja. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

108 wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. Redaktor : Micliał Hörnik. ( is lo julija Lčtnik 7 Wnstawki wubjerka k pschihotowanju zakozenja cyrkwje w Czornecach abo Baezonju. 1. W ubjerk m a wotpohladanjo, twarjenjo cyrkwje w Czornecach abo B aczonju pschihotowacz a za nahromadzenjo trebnych sredkow Po möznosczi so staracz. 2. Hako tajke sredki maja wosebje dobrowölne dary w Pjenjezach a druhc, mjenowane wotpohladanjo spcchowace podpjery stuzicz. 3. Wubjerk wobsteji z tsjoch sluzbu czinjacych a z najmjenscha schtyrnacze druhich sobustawow wubjerka. Prenischi su: a ) pschedsyda, kotryz posedzenja powoka a wubjerk z wonka zastupuje; b ) pismawjedzer, kotryz najböle Protokoll wjedze a po porucznosczi wubjerka dopisuje; c ) pokladnik, kotryz pschikhadzace pm jezne dary pschijima. D ru zy wubjerkownicy wuzwola so z czorneczanskoho schulskoho wokrjesa a wysche toho znajmjenscha po jenym ze zbytknoho dzela khrosczanskeje wosady a z közdoho katholskoho serbskoho farskoho wokrjesa. Wobstejacy wubjerk wuzw ola ze swojeje srjedzizny hornischich sluzbu czinjacych na jene leto a wudospoknja so sam pschez pschiwzaczo nowych sobustawow na mesto wotkhadzacych. 4. P ra w o wobkedzbowanja nad wubjerkom wukonja tachantskc konsistoriuut w Budyschinje. 5. Wubjerk dzerzi közdoletnje z najmjenscha dwe posedzeni, hdsez wjetschina hkosow wusudza. 6. Pschikhadzace pjenjezy khowaja so w ot pokladnika pod stajnym wobkedzbowanjom tachantskoho konsistorija w Budyschinje a wupozczuja so na pschihodne waschnjo. Liscziny (urkundy) a knizki, ua tajke wupozczowanja wustajene, zmeje jeniczcy tachantske konsistorium w zakhowanju. 7. W swojim czasu trebne postajenjo m esta, hdzez ma nowa cyrkej na-

109 106 twarjena bycz, stanjc drje so w ot wubjerka; tola podlezi tcfamc wobkruczenju tachantskoho konsistorija. 8. Rozwjazanjo wubjerka stanje so, hdyz je wotpohladanjo toho samoho dospete. 9. M ek-li so wubjerk dobrowölnje prjedy rozwjazacz, hacz je joho pozabmte wotpohladanjo dospete, dyrbi wön nahromadzene sredki tachantskomu konsistoriju abo druhej wyschnosczi k tom u könccj pschcpodacz, zo by wotpohladanc twarjenjv cyrkwje w Czornecach abo w Baczonju so psched woczomaj dzerzako, dospeto a wuwjedko. Rycz bam;a Piusa IX. w konsiftvrij,» 2 3. junija Czesczowni bratsja! N o w y wukaz, kotryz je katholskej cyrkwi, jeje njewotwisnosczi, jeje swobodze a jeje praw am a tez statej sam om u jara njepschcczelski, a kotryz je w ot subalpinskoho (t. r. italskoho) knjezerstwa wudaty a w ozjew jeny, smy nuzowani, w tcjlc Waschej wysokcj zhromadziznje wobzarowaez. R yczim y Pak tudy wo tam nym zakonju, z kotrymz je mjenowane knjezerstwo po telko a skoro njeliczomnych, na cyrkcj, na jeje swjcczenych skuzownikow a na jeje swjatnicy wuwjedzenych napadach a czinjenych kschiwdach chcyko klerikarjow (kandidatow duchownstwa) wojcrskcj konskripcii podczisnycz. A schtö by njewidzak, kak zahubny a cyrkwi njepschcczelski tonte zakon je, kotryz tamne w ot Knjeza Khrystusa cyrkwi spozczene prawo nadpadujc a jej zadzcwa, sebi trebnych a khmanych skuzownikow wuzwolicj, kotsiz su tola w ot toho samoho Khrystusa stajen i, zo bychu joho swjatu cyrkej zakitali, wupschestrewali a za zböznoscz duschow do poknoscze czasow so starali. Zda so zawerno tönte zakon jeniczcy na to wukhadzecz, zo by w njezbozvwnej Jtalskej, hdy by mözno byto, katholsku cyrkcj z korjenjom zapusczik a zaniczik. Z aw erno, nam brachuja stowa, zo bychmy tajkile zakon z now a wotsudzili a zaczisnyli. Közdy w e, kak njejsmy pschi wjedzenju naschoho japoschtokskoho zastojnstwa niczo zakomdzili, zo bychmy swoju pschistuschnoscz najhorliwischo dopjelnili, a kak su wschitcy nascht czesczowni bratsja, predkstejiczerjo cyrkwje w Jtalskej k wulkej khwalbje swojoho mjena najsprawnische skürzby a pröstwy w uprajeli, zo bychu tajki zakon stajnje njemozny sczinili. Z o bychmy so tola, czesczowni bratsja, pschi tejle pschileznosczi zdzerzecz m ohli, tamne jara czczke horja a kschiwdy wobzarowaez, z kotrymiz je nascha swjata cyrkej netto tez w khezorstwje Rakuskej a kralestwje Wuherskej na najzatosnischo zrudzena a dom apytana. Tez powjcsczc, kotrez wo wobstejnosczach w kralestwje Schpaniskej k nam so pschcczischcza, njedawaja nam zanoho tröschta, ale napjelnjuja n a s ze zrudobn a zakosczu. Tez rusowske knjezerstwo pokraczuje, katholsku cyrkej pschesczehacz a skoro ze wschitkich diöcesow, samo z nakozowanjom m ocy, swojich biskopow wotstronjowacz, tych samych do wuhnanstwa skacz, dokelz czi na hkös a na porucznoscze namestnika Khrystusowoho tudy na zemi Po pschiskuschnosczi posknchaja a poskuchacz chcedza, a tvone (knjezerstwo) njedow ola, zo bychu czile biskopja mjezy tam noho kraja wo-

110 107 puschchli, byrnje najwjetschi wuzitk chrkwje to zadak. A hischcze böte zadzewa tuone, zo m ohli w eriw i tamnoho kraja z n am i a tutym japoschtolskim stolom swobodnje wobkhadzecz. T o la pschi najczezschich czerpjenjach, z kotrymiz smy dom apytani, je turnt k njem alom u tröschtej tam na pschez wschitko khwalobna paftyrska staroscz, z kotrcjz predkstejiczerjo chrkwje katholsku wec zmuzicze zakitaja a z kotrejz zaktady nascheje swjateje wery njezranjene wobkhowaja a jenoscz chrkwje wobröcz pytaja pschcc.jiwo wschclakim leczenjam a predkwzaczam, pschez kotrez bjezbozni czlowjckowjc swojc bkudy rvzscherjeja. A m h nadzijamy so w pschichodnosch, zo cyle katholske duchownstwo nadobne pschikkady swojich biskopow Po möznosczi sczechowacz a po nich so zlozowacz zechce. B jcz tym napom inam y pschecy zasy z nowa wschitkich kschcsczanow a njepscheczelow tuteje swjateje cyrkwje, zo bychu sköncznjc junu kcdzbowali, kak zakosnje B öh swojich a swojeje chrkwje njepscheczclow schtrafuje. M y Pak, czesczowni bratsja, njepschcstawamy, z najnutruischimi a najpokornischimi m odlitw am i W ötca smilnosczc prosyc; a zapschisahacz, zo by wschitkich wobzarowanja hödnych bludzacych tret pucza zahubjenja na prawtt schczczku wernoscze, sprawnoscze a spomozenja wröczik a zo by katholsku cyrkcj na cylcj zcmi z now ym i a hischcze jasnischimi dobyczemi pschecy böle debil a wvbohaczil. Z nascheje diöcefy. 3 B u d y s c h i n a. Zandzenu sobotu popvkdnju beschc hkowna zhromadzizna naschoho towarstwa ss. C yrilla a M cthoda. Pschcdsyda k. farar Kuczank wotewri zhromadziznu z pohladom na to, schto je towarstwo hizo dvkonjato. P o - kladnik k. direktor Schvkta pschcdpokozi zliczbowanjo zandzenoho leta, kotrez bn w ot dweju wnbjerkownikvw pschehladane a za bohre spöznatc. D otalnc zamozcnjo towarstwa a dokhody wuczinjachu to ten 1 5 nsl. 3 np.; wndawkow besche tot. 27 nsl., tat zo be pschi spoczatku leta 1 17 tot. 18 nsl. 3 np. w pokladnicy. S e kretär a redaktor Hörnik rozpraji, kak je so z czischczenjom a rozscherjenjom tow arstwowych pism ow m elo. W krotkim wuda so zasy zeschiwk Ziw jenja Sw jath ch ", kiz je so jenoz dla nvznoty w czischczerni tat dolho zakoindzil. S n ad z budze mözno, pschichodne teto dwaj zeschiwkaj wudacz. Lez wza tow arstw o, za by so pschi zhromadnoserbskim skutku wobdzelito, wudawki za W aznaj listaj z leta " z bamzowej adressu na so. W azn aj listaj" buschtaj darmo rozdawanaj a mözc jej, schtöz jej nima, közdy czas pschez redaktora dostacz, kaz daloko zbytkne cxcmplary dosahaja. P o statutach w uzw oli so nowy wnbjerk na tsi leta a buchn dotalni knjeza z now a do pschisluschnoscze wzaczi; z czimz so zhromadzizna skönczi. Z B u d y s c h in a. 3andzenu sobotu buchn tndy wnstawki atm statuty dowaradzene a podpisane, kotrez je seht po naczisku redaktora wnbjerk za twarjenjo chrkwje w Czornecach abo B aczon ju " dal. T önte tydzen su turnte z pschcwodnym listom naschej cyrkwinskej wyschnvsczi, tachantskomu konsistorijti tndy pschepodate. List ma so z nernskoho pschelozeny takle: W ysokvdoftojnvmu konsistoriju s. P etra

111 108 w Budyschinje. W o t wjele let spöznawa so potrebnoscz, zo bhchmy za katholikow w krötkoranschim dzele khrösczanskcje wosady cyrkej a wosebitu faru m eli, dokelz su c t sami w ot swojeje farskeje cyrkwje jara zdaleni a runje tohodla wobstajnje wotebjeraja. M öznoscz, tajkej potrebnosczi wotpomhacz, njeda so p recz, hdyz su netto wobsedjerjo lezownvsczvw tamneje wokolnoscze k wulkim w oporam zw öln iw i a tez druzy do Khrösczic zafarow ani na wotm hslenym skutku so wobdzelicz cbcedza, dokelz möze so pschez wufarowanjo nekotrych wsow hewak trebne pvwjetschenjo cyrkwje a pohrjebnischcza zalutowacz. Z o Pak by so hornischej potrebnosczi w swojim czasu wotpomhako, je so 6. junija t. l. z duchownych a njeduchownych wvbstejacy wubjerk I pschihotowanju zakozenja cyrkwje w Lzornecach abo Baczonju" postajik. Wubjerk dowola sebi z tutym, swoje statnty k wobkruczenju pschedpotozicz a prosy tez, wysokodostojne konsistorium chcyko jom u swöj hnadny zakit a pomoc pschiwobroczicz. W Budyschinje, 1 0. julija Wubjerk k pschihotowanju zakozenja cyrkwje w Czornccach abo B aczonju. P o porucznosczi wubjerka M ichat H örnik, kaptan." W uftawki same Pak podpisachu czi wubjerkownicy, kotsiz buchu na katholskej zhromadziznje w Khrvsczicach 6. junija w uzw oleni, m jenujcy: Jakub W e rn er, kapkan z Khrösczic hako pschedsyda; Jakub Pjetasch, wuczer z Khrösczic hako pism awjedzer; M ichat Hörnik, kapkan w Budyschinje hako nakhwilny poktadnik; M ichak Schewczik z B aczon ja; Bkikkawsch Z ynda z C zornec; Miktawsch Kokla z P ozdec; J a n Lipicz z Czeschkec; N. N. M erczink z H a slo w a ; Jakub Kum m er z Czasec; J u r ij W awrik z K anec; M ichak W agner ze S m o lic ; H andrij D uczm an, kapkan z R ad w orja; Jakub S ym a n k z W otrow a; Miktawsch S m o k a, farar z Njebjelczic; M ichak Kum m er z Lazka; Jakub Libsch z H u n jow a; J a n H orn ig z K ulow a. Dokelz je scbi wubjerk naschoho Pöska hako swöj organ wnzwolik, zhonja naschi czitarjo wsche pism a a kwitirowanja, kiz naleznoscz wubjerka nastupaja. Pschichodnje pschinjesemy drje wotmokwjenjo konsistorija. Z B u d y s ch i n a. J u tse budze we wschech cyrkwjach nascheje diöcesy swjatoczne T e D e u t n spewane z dzakownoscze, zo je sakskej kralowskej swöjbje prync pschibyk. Jcje kralowska wysokoscz, pryncesna M a r ia A n n a, mandzelska prynca J u r ija je zandzenu sobotu wjeczor w 1 2. hodzinje synka porodzika, kiz je we swjatej kschczency 1 3. t. m. (bnju s. Anakleta) mjena J a n J u r ij P in s K arl Leopold M a rija J a n u a r iu s Anaklct dostat. Hako prenjoho kmötra je joho nan z czasom swjatoho wötca prosyt a je tönsamy to z radosczu na so wzak. D ru zy kmötsja bechu: zwudowjena khezorowa K arolin a, kral Leopold a kralowna M a r ija z B e l- giskeje. B am zow y zastupnik besche joho n u nciu s (pöskanc) arcbiskop J a n u a riu s M e g lia z M nichow a postajeny. T u tö n je mkodomu pryncej swjatu kschczencu wudzelik z assistencu naschoho hnadnvho k. biskopa a nekotrych duchownych w pschitom nosg cykoho kralowskoho dwora. Z B u d y s ch i n a. Kaz z westosczu w em h, stej netto tez dwe Serbow cy pschi now ym, po poslenjej wöjnje zakozenym A lbertow ym tow arstw je k wothladanju khorych wojakow; to stej H ana Kudzelic ze Smjeczkec a M. Kuczanec ze S m je r- dzaceje. W onej stej skuzbu pola khorych w schpitalu w Chemnitzu tsi mesacy wuktoj, kaz wsche druhe wothladarki tvhole tow arftwa. Protektorka (zakitarka) towarstwa

112 109 je pryncesna Albertowa, predkstejerka hkownoho towarstwa w Drezdzanach pak knjeni S im o n o w a. Poslenischa knjeni je rodjena Serbow ka z Hnaschec pola B udyschina a ryczi hischcze derje serbski. Serbska rycz je jej w poslenjej wöjnje wjele pom - haka, hdyz mözesche so w ona z pomocu teje sameje w khezorskich, wosebje czeskich lazaretach ze wschelakimi skowjanskimi ranjenym i wojakami derje zryczecz. Knjeni S im o n o w a je swojich zaskuzbow dla z rjadami a drohimi wopomnjenkami w ot naschoho řrala, w ot rakuskoho khezora a pruskoho krala wuznamjenjena. Jeje w o- braz (znam jo) besehe tez we illustrowanych nemskich now inach, hdzez Pak ju z njeprawvm za Nemcowku wudawachu, dokelz hischcze njewjedzachu, zo moht nechtö, kiz so Po nowej swetowej (europskej) mödze drasczi, serbskeje narodnoscze bycz. Z B u d y s c h in a. Haczrunje zwada z nemskimi lutherskimi now inam i zadyn wuzitk nim a a m y tohodla hizo wjacykroczne njepscheczelske popschimanjo katholikow z mjelczom pschepuschczichmy, nuzuje nas hako katholskich tola drezdzanska kon stitutionelle Z eitu n g " pschez swoje nvwe napady na nasch konsistorium w Budyschinje k nekotrym skowam. W on a pschinjese srjedu 1 4. julija dopis a u s der Lausitz" a mystificirowace E ingesandt" z B u d yschina". Prenischi dopis je pschecziwo lip - skowskim cyrkwinskim n o w in a m, kotrez jenoz wobzarowachu tam n u znatu historiju wo jcnym serbskim kantoru. M y njejsmy za hödne dzerzeli, tam nym now inam sc. Z.) porjedzenjo prenjoho dopisa posiac;, kaz daloko bechu tarn tze woczischczane. Dvpisow ar je sam jara derje wjedzat, zo w Serbach nichts tamnoho cztowjeka za sw jatoho" dzerzak njeje a zo je to jenoz ironisch abo zortnje tu a tarn tat prajene bylo. T am n h k. dvpisowar chcysche jenoz katholskich wusmeschicz a tohodla tat barbjesche. T ez romscy abo ultram ontanscy" t. r. katholscy swetni a klöschtyrscy duchowni njejsu tam noho kantora zakitali atd. Spvm njene Eingesandt" je wjele waznische; wone njeje na zane waschnjo z B u d ysch in a; dokelz z wuwzaczom tachantskeje konsistorialneje kencle njemöze nichtö Po skowje citirowacz, schtoz je konsistorium tvwarftwej nekotrych wuczerjow wokolnoscze Ostritza wotmokwito. T ole P sch i- pvstane" njeje z B udyschina, ale drje w ot jenoho tamnych wuczerjow. P r m je stowo je pvtajkim tza! W textu sam ym powjcda dvpisowar wo tym w l zalozenym towarstwje wuczerjow wokoko Ostritza a wo tym, kak su wokolni duchowni a konsistorium w Budyschinje tele towarstwo sudzili a kak je konsistorium z pschepytanjom a d isciplinarnym processom (kotryz su jara zaskuzili) hrvjyko na tele punkty: zo tam ni wuczerjo nim aja kschesczansku poniznoscz, zo w oni katholske schulske wosady hanja a za to lutherske khwala (wschak m y katholscy tola pod tym samym swetnym zakonjom stejimy a dyrbimy wuczerjam dawacz, schtoz zakon postaja!), zo dale do Constitutionelle Z eitu n g " pisaja hako do n ow in v w, kotrez su pschecziwo kathvlskej cyrkwi, jeje w uczbam, zarjadowanjam a skuzvwnikam njepscheczelscy zmyslene, a zo su sköncznje protestantskomu pädagogej D iesterwegej pschi joho 7 5. narodnym dnju zbozo pscheli a z tym podhlad (Verdacht) njeswery pschecziwo swojej cyrkwi w ubudzili." M y nim am y te podkozki, kotrez su naschomu tachantskomu konsistoriju predklezake a njeryczimy tohodla wo tam nym tow arstw je, kotrez joho svbustawy same tak jara khwala. Jenoz tak wjele bjerjemy sebi p ra w a, haczrunje nasch P osot njeje officialny za diöcesu, zo prajim y: Hanbu czinja sebi samym

113 110 wuczerjo, kotsiz psched czitarslw om, z naleznosczemi katholskich cyrkwjow a schulow njeznatym, swoju a naschu duchownu wyschnoscz tos zjawnje hanja a wusmescheja! N tc jm oz hako duchownym, ale lez hako katholskim kschesczanam je nam wohidm, zasy a zasy tajke njerozomne wobskorzowanja slyschecz. Hdze sebi lutherscy wuczerjo tajke neschto dowola pschecziwo swojim konsistoriam, krajskim birefdom? W ohidna je nam dale ta njedzakownoscz, zo nekotsi wuczerjo, kiz su root leto w katholskim wuczerskim seminaru zwjetscha w ot katholskich duchownych wuczeni, netto tat czasto swoje zkvby wutschasuja n m je na kathvlsku duchownu wyschnoscz a na katholskich duchownych pschczcyknje. W e'm y, zo su tez bjez naschimi weiczerjemi, bjez mkodymi a tez bjez siarschimi, wosebje tym i na nehduschim l u therskim krajnostawskim seminaru pschihotowanymi hischcze m uzow je, kotsiz tajki zjawny pohorschk dawacz nochccdza, kotsiz su z pscheswedczenjom katholscy a kotsiz z kathvlskej cyrkwju a schul» derje m enja. Tohodla by derje b y lo, zo bychu katholscy duchowni naschejc diöcesy z tu lym i katholscy zm yslenym i wuczerjemi naschej duchowncj wyschnosczi scrbskonemsku adrcssu podali a tat psched zjawnosczu zaczisnyli zakhadzenjo nekotrych tamnych wuczerjow. W uczerjo, kiz su z a czescz swojeje chrkwje, dyrbja so spöznacz dacz a wotdzelicz w ot tamnych, kotsiz wjacy let hizo tajki skandal czinja k wulkej schkodze za cyrkej aschnlu, za naschu wyschnoscz a za nasche w osady! Proschu swojich duchownych kollcgow a katholskich knjezow wuczerjow we Lnzicy, zo chcyli m i w blizschim czasu w tcj wecy swoje myslc a rady sobudzelicz. M. Hörnik, redaktor. 5 M a r i j n e j e H w e z d y. D zen 1 3. julija wotpokozischtej w naschim klöschtrje dwe knjeznjc klöschtyrske sluby abo profeß. J en a je M a rija Cyzec z W otrow a a druha je z Czech. Z W o t r o w a. Nasch k. farar W els je so zandzenu w utoru do kupjelow S a lzb rn n n a (pola W aldenburga w Schlezynskej) podak, zo by so tarn z B ozej pomocu wnlekowak. Cyrkwinske nowinki o pvwjefcze. S c h l e z y n ska. Nvwy pschchlad wrvtskawskoho biskopsiwa podawa tele powjcscze. D iöccsanvw (katholskich wvbydleri) je w biskopstwje 1,8 7 0,8 0 4, duchownych , muskich w klöschtyrskich rjadach 117, knjcznow , cyrkwjow , filialnych cyrkwjow 293, zjawnych Ihapalvw S ch u lo w je 1799, aktivnych (w skuzbje) katholskich wuczerjow , schulerskich dzeczi 2 8 6, Nabozne tow arstwa a zjcnoczenja, schule a kheze za khvrych a druhe dobroczinjace wustawy slajnje pschibjeraja. ' P o z n a n s k a. P olakam w Pruskej so tez to njeslanje, schtoz by jim skuschako. Wosebje skorza w oni na sejmje a pola knjezerstwa husto na njedostatk pölskich wyschschich schulow. N etto slubi jim knjezersiwo nvwe gym nasium we W on - grow cu, ale zada, zo by cyle nemske bylo. A tola hodzi so narodna pölska rycz runje tat derje hako wnczaca kaz ncmska; schtoz hischcze netto universita w Krakowje a Lwowje, kaz czroda pölskich gymnasiow dopokazuje. Skow janam, kotsiz

114 111 dawki a wojakow po tcj samej merjc kaz druhe ludy daw aja, so tak nehdzezknli zdzelanoscz czezka czini a njeprawda stawa! Z K ö ln a. W tudom nym domjc (biskopskcj cyrkwi) jc so 1 3. t. m. njeznaty czkowjek sam sköncowak. Pschez to wonjeczesczena cyrkcj bu nazajtra, kaz je to poruczene, z nowa poswjeczena wot swjeczacoho biskopa B au d ria. Z P r a h l. Rjcdzelu 1 1. bu tudy slvjedzen ss. C yrilla a M ethoda swjeczeuy, wosebje z processionam i, kotrcz do cyrkwje tejule swjateju w pschcdmescze Karlinje czehnjechu. P renjom u a najwjetschomu prazskomu arcbiskopej Arnoschtcj z P a r- dubic w O u valu stajeny wopomnik bu jara swjedzeüscy poswjeczcny. M o r a w s k a. S w jedzen a swjatoczny tydzen ss. C yrilla a M ethoda na Welehradzc besche letsa wulkotny. S w jatoczu u B o z u mschu mejesche biskop z B r n a. Preni dzen rktavy je we Welehradzc na 8 0,0 0 0 czcsczerjow ss. Cyrilla a M ethoda pobyko. R akuska. Biskop R u digicr w Lincu bu w ot pschisahanskoho suda jenohkösnje (dokelz nekotrych katholscy zmyslcuych wuzankny statny rycznik) dla zköscze spytauoho muczenja zjawnoho pokoja (öffentliche Ruhestörung) k dweujedzclskomu jastwej wotsudzeny. S ta tn y rycznik besche pol leta schtrafy namjetowak. T ola schtoz je tonte biskop,,zawinyk", su wschitcy katholscy biskopja a wschitcy w eriw i czinili. Schtoz je w ön w ot pkacziwoscze konkordata a zakonjow, wo civilnym a dziwim m andzelstw je, wo schulach a druhim we swojim w ot swetnoho knjezerstwa tamanym pastyrskim liscze ry cza l, to jc wuczba cykeje katholskeje cyrkwje! W o t- sudzcnjo biskopa pak zawerno njebudze k schkodze swjateje cyrkwje, kaz stawizny we wjele pschiktadach wucza. Z Linca. P o swojim wotsudzeuju pschez pschisahancow je biskop R udigier (wön njebe psched sud pschischol) börzy khezorcj protcst püstat, w kotrymz so pschecziwo wotsudzcnju hako neczomu njesprawnomu krucze wupraja. Khezor je skönczuje pschez m inistra wozjewicz bat, zo wön biskopej pschisudzenu schtrafu a wsche sczehwki tejc sameje spuschczi. Biskop pak so spjeczuje, w ot khezora huadu bracz a zada jmoz prawo. Z R o m a. Prjedawschi italski minister Cantelli je sem pschijek, zo by pschez schdziczerstwo wosobnych a wazenych ludst z bamzowym m inistrom jednacz spytak dla swetnych naleznosczow; tola w ön njebudze slyschany, dokelz bamz budze stajnje protestirowacz pschecziwo njeprawej, kiz je so jomu wot Viktora Em m anuela stato. Z R o m a. Njedawno su zasy wulke kruchi drohotnoho m arm ora namakali w starhm zasypanym skkadze pschi Tiberje. Pschi tym bechu tez hischcze dzele tam - noho wulkoho marm orowoho stokpa, kotryz chcc bamz k dopomnjeczu na pschichodny koncil na hürcy psched cyrkwju swjatoho P etra in M o n t o r io stajicz dacz. Jendzelska. We wschech cyrkwjach londonskeje (westminsterskeje) diöcesy bu pastyrski list arcbiskopa Manninga czitany, w kotrymz so wön sylnje wobczezuje, zo wyschnoscz na 2000 katholskich dzeczi w tak mjenowanych dzelaczerskich khezach protestantscy woczahnycz dawa. J e n d z e l s k a. N am jet m inistra G ladstona k lepschomu iriskich katholikow je w delnim parlamencze wjetschinu dostal a w hornim tez protestantowje jara za njön rycza, nekotsi wezo z bojoscze psched fenianskimi (iriskim i) revolucionarami.

115 112 R u s o >vska. Knjezerstwo je wsche katholske farske kubka na so sczahnylo a fararjam jara snadnu zdu wustajito. G eneral P otapow we W iln je (Litwjanskej) je zasy wschelake klöschtry a cyrkwje zbehnyk, pschez jedyn nowischi wukaz 31 cyrkwjow. R u s o w s k a. N ow in y radza, zo by schismatiska grichiskoruska chrkej tez jedyn koncil dzerzala. W one wozjewjeja tez now y zakon, po kotrhmz synojo ruskich popow njetrjebaja wjacy duchowni abo cyrkwinscy sluzvwnicy bycz, ale zo smedza do wsche'ch swetnych sluzbow a zastojnstwow zastupicz abo kajkezkuli powokanjo sebi wuzwolicz. T o je wazna kroczel! Pschi wschim thm wobkhowaja synojo popow prawo k wopytowanju duchownskich schulow a wsche druhe p ra w a, kiz tarn duchownstwo m a, n. psch. zo njetrjebaja do wöjska zastupicz. P o k n ö c n a Amerika. W stacze N ew -Dork je knjezerstwo 5 0,0 0 0 botta«roh) pschipokazako k dotwarjenju syrotneje kheze, kotraz budze wjedzenju mikoscziwych sotrow pschcpodata; druhe 5 0,0 0 0 dollarow da knjezerstwo nekotrym d ruhim katholskim wustawam (institutam ) w mescze N ew -Iork u. (J e s u ito jo.) P o najnowschim schematismje je so liczba jesuitow w ot l podwojika; netto je jich hizo W Europje zwonka Jtalskeje, potajkim we Francözskej, Nemskej, Rakuskej, Belgiskej a Hollandskej je jich Netczischi general jcsuitskvho rjada P e tr Beckx narodzi so 8. februara a zastupi 2 9. oktobra do rjada. ÄtaleznoseZe towarstwa. S o b u sta w y n a leto : kk H a n a B a la n to w a z R a c h lo w a ; H anzr L ehm annow a z R a d w o r ja ; W örschla K u czanow a z R a lb ic ; M a r ija M i- chatow a z K onjec; J a n B uk z W e tr o w a ; M iktaw sch B jedrich z H aslow a; fa rar F r a n c R ieb et z Luka p o la K a rlsb ad a. S m i l n e dary (k d a le w o b sta r a n ju ): H. B. z R. za sw jatoh o w ö tca 5 nsl. Cyrkwinski powestnik ze serbskich wofadow. Z B udyschina. Kschczenaj: J d a M a r ia, dz. F r. W. P orsten d orfera z B. ; M ic h a l A u g u st, s. kublerja J a n a G u d y z D a lic. Z em rjetaj: H a n z a, rodz. S chokczic z R a d w o r ja, H a n d rija B en scha, pölnika n a A id o w je m an d z., 5 3 le t; Jan P ra ch t z D a lic, 4 4 let. Z R adw orja. Kschczeni: Marija, dz. Augusta Nawki z Milkec; Zan, s. Miktawscha Hasche z Kamjenej; Miklawsch, s. Iakuba Pjecha z Nowoho Bronja; Hanza, dz. Iakuba Wowczerka z Boranec; Marija Selma, dz. Bjedricha W. Forkera z Czornoho Hodlerja. Dokelz je mi tachantske konsistorium porucznoscz dato, zo bych nowoho wjedziczerja za procession do Rumburga postajil a wobkruczil, proschu, zo bychu so czi, kotsiz chcedza a kotrychz to nastupa, na dzen s. Marije Madleny po kemschach tudy na schuli zhroniadzili, wo tcj wecy rorryczeli a mi swoje poradanja wozjewili. Khrösczicy, 12. ju lija J a k u b B a r th, kanonikus a farar. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

116 wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budysch'mse. Redaktor : M i c h a ł H ö r n i k. Cisło augusta Letnik 7- Bam; njemöze wo wörje zmoliez. Katholska w uczbaw onjezm ülnosczi cyrkwje zkozuje so na Khrhstusowe skowa: Ty sy P etr t. r. skaka a na tule skaku natw arju moju cyrkej a porty hele chbudza ju pschemocowacz;" potajkim na böjske slubjenjo, zo te na P etr a zalozene zjmoczcnstwo weriwych zenje njepschestanje, wĕrna eyrkej Khrystusowa bycz, zo tohodla mschi z nastupnikom s. P etra, romskim bamzom, we werje zjenoczeni biskopja zenje wot kschesczanskeje wernoscze w oten cz, zenje wo kschesczanskej werje zmolicz njemöza. A täte wuczba so hischcze wobkrucza pschez Khrhstusowe slubjenjo, zo budze swjaty Dach japoschtokow wschitku wernoscz wuczicz a zo pschi nich wostanje do wĕeznofcje; kaz tez pschez te slubjenjo, zo w ön sam Pschi nich wostanje wschitke dich hacz do skönczenja swe'ta. Tele pschepokazanjo katholskeje cyrkwje wopokazuje so potom pschez historiskn jstawiznisku) westoscz, zo je w ot japoschtolskich czasow hacz na dzensnischi dzen wulka Mohoscz kschesczanskich biskopow we wschitkich krajach byka, kotsiz su romskoho biskopa hako nastupnika swjatoho P etra a hako hkowu kschesczanskeje cyrkwje pschipöznali a z nim we pschezjenosczi wery s ta li, a zo je tonte pschez romskoho biskopa hrvmdudzerzany zwjazk wery w nastupanju kschesczanskeje wery pschez wschitke letstotli jmojki wostak, tak zo njeje zenje zanu wuczbu wery zaczisnyk, kotruz bechu joho prjedownicy hako kschesczansku pschipöznali, ani zenje zanu hako kschesczansku Pschiwzak, kiz by w ot prjedownikow zaczisnjena byka. Dokelz pak je Khrystus P etrej prajit: j i a tebje, P e tr je, natw arju moju cyrkej, a nie na w opak: tebje n a cyrkej, dokelz dyrbi po Khrystusowej w oli Pe'tr cyrkej dzerzecz a nie cyrkej P e tr a ; dha su w katholskej cyrkwi pschecy po natursku tajkele wobzanknjenjo czin ili: H dyz su naschi z bamzom zjenoczeni biskopja w kschescsanskej werje njezmölniwi, dyrbi tez bamz w tym le swojim zastojnstwje

117 114 roc wobkhowanju kschesczanskeje wery (w Khrystusowhch wuczbach a porucznosczach), z krötka wo werje njezm ölniwy bycz." Pschetoz, tak spöznajemy z prawom bäte, hdy by skata krucze njeftafa, njemohka tez na nju tw arjena kheza (cyrkej) krucze stacz; hdy by bamz we rozsudzenjach wo kschesczanskich werywuczbach nehdy zmolicj mohk abo woprawdze zm o lit, dha m öhli tez tam ni z n im we werje pschezjeni biskopja zmolicz a bychu zabkudzili; w tym le padze by cyrkej, na P e tr a natwarjena, z bkudom pschemocowana byka, schtoz so tola po Khrystusowym slubjenju zenje ftacj njemoze. Dokelz pak so zenje stato njeje a zenje stacz njemoze, zo by bamz we swojim zastojnstwje (hako bamz) neschto druhe hako kschesczansku weryw uczbu postajik a w u- czit, hacz schtoz je we pschezcyknej werywedomnosczi z n im zjenoczenych biskopow: dha njeje zenje zana pschiczina (toina) byka, tute z a s to jn sk u njezmölniwoscz bamza w rozestajenju a wobkhowanju kschesczanskeje werywuczby hako wosebitu sadu nascheje wuczby wuprajicz. W este Pak tohodla j e, zo je täte zastojnska njezmölniwoscz bamza w rvzsudzenju wery pschez wschitke letstotki w ot cyrkwje faktisch (ze skutkom, woprawdze) pschipöznata byta. S ta jn je su so kathotscy biskopja wschitkich krajow a swetadzelow pschi nastawacych njewestosczach a zwadach w o werje na htowu cyrkwje do R om a w obroczeli, a te w ot bamza zastojnscy wo wecach wery bäte wukkadowanja a rozsudzenja hako wuprajenja w cyrkwi pschebywacoho D ucha swjatoho a hako wozjewjenjo pschezcytneje njezmölniweje werywedomnoscze pschipöznaw ali a pschiwzali. A kaz zenje zadyn bamz werhrozsudzenjo prjedawscheje pschezcykneje cyrkwineje zhromadzizny (koncila) pret abo zaczisnyk njeje, tak njeje zenje zana tajka zhromadzizna Weste w ot jenoho prjedawschoho bamza date rozsudzenjo w o kschesczanskich werywuczbach zaczisnyta abo pschemenita, a runje tak njeje zenje zane weryrozsudzcnjo cyrkwinych zhromadziznow hako Weste a njezm ölniw e w ot cyrkwje pschiwzate byto, njebescheli wot bamza wobkruczene. H dy by tohodla pschichodny koncil tam nym w ot nekotrych mudrowacych wuczcnych nadrobnjc wupytanym njewestosczam konc czinicz chcyk a wopom inanu z a stojnsku njezmölniwoscz bamza wo werje pschez wosebite wuprajenjo pschipöznat; dha njeby z tym niczo nowe w u njest, ale by jenoz z westym i stowami wuprajik, schtoz je kschesczanska cyrkej hizo let w swojej werywedomnosczi nosyta a we ffutfu a zadzerzenju wobstajnje pschipöznawaka. T u te nalcznoscz dyrbi w naschim czasu közdy katholik derje znacz; dokelz njekatholikojo jara njerozomnje wo tej samej rycza a Pisaja. H aczrunje m y jenoz zastojnsku njczmölnoscz bamza wo werje wuczim y, bledza woni, hako bychmy joho njezmölnoscz we swetnych wecach abo njemöznoscz bam zowoho zhreschenja atd. w uznaw ali! 3 nascheje diöcesy. 3 B u d y s c h in a. W e francözskich wulkich nowinach 1^6 Ä l o v l l e z Pariza w ot 2 1. junija naniakachmy spomnjenjo na katholskich S e r b o w, wosebje na prenju letuschn zhromadziznu w Khrosczicach a na wubjerk k pschihotowanju zalozenja ka-

118 115 tholskeje cyrkwje w Czornecach abo B aczonju. Schtoz je czescze Lödne, to nadendze tej w dalokich stronach pschipöznaczo! Z B u d y s c h in a. Knjez farar W e l s pisa nam 1. augusta ze S alzb ru n n a, zo je bohuzel pschech hischcze jara skaby a dybawy. Le'kar jom u radzi, zo by tarn znajmjenscha do 2 0. t. m. wostak a wowcze mloko pik. T ez nam wöndanjo pisaschc, zo je tarn nowa cyrkwiczka twarjena, kotraz m a so nazymu poswjeczicz. D a j B ö h, zo by so k. farar W els wustrowik! N a duchownych nam hizo pobrachuje. Z K h rö sc zic. Serbski procession, kiz w ot n a s do R um burga na portiunkula" khodzi, wjedze w ot netka Jakub Wujesch z Khrösczic. N a s. 8 a w - rjenca budze tudy katholska zhromadzizna. Ze S c h e r a c h o w a. Zandzeny schtwörtk swjeczesche wjelezaskuzbny k. wuczcr F ranc Jözef S t o y swöj pokstaletny zastojnski jubilej. N a tym le bnju, na kotrymz bu psched 5 0 letam i hako pomocny wuczer w Czechach zapokazany, bechu jom u d;akowne pschipöznac^a a wutrobne zbozopschecza ze wschech stronow pschihotowane. R ano postrowi joho spewarske towarstwo z rjanym i spewami a potom sczehowachu wschelake deputacije a wschelacy jednotliwi ze zbozopscheczemi a jubilejskimi darami. Kralowska majestoscz besche jom u pschez k. ham tm ana S e ifc r ta zkotu mcdaillu zaskuzbnoho rjada pschipöstata. Tachantstwo hako kollaturne knjejstwo pschcpoda jomu zbozopschecza a dar pschez k. kanonika kantora H offm an na; dale wosada pschcz dcputaciu zkoty czasnik, nekotsi pscheczeljo zkoty czasnikowy rjeczazk, kollcgojo pyschny album z fotografijem i, spewanske towarstwo rjany stot, schulske dzeczi porccllanowy service, joho prjedawschi schulerjo nekotre spewy a komposicijc atd. atd. P o pschcpodaczu tychle a druhich czestnych darow besche dzakowna spewana B o z a mscha, z musiku pschewodzana. W jenej zapocza so swjcdzenska hosczina, pschi kotrcjz bechu wschelake deputacije, cyrkwinscy a schulscy, krajni a meschczanscy zastojnicy, hosczo ze Sakskeje a Czeskeje. Wschelake skawy buchu wunjesenc a na posledku bu tcz na zawostajenych po zasypanych hewjerjach pola Drezdzan spominane, za kotrychz so 1 0 to ten nawda. B ö h daj, zo by czesczeny k. jubilar hischcze dale zbozownje skutkowak za schulu a cyrkej k czesczi B ozej a swojeje dusche zböznosczi. K zbozopschcczam pschizankuje so z tutym tez redaktor, kotryz je w swojim czasu pschileznoscz mek, zastuzby k. wuczerja S to y a blize pöznacz a tez joho pscheczelnoscz wuziwacz. 3 drezdzanskeje diöcefy. 3 D r e z d Z a n. D o ta ln y wuczer pschi schuli n a Qucckbrunnen" k. Franc Lusft, kotryz so hizo dleschi czas dla swojeje staroby a khorowatoscze zastupowacz dasche, bu na swoju pröstw u'pensionirow any. W uczerjo poczesczichu joho hischcze wschelako psched dnjvm pensiönirow anja, kiz besche sobu joho 7 3. narodny dzen. N a joho mesto nastupi k. wuczer Heinrich Schmidt, kotrohoz skuzbu pomocny wuczer k. E. Künzel dostanje.

119 116 3 prufkeje Kuzicy. 3 K u lo w a. W uporjedzenjo weze (torm a) pschi naschej farskej cyrkwi je netk z B o h a zbozownje dokonjane. Knjez tsecharski m ischtyr Franc Läm m er ze Scherachowa je tele straschne dzelo, kotromuz beschtej dwe leczatej tödzi z czahami pvtrebnej, ze swojim i dzelaczerjemi za pokschesta njedzeli tak derje w u w jed t, zo z nitit jara spokojom smy a joho k tajkomu dzelu wschem wosadam poruczecz mözemy. P om jcnow ane wuporjedzenjo nascheje weze w uczini po pjenjezach nim ale tole- rjow. N a m netk hischcze do rukow hlada wuporjedzenjo cyrkwineje tsechi, kotraz du w ot zatraschnoho wichora 7. deccmbra töjschto roztvrhana. Z dowolnosczu schulskich wyschich wotdzerzuje so schulske rozwuczenjo we naschich meschczanskich schulach we leczu w mesacach meje, junija, julija, augusta a septem- bra jenoz dopoldnja a to közdy dzen w ot schesczich rano (hdzez so schulska Boza mscha zapoczina) hacz do jednaczich. P o tseczej schulskej hvdzinje je zastawk abo pawza w ot pok hodziny a je schulerjam d ow olene, so psched schulu na pohrjebnischczu pschekhadzecz a kusk posnedacz. P opotdnju tohodla schula njeje. T ele nette zarjadowanjo schulskoho rozwuczenja je so z teje w in y s ta to, dokelz je popvkdnju pschcwulka horcota, dzeczi z mucznvscze spja a mako wuknu a starschi je doma a na poln k dzekej trjebaja. Nascht meschczanscy wuczerjo su k le'tnej zdze z meschczanskeje pokkadnicy pschidawk dostali: knjez rektor, hako najstarschi wuczer, 2 0 tolcrjow a druzy tsjo wuczerjo Po 1 0 tolerjach. Pozdzischo budze tale wuczerska zda hischcze powyschena. Zadzcrzcujo westych katholskich wuczerjvw (kaz so zda) we Sakskej, kiz we luthcrskich nowinach na swöj duchowny tachantski kvnsistorij swarja abo tola k tajkomu swarjenju podkozki poskiczcja, so nam we Pruskej cyle njespodoba, by Pak tez pola nas zmolvm pschepytane a khostane byko. Schto dyrbtmy prajicz w ot katholskich kschcsczanow, kiz swojich samsnych duchownych hako,,romskich" a ultram ontottoto" schtapaju? Z tajkim pschimjenom chcedza snano duchownym Po waschnju uajhörschich njcpschcczelow katholskeje Wert) smuzku napöjsnycz, hako bychu w oni wötcnoho kraja njcm eli a hako bychu röznodzeleni byli w ot swojoho lu d», kotromuz tola pschcz itavob, frei, ry cz, dseko a w eru pschisluscheja. W e Sakskej a Pruskej m am y m y katholscy jcno katholskich meschnikow, n ie romskich" a u ltram ontanskich". S ch to dha praji serbski bur w ot ptaczka, kiz swoje fantobte hnezdo wobm azuje? S u tam ni muzojo wernje katholscy, dyrbja tez z katholskimi d^erzecz, prjedy wschoho pak swojej kathotskej wyschnosczi posluschni bycz, kotraz zawerno nikomn kschiwdu njeczini a közdoho rady ftyschecz budze, hdyz zdw örliw je a pschistojnjc k ujej pschikhadza. Njejsu pak tam ni muzojo wjac katholscy, ale steja na stronje naschich njcpschcczelow, dha dyrbimy jim radzicz, zo bychu z katholskeje cyrkwje wustnpili a (jeli zo wuczerjo su) swoju katholsku wuczersku skuzbu zkozili, dokelz jim katholscy starschi njemöza wjac swoje dzeczi z potnym dowerjenjom a z dobrym swedomjom k rozwuczcnju a woczehnjenju pschepvdacz. Njekatholscy zmysleny bycz a katholski khleb jescz, to derje pschez jene Pschincz njecha. W e netczischich czasach böse hacz hdy Khrystusowe slvwo placzi: schtöz zo m nu njeje, tön

120 117 je pschectziwo m i." Katholski wuczer a duchowny dyrbitaj schulerjam a wosadam z najlepschim pschikkadom do predka hicz a dyrbitaj pscheczelej, nie njepschecjelej, bycz. Aolcz a hnew pschecziwo duchownej wyschnosczi we lutherskich nowinach w u- sypacs, to so njepschihodzi a njemöze nichtö khwalicz. Nekotsi kathvlscy wuczerjo we Sakskcj fu psched dleschim czasom staromu Diesterwegej k narodnomu dnju zbozo pscheli. Njebohi D iesterw eg besehe predkstejer lutherskoho wuczerskoho seminara we B a r lin je a zjawny pschecziwnik kschesczanskeje w e r y, czvhozdla joho prüfst kralowski minister ze stuzby zdalvwa. A tutom u wotsadzeuvmu njekschesczanskomu D iesterwegej su nekotsi katholsch wuczerjo telegrasiscy zbozo pscheli a za to su z prawom wot tachantskoho kousistorija w Budhschinje we hamtskim liscze mjelczo lochki porok dostali. W o n i Pak wububnvwachu abo dachu wububnowacz tonte porok we now i nach a njechadza so tez dzensa hischcze do w er«dacz, kaz najnowischi njepscheczelski nastawk we drczdzanskich nowinach wupokaze. Lubi knjeza! Jelizo w as na swecze niczo hörsche njenadendze, hacz to, schtoz je na w as pschischlo w ot tachantskoho konsistorija, mözecze so wh waschomu B o h u na kolenach dzakowacz! Mescheja so Pak netk do zwady wuczerskoho zbozopschecza dla nowotne wecy, kiz czescz katholskich wosadow ranja. Z rudny podawk we westej serbskej wsy so z wotpohladanjvm we lutherskich nowinach scheroko bije a w ala so w ina n a w eru, cyrkej a duchvwnych. Tokste tze njejsu pschi tym lu to w a n e; pschetoz popjerjana a feien«dhrbi wec bycz, hdyz dyrbi czitarjow we wulkich mestach trochu zapschimacz. J e tohodla na czasu, to czinics, schtoz czesczeny knjez redaktor we 1 4. czistu naschoho P ö sla predkpostaja. Kathvlscy ducbowni a wuczerjo we Hornych üuczicach chcyli hromadu stupicz a nemskoserbsku adressu na wysokodostojny tachantski konsistorij zeftajicz, we kotrejz wobzaruja, zo sprawne wotsudzenja tutoho kousistorija we lutherskich nowinach so zjawnje Hansa a wusm escheja, a zo westy zrudny podawk we serbskim kraju so z tvlosami pschiczahuje, katholsku weru a katholskich kschesczanow psched swetom wonjeczesczicz. Tak budze naczinjeny pohorschk z dzela psched B oh om w otrunany. A! tomu das B ö h zbozo! >za tych pak, kiz z nam i, z naschej w eru a z naschej wyschnosczu derje njem enja, chcemy we netczischim jubilejskim czasu nutrnje so modlics, zo by jim swjaty Duch pruzku böjskoho swetka do wutrobow padacz bat, zo bychu spöznali, schto je prawe a njeprawe, k spomozenju a k schkodze! Z K u l o w a. W ulka ztöscz je so we naschej wosadze stata: w noch wot 21. na 2 2. julija kranychu na pohrjebnischczu pschi farskej cyrkwi w Kulowje a na nemczanskim puczu w ot dweju zelezneju kschizow znamjo naschoho Zböznika. Z namjeni, kiz runje wobnowjenej a poztvczanej beschtej, je zlöstnik z dzela wotschrubowat, z dzela z kschizom z kamjenja w utam at. E ö h das, zo by rnka, kotraz je tajke rubjenstwo wobeschla, skerje a lepje zastuzenu schtrafu dostata! Cyrkwinske nowinki a powjefc^e. Z A lte n b n 'r g a. N a 4. julija bu nowonatwarjena cyrkwiczka za tudomnu katholsku wosadu w ot k. fararja S to lle z Lipska pvd assistenciju dweju duchvwneju l dvwolnosczu naschoho biskopa poswjcczena. Hacz dotal bechu so kemsche za mesac

121 118 jcdhn kröcz we w vtnajatym bydle djerzate. P jm jezy k twarej blchu naw date: z Bajerskej toleri, w ot möschczanskeje rady to l. a to i. zhromadzene wot njeboh knjezny z Echerolles a druhich. W osada chce so netk wosebje za tym pröcowacz, zo by hacz do toho czasa, hdzez budze tudy wosebity duchowny, pschihodnoho cztowjeka nam akata, kiz by pischczele hrat a tym 1 1 dzeczom kschesczansku wuczbu wudzelat. I. K. Z B a r l i n a. D zen 4. augusta bu tudy nowa klöschtyrska cyrkej dom inikanarjow w M oabicje (Thurm straße N r. 5 7 ) swjatocznje poswjeczena. P o predowanju besche B o z a mscha a T e D e u m ; njedaloko cyrkwje tselachu z mjerzlemi. Pschi hosczinje bechu jara wosobni hosczo pschitomni, a buchu skawy wunjesene na b am za, na krala a kralow nu, na nowy klöschtyr atd. Hlejcze, bjeztymzo so w rakuskim khezorstwje a tez w naschej Sakskej tak hawtuje pschecziwo klöjchtram a z cyka pschecziwo kaznjam a wuczbam katholskeje cyrkwje, steji to w Pruskej cyle hinak! N e m s k a. Centralny wubjerk katholskich towarstwow Nemskeje pscheproschuje w nowinach na letuschu hlow nu zhromadziznu septembra do D üsseldorfa. B iskopja Nemskeje zhromadra so preni tydzen septembra we Fuldze. P r u s k a. W pruskim kralestwje, hdzez netk z pschiwzaczom provincy Hohenzollern (kiz diöcesy Freiburg w Badenskej sluscha a 6 4,0 0 0 katholskich liegt), 8,1 1 8,6 9 6 katholikow bydli, namakaja so w 1 4 diöcesach sczehowace klöschtry. Ze 1 4 muskich rjadow maja jesuitowje 14klöschtrow (ze sobustawami), franciskanarjo 2 0, m iloscziw i bratsja 1 0, dominikanarjo 2, lazaristojo 5, duchowni swj. D ucha 2, redemtoristojo 4, trappistojo 1, alexinarjo 8, bratsja kschesczanskich schulow 3, khudzi bratsja 2, kapucinarjo 3, kongregacija swj. F ilip a N eri 1 a benediktinarjo 1. Z 3 5 zönskich rjadow a zjenoczenstwow maja wurschlinki 9 (ze sobustawam i), hilzbjetki 1 0, sotry dobroho pastyrja 6, sotry swj. M adlen y 2, schulske sotry 2 9, borromejerki 8 9 (ze sobustawami), vincentinarki 3 4, franciskanarki 8 0 (ze sobustaw am i), stuzownicy Khrystusa 5 8, sotry swj. H edw igi 4, schere sotry 5 6 (ze sobustaw am i), stuzownicy s. M a rije 4, benediktinarki 2, klarissy 2, karmelitki 3, kongregacia N o t r e d a m e 1, rekolektinki 5, salvatorki 1, sotry khudoho dzescza J e- zusa 2 0, sotry kschesczanskeje luboscze 1 2, dzowki swj. kschiza 1 4, knjezny s. Akarije 3, augustinki 5, Christenske zönske 1, cölity s. H erty 1, ktöschtyrski Institut za zvny 1, sotry z domapytanja s. M a rije 3, klementinki 5 7 (ze sob u staw am i), sotry w ot böjskeje predkwidzownoscze 1 4, sotry s. wutroby Jezusa 1, terciarki s. Franca 6, francözske knjezny 1, sotry d u S a c r e C o e u r 1, khatyrzinki 2 a hilzbjetki k wothladanju khorych 3. Z cyta je w 4 9 rjadach abo we klöschtrach sobustawow. Wysche toho je w diöcesy F ulda 5 klöschtrow a nekotre we vikariacze Kaczer w Schlezynskej, kotrez pod diöcesu O lom uc stuscheja. I. K. Z W i n a. Biskop z Linza je netto we W inje pola khezora pobyt. W ön je jom u wscho nadrobnje rozestajat, schtoz joho wotsudzenjo nastupa. W o t bamza je w ön dla swojoho zadzerzenja pokhwalny list dostat. Z K rak ow a. W o t 2 0. julija hacz do dzensnischoho dnja su wschitke now iny potne z powjesczemi wo klöschtrach. Njekatholske a wosebje zidowske nowiny

122 119 su so zandzene tsi njedzeli zakosnje starali, swoje pjero w jedojtej zkösczi namoczecz. Z khezorstwa w ala so netko hizo njepscheczelstwo pschecziwo klöschtram a katholskej cyrkwi do wschitkich krajow, a föne tych djabokskich nadpadowanjow njeje hischcze w i- dzecz. W itan a, haj w ot njepscheczelow cyrkwje zböznokhwalena pschileznoscz k tornu besche tote. S u d n istw o w Krakowje besche 2 0. julija denunciaciu (skradzne Pscheradzenjo, najskerje w ot zwönka, kiz be ze skuzby puschczeny) doftalo, zo so w klöschtrje dotal w czesczi stejacych karmelitarkow knjezna namaka, kotraz je tarn w czemnym jastwje" dzerzana. T u dyrbimy najprjedy pschispomnicz, zo to niczo njeznate njebe, zv je w tam nym klöschtrje w ot l jena na duchu khora knjezna, z warschawskoho klöschtra dla wustrowjenja fern pöstana B arb ara Ubrykec. V isitator, kapkan, lekar a jeje pscheczelstwo su to wjedzeli. J en a zona z Hornjeje Schlezyuskeje (z Hinterdorfa, kaz B r e s la u e r H a u sb lätter" pisaja), kiz m a dwe sotse w tym samym klöschtrje, je wobkruczita, zo su jej wo tamnej khorej knjeznje w pschitomnosczi druhich psched wjele letam i wjacy kröcz powjedali. Lekar D r. Wröblewski wobswedcza toe wulkich nowinach C za s", zo je jom u tehdom, hdyz w ön hako lekar w klöschtrje skutkowaschc, w lecze B a r b a r a pokazana byka; tez zo je wön radzil, ju do bomit wrötnych pöskacz, schtoz pak je pschecziwo klöschtyrskim statutam byko. Tez Dziennik Poznanski" (schtoz su tola liberalne n ow iny) praji, zo je wschelakim pölskim fam ilijam znate byko pschebywanjo khoreje knjezny; w on i njejsu tohodla na sudnistwo schli, dokelz njejsu niczo schtrafyhödne w tym spözn ali, hdyz knjcznu w klöschtrje, kotry; m a klausuru, wobkhowaja a do tajkeje kheze njedadza, hdzez su druzy na duchu skabi abo w rötni. S u d n istw o pöska Pak tön kröcz w libcralnej" Rakuskej kommissiju do tamnoho klöschtra a ta sama dasche so psched zawrjenu knjeznu wjescz. Knjezna besche na erotom aniu wowrötnika a za tym bechu jeje rycze, hdyz kommissija pschindze. Jeje cala besche kaz wsche druhe sydym kroczelow dokha a schescz scheroka; ale czemna, dokelz be wokno z pokojcy zamurjowane, zo we czasu lvjetscheje dziwjoscze njeby hroznje w on wokacz a niczo w on mjetacz mohka, kaz horncy atb. Kommissija namaka ju cyle nahu (jeli budze to w erno), dokelz w ona druhdy drastu do kruchow drejesche a cyle zwottorha. Zadyn dziw, zo su ju knjezny tohodla nekotry czas w tajkej dziwjosczi mjenje zastarali. Pschepytanjo, kotrez so netto j netczischej a z prjedawschej wyschschej (n a tsi leta lvuzwolanej) wjedze, pokaze, kak daloko knjezny abo tola jich wyschsche schtrafn zaskuza. Z a to pak, zo ju njejsu k druhim wrötnym pöskali, njemöza knjezny zanu schtrafu dostacz, dokelz to njeporuczeja jich regule, kiz krajna wyschnoscz tez jara derje znaje. Z o pak strowe knjezny tu khoru w tajkej nuzy pschecy w ostajili njejsu, to möze közdy sebi m yslicz; pschetoz ftajnje pschez 2 0 let w nahocze a m azanosczi, w czemnosczi a zymje a tb., kaz so bubnuje, ta khora njemohka ziw a wostacz. Kommissija da khoru zwoblekacz a do hospitala dowjezcz, hd^ez s o, kaz p ra ja, z njej trochu polepschuje. D u z chcemy woczakacz, kak wjele w iny na tej dwe knjeznje wyschschej pschinjesu, a potom zasy sudzicj, ale nie z tajkim dziwim pschekhwatanjom, kaz je we winskich a druhich nowinach husto w idzim y! Kaz karmelitarski klöschcyr, tak su tez druhe w Krakowje a wosebje tez w P razy w ot tsechow hacz do pincow pschehladowali, ale njejsu niczo njezakonske nadeschli. Lud be so w Krakowje pschez pschehnate powjescze k

123 120 tom u zawjescz b a t, zo nekotre wjeczory pscheb klöschtrami wulku haru czinjesche a nekotrym wokna roubi, hbzez wojacy w prawym czasu njewobarachu. N ajhörje je so jesuitskomu zeschko, hbzez k. rektora nadpanychu, bijachu a jom u ruku zkamachu. W Krakowje podpisuja njemerne htöjczki na zidowsku rabu pröstwu wo wotehnaczo jesuitow. W e W inje (tez w meschczanskej rabze) a bruhbze pisaja a w ota ja : Prejcz z klöschtrami! A le p om a tu, h ö lcy, zakonje je hischcze zakitaja a wojerska pomoc tez hischcze skutkuje. H by byschcze bo B o h a w erili, mohko snabz w a s hischcze neschto brühe sklubzicz! I e n b z e l s k a. Laby S p en cer, manbzelska meftokrala w Jriskej, je katholske werywuznaczo wotpokozita. Kaz now iny p isaja, chce tez jejny manbzelski k nam pschestupicz. I. K. NaleznofcZe towarstwa. Sobustawy na leto : kk kubier M ichat Lebza z Kulowca; kubier Petr Libsch z Dubrjenka; 255. wuczer M. Hicka z Ralbic. Cvrkwinskk powestnik ze serbfkich wofadow. Z Budyschina. Kschczeni: Franc A-, s. cigarnika Wencela z B.; Gustav Ernst, s. murjerja Augusta Krala w B. ; Hansa, dz. murjerja Michata Krawze zhrubjelczic. Werowanaj: Karl Fiedler, dzetaczer w Hajnicach a M arija Schmidtec z Czech. Zemrjeczi: Linna, dz. cigarnika Wrazidta z B., 7 mef.; Wjacstaw Jözef Nether, barbar a kheznik z B., 4 4 I.; Jakub Nowotny, wumenkar ze Stoneje Borschcze, 70 l. 3 Wotr owa. Kschczeni: H ana, dz. Miktawscha Czornaka (Borgmana) z W otrowa; M arija, dz. M ichata Robla z W otrowa; Miktawsch, s. Jakuba Raba z ilteuhofa; Michak, s. njeboh M ichata Nowaka z W otrowa; M ich at, s. Miktawscha Matzki z W otrowa; Hana, dz. Jakuba Balcera z W otrowa; Petr, s. Miktawscha Redy ze Auric; M adlena, dz. Jakuba Buka z W otrowa; Wörschla, dz. Jakuba Scheraka ze Huric; Hana, dz. Jakuba Dzistawka z Wotrowa; J a n, s. Michata Kaschpora z W o trowa; Michak, s. Miktawscha Cyza ze Auric. Werow anaj: Michat Lukasch z Serbskich Pazlic a Hanza Bräuerec z Wotrowa. Zemrjeczi: M arija, dz. J a kuba Stranca ze Zuric 6 l. ; M adlena, Jakuba Schotty zaw. mandz. z Wotrowa 77 L; Hana dz. M ikt. Czornaka z W otrowa, 8dnow; M arija M adlena, Jurija Nicze z Jedtoweje zaw. mandz. 69 I.; J a n Dnczman z W otrow a, 79 l. ; Michat Kösk ze Znric, 76 l.; P etr, s. M ikt. Redy ze Zuric, 17dnow; M ichat, s. Mikt. Matzki z W otrowa, 2 m. ; Hana, dz. Jakuba Balcera z W otrowa, 2 m. Po pscheczu letuscheje preujese katholskeje zhromadzizny budze 10. augusta t. j. na s. Lawrjcnca druha tajfa zhromadzizna k wuradzenju zhromaduoserbskich naleznosczow, a to na schult w Khrösczicach popoldnju po schtyrjoch. Na tu sannt su katholscy Serbja wschitkich wosadow z tutym lubje pscheproscheni. M. Hörnik, redaktor. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

124 I wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a ' JJřd'yoD.i w Buoyschiuje. Redaktor: Miehal lldriiik. Čisło a u g u s t a L v t n ik 7. Druha letufcha kathvlska zhromadzizna. Po wozjewjenju w katholskim P ü slu besche na s. Lawrjenca 1 0. t. m. zasy Ktholska zhromadzizna na schult w Khrösezicach, na kotruz besche so w postajcnym czasu 84 muskich zeschko. B jcz n im i bcchu czilc duchowni: k. kaplan W erner z W sczic, k. kaplan D uczm an z R a d w o r ja, k. kaplan Lusczanski z R albic (w tu ihwilu we W otrowje zastupnik fararja), k. P. Jnnocenc Jaw ork z M arijncjc Hwezdy,!. P. Tadej Natusch z R özanta a kaplan Hörnik z Budyschina. Z wuczerjow naschich wosadow bechu pschitom ni: k. Pjetasch z Khrösezic, k. H auffa z R özanta a k. Kral ; R adw orja. Zhrom adziznu w otewri kaplan Hörnik a wjedzeschc ju na pozadanjo pschitomnych hacz do könca. Najprjedy bu wuradzene, zo maja so tez pschitomni pschizanknycz tej adrcssy, kotraz bu w poslenimaj cziskomaj Pöska namjetvwana; pschetoz nie jenoz duchowni a w uczerjo, ale tez druzy katholscy dyrbja swoje menjenjo w tej znatej naleznosczi zjawnje wuprajicz. Zestajenjo adrcssy, kiz so potom k. duchownym a k. wuczerjam k podpisanju pösczele abo w upolozi, wobstaraja t Werner, k. Lusczanski a k. Pjetasch. P otom bu cyrkwinska naleznoscz Czornec abo Baczonja naspom inana. Dokelz Pak wubjerk wotmotwjenjo w ot wysokodostojnoho konsistvrija hischcze dostal njeje, njcmüzesche w ön dotal zanu zhromadziznu dzerzecz a njemöze netto zanu osficialnu (zastojnsku) rozprawu dacz. Pschi tej skkadnosczi pschindze rycz na to, hdze by so wotm yslcna cyrkej tw aric; meta a kak wjele ka- iholskich duschow by nehdze netto w tam nej wokolnosczi byko. W nastupanju prenjoho praschenja rozestaji k. W erner, schto za to ryczi, zo by cyrkej w Czornecach stala. W otsi druzy pschispominaja, schtoz so za B aczon prajicz hodzi. W nastupanju druhoho punkta podawa redaktor Pöska pschehlad katholikow taumeje wokolnoscze, kajkiz so z poslenjoho ludaliczcnja w ot 3. decembra wupokazuje. Tehdom mejachu Baczon 6 3, Pozdecy 5 8, Lzornecy 4 9, Sulschecy 2 8, Czeschkecy 2 5,

125 122 H aslow 2 1, Libon 2 1, B an ecy 2 0, N o w y Luscz 2 0, W utokczicy 1 5, Wuczkecy 3 0, W etrow 1 5, Zarecz 1 1, Lahow 6 ; schtoz je do hrom ady katholikow. Skerje pak je jich ueschto wjacy, dokelz so pschi zapisowanju husto stanje, zo so wupjelnjenjo rubriki zabudze. H dyz k tutym pomjenowanym wsam hischcze rozpjerschenych katholskich pschiliczimy, smemy prajicz, zo by za blizki pschichod cyrkej w Czornecach abo B aczonju za wobydlerstwo ludzi katholska cyrkej jara wulka dobrota byka. K am jen c, kotryz w krötkim sararja dostanje, zmejc ledom ludzi do swojejc wosady pschipokazanych; pschctoz w Kamjencu besche tchdom duschi a w schpitalu 1 8. Tez wotrowska wosada njeje wjetscha; pschetoz ze zafarowanych wsow maja W otrow 2 6 0, Zuricy 7 6 a N ow e M esto 1 0 katholskich; wjacy jich häkle je, hdyz zaschulowane pschiwozmjemy: Kanecy ze 7 4, Kaschecy z 4 3, Krepjecy z 32 duschemi. K tom u m a so pschispomnicz, zo dzel z tychle wsow do klöschtra ke mschi khodzi. Wokolnoscz Czornec abo B aczonja pak nim a nihdze blizko k chrkwi! H dyz tarn cyrkej budze, njebudze tarn katholske wobydlerstwo wjacy wotebjeracz, kaz je so do toho czasa Pschecy stalo. D u z uapinjam y wschitke swoje mocy, zo by so k B vzej czesczi a k spomozenju duschow zadanjo katholskich S er b o w dopjelniko! P o wopomnjenju tcjcle ualeznoscze pschindze rycz na processiony do R um burga a Krupki. Pschi tym bu wozjewjene, zo je kubier k. Jakub Wujesch nie jenoz za procession do R um burga postajeny, kaz bu hizom spom njene, ale tez za processionaj do Krupki. Prascheujo, hacz njeby pschihodnische b y lo, zo by pschichodnje procession-do Krupki dzen prjedy abo pozdzischo woteschok, zawostaja so wezo wotmokwjenju a wobzanknjenju tych, kotsi; tarn khodza. D ale bu pschedpolozeny a czitany rozkaz krajskeje direkcije w ot 2 9. junija t. l. kamjenski am tsb la tt^ nastupacy. M tynk k. W aw rik z Kanec besche z druhim i gmejnskimi predstejiczerjemi so na am tsb la tt" wobczezowak hizo psched dleschim czasom; dokelz Pak pisowne wotmokwjenjo njedosta (hortue bu poslenjej zhromadziznje wozjewjene), besche wön 1 8. junija znowa nekotre cziska am tsb latta" k dopokazanju sprawuosczc swojeje skörzby pschipöskak. Krajska direkcija spöznaje,,,zo am tsblattow c waschnjo pisanja wo podawkach w katholskej cyrkwi atd. a wosebje joho pschispomnjenja tajke su, zo w ot katholskich czitarjow hako wusmeschenjo katholskich wustajenjow atd. wobhladowacz so hodza a pschez to pohorschk dawaja. Tez krajska direkcia Pscheje, zo by pokoj w ot zaneje stronh ranjeny njebyt, a zo by czesczenjo, kotrcz sej wschelake werywuznacza bjez sobu dolzni su, so njewotczahnyko. W ona tohodla z westosczu woczakuje, zo redaktor kamjenskoho am tsb latta tote z woczow njepuschczi a zo pschi sobudzelenjach wo katholskej cyrkwi a podobnym közdy czas objektivnjc a pschistojujc dzerzecz so popröcuje. Heivak by krajska direkcia myslicz dyrbjaka, zo redaktor Rudolph Krausche samotnvscz swojich now inow hako am tsblatta za kamjenske sudnistwo wotpolozicj zada. P. F. ze Gutschm ied." Hacz runje je so hizo dzakowuy list za tajke sprawne wusudzenjo krajskej direkcii pöstat, wupraji katholska zhromadzizna hischcze junu swöj dzak z postanjenjom. Ne'tko buchu hischcze nekotre praktiske praschenja k jcdnanju predkpolozene, ale hacz na pozdzische wobnowjenjo wotstorczcne. Zhromadzizna w upraji wosebje zadoscz, zo by rady zasy so k wuradzenju zeschka, hdy by na pschiktad westy za pschichodny sakski sejm (Landtag) pschihotowany namjet wo schulach k tom u pschileznoscz podak. W tym padze nje-

126 123 chamy m y katholscy S erb ja posleni byc; z pekiciju, kajkaz budzc tr e ffe tez z lutherskich stronow na sejm slana. P o pottseczahodzinskim traczu bu zhromadzizna w ot pschcdsydy wobzanknjena. N a zasywidzenjo! Statistik«katholikow w Sakskej. Häkle netto je nam m özne tudy drobnischi pschehlad katholikow w Sakskej podacz, kajkiz je so nam Po poslednim ludaliczenju 3. deccmbra poskiczik. Katholikojo tw orja w Sakskej 4 7. d;el cyloho wobydlerstw a, pschetoz jich je jenoz 5 1, Kaz je znate, slnscheja w oni do dweju diöcesow, kotrcjuz közda m a swoje wosebite konsistorium, jena w Budyschinje, druha w Drezdjanach. Budyschinska abo kuziska diöcesa (m lĕcze pschez wotcwzaczo K ulow a a katholskich wosadow za Zhorjelcom pomjenschena) je dzel stareje mischnjanskeje diöcesy, kotryz je w czasu tak mjenowaneje n form aeijc katholskcj werje swerny wostat. H low a tejele diöcesy je (hako a d m i n i s t r a t o r e c c l e s. p e r u t r a m q u e L u s a t ia m ) w ot l közdokröczny insulirow any tachant prjcdy kollegiatnoho a w ot tohole czasa exemtnoho (pod bamzom njeposrednjc stejacoho) kapitla, kotryz w ot zandzenoho leistotka fern najböle dostojnosc^ biskopa i n p a r t ib u s dostawa. Drezdzanska diöcesa, tez sakska herbskokrajna m jenow ana, je w prjedy nim ale cyle protestantskich krajinach znowa nastate missionstwo nowoho a nowischoho czasa (najprjedy mejachu jenoz D rezdzany a Lipsk duchownske stacije) a tohodla reka hlowa tejele diöcesy japoschtvlski Vikar, kajkomuz so tez dostojnoscz biskopa wudzela. Tak bcschtaj n. psch. w tym sam ym czasa biskop Schneider w Drezdzanach a biskop Lok w Budyschinje. T si kröcz hizo beschtcj wöbe mjenowanej diöcesy pod jcnym biskopom zjenoczencj, najprjedy pod njeboh Jgnacom B e r n - hardom D iauerm onnom, potom pod njeboh D ittrichom a netto pod naschim hnadnym knjezom Ludwikom. P od aw am y tu ton zawod, dokelz P o so l druhdy w idzi, zo we katholskich cyrkwinskich statistikach a we druhich knihach w ot wuczenych ludzi najnowischoha czasa druhdy wopak wo Sakskej pisaja. 1. Budyschinska diöcesa (krajska direkcia B udhschin). A. Hejtmanstwo Budyschin. Sudnistw o. W mefcje. N o n'i'acl). Z cyla. 1. B i s k o p i c y B u d y s c h in... ' K a m j e n c Kiusbork N o w o s a l c P o k c z u ic a R a k e c y Scherachow D v hromady ,2 6 5

127 124 Pschispomnjenjo. Bjez tutymi katholikami je pschez Serbow.*) Wysche toho je we wöjsku, wokoko Drezdzau a druhdze po Sakskej wjele Serbow rozpjerschenych. ß. Hejtmanstwo L u b ij. Sudnistwo. W mescze. N a wsach. Z cyka. 1. B jarnaczicy Ebersbach Großschönau Herrnhut L u b i j O s t r i t z R e ic h e n a u W öspork Z i t a w a D o hrornady ,9 7 6 Cyka diöcesa potajkim 2 6,2 4 1 katholikow. Pschispomnjenjo. Zo je w tutej diöcesy neschto (2 0 0 ) mjenje dyzli w lecze , lezi z dzela we tpm, zo besche w lecze wjacy katholskich mlodzencow pschi wöjsku dyzli psched wöjnu. II. Drezdzanska diöcesa. 1. Krajska direkcia D r e z d ; any w hejtmanstwach (po mnohosczi katholikow zrjadowanych): Drezdzany, P irn a, Freiberg a M ischno 1 3, Krajska direkcia L i p s k w hejtmanstwach: Lipsk, (S tim m n, D öb eln a Rochlitz Krajska direkcia Z w i ck a u w hejtmanstwach: Chemnitz, Zwickau, P la n en, Annaberg a w Schönburgskich knjejstwach Cyta diöcesa m a potajkim 2 5,2 2 9 katholikow. Psch isp o innj enjo. Cyrkwje a khapaty tuteje diöcesy su jeno'z w mestach. Wobydlerstwo pak roscze w mestach tuteje diöcesy pschez pschiczahowanjo Pschecy böle, tak zo budze wona drje hizo we pschichodnym ludaliczenju wjetscha dyzli budyschinska. Z a to pak je katholske wobydlerstwo budyschinskeje diöcesy wjacy wobsedzace, bole stajne a kompaktne, wosebje w Serbach a potom wokobo Ostritza. 3 nascheje diöcesy. Z B u d y s c h in a. Schtw örtk psched lydzenjorn Pschijedze J oh o Majestoscz nasch kral J a n do Budyschina a bu wschudzoni swjatocznje w itan y. B yd len jo besche sein na naschirn tachantstwje pola k. biskopa w uzw olil. T ohodla besche tachantftwo tez zwonkownje rjenje wupyschene. Pschi nutskhodze wisasche w ot wcncow wobdaty tajkile chronogram rn: I o a n n e s r e X M a r C h l o n V p e r I o a n n e G e o r g l o n e p o t e V e r e f e L I X t V I s B V D I s s a e L V s a t l s V I V e L a e t a i e s a L V c ;*) *) W kulowskej wosadze (w Pruskej) je jich pschez ; druhe serbske wosady w Sakskej a Pruskej su wschitke protestantske; wschech Serbow je na 1 8 0,0 0 0.

128 125 t- r. J a n trat markgrofa nie bahrno pschez wnuka J a n a J u r ija woprawbze zbozowny, tw ojim 8uziczanam w Budyschinje budz ziw y, zrabuj so, w it a j! T a m bu toon w ot hnadnoho k. biskopa z duchownstwom a w ot officirow pow itany. N a to pschedstajichu so kralowsch, stawowscy (luziscy) a mĕschczansch zastojnicy atb. N azajtra skyschesche kral B o z u mschu w bomjacej khapalcy a potom wobhlabowasche nĕkotre instituty atb., hacz pschipotdnju zash wotjebze. Njeb^elu na to bĕsche roon w Z i- tawje kemschi a sczehowacu w utoru w Scherachowje. Z B u b y s c h in a. Nekotre brezbzanske a brühe now iny maja netto schc^uwanja Pschecziwo klöschtram. Njepscheczelam katholskeje cyrkwje jara berje czini, hbyz m öza so trochu wutschasez; buz drje tos börzy ze swojim hawtowanjom njepschestanu. Z B u b y s c h in a. Kaz skyschimy, hromabzi so w nekotrhch naschich wosabach za zawostajcnych Po tamnych we pobkopkach plauenskoho,, gründn" zasypanych a w ot zapopabnjenych gazow spalenych hewjerjach. M y tajki skutk z prawom khwalimy. Schtoz so zhromabzi, möze so Potom hako b a r katholskich S erb o w " wotpöstae^, kaz je so nehby za G ottleuba stako! N u za je tuby wjele wjetscha, bokelz je po wokoko zasypnjenych wjaey stow w ubow ow, syrotow a slarych lubzi, kotrymz bu pschez te zatosne njezbozo zeziwjer wzaty. Rebakcija Pöska je tez zw ölniw a, bary katholskich S erb o w za tychle zawostajenhch hromab^iez a potom z tam nhm i na wsach zhromabzenhmi baram i k balewobstaranju zjenoezicz. Cyrkwinfke lietoitifi a powjefcze. P r u s k a. Pschi swojim wotjĕzbze z kupjelow E m sa je kral W ylem jara zwjeselacy bar zawostajil. Tam nischa zapoczata katholska eyrkej njemözesche bla pobrachowanja pjenjeznych srĕbkow bäte twarjena bycz. Pschez kralvwy dar 1 0,0 0 0 toleri je netto dotwarjenjo Weste. B a b e n s k a. Pscheb neschto njebzelemi je w Konstanzu krajski rabziezer B a u m stark bo katholskeje cyrkwje pschestupit. W ö n narobzi so w lĕcze a bĕsche syn Professor«na universicze we F r e ib u r g u ; joho nan bĕsche katholski, macz pak protestantska. S y n wuznamjesche so Po bowuknjenju prawiznistwa hako njestroniski subnik a Pscheczel luba. W lecze wza sein katholsku manbzelsku. Joho letsa wubaty spis wo pscheproschenju na koncil je bwanate wubaczo boczakal a je hizo bo tsjoch ryczi pschelozeny. S P r a h i. Zanbzenu srjebu wotjebze w ottuby z wosebilym czahom wulki procession na W elehrab bo M orawskejc. Arcbiskop wjebzesche tonte procession, a wjele luba, zemjanstwa a buchownstwa be fobu. Z P r a h i. S w jeczacy biskvp Krejcl je wönbanjo w R om je swöj 50letu y mĕschniski jubilej swjeczik. K pobpjeranju khubych w P razy je schĕsnakow bat, z kotrychz m a so bau közbe leto na joho jubilejskim bnju wubzelecz. Z L u b l a n y slaibach). M to b y doktvr pschebnoschcsche tu w jenym hosczeneu swoje swobobom yslne zasaby a sköncznje rstkuy: M y njeboczalamy prjeby mer, bvuiz n a kvzbym me'scze, hbzez ne'tko cyrkej steji, njebubze sama traw a roscz." A

129 126 rot)", pschistaji jedyn z pschitomnych, a roy b u d ^ e so Potom hako wosot na teile trawje pascz." Z Krakowa. W o B orborje Ubrykec (rodzenej ) pisaja pölske now iny K uryer Codzienny" tote. W ona besche z mestaczka W egrow a a zastupi po smjer» czi swojeju starscheju hako lß le tn a holczka do klöschtra knjeznow visitkow (w ot dom apytanja) toe Warscharoje. T u skhorje czezcy a hdyz besche so zwonka klöschtra roustrowita, chcysche so tarn zasy wröczicz; toi«statuty tohole rjada njedowola tajke znowazastupjenjo nikom u, kiz je junu wustupit. Dokelz chcysche Potom do krnczischoho klöschtra hicz, proschesche wo zakitanjo knjeznow visitkow a dosta w ot nich trebne wobswödczenjo k bosy karmelitkam do Krakowa. W le'cze wotpotozi profeß. P o nekotrych letach pocza khorowacz. Z e strowoho czasa je tarn hischcze list w ot 2 9. hapryla sobudzeleny, w kolrymz B orb ora swojej sotse Leontinje pisa, zo je zbozowna, strowa a spokojna toe swojim powokanju; w ona khwali B oh a z dzakom a zda so jej, w tseczim lecze jeje klöschtyrskoho ziw jenja, kaz by tarn jedyn dzen b y ta ; bäte porncza ju s. Jözefej, kotrohoz najwosebnischoho patrona pschi wuzwolenju powotanja m jenuje, napom ina ju k podaczu do bozeje roote atd. Z o by czezkoho hrecha dla skhorjela nbo krucze dzerzana byta, je wudawanjo djabotskeje tze, dokelz so tarn zadyn tajki njeskutk njeje stat. Abo smemy zhubjenjo rozvma wschudzom hrecham pschipisacz? T o hischcze sebi ujejsu pschecziwo swetnym ludzom dow olili, pschecziwo wbohim knjeznam sebi hnydom zwaza tajke a druhe zto wudawacsi prjedy hacz je pschepytanjo skönczene! Dtetfo je dvpokazane, zo su knjezny za tu khoru po möznosezi so siarali. N a lekarjowu radu, kotryz slöny wonjemdrjeneje B orb ory za schködne w u p raji, bn w ona do wosebiteje cale tyknjena, ale do zanoho czemnoho jaslwa. W ona mejesche tarn wscho tat kaz te druhe khude a krucze ziwe knjezny; tola wona, hdyz dziwjoscz na nju pschindze, wschitko skoncowa a roztorha, samo khachle, tozv a drastu. T ohodla Pak jej schaty podawachu kaz d ruhim knjeznam. D w öjcy wona w tych 2 1 letach wotkhorje a bu tehdom börzy do towarstwa druhich knjeznow pschipnschczena. W czasu dziwjoscze Pak, hdzez nichtö do jeje cale njesmödzesche, bechu knjezny nuzowane, jöscz za nju pschez mate woknjeschko podawacz; jĕdz bu jej pjecz kröcz za dzen podawana a be pschecy wabjernischa hacz ta druhich knjeznow. Tez za czistoscz cale bu z czasami starane. Hrozne rycze, kotrez njezbozowna knjezna wjedzesche, kaz by w ot ztoho ducha wobsynjena byta, su za te druhe knjezny wnlka zrndoba byte a wone njejsn snadz tez tohodla wot lĕkarja so naryczecz bäte, zo bychu ju do schpitala za wrötnych wotwjezte. Wysche toho je k puschczenjn z klöschtra dispensa trebna. W o ztym wotpohladanju abo snrowvsczi wyschscheje pschecziwo knjeznje B orb orje zana rycz njeje. B orb ora je tez netto w sch pitalu, hdzez stej jn wöndanjo dwe jeje sotse z W arschawy wopykatoj, wjacy kröcz do dziwjoscze so wröczita; hdyz jn tarn zespinaja, tehdom njemöze, to so we, tat drastu torhacz a köncowacz, kaz w swojej cali. A schtoz wjele dopokaznje, wona zada sama netto zasy do klöschtra! P o nahladach krakowskoho sndnistwa je so objektivnje B orborje zjawne mocowanjo (öffentliche G ew altthätigkeit) stato, ale k subjektivnonm skutkej abo k winje a wotsudzenjn tych knjeznow, z kotrymiz sudniske pschepytanjo wjedu, je hischcze daloko. T o dyrbimy hischcze woczakacz, schto so w

130 127 tym padze stanze. B jez tym Pak su w khezorftwje, hdzez klöschtry po zakonju wobsteja, kaz druhe tow arstw a, m inisterialny rozkaz w ozjew ili, Po kotrymz m a közdy nmich a közda kujezna, kiz z klöschtra czelüje, krajne praw a wuziwacz kaz druzy swetni krajenjo. Dokelz pak so tola klöschtyrske sluby B o h u czinja a nie khezorow ym m inistram, njcmoza czile w ot slubow wotwjazacz a sich nowowozjewjcna sw o- boda" wostanje njew uziw ana! Dzak w oni za to njedostanu. W uherska. W e Peczuhu dari tamnischi kanonik J o n a s schesnakow towarstwej rjemjesniskich, zo niohko febi woscbity born kupicz, a schesnakow mikoscziwym bratram, zo m ühli za te Pjenjezy kupjele natwaricz za rjeinjesniskich a druhich khorych. S c h t y r s k a (S teierm a rk ). D o M arija-c elle je w ot julija t. l ,0 0 0 puczowarjow pschischko. T y r o l s k a. Z farskeje wsy A gu m s podawaja now iny hnujacu powjescz. Tamnischi horliw y wuczer Paw ok N oggicr skhorje straschnje na zahorjcnjo pkucow (Lungenentzündung). Schulerske dzeczi, kiz swojoho wuczerja jara lubowachu, poczachn netf B o h a jara nutrnje, haj takrjec z mocu wo joho wustrowjenjo prosycz. H izo preni dzen, na kotrymz zana schul«njebe, zhromadzichu so wone bjez kazanja ze swojeje swobodneje wole w schulskej stwe a modlachu so za khoroho wuczerja. H aj wone zadachu pschipomoc cykeje w osa d y ; dokelz na dwemaj njedzelomaj dachn pschi zjawnej B o z u stuzbje za njoho prosycz. W one proschachu tez, zo by jich duchowny B o z u mschu za khoroho woprowak. D zeczi zamozitych starschich dawachu jakmoznu na swoje menjenjo a wschitke zadachu tamnischoho kapkana, zo by z itim t jenu hodzinu k stacijonam schot hacz k jenej khapakcy s. M a rije. W osadni ludzo wobkedzbowachu tajke dzeczi z hnuczom a wjesokosczu; pschecy rekasche: tele pröstwy B ö h zawernje w ustyschi!" A woprawdze: wuczer Pawok N oggler wotkhorje. A le zane pjero njewopische nutrne wjeselo dobrych dzeczi a hödnoho wuczerja, hdyz so zasy w schuli widzachu. Tak krasne kwetki rosiu jenoz na kschesczanskej r o li; w njekschesczanskich schulach njemözemy tajke neschw woczakowacz! J ta ls k a. W mescze B a r i (pschi adriatiskim m orju) swjeczachu 2 4. julija swjedzen swojoho Patron«s. Mikkawscha z T olen tina w tamnischej z ludom pschepjelnjenej chrkwi. Nadobo zapopadzechu so diapcrije (baldachiny, wobweschki) na w u l- kim woktarju. B jez tym zo nekotsi pschitoinni ködznicy (m atrosojo) horje lezechu, zo bychu palace kruchi zwotorhali, hdzcz mözachu so lochcy wuhaschowacz, tköczesche so zaströzena mnohoscz k cyrkwiuym buvjnm. Pschi tym bn 1 4 parschonow powalenych, kiz buchn pak hnydvin do smjercze zateptani pak po nekotrych hvdzinach (schtundach) zemrjechu. Wysche toho je wjele ranjenych. Z R o m a. Adventski a pöstny predar (kapucinar) je w ot bamza porucznoscz dostak, zo by so na predowanja we kaczanskej (nie italikej) ryczi pschihotowak, dokelz zmeje wjele cuzych biskopow a duchownych bjez poskncharjemi, kiz tehdom koncila dla w Rom je budza. I e n d z e l s k a. Lady (knjcni) M u rray, dzowka wöjwody z M ontrose je do katholskeje cyrkwje pschestupika. T u r k o w s k a. Katholska cyrkej w ranischich krajach pschihotuje so na koncil

131 128 netto pschez dzerzenjo provincialnych koncilow, na kotrychz so wosebje jed na, kak bychu so schismatiscy (w ot bamza wotdzeleni kschesczenjo, kiz su we wuczbach wery nim ale z nam i pschezjene) zasy z katholskej cyrkwju zjenoczili. Tajki koncil dzerzesche hizo arcbiskop we S m y r n je (w M atej A sii), hdzez bechu diöcesy S m y r n a, Korfu, N a x o s a japoschtokski vikariat Konstantinopla zastupjene. Armeniski Patriarch w otew ri 1 7. julija w Konstantinoplu koncil zjenoczenhch armenskich kschesczanow. Pschecy wjacy botharskich Skow janow zjenoczuje so z naschej cyrkwju. Biskop P opow swjeczesche 9. meje w A drianoplu zasy now u cyrkej za nich. Trappistojo dostachu w ot sultana dow olnoscz, zo smedza so w Turkowskej zasydlicz a w oni su netto psckiez kürcow pustoho kraja w turkowskej Khrowatskej kupili, kotryz chcedza do pküdnych rolow pschemenicz. P o k n ö c n a A m e r ik a. B jez tym zo skoro wschitke knjezerstwa w starych statach E uropy so pröcuja klöschtry pottöczowacz abo je pschesczehacz, zadzerza so krajne a meschczanske wyschnoscze wulkeje poknöcnoameriskeje republiki cyle pscheczelnje. N ie jenoz, zo klöschtyrske rjady, kaz wsche swetne tow arstw a Po zakonju swobodnoscz wuziwaja (bjez totjo, zo by so stat do nich meschal), ale wone wjele wjacy wschelakim rjadam, kiz so za wschelake potrebnoscze luda (kaz schule, kheze za khorych a zestarjenych atd.) myto a podpjeru w pjenjezach dawaja. Tak je zakonje dawaca zhromadzizna (sejm ) stata N ew-dork w poslenim posedzenju tele dary za kathvlske wustawy pschizw olita: za dotwarjenjo syrotnoho domu mitoscziwych sotrow (kaz sporn«nichmy) 5 0,0 0 0 dollarow, potom za Franciskushospital dollarow, za syrotny born s. Jözefa dollarow, za asyl dominikanarkow runje tak, za sotry najswjeczischeje wutroby w M anh attan villu 1 0,0 0 0 doll., za syrotny born s. Schczepana doll., za sotry s. Jözefa doll., za born dobroho paslyrja 1 5,0 0 0 dollarow. P o k n ö c n a A m e r i k a. Z cyka je tudy netto muzskich a zönskich klöschtrow. S k oro wsche rjady a zjenoczenstwa su w nich zastupjene. S a m o trappistojo wobsedza tu dwe abtowni w statomaj Kentucky a Io w a. Ätaleznofcze towarstwa. S o b u s ta w y na leto : kk H a n a P jech ow a z K repjec; ziw - nosczer J a n Handricka z Panczic. N B. J e li m öze nechtö prenje czisko P o s ta toho leta, kotryz sebi jön njekhow a, snadz p arow acz, je lubje proscheny, zo chcyl je k wuzitkej tow arstw a nam zasy daricz. P r e n je czisko m y m jenujcy wsckelakim w osebje na knihikupskim puczu n a pokazanjo sczelem y, tohodla je nam wuschko. Cyrkwinfki powlstnik ze ferbskich wofadow. Z Budyschina. Kschczeny: J a n A n to n, s. kraw ca G. A d am a z B. Z e m r je ta j: J a n Jak u b, s. I. I. Larasa z D zeznikec, 2 l. 7 m ef.; J a n J u r is, s. d o sczija Aofki z Budyschina, 5 m ef. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

132 wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. Redaktor : Michał Hornik. Čisło septenibra Lĕtnik 7. Hischcze stowezko wo koneilu. Hladajcze so psched falschnymi p rofetam i, kiz k w am pschindu we wowczich drastach, znutska pak su torhace w jelki; z jich pkodow jich spöznajecze" tak napom ina n a s Bo'zi syn. Kajki dzak smy jomu za tule wuczbu d o tz n i, hdyz w i- djim y, zo wosebje w naschim czasu tak wjele falschnych profetow na swecze postawa, kotsi; hako po zdaczu dobri pschez slubjenjo wopaczneje zböznoscze a pschez zetzane staranjo za zbozo cztowjekow wjele njezboza pschihotuja! R ozsw etlenjo, swobodnoscz, pokroczenjo a druhe rjane mjena su ta wowcza drasta, pod kotrejz czile falschni prosetowje swojn wjelczu n aturu potajeja, kiz w e- domnje abo njewedomnje z djabokom zjenoczena niczo druhe njezada, dyzii wukorjenjenjo kschesczanstwa a katholskeje cyrkwje; Pschetoz jich w otm yslenju niczo böle napschecziwo njesteji, dyzli ta w ot B ozoho syna k swjatosczenju cztowjestwa zatozena cyrkej. Njepöznajemy w tym tö n samy skutk, kotryz je djabot hizo w paradizu w u- wjedk, hdyz Jew je prajesche, zo budze w ona pschez wuziwanjo zakazanoho pkoda B o h u runja, bjeztymzo so z tym do najhtubschoho hubjenstwa czisny, z kotrohoz njeby zane wumozenjo byko, hdy by je B ö h sam we swojej smilnosczi njepüstak? Z aw erno, to je ta sama kza, kiz so w paradizu djabolej tak derje radzi a kiz w ön w ot toho czasa stajnje nakozuje a pschez swojich pomocnikow, zkych ludzi na zemi, nakozowacz dawa. Njesm em y sebi myslicz, zo besche tam ne zjenoczenstwo ftlosofow we Francözskej w zand^enym letstotku, kotrohoz stawy so zjawnje bratsja Beelzebuba" mjenowachu a katholsku cyrkej a cyke kschesczanstwo zaniczicz chcychu, poslenje tajke zjenoczenstwo. O n e! T a m n i filosofowje drje su w u m rje li, ale jich knjez, kotromuz skuzachu, djabot sam, je hischcze ziwy. Jenoz joho stuzownicy su netto dm zy. Tez waschnjo napadowanja je so pschemlniko. Dokelz zjaw nje wjacy njm-

133 130 dzesche, spytuje to djabok netko z lesczu a sk rad zu. T o la traje wojowanjo roe wschech krajach dale a wjedje so z tajkej wutrajnosczu a wobstajnosczu, kotraz by lepscheje roĕct) hödna byka a kotraz dyrbjaka derjezmyslenym Pschikkad bycz we wojowanju za cyrkej. W ojuje pak so wosebje pschez schpatne p ism a, czasto ze zekzanym mjenom katholskich, zo bychu kze a pschiskodzenja pola katholikow skerje pschistup meke. Z o tajch wopak njespekuliruja, wuczi nazhonjenjo. Zkym wojuje so druhdy lepje. dokelz jim zdzadza so wschitke tez njesprawne sredki dowolene, kaz kze, jcbanstwa, pschistodzenja. C zim khroblischv tza, czim skerje nadzija so w oni dobycza. T om u napschecziwo pak cyrkej njemöze a njesme zadyn druhi sredk nakozecz, dyzli n to c wernoscze. Haczrunje je mnohosc; zkych sama na sebi hizo wulka, pomha jim tez wulka czrjöda liwkich a njerodnych, kotsiz w czasu tajkich w ojowanjow wotpohladanja zkych spechuja. W on i drje jenoz zredka hako njepscheczelojo cyrkwje a dobrych wustupuja, ale m jezy, kotrez jim boze a cyrkwinske kaznje stajeja, su jim pschejara wuzke, a dokelz jim djabok a joho pschiwisk rozscherjenjo tychle mjezvw lubi, dha podpjeraja woni joho wotmyslenja hacz do westeje m ery, najböle tak dokho, hacz wulke podawki jim woezi wotewrja, hdze pröcowanja zkych sköncznje wjedu. W jele z nich potorhnu so sobu do zahubjenja, wjele Pak jich tez werne wobroczettjo wobzanknje. Tajke besche wojowanjo zkych pschecziwo dobrym pschecy, tak skönczi so wone we wulkej francozslej revolucii a tak skönczi so tez netko zasy! Zawjedzenju zkych a jich falschnych profetow njemöze a njesme cyrkej boza prüznje pschihladowacz; wona po bozej porucznosczi rozwuczuje swojich weriwych a tez wschitkich druhich, kotsiz chcedza jejc hkös skyschecz, bje; pschestacza, we czim prawe rozswetlenjo a pokroczenjo czkowjestwa wobsteji, a kak ludy k w ernom u zbozn a zböznosczi Pschinc; m öza. W on a rozwuczuje w ot spoczatka pschez kschesczansku wuczbu a predowanja, pschez pastyrske listy biskopow a bam zow, a sköncznje pschez powschitkowne cyrkwine zhromadzizny abo koncile. Z a derjezmyslenych dosaha rozwuczenjo pschez jenotliwoho duchownoho, ale wone njedosaha pschecziwo njepscheczelam. T u wubudza wone jenoz hnew a zazkobjenjo. Tohodla widzimy, zo w nekotrych krajach duchownych sudza a schtrafuja, hdy; czistu wernosc; praja a lud tak rozwucza. Z tym chcedza wschech dobrych k mjelczenju nuzowacz, tych zkych pak khroblischich sczinicz. Wjetschu waznoscz dostawa cyrkwinske powuczenjo, hdyz w ot biskopow wukhadza, dokelz we nich m am y nastupnikow swjatych japoschtokow. T o la njepscheczelojo B o h a a cyrkwje njeczescza ani kalholskich biskopow a jich w uprajenjo, ale tez jich w oni wotsudzuja. W druhim kraju zasy wjedu tajkich biskopow sta m ilt do w u- hnanstwa. T o ma tak dokho tr a q, doniz w tam nym cykym katholskim kraju zadyn biskop wjacy njebudze, zadyn wozjewjer wernoscze a napominar psched falschnymi profetami. A dokelz m öhli pschi tym leta dokhim zapusczenju pschez satana a joho skuzownikow tez derjezmysleni, kotsiz Pak njejsu wo werje doscz rozwuczeni abo hewak doscz krucze stejacy, lochcy zabkudzicz a khabkacz, dha je hizo psched letam i tez b a mz,

134 131 namestnik Khrystusowy na zem i, kotromuz hako najwyschschomu wuczerjej cyrkwje njezmoiniwosc^ we wecach kschesc^anskeje w sry pschisteji, tohvrunja swöj htvs pozbehnyk a wc tak mjenowanym shllabusu cyky rynk wopacznych a bjezböznych wuczbow falschnych profetow hako tajkich pomjenowak a psched cykym swetom zaczisnyt. T olc wui'kutkowa, zo wschitcy w eriw i a druzy derjezmysleni ludzo jasnje wjed^achu, fotve fu wuczby falschnych profetow a psched kotrymi maja so hladacz. W on i bechu netto zak itan i, zo njebychu wedomnje abo njewedomnje pschiwisnicy falschnych profetow byli. D alischom u rozscherjenju a zapusczenju pschez falschnych profetow bösche tak möcnjc zadzewane pola wschitkich, kolsiz su dobreje rode. T o pak spöznachu a zaczuchu tez pschiwisnicy hele na zemi. W on i widzachu, zo ze zaniczenjom wery a kschesczanstwa nihdy do predka njcpöndze, doniz R o m a bamz wobsteji. S m e m y so potajkim hischcze dziwacz, hdyz w idzim y, zo so helske mocy ze stowom a tez z brönju pschecziwo Rom ej a bamzej pozbezechn? Hubjenscho dyzli duchownym, kiz buchn wotsudzeni, hörje dyzli bislopam, kiz buchn do w uhnansiw a pöskani, by so bamzam zeschto, hdh bychu joho do swvjeje mocy döstacz m bhli? Wschak je doscz Znate, zo bu hizo wjacy kröcz w otm yslcne a spytane, bamza sköncowacz. T o la dzak bozej predkwidzownosczi, bamz je dotal samostatny swetny knje'ziczer a wobsedzi hako tajki nie jcnoz mesto R om, ale tez kruch kraja, czvhozdla so w otsudzenjo a wuhnanstwo diktirowacz njehodzi. Tohvdla dyrbjesche R om pschez rubjeznikow dobyty a bamzej poslcnje samoftatnc wobsedzenslwo wzate bycz. B ö h dopuschczi drje wschitke pschihotvwanja, ale w ön pohnu kaiholskich a tez druhoweri- WYS?), zo z dzöla samt k zakitanju swjatoho wötca pschikhwatachu k wotwobroczcnju njcpscheczelskejc mocy, z dzela pak z pjenjezami bamza a cyrkej bozu podpjerach». T ym le sprawnym pröcowanjnm njepobrachvwasche zohnowanjo; Pschetoz rubjezniskc czrjvdy buchn pola M en tan y nazym u pobite, tak zo netto njejsu zadyn nowy pospyt zwazili. W potojnym Pak wezo dzeta so na bjezböznym skutku czemnoscze dale. D o - kelz dha netto zwvnkowna möc zane w uhlady na dobyczo nim a, wojuje so bjeztym na duchownym poln dale, wosebje pschez njepscheczelske pism a, kvtrez njcpschestawaja, bamza, cyrkej a wöru a wscho, schtoz z tym hrom adu w isa, hanic; a wusmeschicz, a pola wöriwych a njeweriwych wohidne sczinicz. Hako dopokazmo toho budz prajene, zo samo w Sakskej bamza, dokclz so wot kathvlikow zakitacz a sprawnje wvbaracz dawa, wvbskorzvwachu hako krjewjelacznoho tygra a m ord arja, bjeztymzv tamne rubjezne czrjödy za swoje zakhadzcnjo zanoho poroka njedostachu. Rjespöznajemy w tym falschnych profetow, wo kotrychz J sa ia s p ra ji, zo zlo dobre a dobro zte m jenuja, zo pcccziwoscz do njepoczinka a njcpoczink do pöccziwoscze pschemenjeja? Hladajc^e so psched falschnymi profetami z jich pkvdow jich spöznajecze," fyn E v z i. (iefonqcnjo.) *) *) B jez bamzowymi zuavami stuzi pschez protestantow.

135 132 Z nascheje biöcefy. Z B u d y s c h in a. Z o je cyrkej we wokolnosczi B aczonja wulka potrjebttofc, su pschecy spöznawali. Tak je wschelakim S er b a m znate, zo je jena knjezna w klöschtrje M arijn ej Hwezdze krucze a wescze twarjenja cyrkwje w Baczonju so nadzijaka. Besche to knjezna M ichaela M adlen a Koklic (S ch olczic) z Baczonja (rod^ena 2 3. junija , klöschtyrscy zdrasczena 6. augusta a profeßka w ot l ), kotraz je hacz do swojeje smjercze wschelake cyrkwinske drasty a potrjebnoscze za pschichvdnu cyrkej we B aczonju z wulkej pröcu pschihotowala. D a j B ä h, zo bychu jeje pröstwy pola B o h a netkv podpjerarjow cyrkwje w Lzornecach abo B aczonju w ubudzile! N a m pkaczi tale powjescz za dobre znamjo w otm yslenoho skutka. Z B u d y s c h i n a. R unje je wuschok a pösczele so sobustawam naschoho towarstwa sedmy zeschiwk wjetschich knihow Ziw jenja S w jatych " w ot H. D u czm ana. W nim nadendzesch najprjedy dokonczenjo wotdzelenja: Poslenje wopory pod knjejstwom pohanftwa w romskim khezorstwje (to letach ). T u su wobschernischo tute ziwjenja wopisane: s. Khatyrna, s. F ile a s, s. P a m filu s, s. P etr A p sela m, s. S u d a n. N a to sczehuje nvwe w otdzelenjo: S w jeczi bozi z czasow prenjvho kschesczanskoho khezora Konstantina W ulkoho ( ). J o w su czile swjeczi blize naspom inani: s. B k a z ij, ss. schtyrcyczo w vjacy, s. A lexander, swjata H elena (pschi tym so namakanjo a pvwhschenjo swjatoho kschiza wopisuje), s. M i- kkawsch, s. S y lv e ster. D ru h e now e wotdzelcnjo reka: C zas zjenosczenoho knjejstwa Konstantinowych potownikvw ( ). Tudy pschedwjedu so najprjedy swjcczi pustnikojo a wnichojo, kaz s. P a w e l, s. P a c h o m iu s, s. A n tv n iu s, s. A braham, s. H ila rio n, s. M a k a riu s, potom Pak wojowarjo napscheczo bludnow eriw ym Arianam, kaz s. E usthatius, s. M ö jzes, s. F ru m en tiu s, a sköncznje wopory z persiskich pschesc^ehanjvw, kaz swjataj J o n a s a B arach isiu s, s. S im e o n, swjata Tharbula, s. Akepsim as atd. Tez je kruch prenjvho pokazowarja pschidaty. S m y pschepokazani, zo budze so tez tönte zeschiwk woscbje spodobacz. Z B u d y s c h in a. Nasch P o so t je w poslenich tydzenjach z nekotrych stronow popschimany b y l; tola m y tych napadowarjow ton kroc^ pschepuschczimy, dvkelz wvni nasche skvwa falschnje pschelvzuja a wukladuja a nam so nochce, jich dopisy w cuzych nowinach porjedzecz. Tak je na pschikkad jedyn w drezdzanskich nowinach na stronje naschoho Poska stejace skowa A le pom alu, hvlcy atd." Pschetozik: A ber langsam, ihr B u ben," haczrunje poslenische skowo tola woznamjenja nemske: Burschen, Jungen, junge Leute! B uben holcziska. T ola dosch l Z B u d y s c h in a. Nasch hnadny k. biskop je so zandzenu pondzelu do mesta F uld a podak na zhromadziznu biskopow Nemskeje. B iskopja su sebi tele mesto k swojim zhromadziznam w uzw olili (kajkez chcedza kozdej dwe lecze dzerzecz), dokclz je tam row swjatoho B onifaca, japoschtola Nem cow. Z W o t r v w a. Nasch k. farar W e l s je so 1 9. augusta z kupjelow S a lz - brunna z B o h a strowischi domoj wroczik. Kaz skyschimy, chce so dospolnoho wustrowjenja d la do Schwajcarskeje Podacz.

136 133 Z e S e r n j a n. W e zaödjenhm mesacu dösta nascha wjes now u pychu. Nasche hnadne knjejstwo, wysokodostojna knjeni abbatissa Edm unda M a i w klüschtrje M a rijn ej Hwezdze dari nam mjenujcy na mefto staroho swjatoho kschiza jedyn n ow y a jara krasny. Z a to budz tudy najwutrobnischi dzak wuprajeny. Wescze budzcmy m y kaz tr nasch! potom nicy pschi paczerjach Psched swjatym kschizom z dzakownej m odlitw u na hnadnych dawaczerjow spominacz. Z M a r i j n e j e H w e z d y. D la stajnych wobskorzowanjow we wschelakich nowinach je 1 9. augusta generalny statny rycznik D r. S c h w a r z e z T rezdjan nasch klöschtyr pschepytowak. W ö n je so pschez pschestyschowanjo btudneje a na buchn khoreje laiskeje knjezny D ion ysije (rodz w Schlackenwerthu a w ot profeßki), kaz tez skuzownicow a druhich lu d zi, kiz su ju czasto widzeü, cyle pschepokazak, zo su tam ne now iny na klöschtyr khali a so pschistodzeli. D io n ysia njeje n a zane waschnjo skorzita, hako bychu w klöschtrje zle z njej zakhadjeli; wona sej tarn khwali a czaka w swojej bludnosczi na t o, zo budze sama abtysa. Psched letam i, hdyz be wona druhdy dziwja, ckcychu ju po lekarjowej radze a po dostatej dispensy do wustawa za khorych na duchu do P ra h l wolw jezcz, ale wona je tehdom k. probsta a hnadnu knjeni jara prosyta, zo bychu ju w klöschtrje wobkhowali. T o je wscho wokoko klöschtra derje znale; pschez k. D r. Schw arze su netto wlchitko tez w dalokich stronach zhonili. Nekotre now iny Pak so pschecy hischcze spokojicz nochcedza. 3 drezdzanfkeje diöcefy. 3 C h em n itza. P öndzelu 3 0. augusta swjeczesche k. J a n W e iß, preni wuczer tudy, swvj 5 0 lernt) zastojnski jubilej. Joho M ajesioscz spozczi jomu slöbornu medaillu zastuzbnoho rjadu. 3 prufkeje ^uzicy. 3 K u lo w a. Nascha wosada je njesmernje wulku schkodu cjerpita, k. kaptan P e t r ' Schokta je n as wopuschc^il a dostanje nehd^e w Schlezynskej faru. B ö h w ö, kajkoho duchownoho netk doslanjcwy. Tak wjele je Weste, zo je tudy S er b wjele wuzitnischi hako N em c ; pschetoz wosada je z wjetschinu serbska a spvwjednych lud^i je serbskich njepowernje wjele wjach hako nemstich. 3 «wosadu a duchownstwo je njesprawnoscz, jeli N em c fern pschindze. S e r b Pak müze tez N em cam stuzicz! W o t m issionarow so zada, zo rycz tych dospotnje rycza, k kotrymz su pöskani. M y S erb ja zadamy tez serbskoho duchownoho; pschetoz w duchownym nastupanju je serbska rycz runje tak wosobna kaz nemska. O njezbözne spoczinanjo tych, kotsiz su kulowsku wosadu w lecze budyschinskej diöcesy wottorhnycj a W rötstawej podczisnycz pom hali!! B ozo pomhaj!

137 134 Cyrkwinfke nowinki a powjefcze. Z B a r l i n a. N o w in y powjedachu, zo je 8. augusta psched now ym dominikanskim klöschtrom hara byk a, zo su tarn wokna r o z b ili, durje wukamali atd. Tehdom Pak to niczo werno njebesche; now iny chcychu z tym jeno; barlinski lud k tajkomu neczomu wabicz. L o so jim radzi, nekotre dny pozdjischo bu klöschtyr na tajke waschnjo wobschkodzeny. Naczinjenu schkodu ( toleri) zapkaczi netto mesto B a r lin. Z M n i c h o w a. Zandzeny mesac bu tu prenje civilne mandzelftwo psched meschcjanskim sudnistwom wobzanknjene, hdzez bechu schtyri wschelake wuznacza zastupjene; sudnik be katholik, w erow anaj beschtaj deutschkatholikaj, jedyn swedk be Protestant a druhi zid. Z P r a h l. Pschi poslenim wulkim processionje, kotrhz w ot jow do W elehrada jedzesche, wobdzeli so z P ra h i pschez ludzi a na puczu hacz do Hradischcja w M oraw je zroscze toon na W ot tarn dzesche procession 1 8. augusta peschi pod wjedzenjom arcbiskopa farbinala Schwarzenberga. Arcbiskop Fürstenberg z O lv m u ca besche hizo we Welehradze. Luda zhromadzi so tarn tehdom wokoto 1 6, Predowanja bechu czeske a nemske. Z K r a k o w a. T ej dwe knjeznje karmclitcy, kvtrejz beschtej dla pschepytanja w sudniskim jastwje, stej zasy puschczenej a do swojoho klöschtra wotwjedzenej. Knjezna B orb ora Ublykec je tez w schpitalu dale na duchu khvra. W krötkim wozjewi drje sudnistwo w Krakowje, hac; je woprawdze wotsudzenja hüdnu minu na tymaj kiijeznomaj namakato. B y r n je Pak tez cyle njewinowatej bylej spöznatej, su njepschecjelojo klöschtrow a katholskeje cyrkwje jwoje wotmyslenjo dvcpeli pschez tu haru, kiz su po wschim swecze naczinili. Z R e g e n s b u r g a. Zandzeny mesac besche tudy zhromadzizna nemskoho hudjbnoho tow arstw a s. C acilije. Pschez pscheczelvw cyrkwinskeje hudzby (musiki) besche pschischko, bjez n im i tudom ny biskop, potom swjeczacy biskop z I ö l n a a khapalni mischtrojo wschelakich biskopskich cyrkwjow. B a m z w n djeli telegrafiscy zohnowanjo pröcowanjam tohole towarstwa. Z R o m a. S a l za koncil budze w poknvcnym dzele vatikanskeje cyrkwje, k lew icy w ot wottarja nad row om s. P etr a. W o t tohole w oltarja pöndze 8 skhodzenkow k zastupjenju do sala. W potcyrklu budza tarn sydka we 8 rynkach, z kotrychz budze pschecy jedyn wyschi hacz druhi. S czen y budza z tapetam i wupyschene a tez z nobrazam i bamzow, pod kotrymiz su prjcdawsche koncile dzerzane bytc. Z R o m a. W o t 1. februara budze tudy wustajenca cyrkwinskich wecvw ze wschech krajow. W ona ma tak dokho tracz kaz koncil. Z R o m a. Najnowsche powjescze praja, zo su jenoz sydomnaczo biskopja so zam otwjeli, kiz na koncil pschinc; njemöza. J t alska. S w ob o d n e murjerstwo je tu jara rvzscherjene. H tow nej lozi (kaz w on i swoje zhromdzischczo mjenuja) we Florencu je lozi poddatych, z kotrychz 21 we wukraju skutkuja, wosebje w Egipskej a Turkowskej. N eapel m a 7 lozi, P alerm o 7, Florenc 4, V enedig, G enua a M ila n o po 2 ; w Sicilskej je z

138 135 chka 2 0 lozi, w e Venedigskej 4, w Sardinskej 6, w Lombardskej 5 a w P iem o n t- stej tez 5. J en d zelsk a. W Londonje je netto 5 0 katholskich cyrkwjow, kotrez su swjate dny pschepjelnjene. Katholske wobydlerftwo Pak tam tak pschibjera, zo tysacy weriwych dla pobrachowanja cyrkwjow abo wulkeje zdalenoscze w ot nich njemöza B o z im skuzbam pschitomni bycz. Tohodla napom ina arcbiskop M a n n in g z pastyrskim listom swojich poddatych, zo bychu nowe cyrkwje, khapaky a schule tw a rili. Pschez w opory luda a duchownstwa bu w tamnischej diöcesy w loni 11 cyrkwjow natwarjenych. R u s o w s k a. N adrobne powjescze wo zbehnjenju katholskoho biskopstwa M in sk su tele. DZen 3. augusta pschindze grofa S ie v e r s, pod kotrohoz naleznoscje katholikow a zidow skuscheja, do mesta W iln a. T a m powoka w ön biskopa z M in sk a, k. Wojtkiewicza, kaz praji, na rozryczenjo. Biskop niczo zto sebi njemyslo, jedjesche tam bjez pschewodzetstwa. A le we W ilnje wozjewichu biskopej grofa S ie v e r s, guverneur P otap ow a general B a g r a tio n : w o la khezora Alexandra I I. je, zo ma khatholska diöcesa M in sk zancz." Nakhwilne wjedzenjo diöcesy bu prälatej Zylinskomu pschepodate, kotryz hacz dotal tez diöcesu W iln a zarjaduje, haczrunje k tom u cyrkwinscy postajeny njeje. Biskopej Wojtkewiczej bu bydlo pschipokazane w hrodje wuhnatoho biskopa Krasinskoho a jomu prajene, zo so za diöcesu M in sk wjacy staracz n im a. N a to proschesche biskop, zo by smel na krötki czas do M inöka puc^owacz k zarjadowanju duchownskich naleznosczi. T ote bu jom u najprjedy dowolene; tola viceguverneur N ikitin w M in sk u besche bjez tym guverneurej do W iln a powjescz pöskat, zo chcedza tamnischi katholikojo swojoho biskopa pschi joho pschikhadze slawnje powitacz. T ohodla powoka guverneur P otap ow znowa biskopa Wojtkiewicza a rjekny: D ow oln oscz k puczowanju do W iln y njemöze so dacz; w blizschich dnach pojedu sam do M in sk a a Potom mvzecje mvj pschewodzer bycz." T o la P otapow jedjesche nazajtra do G rod na a telegrafirowasche do W iln y, zo je w otm yslenc puczowanjo do M in sk a puschczik. D u z sedzi netk biskop Wojtkiewicz kaz jaty w e W ilnje, runja samogitskomu biskopej Wokonczewskomu. T ez tutön bu, kaz w swojim czasu pisachmy, ze swojoho sydkowoho mesta do K owna, kotrez njesme wopuschczicj, powokany a nim a niczo wjacy rozkazowacz; guverneur jom u ant njedow oli, zo smek nowych mkodzencow do swojoho sem inara bracz. Duchownych je tam hizo jara mako. Hdzez duchowni wjacy njejsu, tam Pschewjedu potom lud k schismatiskej werje. W M insku je tez kapitl zbehnjeny, biskopska cyrkej je netk farska. W e W ilnje pschemsnjeja jenu katholsku cyrkej po druhcj do schismatiskej. P o t n ü c n a A m e r i k a. W Brooklynje njedaloko N ew Uorka poswjeczi biskop Loughlin 1 8. julija prenju cyrkej za francözskich katholikow; ton samy dzen bu w Hobokenje zaktadny kamjen k nowej klvschtyrskej cyrkwi rjada passionistow potozeny. Jesuit«W eninger, skawny M issionar a spisowar, praw y japoschtok N em - cow w A m ericy, je so ze Chicago na missionske puczowanjo po nowej zeleznicy Pacific (kiz preki pschez potnvm u Ameriku wjedze) do Kalifornije podak. W tam - nischim mescze S ä n Francisko flutkuja jesuitowje jara zbozownje; wysche toho maja kollegium we S ä n J ose. Tez franciskanarjo tam su. W e M ilw aukee budza kapucinski klöschtyr tw aricz.

139 136 H J e r u z a l e m a. M a r q u is (grofa) of B u te, kotrohoz wobroczenjo k naschej cyrkwi fm'i psched dleschim czasom w ozjew ili, je fern pschipuczowat z dzakownoscze za to, zo je jomu B ö h jasne swe'tko katholskeje w ery zeskhadzec; dak. Tohodla je wön tudy tez wulkotny schpital za wusadnych zakozik. T ohorunja je missionarej B elloni za syrotnu khezu w Bethlehemje 1 0,0 0 0 frankow k kupjenju polow darik. Australia. Biskop M a ig ret ze Sandwichskich kupow pschijedze njedawno do Francözskeje, zo by so w ottam do R om a n a koncil podak. H dyz chcysche z kupow wotpuczowacz a na mörskim brozy stejesche, pschindze wjele tamnischich wot njoho kschczenych ludzi k njom u a wokachu: W ötce, wostan z nam i, njewopuschcz n a S!" H dyz pröstwy niczo njepomhachu, dachu tola biskopej [ist sobu do R om a, w kotrymz bamza proscha, zo by jich biskopa dokho pschi koncilu njedzerzak, ale joho börzy zasy na jich kupy pöskak. T önte missionski biskop je w lecse z Francözskeje do Australije wotjök a njeje hacz do letuschoho hischcze zanu zeleznicu widzat. NaleZnofcZe towarftwa. S obustaw y na leto : kk kubier Handrij G uda z Hornjeje Kiny; gymnasiast Iakub Schkala w P razy; kubier Jakub Kral z Koczinje; kubier Miktawsch Wjenka ze Serbskich P azlic; kubier Ernst Lenisch z Njebjelczic; rezbar J a n Petschka z Budyschina; P etr Kral z B r o n ja ; Miktawsch Zofka z B ron ja ; Juris Grosman z 8uha. D o b r o w ö l n e dary: M iktaw sch W jenka z P a z lic 2 n sl.; E rn st Lenisch z N jebjelczic 15 nsl. S m i l n e dary (k d alew vb staran ju ): z W o tr o w a za zaw ostajenych po zasy- pnjenych w plauenskim grundze 3 toi. 1 3 n sl. 5 np. N B. J e li m öze nechiö prenje czisto P osk a toho leta, kotryz sebi jön njekhowa, snadz p arow acz, je lubje proscheny, zo chcyt je k wuzitkej to w a rftw a nam zasy daricz. P r e n je czisto m y m jenujcy wscbelakim w osebje n a knihikupskim puczu n a pokazanjo sczelem y, tohodla je nam wuschto. Cyrkwinski powöftnik ze serbskich wosadow. Z B udyschina. Kschczena: M a r ija, dz. ziw nosczerja P e tr a D elanka ze S t o n e j e Borschczc. Z em rjeczi: M a r ij a H ed w k g, dz. zankarja K. A. Klingsta z B., 1. l. 3 n.; F r. F ra n c, s. K. P o p p a, 1 1 n.; J a n B o h u w e r B iso ld, schtrymparski, 2 0 I. 6 m e f.; P e tr M u zik, meschczan, kheznik a pölnik z B., 6 7 l. 3 m. Z R a d w o r j a. Kschczeni: M a r ij a M a d le n a, dz. J a n a R y n c z a z Brem jen j a ; M a r ija M a d le n a, dz. M ik taw sch a Z ofki z B r o n ja ; P in s J o a c h im, s. Schczepana, Z osela z M e r k o w a ; J a k u b, s. Jak u b a Ledzbory z K am jen ej. Z e m r je c z i: M i ktawsch, s. Jak u b a P jecha z N o w o h o B r o n ja, 1 8 d n j.; M a r ij a, m. M iktaw scha Hrehorka z L utow cza, 6 7 l. 6 m. 3 ty d z.; J u r ij F ren cel z L u tow cza, 6 2 l. 5 m. 1 5 dnj.; M a r ija, m. J a n a S ch ilk i z C zorn oh o H o d lerja, 6 6 l. 7 m.; M ik taw sch, s. M iktawscha W a w r ija z R a d w orja, 7 l. 2 4 dnj. W e r o w a n a j : M ic h a t H rehork z R adw orja, z M a r ija Kaschporec ze Zdzerje. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

140 toir.tonnt) toot totoarstwa S S. Christa a Methoda to Budyschinje. Redaktor : M i c h a ł U 6 r n i k. C«sh) septembra Letnik 7. Hifchcze slowezko wo foneilu. (S k ö n czen jo.) M en ja drje derje a sprawnje z rozsw etlenjom, ze zdzaanosczu a ze zbozom czkowjekow czile falschni p rofetow je, kotsiz jich najwyschschoho a w ot B o h a stajenoho wjercha, jich najwyschschoho wuczerja, pastyrja a duchownoho toötca tak radq wotstronicz chcedza? D w a j knjezaj wojujetaj wo knjejstwo na sweczc, B ö h a djabok. Z o Pak czile falschni profetowje L o h n njeslnza, spöznaje samo slepy; potajkim wedomnje abo njewedomnje djabokej; pschetoz: S ch töz njeje za mnje, tön je pschecziwo m i." Hdyz wustojny a swedom ity wöjskawjedziczer zakitanjo wötcnoho kraja, swojoho krala a knjeza, joho poddanow a jich zamozenja dowerjene dostanjc, pschihotuje so toon staroscziwje k wöjnje a njezakomdzi niczo, schtoz wedomnoscz a nazhonjenjo poruczatej. D o n iz njeje wobronjenjo dospolnje skünczcne, stara so w ön jenoz wo taste zarjadowanja, zo joho njepscheczel njeby nahle nadpanyk a jonm schkodzicz möhk; w ön so jenoz wobara a häkle po dokonjmju wschech pschihotowanjow wustupi sam hako pschimacy a nadpadowacy, zo by njepscheczela pschcz jenu rozsudnu bitwu porazyt a tak swojomn wctcnom u krajej zohnowanjo mera zasy wudobyt. Podobnje kaz tudy w swetnym nastupanju, stanje so netto w duchvwnym. Pschez dolhe leta je so wjerch naschest swjateje cyrkwje pschecziwo nadpadam swojich njepscheczelow takrjec jenoz wobarak, hdyz so starasche, w ot weriwych kschesczan oro, poddanow swojoho njebjeskoho knjcza, wschitku schkvdu zawjcdzenja a natyknjenja pschez wuczby salschnych profetow zdalowacz; netto pak dyrbi pschez p o - w sch itk ow n y k on c il t. j. zhromadziznu biskopow cyloho katholskoho sweta w zjenoczenju z bam zom hkvwna bitwa bita bycz. Z o bychmy trochu zapschijeli zhromadzenu w ed o m no scz koncila, dopom nm yso,

141 138 zo hizo jedyn d u ch ow n y toe swojim zastojnstwje dobre a zke strony czkowjeczeje natury a wutroby, kaz jeje duchowne potrebnoscze w n e k o t r y c h letach czasto lepje spöznaje, dyzli nekotryzkuli druhi cztowjek za c z a s cykoho ziw jen ja. S ch to pak je nazhonjenjo duchownoho pschecziwo nazhonjenjam biskopa, kiz m a naleznoscze a potrebnoscze cykoho k raja wobkedzbowacz a spokojicz? Kajke nazhonjenja a wedomnoscze häkle zjenoscza so w parschonje swjatoho rootca, kiz hizo wjele let naleznoscze a potrebnoscze cykoho s w e t a pschewidzi, je w swojej japoschtokskej horliwosczi zenje z woczow njepuschczi a w tym nastupanju takrjec wschednje z B ohom so wuradzuje? Katholske kschesczanstwo m a Pak na biskopow a wschitcy su w ot bamza pscheproscheni na koncil, a wschitcy, kiz njejsu pschez khoroscz, starobu, wuhnanstwo abo druhe zadzewki wotdzerzeni, budza pscheproschenju najwyschschoho pastyrja rady poskuschni a pschindu na koncil. Kak bohate spöznaczo c'zkowjekow a jich potrebnosczow, kajka nazhvnjenoscz we duchownych naleznosczach, kajka poboznoscz a pöccziwoscz budze w tejie zhrom a d z iz n je zjenoczena?! M öze so, hdyz jenoz z czkowjeczoho stejischcza tv wopom nim y, tejle zhromadziznje druha Porno stajicz a z njej so mericz? D op om n m y so netto hischcze, zo je tejle zhromadziznje hako tej wuczacej cyrkwi po zjawnym wuprajenju Khrystusowym D u c h s w j a t y pschidaty, kotryz ju wosebje wjedze, regiruje a wschitku wernoscz w uczi, kotryz chce pschez tule zhromadziznu cykomu czkowjestwu wozjewicz, schto m a so we wschelakich wedomnosczach, hdzez so z bozim zjewjenjom dötkaja, hako wernoscz pschiwzacz a w uznaw acz, abo schto m a so hako bkud wostajicz a zdalowacz. Njedyrbja wuprajenja tajkeje zhromadzizny közdej wernoscz Pytacej wutrobje najwjetschu westoscz a spokojnoscz poskiczicz, kotraz so na swecze myslicz hodzi, a njedyrbja wone najwesczische prawidko za nasche rozsudzenjo a czinjenjo bycz? A hdyz tale zhromadzizna kzu a jebanstwa falschnych profetow wotkryje a je z wotsudzenjom zaczisnje, njespöznaje w tym közda w eriw a wutroba wusudzenjo, kotrez je B ö h sam nehdy na nich wuprajik? Njebudza sredki, kotrez tale zhromadzizna k pschisporjenju a spechowanju kschesczanskeje wery a kschesczanskoho ziwjenja wukaza, nie jenoz czkowjeczej naturje pschisprawne, ale tez cyle pschihodne k dospeczu wotmyslenoho postajenja pola wschitkich, kiz su dobreje w ole k nakozenju tychle sredkow? S ch to moht jenoz neschto z toho precz, bjez toho zo by sobu njezapret w e r n oscz, m u d r o s c z a wschohomöc Jezusa K hrystusa, kotryz je najwyschschi, haczrunje njewidzomny wjerch swojeje swjateje cyrkwje a kotryz pschi njej do skönczenja czasow wostacz swjatocznje pschislubi? Jelizo by to wschitko njedosahako, n a s wo w a z n o s c z i k o n c ila pschepokazacz, spöznawamy tu samu tola ze z a d z e r z e n ja n je p s ch ec ze lo w cyrkwje. Czile ludzo khwala rady nasch letstolk hako czas rozswetlenja a dzerza so za powokanych, cyky swek, kaz praja, rozswetlicz. Pschi mudrych, rozswetlenych ludzoch so tola samo rozym i, zo w ot wecy, na kotrejz niczo abo wjele njeje, tez wjele hary njeczinja. Kak dha so netto czile rozswetleni napscheczo koncilej zadzerza?

142 139 W o n i wobaraja so psched nim takrjec z nohomaj a z rukomaj. W o t w o- komiknjmja, w kotrymz njewobronjenh schedziwc P iu s I X. katholskomu swetej wozjetoi, zo chce koncil dzerzecz, njeje wokanjo tamnych rozswetlenych a wschitkich njepscheczelow chrkwje w o k o n c ilu a pschecziwo n j o m u hischcze pschestako; haj motte je mjele wvlrische a hörsche, czim böte so dzen wotewrjenja tohole koncila blizi. Najprjedy natozuja wschö tuözne sredki tz e, pschistodzenja, wusmöschenja a podhlada napscheczo koneilej a dawaja regentam, jich m inistram a lud am rabu, zo bychu na wscho waschnjo jom u zadzewali. P o to m zasy pvznamjenja njewazne a htupe wĕcy hako pschedmjet ( rgenftaitb) wurad^enjow na koncilu a wopisuja hizo do prödka nabrobnje, schto budze na koncilu wuczinjene, bjeztywzo to hischcze nicbto njcwe z wuwzaczom thch nekotrych bohawuczenych, kotsiz buchu w ot bamza k pschihotowanskim dzetam pow olani a z pschisahu k mjelczenju wo nich zwjazani. T o la na stronje rozswetlenych wjedza közde nvw iny ;ara wjele wo tym powjedacz abo mjele wjacy kzecz Po tej zasadze, kotruz je jedyn z njepscheczelvw cyrkwje swojim pschiwisnikam pscheporuczit, m jenujcy: zo dyrbja so jenoz khroble na katholsku cyrkej pschistodzecz, neschto pschecy wisajo w o- flanje." H dy by so jim potajkim tez wschitko njewĕriko, m ysla w oni, neschto so jim tola w eri a wotpohlabanjo je bospete, katholska cyrkej je tola hanjena a ponizena. *) Pschi tym m a so kaz pola p sow, najmjenschi blawkarjo czinja najwjetschu Harn; tak su czasto najmjensche nvw iny najhörschi pschistodzerjo. Lza a pschistobzenjo czinicz, je lozscha wec dyzli wörnoscziwe dopokazma; hdzez dopokazma njejsu, tarn dyrbja jim pschistodzenja dopomhacz. Z tohole wojowanja pak, kiz so pschecziwo koncilej wjedze, prjedyhacz so wön zapocznje, spöznajemy netto najjasnischo joho w aznoscz! W ernoscz wostanje brje tu n je tak m einet, bhrnje ju jenoz jeniczki cztowjek w u prajit, kaz hdyz ju mnohoscz jenomyslnje w ozjew i; tola pschezjenoscz mnohoscze dawa wernosczi wjacy mocy a waznoscze, nahladnoscze a wuskutkowanja. H dyz netto hizo slowo bamza samoho tajku m oc na czkowjecze zmysleujo m a, schto zamoza häkle rozsnbzenja koncila, zhromadnych biskopow katholskoho swĕta w zjenoczenju z n im? N a powschitkownym koncilu stupi wuczbam falschnycb profetow nie jenoz jen vtliw y wozjewjcr wernoscze napscheczo, ale cyka moc w er n o scz e a jenoscze B o z e j e cyrkwje. T u d y budze tam na bkudna, w ot falschnych profetow rozscherjo- *) 3 so z cyta na katholsku cyrkej tak wjele tze,»jedyrbi so nam dziwne zdaez. M ö ze dha sebi djabot, tobte tze a th a t wot spcczatka, hinak pomhacz? Njedyrbjat tobn, hdy bychu cztowjekojo czistu wernoscz wo katbcljkej cyrktoi, jeje wuczbach a zarjadowanjach zhonili, tairjec bankrott czinicz" a jtocje dzeto nimale zastajicz? Z o so tze a pschistodzenja na katholsku cyrkej rozscherjeja, njeje zadyn dziw, ale ze strony djabota eyle naturjke a toe swojim rjedze." S y n B ozi praji: W oni budza m cnicz, zo B oh u sluzbu wopokaza, hdyz w as m orja", a woprawdze su ludzo na stoecze, kiz bychu biskopow a vuchownych radscho stoncow ali, hacz jenoz hanili a zalliw ali, hdy by krajny zakon jich zaztobjenosczi mjezy njestajat.

143 - 140 ~ w ana mysliczka porazena, hako bychu mjenujch wschitcy cztowjekowje jich menjenja b y li, hako by nichtö wjacy z R vm om a z bamzom njedzerzat, pschetoz tudy budze runje najwesczischi swedkowje, biskopja cykoho sweta pschecziwo nim wustupowacz a dopokazowac;, zo je lepschi a duchownje strowischi dzel czkow jestw a c y l e hinaschoho m e n j e n ja. N a koncilu wustupja bamz a biskopja, czile praw om öcni nastupnicy japoschtořoto, wedomni tamneje wot Khryslusa jim dateje porucznoscze: D zicze a wuczcze wschitke ludy" z waznosczu pschecziwo tam nym zekhanym profetam, kiz su so w u - czerskoho zastojnstwa k swojomu a ludow czasnomu a wecznomu zahubjenju sami zm ocowali, bje toho zo by jim B ö h to poruczik a bjez toho zo bychu potajkim z trebnej bozej hnadu wuhotowani byli. K oncil dopokaze tym le falschnym profetam, zo su w oni psched B oh o m (a na tym wschitko zalezi) slepi wjedziczerjo slepych, wo kotrychz syn B o zi praji, za woboji do jamy Panu. A runje tole je, schtoz falschni profetowje abo tola jich mischtyr, djabot sam, derje spöznaje; pschetoz w ön njeje w ot wczerawschoho. W ö n je hizo 1 8 powschitkownych koncilow (tejko je jich dotal byko) doczakak a küzdy kröcz tajke skutkowanja w idzal; duz je jomu tez pschichodny tak wobczezny, zo hizo do czasa hacz do najhubjenschich now inow jed pschecziwo njom u pluw a. Kazkuli wazny pak koncit je a wostanje, njedyrbi tola z tym nikak prajeny bycz, hako by w ön nadobo a z jenym razom wschitko wobroczik a pscheme'nit. Kajke woscbite sczehwki pschichodny zmeje, we jeuoz B ö h sa m ; na közde waschnjo pak dadza so na njön tesame skowa natozicz, kotrez S im e o n we tem plu wo Jezusu praji: W ön budze k padej a horjestaczu mnohich." Wschitkim nijenujcy, kotsiz so wusudzenjam koncila poskuschnje podczisnu, budze w ön k wobkruczenju we werje a pöccziwosczi skuzicz, potajkim k duchownomu horjestaczu. T y m pak, kotsiz chcedza w liwkosczi, sleposczi a ztösczi wostacz, budze k padej, dokelz so njebndza wjacy z njewedomnosczu zamvkwjccz möc, ale ponjesu pvknu czezkotu nowoho hrecha pschecziwo Duchej sw jatom u, kiz budze pschez koncil k nim ryczecz. Z o by wöjskawjedziczer, wo kvtrymz horieka ryczachmy, bitw u dobyk, so zada, zo közdy we wöjsku swoju pschistuschnoscz czini Po swojich mocach a po swojej stuzbje. A pschi tym je czezko rozsudzicz, schto dobyczo böle spechuje, khmanoscj wjedziczerja abo wutrobitoscz wojakow. Z o by netto koncil woczakowane p lody, wuzitk a zohnowanjo pschinjest, njeje trjeba, zo by közdy parschonscy na nim so wobdzelik, ale zo bychu wschitcy swoju pschistuschnoscz czinili, kaz j i m pschi wojowanju pschisteji. Z a közdoho pschistejace wobdmenjo pschi koncilu pak je, kaz nas swjaty trete sam wuczi, horliw a modlitwa. J e li m a so bitwa dobycz, dyrbja wjedziczerjo mudre rozkazy dawacz, wojacy pak te same z poskuschnosczu a muznosczu dopjelnicz. Naschi duchowni wjedziczerjo, wötcojo koncila, budza swoju pschistuschnoscz czin ic z, budza swetej w ernoscz, prawo a prawdu wozjewjecz, za to rukuje pomoc swjatoho Ducha. D u z dopjelnmy tez m y s w o j u Pschistuschnoscz, zo by B öh skutkowanja a ptodh koncila zohnowak.

144 141 Z a wöjskawjedtziczerja njeje sföneznje wscho jene, fasse brönje joho wöjsko w rucy m a, bohre aho hubjene; czim lepsche brönje, ezim wesczischa nadzija na stawne dobyczo. N a sch najwyschschi duchowny wjedziczer, swjaty w öte, je nam najlepsche duchvwne brönje do ruft baf. Dokelz mjenujey, cvm czisczischa nascha wutroba w ot hrĕchow a jich sezehwkow, ezim möenischa nascha moblitroa je, w upisa w ön jubilejski wotpusk, pschez kotryz möze so közby w ot hröchow dospotnje wuezisczicz, jeli Pornezane wumönjenja derje dopjelni. C zinm y tvhodla Po napom inanju swjatoho tootca, a pkody koneila budza Wulfe a zohnowane! - P. Jnnocenc Jawork. Z nascheje diöcesy. Z B u d y s c h in a. Nasch hnadny k. biskop Lubwik je so 8. septembra zbozownje z F u lb y wröczik a ba jutse stow o zhromabnych mhnjfid) biskopow" z kletkow wozjewicz. W on e je tez w serbskej ryczi ezischezane wuschto. Wosebje wobara roone pschichobny koncil pscheem o salsclmym wvbskorzowanjam a postaja skoncznjc, zo m a so w ot 8. becembra tsibnjowska poboznoscz f najswjeczischej wutrobje Jezusowej we wschech sarskich cyrkwjach bzerzeez. Z M a r i j n o h o Doka. D r esb n e r J o u rn a l" pobawa k zmerowanju hawtowarjow wunoschki pschephtanja, kotrez je w naschim klöschtrje zastupnik statnoho rycznika tojebt bla tarn zajateje knje'zny". T ön le fommissar je pschi zanknjenych burjach bjez swebkow wjacy hobzinow z tutej knjeznu ryczat a so pschepokozak, zo su wschelake now iny na kiöschtyr tze powjebate. Knjezna sama je ze sylzami prajika, zo ju jara zrubzi, hbyz po 2 0 N ach jeje pschestupjenjo zjawnje wobryezuja. Dalische sobubzelenja kommissara su z krötka tele. Knjezna L ölestina je nim ale 5 3 let fla r a ; 1. septembra je klöschtyrscy zbrasezena a je 2 9. augusta swjatoezne sluby wvtpokozika. D o klöschtra je ze swobobneje icole schka, hbyz beschtaj wobaj jeje starschej zemrjetoj. Czohobla je pozbzischo z klöschtra ezekata, nochec wvna powjebacz; wona praji, zo je tehbom czemno w jeje bnschi byko a zo njeje wjebzala, schto czini. Kak speschnje a bjez pschektabzenja je wotm yslenjo k cjcknjenju pschischto, sezehuje z toyo, zo je jeniezey w spöbnjej sukni, jeczcy a z ruht» schezom wobzeta klöschtyr wopuschezila. T a f je tehbom w zymnej, mokrej a wetsifatej noey wokoko blubzika a ita ranjo bo jeneje khözki, kiz bo Klostersreiheita stuscha a eyle pschi klöschtrje le z i, so flapaka. Dokelz be tat wobleezena a swoje tnjeno prajicz nocheysche, bechu sebi m y slili, zo je wona pabuch Krause z Czech, kiz tehbom tarn bo zönskeje brasty zwoblekany wofoko ezahasche. Pschiwotanom u subniskomu stuzownifej pak so knjezna börzy wuzna a proschesche te z, zo by ju w klöschtrje wozjewik a wona tat zasy bo klöschtra pschischka. P o pschiwotanju tehbomnischvho klöschtyrsfoho aktnara a jeneje stuzowniey bu w ona we wozu zasy bo klöschtra bowjezena. T u buchu jej nekotre bisciplinarske khoslanja abo schtrasy jkaz krötki czas jastwa w pschistojnej eali, posezenjo, kleezenjo) napotozene, czomuz je so wona bo«browölnje pobczisnyta. W tym nastupanju Praji wona kommissarej: H byz je

145 142 wojak swojomu kralej njesw erny, wotsubja joho k sm jerch; ja b?ch tez mojim slubjenjam njesw erna, a tohodla byrbjach khostana bycz, pschetoz tajki je zakon." W ona wobkruczi, zo je po tamnych bisciplinarnych khostanjach zasy do prjedawschich wobstejenjow zastupika a zo jej njejsu jeje pschestupjenjo bäte zac'zuwacz dali. W tu khwilu je knjezna khorowata. Dokhole'tna khoroscz we zokbku je ju jara woskabika, zo je zwjetscha we kozu abo na khonopeju. Psched schtyrjomi letam i khodzesche wona hischcze bo zahroby, hbzez su ju tez swetni lubzo w ib zeli, kaz je wobswebczene. W ona je berje wothlabowana a je kommissarej wuprajika, zo sebi njepscheje, klöschtyr wopuschczicz. Njebawno pak je sebi zabaka, zo bychu ju bo jenoho schpitala mikosc^iwych sotrow wotwjezli, k czomuz klöschtyr trebne bispensy (bowolnoscze) wobstara. Cyrkwinske timvtttfi ct powjefcze. Nemska. N a 2 0. hkownu zhromabziznu katholskich towarstwow Nemskeje, kotraz be jara w vp ytana, pschinbze bo D üsselborfa tez arcbiskop z K ölna. P o rozprawach wo skutkowanju wschelakich towarstwow buchn tele wobzanknjenja wozjewjene: Napom inanjo k bawanjn petrowoho pjenjezka a pschistupjenjo k bratrstwu s. M ichaka; wuprajenjo bowery na prebkstejacy koncil a wozjewjenjo n a b M, zo jom u sweini lnjeziczerjo njebubza zabzewacz; wuprajenjo Pschecziwo pschesczehanju P o - lakow pschez rusowske knjezerstwo, pschecziwo antikatholskim (njepscheczelskim) pismam a pschecziwo schulam bjez werywuznacza. Pschichobne leto bndze najskerje we W rötskawje zhromabzizna. S c h w a j c a r s k a. W S u rsee w kantonje Lucern wotbzerzachu 2 5. a 2 6. augusta towarstwa schwajcarskich katholikcw hkownu zhromabziznu Pob pschebsybstwvm grofy Schever-B occarba. B am zow y nunciu s k. Agnozzi poczesczi zhromabziznu ze swojej pschitomnosczu a bzerzesche pschi tej pschileznosczi swjebzensku B o z u skuzbu. Biskop z B asela, bo kotrohoz biöccsy Lucern skuscha, pöska zhromabziznje z Krssing- skich kupjelvw, hbzez so wustrowja, swoje Pscheczo a pozohnowanjo. W urabzowane buch» wosebje nabozne a towarstwowne praschenja naschoho czasa. W jele spobo> banja namakachu rycze wo koncilu, wo swobobze cyrkwje, wo zabanym swjatoprajenju Mikkawscha z F lüe, wo katholskej horliwosczi, wo pobpjeranju khubych, wo rozscherjenju bobrych knihow, wo rjemjeslniskich towarstwach, wo jebnotach s. V incenca atb. Lcz buchn pschitomni zwjescleni pschez horliw y lift, z kotrymz towarstwo italskeje mkoboscze" w B o lo g n i swojim schwajcarskim bratram swoje postrowjenja a pschecja pöska. Katholscy z Nemskeje bechu pscheproschenjo k zhromabziznje w D üsselborfje püskali. Wosebje ryczachu tez nekotsi zastupnicy P iusow ych tow arstw ow ", kotrychz je tam pschez Rycze na zhromabziznje bechu nemske, francüzske a italske, kotrez su we Schwajcarskej zastupjene. Pschichobne leto bubze zhromabzizna we F reiburgu. P ö l s k a. Z Czenstochowy p isa ja : Puczow arjow k hnabnomu mestej na Jasnej horje" be letsa w ja cy, hacz smy so nabzecz m ö h li. N a 3 0,0 0 0 pschinbze ze wschech stronow Pölskeje, tez z Lirwy. Galiciskeje, Pöznanskeje, Schlezynskeje atb., zo bychu tuby pschez maczer bozu swoje pröftwy k najchomu zböznikej skali. Bechu wsche

146 143 powokanja zastupjene a wuhladachmy bohate zemjanske knjenje pödla khudych burow, kotrymz be nuza z rooqoto widzecz. Cyrkej sama be jara swjatocznje w uhotow ana; közdy woktar be now u pychu pschidöstak; khapatka pal, we kotrejz so s. M a rija w o- scbje czesczi, zybolesche so w ot drohich kamjenjow, slebra a zkota, kiz je tarn kalholska darniwoscz w ot starych hacz na nasche czasy woprowaka. Pohlad do tuteje khapakki be zawerno hnujacy. A dokelz ani weslaczko ani klöschtyr czrödy cuzych hospodowacz njemözesche, wotpoczowachu tysacy w noch pod hokym njebjom. Besche-li tez nekotry buch Po puczu trabař, dha pschesta so tajke, hdyz puczowarjo do naschoho mestaczka zastupichu; tu dawasche so jim, schtoz mözachmy na cyrobje sami parowacz. Tajki procession je zjawny Protest napschecso m ysli njeweriwych. zo je wera a naboznistwo we wulrobje katholskoho luda hasta a njech tola boze dla njewerja, zo je so hizom chky swet we jich Lzach potepit. Z W a r s c h a w y. Kak so we Pölskej a Litwjanskej katholstwo pschesczeha, je znate; styschcze now y a zrudny dopokaz. H izom psched nekotrymi letam i zanknychu so cyrkwje wokoto mesta Radoskowic a zafarowachu so do samoho mesta. T u düstanje na dobo tamnischi farar Karwowski w ot generala P otapow a z W iln a w opism o, zo m a podpisacz, zo we joho wosadze zadyn katholik wjacy njeje. Dokelz wön hako swedomity pastyr swojlch duschow to czinicz njemözesche, wotsadzi joho general, dasche joho do W iln a wotwjesc; a postaji tarn druhoho duchownoho, kiz po joho w oll scsini. N a to bu chrkej zanknjena a wschitka katholska boza stuzba krucze zakazana. Karwowski smedzesche drje so pozdzischo wrüezicz a joho zastupnik bu zasy pschesadzeny. T o la njesme k. Karwowski ani kschczicz, ani pohrjebacz, ani kemsche dzerzecz, dokelz je podpisane, zo we wokolnosczi niczo wjacy katholske njeje. T u tö n wukaz rubi duscham dnchownske zastaranjo a wustaji je wabjenjam k pschestupjenju do schismatiskeje cyrkwje. J t a ls k a. Sw od obne murjerstwo je tu jara rozscherjene. H low nej lozi (loza w on i swoje zhromadzische^o mjenuja) we Florencu je lozi poddatych, z kotrychz 2 1 we wukraju skutkuja, wosebje w Egiptskej a Turkowskej. Neapel ma 7 lozi, P alerm o 7, Florenc 4, V enedig, G enua a M ila n o po 2 ; w Sicilskej je z cyka 2 0 lozi, we Venedigskej 4, w Sardinskej 6, w Lombardskej 5 a w Piemontskej tez 5. Z R o m a. Letsa wotkryte m arm orowe pokkady we emporiu su hischcze jara bohate; we poslednim czasu pschenjese so na tajkich zadnych kamjenjow do jenoho vatikanskich dworow, hdzez so pschetrjebaja pschi wutwarjenju. H izom 2 6 cyrkwjow je w samym Rom je z tutym m arm orom pschi jich wuporjedzenju wudebjenych. Z blizka a z daloka je nasch swjaty wötc na prvstnych listow wo m arm or za nowe a stare cyrkwje d östal, a dopjelni so po zadanju P iu s a I X. közda pröstwa, kaz daloko pokkady dosahaju. W öndy sadzi Jendzelczan na tajki kamjen 5 0,0 0 0 frankow, nim ale 1 2,0 0 0 to l. J o h o zadanjo wozjewi su swjatomu wötcej, ale wön w otm okw i: M y drje smy khudzi, ale pschedawacz tohodla njebudzemy; m y rozdawamy radscho nasch m arm or darm o, zo bychmy cyrkwje wschech krajow z nim Pyschicz m öhli. Z Rom a. M esto R om m a netto 2 2 0,5 3 2 wobydlerjow, mjez n im i 3 2 kardinalow, 2 6 arcbiskopow a biskopow, swetnych duchownych, mnichow,

147 klöschthrskich knjeznvw, fcminaviftoto, 1 0,2 0 7 wojakow, protestantow, zidow. Z R o m a. K pschihotowanju a pschiprawjenju meftnosc^ow"za wnstajencu chrkwinskich wecow w czasu koncila je bamz 2 0,0 0 0 franko» wustajik. Wustajenca budze w kschiznej khödbje karthauskoho klöschtra pschi starych Dioklecianowych kupjelach. M y tule mestnoscz derje znajemy a dopomnimy so rab na tc krasne stokpow, kiz tu khödbu tw orja. Z R o m a. Z a wysoki stolp, kiz budze k dopomnjeczu na koncil stajeny, je hizv zakkad (g rü n t) wukopany psched cyrkwju s. P etra in Montorio; tönte wopomnik dyrbi psched skönczenjom koncila hotowy bycz, zo bychu cyzy biskopja po ' swjec^enju pschitomni bycz m öhli. P ok o dn isch a A m erika. W republicy Chile, hdzez besche katholski buch woslabnyk a zaspanoscz w nabozniskich wecach knjezesche, zalozuja so netto tez we S a n tja g o, Koncepcionje a druhich mestach towarstw a mkodych a najböle wosobnych m uzow, kiz chcedza prawa kathotskeje cyrkwje psched knjezerstwom a druhdze zakitacz. W on i podpjerachu now ow uzw olm oho biskopa we S e r e n a, hdyz w ön pschecziwo nacziskej Pschisahi protestirowasche, kajkuz be jom u knjezerstwo pschedpokoziko. Poknöcna Amerika. W N ew -O rlean su bu w juliju zakkadny kamjen pokozeny za wustaw sotrow w ot predkwidziwoscze (Sisters of Providence), kotrez woczehnjenjo khudych indianskich (brunych) holczkow wobstaraja. (Sp od ziw n e wumozenjo 11 letnoho hölczeca) Pische so z O bervolkacha we Bajerskej. W ön poda so mjenujcy do zwönicy, zo by tarn z cykej mocu zwonik. N a dobo pak pschetorhny so khapa, na kotruz je zwön pschiwjazany, swpata (S ch w en gel) prasny do höiczeca a czisny joho pschez wuhlado na cyrkwinu tsechu, Po kotrej'z so wön bete suwasche a tak zbozownje na zemju p ad n y, zo sebi dale zaneje schkody njesczini, hacz ruku zlam a. W ön bezesche sam domoj. T o besche zawerno zakitanjo pschez jandzela pestona! Naleznofcjje towarstwa. Sobustaw y na leto : gymnasiast J a n I u r ij Nowak z P ra h i; M adlena Aurec ze S lo n e je Borschcze; schtudent duchownstwa Gustav I u r ij Kubasch z P rahi. N a (etc zaplaczi: I. I. Nowak. Dobrowölne dary: M. A. z B. 10 nsl. S m i l n e bart) (! dalewobstaranju): 2 0 nsl. z W otrowa za zawostajenych po zasypnjenych w plauenikim grundze.. Cyrkwinfki pow^stnik ze serbskich wofadow. Z Budyschina. Kschczenaj: J a n B runo, s. betnarja G ruhla z B.; Augusta K., dz zankarskoho S eid el«z B. W erow an aj: P etr M it, meschczan a kheznik a M arija M adlena Brylec z Hrubjelczic. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

148 w udaw any w ot tow arstw a S S. C yrilla a M eth od a w Budyschinse. Redaktor : M i c h a ł H 6 r n i k. d'sto oktobra Lĕtnik 7. Czohvdla hanja w nasch im czasu klöschtry? Nekotre mesacy dokho czini so zakosna hara we wschelakich nowinach a ludowhch zhromadziznach napscheczo klöschtyrskim w ustaw am. Zda so, hako tele herjekanjo a schczuwanjo napscheczo klöschtram njeby chcyko prjedy pschestacz, doniz wsche klöschtry zbehnjene njejsu. Közdy rozom ny czkowjek dyrbi so praschecz: S ch to dha je w ina tejele wulkeje hary a tohole zakhadzenja napscheczo klöschtyrskomu ziw jenju? S u dha z jenym dobom wsche klöschtry nekomu neschto zto c z in ili? su dha wone neczeje prawo rantlt? N ie te najmjensche zlo njejsu nikomu c z in ili, wjele wjacy wopokaznja wone wjele dobrotow najbole ty m, kiz wokoko klöschtra bydla. - Z nate je wschitkim, zo wobydlerjo klöschtrow nie jenoz Pschez dzerzenjo evangclskich radow a statutow so k wjetschej dvspoknosczi p röcu ja, ale zo wone tez pschez jalm oznudawanjo, pschez wuczenjo dzeczi, pschez wothladanjo khorych wjele dobroho czlowjekam wopokazuja. T a le h a r a, tele zakhadzenjo napscheczo klöschtram dyrbi druhdze swoje korjenje mecz. Z o bychmh zh o n ili, zwotkel tele njepscheczclstwo napscheczo klöschtyrskim rjadam Pschindze, dyrbim y sebi tych czkowjekow w obhladacz, kiz tak njemdrje czinja a z cykej hubu blawkaja napscheczo klöschtram. Najwjacy w ot tajkich, kiz su poln! njepscheczelstwa napscheczo klöschtram, pschiskuscha k ty m, w ot kotrychz so prajicz hobst, zo njew jedza, schto czinja. W ot mkodoscze fern su husto hanicz a swarjecz skyscheli napscheczo klöschtyrskim rjadam, su czitali we hubjenych knihach wecy a powjedanja wo klöschtyrskim ziw jenju, zo jich hrözba napadnje, su sebi pschez to jene scherjenjo do hkowy stajili, napscheczo kotromuz so netk wobaraja, hdyz na klöschtry rycz pschindze. Czilc ludzo, kiz czas ziwjenja zadyn klöschthr widzeli njejsu, wjele mjenje klöschtyrskc ziw jenjo, dadza so w ot druhich czkowjekow, kiz wjedza, schto czin ja, napscheczo klöschtram schczuwacz. Cst najhörschi njepscheczelowje klöschtrow su mjenujcy czi, kiz ze pschemyslenej lözo--

149 146 sczu napscheczo klöschtram zakhadzeja. T ole su czi wotrjeknjeni njepscheczelowje kschesczanskeje w e r y a kschesczanskoho ziwjenja. W o n i wjedza derje, zo su klöschtry sylne hrody, twjerdzizny katholskeje w ery, zo we klöschtrach kschesczanske ziwjenjo so haji a evangelske rady so dzerza hako sredki wjetscheje dospvlnoscze, a tohodla zakhadzeja z njcmdrej zkösczu napscheczo tym le w ustaw am katholskeje w ery. W o n i sebi m ysla, hdyz su kloschtry p o w a lili, zo budza potom lözo cyku katholsku w eru zahnacz möc. D ru zy njepscheczelowje klöschtrow maja swojej woczi zkozenej na klöschtyrske kubta. Klöschtyrske ziwjenjo tajkim zadyn czern we woczach n je je, ale jenoz te kubla a bohatstwa, kotrez po jich menjenju kloschtry w obsynu. W o n i sebi m ysla, zo budza s o, hdyz budza kloschtry zbehnjene, potom dzelicz m öc bo jich kubkow abo zo jim neschto w ot tohole zamozenja pschipadnje. T o la czile wbozy ludzo njech nam p ra ja, hdze je so to stala pschi zbehnjenju kloschtrow? Njech to la tajcy bo Jtalskeje du, hdzez su kloschtry zbehnjene, a njech so prascheja, schto je lu d z tym dobyk; w oni zhonja, zo runje tam lud pschez dawki so zakosnje poczischczuje a zo kam wulka njespokojnoscz knjezi. S t a r i khudzi ludzo a druzy wokoko N ow eje Cale w D elnjej Luzicy a Trebnic (w Schlezynskej) spominaja hischcze dzensnischi dzen na rjane czasy, hdyz tam klöschtyr hischcze wobstejesche. J a njecham ryczecz w ot toho, zo je branjo cyrkwinskich a klöschtyrskich kubkow rubjenstwo a we sydmej kazni tak derje zakazane, kaz rubjenstwo abo padustwo közdoho druhoho kubka. P otom hischcze su tajcy njepscheczelowje kloschtrow, kiz w e mjenje swobodno scze (frejoty) napscheczo klöschtram zakhadzeja. C zile praja: klöschtry za netczische czasy wjacy wuzitne njejsu, haj wone su schködne; pschetoz pschez klöschtyrske sluby so czkowjekam swobodnoscz wozmje. T o la czi, kiz tak bledza, njejsu zani pscheczelojo swobodnoscze, ale su pscheczelojo tyranstwa za katholskich. W o n i chccdza, zo bychu wschitcy tak zm ysleni byli, kaz w oni zm ysleni s u, jenoz tajkim Pscheja w oni wschu swobodkloscz. A le nam katholskim bychu w oni rady swoje knjejstwo czucz dali. W o n i zadaja za sebje swobodnoscz we zjednoczenjach abo towarstwach; hdyz pak m y katholscy Po tych radach, kotrez je K hrystus hako sredki wjetscheje dospoknoscze dat, ziw i bycz chcemy we klöschtyrskich zjednoczenjach, dha m a tajkich swoboda (frejota) könc. W o n i zadaja so hotowacz a drasczicz Po najnowschich a druhdy prawje smeschnych mödach, tola pschistojna drasta klöschtyrskich wosobow (parschonow) pschinjese jich k smecham. Z a tajku swobodnoscz, kajkuz nam czile wuwokani fälschn! liberalni (swobodnozmysleni) dacz chccdza, so m y podzakujemy. M y zadamy swobodnoscz tez za naö, zo möze közdy po swojej werje ziwy bycz. W e potnöcnej Americy knjezi swobodnoscz; tam zane intolerantne (njeznjesliwe) zakonje klöschtry njezbehaja, ale közde werywuznaczo w uziw a tam dospoknu swobodnoscz. T a m Pak tez klöschtry wschelakich rjadow kczeja a leto w ot leta pschispori so tam mnohoscz klöschtrow. H aj tam so nie jenoz zakozenju klöschtrow zane zadzewki njestajeja, haj tez mytuje z nadvbnym i daram i swetna wyschnoscz zohnowane skutkowanjo klöschtyrskich rjadow. W e N ew -Io rk u je na pschikkad meschczanska rjada klöschtrcj jesuitow tysacy dolarow daka (:ni so zda 1 2,0 0 0 ) za to, zo bechu duchowni z tohole rjada hako pölni kapkanowje we czasu posleujeje tamnischeje wüjny we wöjstwje stuzili. Kak w ölbyr-

150 147 nje rhcza potajkim tajch njepschecstlojo klöschtrow, hako njebychu so klöschtry znjesli ze ftoobotmofc^u! Kaz je zn ate, czini so tez hara napscheczo tym aj dwemaj klöschtromaj, kiz we Luzicy staj. J a sebi m yslu, zo je na czasu, zo m y katholscy S erb ja so w u- prajim y, kak smy wo tym zm ysleni. Dokelz tale wec tez na sejmje (L anbtagu) k ryczi pschinbze, dha chcemy pschez podpisanjo jeneje peticije, kotraz na sejm so posczele, wuprajicz, zo staj naschej dwaj klöschtraj, kiz p o zakonju w obstejilaj, kathvlskej sundaciji (S tiftu n g e n ), zo dyrbitaj so tajsamaj Po w oli fundatora zdzerzecz, zo staj taste klöschtraj za cyku wokolnoscz jara w uzitnaj, zo m y hako katholscy, kiz po zakonju rune prawo z druhim i wobsynjem h, protestirujemy napscheczo közbomu ranjenju naschoho Praw a, tohodla tez napscheczo zbehnjenju klöschtrow, kiz su katholske wustaw y atd. : Slowo katholskim krajanam a Serbam. Krajenjo! S e r b ja! Naschi a naschest katholskeje w ery njepscheczelvwje hibaja so mvcnje we ludowych zhromadziznach a peticijach (kotrez do naschich katholskich bomoto pschinjescz so hizo skhroblichu), zo bychu Po möznosczi nam nasch posleni a jeniczki klöschtyr ru b ili. T ohobla je najwyschschi c z a s, zo so tez m y ze spanja zbehnjemy a sebje samych a to swoje w obaram y, jeli nie böte, bha tola runje z tajkej zmuzitosczu a wutrajnosczu, z kajkejz naschi njepscheczelojo st nabpabuja. M a m y wschitku pschiczinu (toin u ) a pschistuschnoscz, zo to czinim y. M a m y pschebe wschem pschiczinu; pschetoz komu w ot n a s je klöschtyr schkobu czinik? S ch tö w ot n a s zmeje wuzitk w ot zbehnjenja klüschtra? Kak wjele khubych a z njezbozom bomapytanych, kotsiz botal w klöschtrje kvzby czas po möznosczi pomoc namakachu, bychu po joho zbehnjenju pscheb w rotam i pobarmo po pomocy so wobhlabowali, hby bychmy tuby (kaz to we jara w jele zbehnjenych klöschtrach woprawbzc je) na joho mescze suabz kaserny abo jastwa abo nekajku fabriku m eli, schtoz wschitko jenoz k buchownomu skazenju wokoknosczc skuzi, a nie k zbozu a zohuow anju, kaz to netto z klöschtrom je. A hbyz je w naschim czasu hizo nekotrymzkuli jara ujclubo, hbyz bzowka serbskeju starscheju w klöschtrje pschistup namakacz njemöze, kak bubze häkle potom, hbyz z cyka zabyn klöschtyr jim tuby wotcwrjcny stacz ujcbubzc? T o hobla, lubi krajenjo, m am y pschiczinu, Po möznosczi sobuskutkowacz, zo by klöschtyr w naschej srjebzizuje zbzerzany wostak. M a m y Pak tez pschiskuschnoscz, zo to czinim y. Najprjcby l. st pschistuschnoscz w ery a naboznoscze za n a s, zo po möznosczi so prücujemy klöschtyr zbzerzccz, tulc schuln w ery, pöccziwoscze a poboznoscze, k czesczi B ozej, k lepschomu katholskeje wery a k naschomu samsnomu wuzitkej. P o to m 2. zaba to w ot n a s czesczownoscz naschich prjcbownikow a nascha samsna czescz. Pschez klöschtrow je so w czasu tat m jcnowancjc rcformacijc w Sakskej zhubiko, a czohobla? Dokelz bu wokolo nicb wschitko protcstantslc. Nasch klöschtyr pak je wostak, bokelz naschi serbscy prjebownicy, kotsiz wokoko njoho byblachu, pschi katholskej werje wostachu a pschez to klöschtyr samön zbzcrzachu. S e r b ja! kra-

151 148 je n jo! njedajmh tom u pschez naschu liwkoscj zancz, schtoz naschi wstcojo w tat csezkich a zrudnych czasach podpjeracz, zakitacz a zdzerzec^ wjedzachu. Tajka liwkoscz by nam zawerno psched B o h o m a rozom nym i czkowjekami m afo czescze pschinjeska. D a le 3. zadatej to w ot n a s rozom a luboscz k blizschom u. N ichts njesme zm erom pschihladujo swojoho susoda w ot rubjeznikow wurnbicz b a q, hewak pschindze jara lochko tez na njoho rjad. Njepscheczclojo, kiz netto klöschtyr w naschej. srjedzizicje pschimaja, njewobhladuja to hako swoje poslenje dzeto, ale hako blizschu kroczel k jich w otm yslenom u köncej; hischcze wjele radscho bychuwom naschu cyrkej a naschn w eru, haj cyke w ot B o h a zjewjene (positivne) kschesczanstwo zaniczene widzeli. D ja b otej Pak njesmemy dobrowölnje am Porst poskiczicz, ale dyrbim y börzy pschi spoczatku so spjeczicz. Skoncznje 4. n apom ina n a s k tom u zjaw na njespraw noscz, kotruz pschez zadzerzenjo naschich njepscheczelow zhonim y. Krajny zakon nam p r a ji, zo m am y m y katholscy rune praw o z protcstantam i. Njcch tvhodla katholik spyta, so do protestantskich naleznosczow meschecz a pola nich neschto za h an jecz wezo njeczini to zadyn fprawnje zmysteny Protestant napscheczo nam katholikam ; tola tam ni m jenow ani njepschcczelowje meschcja so do najznutskownischich naleznosczow nascheje w ery, hdyz chcedza n am nasche klöschtry wzacz. Kak m am y w o klöschtrach myslicz, wnczi n a s nascha katholska cyrkej, wo tym njetrjebamy zane rozswetlenjo wot falschnych profetow., T o dha su, lu b i krajenjo, hkownc pschicziny, kiz n a s pohnuw aja, za zdzerzenjo klöschtra wschitko czinic;, schtoz w naschich mocach steji. Pösczelmy tvhodla m y katholscy (kotsiz smh wo tutej wecy sobu ryczecz powokani a pschede wschitkimi skyscheni byc; zasluzim y) tez ze swojeje strony peticiju (pröstw u) na sejm (la n d ta g ), w kotrejz prosym y, zo by so n am, kiz m y kaz wschitcy druzy dawki a wojakow za kraj daw am y, Po praw je a prawdze stako napscheczo naschim njcpscheczelam, zo by n a s knjezerstwo (regieru n ga) w naschej werjc a we wschitkim, schtoz k njej skuscha a z njej hrom adu wisa, zakitako a potajkim tez naschej klöschtraj we sakskej Luzicy zdzerzako. W nastupanju tuteje peticije je netto közdy katholski S e r b (kaz besche to tez pschi adressy na swjatoho wotca k jubileju 1 1. h ap ryla t. l.), kotryz je 2 1 let stary, lubje proscheny, zo by jn podpisal, kajkohozkuli je pow olanja. C zeladnicy, kotsiz snadz runje dom a njejsn, hdyz posok z peticiju pschindze, su proscheni, zo bychu swojom u hospodarjej poknomoc k podpisanju w jich mjenje d ali. W o p om n közdy, zo so pröcujem y za swoju w e r u, za p raw o a prawdu a czin hako katholski kschesczan po swojej pschiskuschnosczi a po sw ojim swedomju. P. Jnnoccnc Jaw ork, kapkan w klöschtrje. M. C zorlich, kubier w J a w o rje. M ichak H anusch, korczmar w J a w o r je. Mikkawsch W a w rij, kubler w J aw o rje. M ich at Z arjenk, gmejnski predkstejer w J aw o rje. B ern h a rd B e r g er, hosczencar a hornjokuziski zapöskanc. J u r ij W a w rik, mkynk a gmejnski predkstejer w Kanecach. M ichat Hörnik, kapkan a redaktor w Budyschinje.

152 149 Wo nadpadach na klöschtry. Njepschestawace falschne wobskorzowanjo klöschtrow pschez nžfotre now iny je naschu swctnu wyschnoscz k tom u donuczito, zo je naschej klöschtraj pschez kommissara pschepytacj dato. T o la z t y m, schtoz staj kommissaraj po prawdze wozjewikoj, so, njepscheczelojo hischcze njespokojichu; w vni powokachu na njcdzelu 1 9. septembra w cirkusu w Drezdzanach ludow u zhromadziznu (pschischto be n a nju wokoto ludzi), hdzez klöschtry za straschne a schködne wuprajichu a wobzanknychu, zo m aja so kroczele czinicz k zbehnjenju cistercicnskeju klöschtrow w naschej Luzicy. M y w ob zarujem y, zo je knjezerstwo tajku zhromadziznu dowolicz dyrbjako, kotraz mejesche sobu te w otpohladanjo, zo by wvzjewjene wusudzenjo knjezerstwa w nastupanju nascheju klöschtrow z njcdoweru woskabika a tak menjenjo ln d a kazyta. T oh odla je n a czasu, katholikow kedzbnych sczinicz, n a czo tam n i now inarjo a rycznicy dzetaja, kaz tez mjenje rozwuczenhm tu zakosnu njewedomnoscz, kotraz we hkowach njepscheczelow pschi nadpadach n a klöschtry knjezi, trochn rozestajecz. Czile njepscheczclojo rycza a pisaja wo wecach, wo kotrychz cyle niczo njerozym ja; a njewuczcnh lud woka jim skawu a wusmescha sobu, schtoz tohorunja njerozym i. Tak su tez w T rczdjanach njerozom pschi nadpadach n a klöschtry bledzili a za to hrimotacu skawu dostaw ali. 1. W esty Dr. T ö h n prajesche w swojej zawodnej ryc'zi (pschirunaj drezdzanske now iny abo tez B au tzn er N achrichten, czisto ), zo z cyka nim k te w otpohladanjo, w swojej ryczi wo klöschtrach pschecziwo katholskej c y r k w i wustupo- wacz. Podobnje ryczesche tez pschedsyda zhrom adzizny, Dr. Delbrück, kaz by smek klöschtry hanicz, bjez toho zo by naschej swjatej cyrkwi kschiwdu czinik. A le njewestaj taj knjezaj, zo schtöz zarjadow anja chrkwje pschim a, ju s a m u p s c h im a? Wschak je w e r y w u c z b a cyrkwje, zo je njezenjenstwo abo knjeznistwo, kajkez w katholskich klüschtyrskich rjadach wobsteji, neschto dospoknische dyzli mandzelstwo a zo te tsi klöschtyrske sluby (d obrow öln a thudoba, stajna czistota a dospokna postuschnoscz pod duchownhm wyschschim) nabozne ziwjcnjo powjetscha, kajkez tohodla cyrkej közdy czas pschipöznacz a dowolicz dyrbi. H dyz potajkim cyrkej klöschtyrske ziwjenjo joho w y s o k o h o w o t p o h l a d a n j a biet, kiz zane druhe njeje dyzli dospoknoscz, Pschidacj d y r b i, njepschima potvm w opraw dje j u s a m u, schtözkuli ziwjenjo w klüschtyrskich rjadach nadpaduje? Z o klöschtry közdy czas sobu k cyrkwi stuschachu, wucza n a s dale stawizny. Czohodla wobroczachu so khezorowje a kralowje pschi zatozenju klöschtrow pschecy na cyrkej, zo bychu dowolnoscz k tom u d o sta li? Czohodla steja w nvwischich czasach we konkvrdatach bjez cyrkwjn a jednotliw y m i krajemi p ostajenja, kiz zakozenjo abo wobstaczo wschelakich rjadow nastup a ja? C zohodla wobhladowasche cyrkej pschecy a wosebje pschi zawjedzcnju a wobkruczenju kschesczanstwa zakozenjo rjadow a klöschtrow hako w azny nadawk, a czohodla hrozesche wschitkim z wuzanknjcnjom, kotsiz z hrubej mocu klöschtyrskc kubta na so sczahnychu? J en o z to h o d la, dokelz su klöschtry cyrkwine w u sta w y, kotrez k njej skuscheja a toh od la w ot njeje zakitane buchn. H dyz potajkim k. D ö h n n a naschej knjeznjacej klöschtraj swarjcschc, je wön nie jenoz jej pschcd swojim i postucharjemi

153 150 -** wohanik a tych samych k pröcow anjam za zbihnjenjo klöschtrow wubudjak, ale wön czinjesche to samo w swojej njewedomnoseji tez pschecziwo katholskej cyrkwi a toĕrje. W ö n brjc prajesche, zo klöschtry k cyrkwi njeskuscheja, dokelz su starsche d y z l i kschesczanstwo a cyrkej, a spytowasche to Drezdzanskim naryczecj abo natzecz. A lc z tym je wön swoju wec pohörschit. J e li mjenujcy klöschtry njejsu kschesczanske, ale p o h a n s k e w ustaw y (institu ty), kiz je po joho htupym menjenju bamz z T ib eta w A sii pschenjesl, dha h an i w ön hischcze hörje nie jenoz cyrkej, kotra; klöschtyrstwo za to zi, ale tez wschitke knjezerstwa (regieru n gi), kotrez cyrkwinske rjady dotal zakitowachu. W ö n h an i hkowu nascheje swjateje cyrkwje, w ön hani najwuczenischich a najswjeczischich m u zo w, kotsiz su rjady zalozili, w nich ziw i b yli a tak czlowjestwu postuzili, wön h an i wjerchow zandzenoscze a pschitomnoscze, kotsiz su klöschtry zakozeli, w swojim kraju d ow olili abo zakitali, dokelz su z tym po joho menjenju p o h a n s t w o spechowali. W ön h an i tez Saksku, dokelz w ona hizo pschez let w e Kuzicy dw aj tajkej, netko pschez let staraj pohanskaj" institntaj czerpi, kaz je prjedy czeskomu kralej slubika; w ön hani w eru swojich katholskich krajanow, schczuwa pschecziwo jich w ustaw am a nadpaduje jich rune p ra w o, jich swobodu swedomja a naboznistw a lw eryw uznacza», kotruz smedja w oni w Sakskej w tej samej merje zadacz, kaz k. D r. D ö h n a joho pschiwisnicy I (P okraczow an jo.) 3 nascheje diocefy. Z B u d y s c h i n a. Kaz so n am pow jed a, nosy so peticija pschecziwo klöschtram tez do katholskich dom ow. N aschi katholscy lndzo njebudza ju podpisowacz, ale pokazaja tym durje, kotsiz z tajkej peticiju pschindu! Z klöschtra M a r i j n o h o D o t a. T u dom n y institut za syrotki, w kotrymz je netto 2 6 schulerskich holczkow, je do dom u z boka abtownje (obtei) pschepokozeny, hdzez su ja ra pschihodne slw y z now a pschiprawjene. Predkstejiczerka tohole instituto, kotryz je wulka dobrota wosebje za tamnischu wokolnoscz, je jena z klöschtyrskich knjeznow. Z W o t r o w a. ')ia 1 9. oktobra budze sto let, zo je W jacskaw M öjzes Kobalc tudy adm inistraturu (w obstaranjo bozich skuzbow) nastupil. T eh d om (ro lecje ) bu tez tw a r nascheje farskeje cyrkwje zapoczaty a w lecze dokonczcny. Njeboh Kobalc je tudy z cyka 4 3 let (najprjedy nastupiwschi hako adm i nistrator a schtyri leta pozdzischo hako fa ra r) byl. Naschej farskej schult je njeboh H a n s D u czm an tndy toleri za khude dzeczi wotkazat a toho runja toleri k w obstaranju wjetschich zwonow. D o nascheje w osady su psched leta m i tez za sa row a n e: N eu d orf, J elicy, Njeradecy a N o w e M esto. Pschipokazani Pak sn scm katholscy z P o rch o w a, R a m n jo w a, F ra n k en th yla, B r e tn e jc, Halsch trow a, J ed lo w a, P ro ty ca, Pokcznicy atd. Wschech zafarow anych a pschipokazanych je po poslenim lndaliczcnjn

154 151 3 prufkeje LuZicy. Z K u l o w a. N a 3. oktobra, to je : prenju njedzelu oktobra, wobendze so we naschej kulowskej sarskej cyrkwi swjedzen swjatoho rözarija z dospotnym w ot- puskom pschez cyky tydzen za bratrow a za sotry M arijnoho arcbratstwa, kiz k swjatej spowjedzi a k swjatomu wnprawjenju dzeja. Lönsam sny dzen, kaz tez njedzelu za tydzen (na kermuschu), woswjecza so Pschi M a rijn y m w ottarju Po dopokdnischich bozich skuzbach a po serbskim predowanju paczerki a skapuliry. Schtöz chce paczerki a skapulir woswjeczene a zohnowane mecz, dyrbi je tehdy we rukomaj dzerzecz, a schtöz chce swöj skapulir wvbwjescheny m ecz, dyrbi potom k swjatomu M arijn om u wottarej pschistupicz. Horjewzaczo a zapisanjo do bratstwow swjatoho rözarija a swjatoho skapulira so n a farje stanje, hdzez tez közdy zapisany bratsku cedlku we serbskej abo nemskej ryczi dostanje. W e zandzcnym lecze besche do arcbratstwa swj. rözarija a do bratstwa swj. skapulira zapisanych. W öbe dwe bratstwje stej zakozenej k czesczi swjateje knjezny a M aczerje Bozeje M a rije, zo by w ona k pomocy staka tym, kiz pola njeje wuczek pytaju a jeje zaftupnym pröstwam so nutrnje poruczeja. Cyrkwinfke nowinki a powjefcze. Z B a r l i n a. T u d y bu 1 2. septembra zhromadzizna pschecziwo klöschtram dzerzana. T o la w ona so njeporadzi, dokelz besche tez wjele wutrobitych katholikow we p raw ym czasu pschischko, kotsiz postajenju nam jetowanoho lib era ln oh o " pschedsydy pschez swoje sobuhtosowanjo zadzewachu. B a r lin scy su jara pschestapnjeni, zo je bjez turnt katholska strona tak sylna a zm uzita. P ru sk a. B jez wjacy hacz klöschtrami w cykej m onarchii je 1 3 jesuitskich klöschtrow; w diöcesy K öln 5, W rü tstaw a 2, T rier 2, M ü n ster 2, P a - derborn 1, Gnezno 1. T am so jesuitow tak njcboja, kaz nehdzezkuli druhdze. Z A u g s b u r g «. N jedaw no zemrjety fa ra r E gger w Dinkelscherbenje je tudom nom u duchownskomu sem inarej schesnakow wotkazatjkdzalozenju swobodnych mestow. Z P r a h i. Njeboh sekretar pschi krajnym sudnistwje k. S w o b o d a je 1 9,0 0 0 schesnakow k zatozenju kheze za khorych w pschedmescze Karlinje a 1 9,0 0 0 schesnakow k sundacijam za khudych schtudentow Po letnje schesnakach wotkazat. T o je nadobny skutk! Rakuska. W G ra zu besche 1 5. septembra katholska zhromadzizna, n a kotru besche katholikow pschischko. Psched zhromadziznu dzerzesche dopokdnja wjerchbiskop B o z u mschu. W otewrjensku rycz mejesche k. barott B u o l, potom ryczachu biskop a nekotsi wosobni swetni ludzo, kaz grofa B lo m e, D r. Kathrein atd. W u h e r s k a. W obydlerjo mesta K anisa we diöcesy B esp rim su wobzaukn y ii, w sw ojim mescze scherym sotram klöschtyr natw aricz. Vesprimski biskop dari k tom u 4 0,0 0 0 chesnakow. I t a l s k a. W tej samej m erje, w kotrejz mnichowje a klöschtyrske knjezny

155 152 wotebjeraja, pschibjeraja zköstnicy. Prjedawsche klöschtry w kralestwje su z wjetscha do jastwow pschemenjene. Dopokazaue j e, zo je w nekotrymzkuli prjedawschim klüschtrje w jenotliwych calach czrödka jatych zköstnikow! Z R o m a. N ajw aznischa staroscz je netto tudy wo som it. W e s. Petrow ej cyrkwi a druhdzc so pschihoty czinja, zo by wscho tajkeje zhrom adzizny dostojne bhto. R evolucionarjo pak so tez pröcuja, zo bychu koneilej zadzcw ali. Policija tez jara kcdzbuje pschi wubjeranju dzekaczerjow w cyrkwi s. P e tr a s nekotsi podhladni (verdächtig) su hizo wupokazaui. P o k o d n isch a A m e r i k a. Knjezcrstwo republiki C hile je arcbiskopcj we S a n tja g o a tsjom biskopam we kraju dosahacu pjenjeznu pomoc poskicziko, zo möza so na koncil do R om a podacz. Naleznoscje towarstwa. Sobustawy na leto : kk gymnasiast Franc Merczink w Prazy; 271. Jakub W els z Hrubjelczic; 272. schosar Michail Kokla z Marijnoho D o ta ; 273. kanonik kantor Iözef Hoffmann z Budyschina. Dobrowölne dary: I. W els 5 n sl.; k. kantor Hofsmann 15 nsl. S m iln e dary k dalewobstaranju: dwaj tolerjej wot jenoho muza K. z K. za Lyonske missionske towarstwo. N B. Zberka za zawostajenych po zasypnjenych je tudy skönczena, dokelz su katholscy Serbja dary nadruhich mestach wotebawali, a pösczelemy ju pöndzel«krajjkej direkcii. Cyrkwinski poweftnik ze fer&ffidb wosadow. Z Budyschina. Kschczenaj: Wylem M ax, s. stuzbarja Großmanna z B. lzasy t ) : M arija, dz. Antona M üllera z Raschowa. Zemrjetaj: J a n Anton, s. trarcca G. Avama z B., 7 njetz.; M arija N osalya, dz. Jakuba Vitusa Krata, ziwnosczerja a rychlarja w Matsecach, 7 let 13 dnjow. Z Radworja. Kschczeni: Hanza Helena, dz. Jana Lorenca z R adw orjasty Jan, f. Jana Aura z Ühclna; Michat, f. Jakuba Wiczaza z Czornoho Hodlerja; M ichat, s. Jakuba Kreczmarja z Khasowa. - Zemrjeczi: J a n, s. Mikiawscha Hasche z Kamjenej, 3 m ef.; Jakub, f. Jakuba Ledzbory z Kamjenej, 1 mef. 12 tu.; M arija Madlena, dz. Jurija Hendricha z Lupoje, 4 l. 7 m. 14 d. Werowanaj: Mikkawsch Nowak z Bronja a Madlena Wiczazec (Lehmanec) z Koslowa. W krötkim zestaji so peticija w nastupanju klöschtrow po m ysli nastawkow tntoho czista naschoho P ö s la, kotraz so katholskim S erb a m a Nkmcam k podpisanju pschedpolozi a Potom na sakski sesm do Drezdzan wotpösczele. J e li pak by so katholska zhromadzizna w o tej naleznosczi ^adaka, by so m i tajke pscheczo z listam i z w jacy stronow wozjewicz m elo. Chce-li n^chtö druhi zhromadziznu pow otacz, toho runja rady joho pscheproschenjo do Pöska staju. M. Hörnik, redaktor. Czischczat L. A. Dormerhak w Budyschinje.

156 wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinje. Redaktor : MichaJ [I örnik. C is t o o k t o b r a L ĕ t n ik 7 Wo nadpadach ito klöfchtry. (S k o n czen jo.) M y katholscy w erim y, jcli chce so D r. D ö h n powuczicz dacz, wo tcjle wecy cyle hinak. M y w erim y, zo katholske rjady njejsu pohanskoho sempschindzenja, kaz w ön wobkrucza, ale büjskoho, dokelz je zakozer nascheje swjateje w ery Jezu s Khrystus je zatozit. W on njeje drje klöschtyrstwo runje poruczik, kaz tcz mandzelstwo njeporuczi, ale w ön je tamne powolanjo pschez swöj samsny pschiktad a pschez swoju zjawnu wuczbu, kotruz möze közdy we swjatym pismjc uamakacz, hako dospoknoscz poznam senit, kotruz dyrbja czi zapschijecz, kotrymz je bäte (M a l. 1 9.) K hrystus pak besche w dospolnej khudobje (M a t. 8, 1 5 ), w knjezniskej czistocze a w postuschnosczi (F il. 2 8 ) ziwy, w ön wjedzcsche ziwjcnjo sebjezaprecja a w o p o r n e j e lu b o s c z c w zjenoczenstwjc ze swojim i japoschtokami a chcysche je, kaz cyrkej wuczi, hako wyschsche duchowne ziwjcnjo pschcdstajicz. W ön dawaschc tam nom u mtodzencej >vc swjatym sczcnju, kotryz chcysche dospotny bycz, tu ra d u, zo by joho w tajkiinle ziwjcnju sczehowal a jomu podobny byt. (SDiat. 1 9, 1 2. M a t. 1 6, 2 4 ). Hdyz su netko dzensnischi dzcn woprawdzc tajcy ziw i, kotsiz, kaz be to hizo w ot Khrystusowoho czasa w aschnjo, po dolhim pschcktadzenju tele woporne ziwjcnjo Iezusa Khrystusa pschez te tsi swjatoczne slubjenja a pschez zhromadne ziw jenjo, kachez wön z japoschtotami wjedzcsche, sczehuja a takle na tu radu, kotruz be w ön tam nom u mtodzencej b o t, postuchaja, möze so to njekschcsczanske mjenowacz, njeje to kschesczanskoho, ale pohanskoho spoczatka?? Wezo schtöz wot ktöschtyrskoho ziwjenja niczo n je w e, hacz schtoz je w ot ztozmyslcnych skyschal abo we njepscheczelskich njerozwuczenych nowinach czitak, abo kiz je hischcze toho menjenja, zo maja klöschtyrscy konjace abo köztace nohi a kiz bojaznje czini, hdyz do blizkoscze

157 154 katholskoho klöschtra pschindze. tön pschipisuje klöschtry nie jenoz pohanam, ale djabokej sam owu, kotryz tarn hischeze sehen a ffutfuje! 2 D r. D ö b n wobkrueza, so je wubjerk, kotryz je tu zhromadziznn powokak, swobodnosez wöry na swoju khorhoj nap ifaf, a runje tat roupraji so k. D e l- brück, zhromadzizna cheyka na slejischezu powschilkowneje ezkowje^keje a duchowneje swobody llöschtyrsku naleznosez rozsudziez. Hdyz je tetnu tak, ezohodla njechaeze dha nam kathollkam w Sakskej tule swobodu popscheez, ezohodla ryezieze pscheeziwo w ustaw am, kotrez sobu katholskej wörje pschiskuscheja a z niej najnutrnischo zjenoc ene su? Kajka je to swoboda, hdyz d ruhich, kiz njejsu toho samoho menjenja wo wörje a naboznistwje, do podhlada (V erdachi) stajesch, jich nabozne zwuezenja a skutki smeschue ezinisch, jich ziwjenjawaschnjo, kotrez je eyrkej za bobre spöznaka, hako njekschesezanske a straschne prödksiajesch a psched wulkej zhromadziznn woprawdze namjetujesch, zo by so ze wschĕmi srĕdkami n a to dzĕtako, zo by knjezersiwo a zastupjerstwo luda z mocu do predka schko a tajkich ludzi kaz jich w uslaw y na wöezne z kraja wuhnako? Kak dha by byko, hdy by nöchlö neschto pobobne pscheeziwo D r. D öhnej a joho pschiwisnikam ezinik, hdy by nechtö zjawnie w ustupit a we wctrej ryezi knjezersiwo a lud wobdzĕkak, k. D ö h n a z joho ludzim i we weeach swedvmja a naboznych nahiadach na hinaschi puez pokazaez a jo h o, jeli so njepschemeni, zd r ez d z an a ze Sakskeje wuhnaez? S ch toz njechasch, zo bychu tebe ezinili, praji strowy rozom, to njeezin tez druhom u, a Khrystus, jeli joho k. D ö h n hischeze ezesezi, praji to samo we tychle stow ach: Schtozkuli cheeeze, zo bychu w am ludzo ezinili, dyrbieze jim tez eziniez." H dy by wuwzaezo byko, swobodu swödomja a wöry knjeznam we naschimaj tuziskimaj klöschtromaj wobmjezowae^ abo ju eyle rubiez a tutej klöschtraj potköeziez, by möko jenoz tehdom nazdaezne praw o, hdy bychu so toone tarn powokanju Podali, kotrez by neschto njezakonske a njekhmanske w ot nich zadako abo hdy bychu ziwjenjo wjedli, kiz by zadanjam ezasa a ezkowjeskej lubosezi woprawdze napscheeziwne byko, schtoz pak njebudze uichtö mce dopokazaez. Schtoz so w klöschtrach stanje, je wjele böle tajke, zo bychmy je nie jenoz knjezej Döhnej a joho pschiwisnikam, ale wschitkim, kiz hischeze niezo wo klöschtyrskim ziwjenju njewjedza, k sezöhowanju radziez m öhli. Knjezny maja kruty dzenski porjad, stawaja rano zähe a zapoezinaja dzen z m vdlenjom, kotrez so we westych hodzinach dale wjedze a tohodla yodziny" (S tu n d en geb et, Tagzeiten) reka. P o r ja d, zazne stawanjo a modlenjo, zjenoezene z ezasezischim rozpominanjom su Pak pscheey trebne weey za kschesezana, a jenoz njeweriwi möza so pscheeziwo tom u wobaraez a je zaezisnyez. S ta jn e sebjezapröe^o, husezische posezenjo a pokutne ziw jenjo, kajkez w klöschtrach wobsteji, su tez weey, kotrez zadyn kschesezan zaezisnyez njemöze; schtoz do tohole wschoho niezo njedzerzi, z ezezka moraliski (sittlich) wostanje a w kschesezanskim ziw jenju so wudospokni. A hdyz knjezny nascheju klöschtrow w ot knjezerstwa njezadaja, zo by knjezej D öh n ej a joho pschiwisnikam zakazaka, do hosezeneow abo do theatra khodziez, dha njesmedza e W ezim mjenje te m jenow ane skutki sebjezapröeza na knjeznach porokowaez a je pschimaez. Hdyz so dale wschelaey na klausurje (pschebywanjo w znutskownym klöschtrje abo cali) poftorkuja, njedyrbja sebi ju tak krutu

158 155 pschedstajicz a myslicj, zo wobydletki najcheju klüschtrow zenje proh pschestupic^ njejm ĕt^a; wschitkim, kiz sebi pscheja abo tak potrjebaja, je wulka klöschkrowa zahroda k pschekhodzowanju wotewrjena, cale m öza wuwetrjenc bycz a su w slrow ym pokozenju, tak zo wjele knjeznow we swojich calach woslanje, haczrunje smedza na zhromadnych wukhadach dzel bracz. Z o bychmy wozbvzerjam luda" wschitku staroscz wo strowotu wotewzali, pschispominamh hischcze, zo najwjacy knjeznow pschi wschej klausurje wysoku starobu bofpeje. N jeje-li wschelakim klvschtyrska drasta knjeznow p ra w a, dha njechamh zabycz, zo smedza so swetni ludzo tez Po spodobanju drasczictz a njetrjebaja sebi to w ot nikoho dacz predkpisacz. A hdyz so sköncznje wjele ludzi wobczezuje na zhromadne ziwjenjo, zhromadne blido a zhrvmadny dvmjacy porjad, dopom inam y jenoz n a to, zo dze su tez we swecze zjenoczenstwa a tvwarslwa, pola kotrychz je zhromadne hospodarslwo a zhrvmadny dvmjacy porjad, bjcz toho zo by so nekomu wuzdako, tote porokowacz abo njesmilnje sudzicz. N iczo njeje potajsim spodziw ne, njeczkowjeske, njczakonske abo njemoraliske we naschimaj klöschtromaj, khiba zo chce nechtö nadpadowacz cölibat (njezenjcnstwo, knjeznislwo) a te tsi klöschtyrske slu b y, kotrez pak so tola pschimacz njchodza, dokelz su w ot Khryftusa samoho, kaz sym horjeka spom nit, radzcne. M y katholscy m ozem y so wjeselicz (a wjesclimy so te z ), zo tutej naschej klöschtraj we Luzicy m am y. W o n a slaj nie jenoz slaraj czesczownaj w opom nilaj z lepschoho czasa, ale w onaj pschinoschataj wjele k powschilkownomu zbozu a wopokuzujetaj wschitkim tudonm ym katholikam wulku skuzbu. W onaj zdzerzujetaj nabozne ziwjcnjo a dawataj swetnym ludzom slajnje natw arjacy pschiktad; w onaj spechujetaj zjawne rozwuczcnjo pschez wuczerki w klöschtyrskich schulach a wukonjataj slajnje skutki lnboscze k blizschomu z podpjeranjom wjele khudych, khorych a pvmocy potrjebnych, wonaj skuzitaj B o h u slajnje a narunataj takrjec to, schtoz druzy zwonka klöschtra drje tez czinicz dyrbjeli, ale z lenjoscze, z lnboscze k swetej a k czasnomu cyle zanjechaja. Cyke rozestajcnjo w ryczi k. D r. D ö h n a a joho pschiwisnikow je potajkim nie jenoz pschecziwo klöschtram, ale pschecziwo katholskej cyrkwi, w kvtrejz su naslate a kotrejz n a wscho waschnjo skuza. A dokelz nasche knjezerslwo katholskej cyrkwi p raw a a zakit slubi, budzc wone pschecziwo zadanjam k. D öh n a a druhich tajkich ludzi tez wescze naschej klöschtraj pschi slubjenym ziwjenju a zakonskej swobodze zdzerzecz. u m łm r,; L. 3 naschcje diöcefy. 3 Budyschina. Z an d zen u srjedu buchn w tachantskim konsistoriju cjile duchowni knjeza hako kanonllojo inveslirow am (d w aj z drezdzanskeje a dwaj z kuz>skeje diöcesy), mjenujcy: k. superior (favaf) F ranc B er n e rt z D rezdzau, f. (upenor F ranc Ltolle z Lipska, k. farar Jakub Kuczank z Budyschina a k. farar K a rl tkudwik Jun ge ze S eiten d o rfa. K ollegium kanonikow wobsteji netto zdz.saczoch knjezow, kiz su: hnadny knjez tachaut Ludwik Forwerk (biskop z Leontv p o lis), k. senior Jakub P e c h, k. kantor Jözes Hoffmann, emeritirowany radzic^er a fa ra r k. P etr -Jioroaf w D rezdzanach, k. sarar Jakub Barth w

159 156 Ährösczicach, k. dwörski prčbar E m il H e in e w D rezb ja n ach, a schtyrjo netto» w uzw oleni. Najskerje budze to blizschim czasu tez scholastikus w uzw olenh, tak zo bubje kollegium kapitularow (bo kotrohoz tachant, sen io r, kantor a scholastikus skuscheja) zasy dospolne. Z B ubyschina. Dokelz je k. farar W e l s we W otrow je pschecy hischcze khorowaty a wustrowjenja bta bo D a v o s a w e Schw ajcarskej pojebze, bu nasch kollega, k. Jakub H c r r m a n n, tachantski Vikar a bopolbnischi prebar, w ot konsistorija hako abm iuistrator fa ry na jene leto postajeny a je so w czera bo W o trow a pobal. Knjez kaplan L u sczansk i, kiz besche w ot februara pom ocny buchowny we W otrow je, je so netto zasy bo R albic wröczik. Z M a r i j n o h o D o ta. R a spoczatku toho mesaca je so w naschim klöschtrje pschemenjenjo fioto. D o ta ln y f. probst K onrab Preist, kotryz je wjele let tuby skutkowak, je bo Tischnowic w M orawskej (hbzez chcebza w swojim czasu zbehnjeny ciüercicnski kloschtyr zasy znowa zakozicz) so pschesyblik. R a joho tubomne mesto je k. W c n b e l i n M ü l l e r, botal Prior w D sseggu a prjeby kaplan w M arijn ej Hwezbze, fern pschischol. Z klöschtra M a rijn eje Hwezby. D zen sa 1 3. olto öra b opolbnja buschtej bwe kanbibatcy, H anza Nowakec z Njebjelczic a M a r ija H a u ffic z R oza n ta - polbra leta balischoho wnwuczenja bta w D sscg g u pobywschi bo naschoho kouventa bowjcbzencj a wnczercy novicow (schtoz je knjezna A gath a K raw zic z Khrosczic) pschepobatej, D okelz buschtej letsa hizo bwe laiskej kanbibatcy (belej knjeznjc), M a b len a Koferec z W orklcc a H a n a Wowczerkcc z H ranicy, jutry bo konventa pschiwzatej, bha su letsa schtyri serbskc fanbibatti z wokolnoscze klöschtra, a to jenoz tele, fern pschischle. Netko m am y tu hizo 1 6 Serbow kow. 3 drezdzanskeje dwcesy.,b P irny. Haczrunje bu nascha nowa cyrkej hizo 8. beeembra z. l., hbhz be wulki wichor bzen prjeby prjebawschu khapaku jara wobschkobzit, w ot k. fararja Kreczmarja pozohnowana a bozim sluzbam pschepobata, pobrachowasche jej tola swjeczizna pschez biskopa. T a sama sta so netko njebzelu 3 6. septem dra a besche krasny swjebzen za naschu wosabu. H izo sobotu pscheb tym pschijebze hnabny k. biskop a bu wot fa ra rja, wuczerja a schulskich a cyrkwinskich prebkstejerjow na bwörnischcju postrowjeny a pob zwonjenjom bo noweje schule wjebzenh, zv by pruho- wanju pschitoinny byt. M fftn o pscheb cyrkwju, faru a schuln be z czestnymi wrotam i a twarjenja same z pletw am i wupyschene. W jeczor w sebmich du woprawbzity swjebjcn z pothobzinskim poknym zwonjenjom pschipowjebzeny a na to knjezej biskopej, na farje pschcnocowacomu, we farskej zahrobze pschi poswetlenju z pisanym i la ta m iem i wjeczorne zastaniczko spewane. H nabny knjez bzakowasche so z hnutym i skowami. S p om n jcnu njebzelu rano w schesczich zwonjesche janbzel toho Knjeza" z törm a, kiz be z tsjom i khorhowjemi bcbjcny, a hbyz beschtaj hischcze f. farar B er n e rt a!. katechet B uk z Drezbzan pschijcloj k. schulski birekw r Schokta z B ubyschina be hizo wot soboty pschitomny zapocza so swjeczenjo z m oblitw am i buchownstwa

160 157 Pschi zanknjenhch durjach a z wobkhadom wokoko cyrkwje, na czoz po wotewrjenju durjow biskop z duchownstwom do rjenje wupyschenoho znutskownoho zastupi. Z nutskow ne swjeczenjo trajesche do V P otom bcsche swjedzensti czah, w kotrhmz buchn swjate reliquije z fa ry w ot k. fararja wokoko cyrkwje a na to w cyrkwi njescne. N a predku dzechu noscherjo khorhowjow (kotrejz je klöschtyr M a rijn eje H w ezdy d a rit), kschiza a zaswe'czenych swc'cow, bjeztymzo 1 0 bekozwoblekanych holczkow psched duchownstwom kwetki sczelechu; jich sczehowasche w osada. Pschi tym le czahu so zasy swjatocznje zwonjesche. S w ja te reliquije buch» netto do w oltarn oho kamjenja zapokozcne a na to dwanaczc tak m jenowanych japoschtolskich kschizow n a sczenach poswjeczene a tak skönczichu so ceremonije poswjecsenja. P o w otspew anju kherluscha dzerzesche k. biskop z lletki swjedzcnskc predow anjo, w kotrohoz zawodze tez n a dobroczerjow (tez k. fa ra r Kreczm ar sam je wulku sum m n d a r il) a dobroczerki cyrkwje spominasche. P o textu w e zjew jenju sw ja-' toho I a n a 2 1, 3. staji wysokodostojny rycznik praschenjo: C zohod la dyrbi nam nasch bozi born luby a drohi b ycz?" a w otm oiw i na to: dokelz je 1. dom m odlenja, 2. dom pow uczcnja, 3. dom w op ora a 4, hnadne mesto. N a wschitkich poftncharjow cjinjesche tote krasne a zalb ow an ja polne predow anjo hluboki zaczischcz. P o to m beschc biskopska boza mscha pod assistcncn schtyrjoch duchownych, z chora Pak spewachu z m eschanym i h losam i pod wjedzcnjom wuczerja tsihlösnu musiku z pschewodom pischczelow. Pschi gradualc a offcrtorium pschednjcsc knjezna M e ta Neubnerec w ot jcjc n a n a, zastuzbnoho wuczerja w Bndyschinjc k tom u le swjedzenjej wosebjc kom ponirow anaj kaczanskaj solospew aj (Ave Maria atd. a Haec dies atd.). P o bozej mschi zaspew a f. biskop Te Deum, kotrez cyka w osada h orliw je dale spewasche. Z pozohnow anjom sköncji so täte sw jatocznoscz % 2. P o dw em aj beschc w hosczencu k zlotoinu w orjolej hosczina, na kotruz bechu kralowske a meschczanske wyschsche zastojnstwa pscheproschene. N a za jtra 2 7. septem bra bechu zasy swjatoczne bozc skuzby, pschi kotrychz hnadny knjez po rjanej ryczi pjatnaczom sakrament firm ow an ja w udzeli. 'Na chorje bu kemschacy kherlusch sp e iv a n y ; pschi offertorium spewasche knjezna Neubnerec w ot jeje n an a kom ponirow ane Veni sancte Spiritus a k. Neubner pokom sam (w jeczor prjedy sein pschijewschi) w ot joho s y n a, uetko organista w H erm an n - stadtu (to S iebenbürgskej) zeftajanc Benedietus. Skbncznje beschc zasy pschi zwonjenju wschech zw on ow Te Deum a pozohnvw anjo B o z im C selom. Tez pschind^e ton sam y dzen rau o hischcze k. budyski fa ra r Nuczank, kiz be njedzelu sw ojim krajanam w D rezdzanach serbske predowanjo dzerzal. P schipoldnju beschc hosczina na farje. H dyz bechu wokolo tsjoch spewarjo a spewarki po Pscheproschenju pschez huadnoho knjeza biskopa na schuli so zhrom adzili a tön samy z cylym duchownstwom hacz do 1 2 o tarn p scheb yw al, poda so wysokoczescseny pasthr pod w jelc dzakownymi pschcczemi a pschi zw onjenju na dwörnischczo a wotjedze pschewodzany w ot k. fa ra rja B ern e rta a k. fa ra rja Ä uczanka, zasy do D rezd za n. Tak minychu so za naschn w osadu w azne dny. D a j B ö h, zo motit nasch najdostojnischi, za duchowne zbozo jom u dowerjenych weriwych njewustawajcp staroscziwy wyschschi paftyr yischcze nekotrcj wosadzc naschoho wötcnoho kraja taj e

161 158 radostne bitt) pschihotow acz! M y Pak scj lemh naschomu najwjetschomu dobrocjerjej swöj najwutrobnischi d^ak. B ö h ohnuj nasche pröstw y za lubow anoho k. biskopa tudy a nehdy we wecznosczi! C. Z D r e z d a n. Zandzenu njedzelu bu tudy pohrjebany k. em eritirow any wuczek S u fft, kotryz besche 7. t. m. zemrjel. 3 pruskeje Lkuzicy. Z K u lo w a. N a swjedzenju swjat ho rözarija a w oktavje (tydzenju) tvho samoho besche w naschej cyrw i n im ale lndzi k swjatej spowjedzi. Kaz druhe tvta, bechu tez letsa nekotsi fasset) serbscy duchowni hako spowjednikojo na pom oc pschischli (k. kaplan W ern er, k. tachantski Vikar H errm an n, k. kaplan N ow ak, k. kaplan H ürnik), schtoz besche czim trebnische, dokelz je tudy letsa jedyn duchowny mjenje a spowjednych pschibywa. Z a schtyri njcdzele je tak m jenow any m orw y wotpusk t. j. wotpusk, kotryz so w ot sobustaw ow bratstw a s. rözarija za w otemrjete sobustawy w oprow acz hodzi. Z Hrüdka. N ascha khapalka je w tutym lecfe w ot wschelakich stronow wosebne dary dostala. Tak r,an u m onstrancu a 6 cynowych swecznikow z W rötsla w y, rjanu bozu m atru w ot klöschtyrskich knjeznow z K u low a, ministrantsku drastu z N cissy, tez 1 kasulu a kschczenslu schklu. W o t jenoho K ulvw czana 2 rjanej swjccjcczi a wschelake druhe dary. Z Barschcza. T u d om n a katholska schula, kiz be hacz dotal p rivatn a, je nett w ot knjczerstwa w Frankfurcze za zjaw nu wuczernju w uprajena. T asa m a je wot 9 0 d^eczi w opytow ana. Cyrkwinfke nowinki a powjefcze. Wuherska. W Peschcje dzerzi zhrom adzizny a zalozuje njew eriw e tow arstw a znaty R ouge. Nekotsi zidza jomu w tym pom haja. Z R o m a. S w ja ty wötc chce közdomu biskopej, kiz n a koncil pschindze, reliquiju k wopomnjec^u sobu domoj daricz. Z P ariza. F arar C astelas we L a Fare zhoni, zo je nechtü z joho zafarowanych na jetra skhorjek a zo nikoho n im a, kiz by joho h ladat, haj zo so nichtö njezwazi, do joho blizkoscze pschincz. W tajkej nuzy wopokaza so tönte farar hako Pastyr, kiz ziwwnjo da za swoje w ow cy. W on wopuschczi fa ru a pschesydli so do domu wopuschczenoho, pschi kotrymz w ön wosta hacz do w u- mrjecza. A dokelz so tez m orw oho hischc^e bojachu a nichtö joho k row u njescz nochcysche, pohrjeba joho farar sam. P o schesczich dnach w um rje tez farar na jetra, kotrez be dostal, a tez joho nichtö pohrjebacz nochcysche. Wschitko so bojesche a zasy bechu nekotsi duchowni, kiz joho w swo.ich duchvwnskich drastach k row u donjesechu. Z P ariza. W u w olan y predar P. H yacinth Loyson z rjada karm elitow

162 159 njeje jene porokowanjo, joho prebowanjow dla jom u w ot duchownoho wyschschaha bäte, znjescz m ahl a je na to z krutym tiftom w olm olw il. G en eral polam poruczi, zo n im a w jacy prebowacz a za 1 0 dnow so do swojoho klöschtra wröczicz Pschi schtrafje cenjurow a wuzanknjenja z eyrkwje. A le zabkubzeny horby muz je nclka bo Ameriki w oljel. S ch p an isk a. T u by hischcze pschecy zabyn p raw y m er njeje, z czasami fu nvwe zbezki w e wschelakich mestach. Jcn d zelsk a. Pratestantske now iny Church N e w s " pisachu w öndy w nastawku pod napism am Nasch bind" takle: N a sobustawach tak bohate ritualske w osady w Londonje a we cykym kraju fu turnt bo wernejc pschitomnoscze Khrystusa w najswjeczischim sakramencze zasy pschiwzali a w uznaw aju ju tez zjaw nje. W oni kionja hiow u o kolena tarn, hbzez m y te lubozne A g v m s Del slyschimy, hbyz ta Pschecyczista hvstija so zbeha a Pfched B o h o m a czlowjckami so w vp ruje; je sich netk hischcze w jele, kiz njebychu wo tym w jedzeli? Wjebzesche pfched 5 0 letami p o la n a s nechtö wo ty m? S ch tö by sej tehdom na to p om yslil, zo bubzemy w naschim czasu w o wschednej bozej mschi powjedacz! Chce»am nechtö predkbjerzecz, za hischcze tak bakoka njejsm y, bha w n zn ajcm y, zo smy we blubzc, a chcemy so nadzijecz, so lmdze tue pschichobnofczi lepje. Nasche w otpahlabanjo njeje, pschestupicz, ale jendzelsku cyrkej k wysokosczi katholskeje w ery a knltusa (B o zcje fluzby) pazbehnycz, za bychmy nadziju n a zafyzjenoscjenja dobyli. D zim y bo predka a wschitkim pfchebstajmy swjaty sakrament. Nasch lud p ow u czm y, kak byrbi sakrament srjedzizna wschitkeje pobaznoscze bycz. W otpolozm y wschitku anglikansku zymnoscz a dw elow anjo. W e naschich naspomnjenjach smy so jenoz na swjaty sakrament w ob m jezow ali, dokelz tu skutku je wschitko snadne tu parunanju z tutym. Lud so zw ölniw je zhromadzi k m odlitw je a k predow anju. M y mamy prebowanjow a mjen>chich poboznosczow dascz. A le bjez wschednoho a wjacykröcznoho cclebrirow anja (bozcje msche) na zane balckroczenjo tnyslicz njemözcmy, a tohobla byrbja nascht duchawni wschednje bozn mschu dzerzecz a lud dyrbi Pschincz swajom u kralej sluzicj a czesnu strazu (wachn) stajicz toofoto njoho ro sakramencze luboscze. P redow anja m am y; njedlejmy s o, zo by sakrament te jomu pschistuschne mesto zasy dostal, nie jenoz tuby a na nekotrych wosebnych mestach, ale wschudzom. H byz bubzc patom w era na w ernu pschitomnoscz böle a böle pschipöznata, chcemy so nadzecz, tez p alacu lam pu a tabernaklowy zawjeschk ;asy w ohladacz, kiz n am p ra ji, za B ä h wschitke dny pola n a s je hacz bo skönczenja sw eta, a za sm y Pschez joho pschitomnoscz wschitke slöbkc hnady a zahnatvanja zasy b osta li, katrez su nam sakrilcgiskc (boharubjenskc) rncy pfched letami w za li!" Zawescze spodziwne wuznaczo wot protestantskeje strony. K P o l n ö c n a Amerika. W e C icago wudzeli bijkop Dr. L ners z F ort- Wayne bjez druhim i konuertitam (wboroczcnym ) swjatc sirmowanjo. P o l n ö c n a Amerika. W N ew -N orktt bttdze netto now y pohanski tempel twarjeny. B o h a ty chinesiski pscheknpc je trebne pjenjezy k tomu baf. P o t n ö c n a Amerika. N o w in y K atholik S ta n d a r t" p isa ja, zo je k. Israel H atch, meschczanosta wulkoho mesta C incinnati, k katholskej cyrkwi pschi-

163 160 stupil. W ön besche prjedy kruty njepscheczel katholskeje w erh. W H untsville (@ t. A la b am a ) je 3 1. julija prjedawschi predar p resb yterianow (sekty) k. E rw in ze swojimaj synomaj katholskc werywuznaczn w otpolosil. P o l n ö c n a Amerika. W mescze B a ltim o r e bu 1. augusta now a cyrkej poswjcczcna wc pschitonmosczi tsjoch biskopow. W tutej diöcesy bu letsa dotalnych protestantow do cyrkwje pschiwzatych. W ulke dzeko kczeje m issionaram w A m eriey pschc; pschiczahowanjo z Chinesiskcje, pschetoz letsa je so w e Kaliforn iji 1 1 0,0 0 0 C hinesow za syd lito, totsiz tudy sebi czezkc dzeko pytaja a dostawaja. Kschcsczanska w era je jim hischcze njeznata. Asia. Iaposchtolski M issionar G ernot pische z wjeczorneje Kochinchiny, zo tam wosebje nekotrc klöschtyrskc knjezny pilnje swjatu w eru bjez pohanam i rozschcrjeja. Wschitke Pak pschetrjcchi svtra M ie u, kotraz je hizo katechumenow rozw uczow ala, kiz bnchu w lccjc pschez swjatu kschczcncu katholskcj cyrkwi pschidzelcni. Z cyla bu tam ludzi kschczenych a we 3 4 sydlischczach sn zasy now i katechumenojo (w nczow nicy). N a n knjezny M ie u, z m jenom T r u m -N g o, tw ari rjanu cyrkej. W czasu poslenjoho pschesczehanja wnznawasche w ön swoju w eru a pomhasche m issionaram, tat zo be joho ziwjenjo a zamozenjo czasto na hraczkach; tvla boza ruka wotwobroczi wschitke njezbozo. Chinesiska. W T iensinje su lazaristojo zakladny kamjen k now ej cyrkwi swjatejc M a r ijc p olozili, w pschitonmosczi wysokich zastojnikow a japoschtolskoho vikara k. G uerry z Pekinga. T am m aja kschesczanscy konsulojo nahladnoscz a moc. NaleznofcZe towarstwa. Sobustciwy na löte 1869, ff fapfan M ichat Röla z Ostritza: 275. M arija Czemjerina z Czemjeric; Petr Bjarsch z Czemjeric; 277. Theodor Rjeczka z Budyschina; M ichat Cyz z Wuczkec; Petr Z u r ze Smjeczkec; Jan Knebel z Haslowa. Cyrkwinski powcftnik ;e fcrbffid) wosadow. B Budyschina. Kschczenaj: Jakub Handrij P a w o t, s. Jgnaca Franca Trulleya, köznika z B.; Otto A., s. dzetaczerja Fischera z B. W er o w a n a j: kubier Miklawsch Petranc z Czornec a M arija Cyzec ze Strüzischcza, Njana knizka wo Philippsdorfje, z dweju nemskeju letneju rozprawow wot ka- ptana S torch «wustojnje zestajana, je wuschta pod mjenom: H nadow ny wopyt fmjntejc M arije we P hilippsdorfje. (Tseczi dzel dobytka je za cyrkej wc P h ilip p sd o rjje postajeny.) Ta knizka je za 6 nsl. na pschedan pola knihikupcow Sm olerja a Pjecha w Budyschinje, pola pschekupcow Horniga a W elsa w Kulowje, pela žoř. Horniga w Khrösczicach a pola kaptana w Radworju. Tez expedicije Pösta ju rady közdomu wobstaraja. Czischczak L. A. Donnerhak w Budyschinje.

164 wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschilije. Redaktor : Michał Hornik. Cislo novembra Lĕtnik 7. Kajki czelny wumk mamy wot nafchoho klöschtra? P o m ojim nazhonjenju je nasch lud derje zm ysleny pschecziwo naschomu klöschtrej, a kaz je styschecj, bud^e peticia za nasch klöschtyr z w jele podpism am i wudebjena. T o la, kaz so powjeda, namaka so tarn a sein jedyn, kotryz za tute nas wschitkich katholskich nastupacu wec zahorjeny njeje. J a niczo w ot klöschtra nimam", praji taj.fi, m i je tohodla wscho jene, hacz klöschtyr wobsteji abo n ie." Ja njccham znow a na to pokazowacz, schtoz bu we poslenim c'zisle naschoho P o so la wo tejle wecy prajene, hdzez je dopokazane, zo w opraw dze m y katholscy kschesczenjo wschu pschiczinu a pschisluschnoscz m a m y, za wobstejenjo klöschtrow so staracz. Jmoz spomnic; chcu tu d y, zo Hornische wuprajenjo zadyn rozom ny a wo swojej toerje rozwuczeny czinicz njemöze. Tajke wuprajenjo pokaze, zo so jedyn jenoz za so stara, njech so druhom u dze, kaz pschecy chce. Jelizo by wjele tat zmyslenych b y lo, tez w o druhich wecach, zawlrno! m y njebychmy daloko pschischli. Schto stara mje twarjenjo Czornjeczanskeje cyrkwje? ja tola tam ke mschi nie«khodzu"; schto stara mje schul»? ja zanych dzeczi tam njeposczelu", m oht tez na tesame waschnjo nechtö prajicz. Tak njeryczi zadyn dobry kschesczan, kiz luboscz k biizschomu m a, hale toott so stara za powschitkomne zbozo. Jelizo ty zadyn czetny wuzitk w ot klöschtra nim asch, dha m a jön tola wjele druhich. Z o Pak woprawdze nasch klöschtyr wjele dobroho czin i, to dyrbi tudy na nekotrych pschiktadach so dopokazacj. W jele dobrotow, kotrez z njoho w uiidu, je nam njeznatych; Pschetoz w ön njeczini kaz nekotsi bohaczi zidza abo druzy, kiz z wilkej trubu wschudzom wokoko trubicz dadza, hdyz su nekotre sta za dobre wotpohladanja w udali. S ch to czini nasch klöschtyr dobroho najprjedy z a dzeczi? W ön je na swoje khösty schnlu z tsjomi klassami za holcy zakozit a zdjcrzuje tusam u tez.

165 162 S tarsch i njctrjebaja nie kroschka za w uczbu, kotraz so w ot klöschtyrskich knjeznow dawa, zaptaczicz. W tejlc schuli wuczi Pak so nie jenoz ezitaez, pisaez a lieziez, ale tez schiczo, strykowanjo a wuschiwanjo. Közda holea, kotraz ze schule pschiüdze, m ö ze, jelizo je dzetawe hodziny pilnje w opytaka, swoje schmy sama zeschiez abo zaplataez. Z o we tejle knjeznjaeej schuli dzöezi nĕschto n aw u k n n, dopokaza so z to h o, zo nie jenoz dzöezi z tohole schulskoho wokrjesa ju w op y tn ja, ale zo tez dojschto dze'ezi z drnhich tez dalschich stronow so sein pösezelu. D o tejele schule khodza Pak holey, kiz doma pola swojich starschich b y d la, a potom tez khude syroty, kotrymz klöschtyr nie jenoz schulske knihi a papjeru daw a, ale kotrez w ön eyle zeziwi. D zeń wote duja rozdzeli so wiika pokruta khleba za khude schulske dzöezi, wjae kröez za lĕto pjeku so za nje wosuschki a t. d. S ch to dha ezini klöschtyr khndym, kiz wokoko klöschtra abo tez dalischo b yd la? Z a khude zony, kiz su w klöschtyrskej skuzbje b y li, zaplaezi a wobstara klöschtyr hospodn we Kukowje; wone dostanu z klöschtra jescz, ta t dolho haez su ziwe. T o la tez wschitey khudzi, kiz do klöschtra pschindu a proscha, doslauu jakinoznu. Közdy dzeü widzi jedyn khude zönki ze schkliezkami a horneam i, we kotrychz je jödz, z klöschtyrskich w rotow w on hiez. Rjemjesniey (hantw arsey) dostanu w wrotach pjenjezuy dar. A zo tale darniwosez klöschtra nie jeno za blizkich, ale tez za dalschich je, mözeeze z toho spöznaez, zo rni jedyn knjez prajesche, kotryz 4 hodziny w ot klöschtra b ydli: Közde löto dostanu khudzi, bjez kotrymiz je tez wjele Serbotv, we naschiin möstaezku wokoko toleri jatmozuy. S ch to dha je klöschtyr böte cjin if a schto hischeze pscheey ezini za tych, kiz do ujezboza padnu? Hdyz be we teeje wöjna, je w ön na swoje khösly za tych we wöjuje ranjenych wjaey stwow k wobydlenju pschihotow at, je loza a posleseheza kupowal. Klöschtyr je tych ranjenych w ojak ow, bjez kotrymiz bechu najböle S e r b j a, jara derje w oth ladak, je dwö m itoseziwcj sotse Pschiüez dal, je jich zdzerzak a jim wschitko darm o dal, tak dolho haez tarn wostaez mözachu a cheyehu. Klöschtyr je dwömaj wot tychle serbskich wojakow jara dobru sluzbu we klöschtyrskim dworje dal, w kotrejz w onaj hischeze dzensnischi dzeń staj. Sch to dha klöschtyr tym w otpalenym ezini? W ö n jim po möznosezi pomha. T ej dwö psched krülkim wotpalenej swöjbje w Panezieach dostanjetej w ot klöschtra drjewo k twarjenju, haj dostanjetej közdy dzeń jĕsez a piez z klöschtra. T ez w obydlenjo za tajkich klöschtyr w obstara. S ch to dha m aja druzy w ot klöschtra, kiz p schi klöschtyrskich lesach abo tez dale b y d la? W oni m öza (kaz skyschach, dwöjey za tydzeü) w e klöschtyrskich holach suche drjewo zböraez. schtoz pola drnhich knjczstwow wschudzvm dowolene njeje. Tez slanjo da klöschtyr za tunje pjenjezy hrabaez w e swojich lesach, schtoz tez wschndzom dowolene n jeje, pschetoz to lesej derje n je ezin i, kaz wuezeni hajnikowje praja. H dyz nasch klöschtyr drjewo pschedawa, maja kupey te w o lozen jo, zo njetrjebaja börzh zaplacziez. Klöschtyr ezaka pol leta a hischeze dleje na zaplaezenjo. Klöschtyr je, kaz je zuate, wjaey w ot swojich kubkow pschenajak a najenkojo (pachm aujo) su, kaz sym skyschal, prawje spokojom z klöschtrom. tl zohodla? W ö n jich

166 163 zenje njecztschczi. H dyz jich njezbozo napadnje n. psch. pschez krupy, dha klöschtyr jim tez neschto najenskoho pjenjeza (pachta) rady spuschczi. J a pschindzcch psched poktsec^a le'tom z jenym m uzom z pruskeje Schlezynskeje hrom adu. Zottle, kotryz be hacz do B iskopic na zeleznicy jel, dzesche peschi do klüschtra. N a pucjn zetka jcnoho m uza z Porchowa, z kotrymz so do ryczi da. H dyz rycz n a nasch klöschtyr pschindzc, khwalesche tön lutherski Porchowczan klöschtyr a prajesche, zo zo w ön z klöschtrom ja ra spokojom. M y Porchowscy pachtujemy jene klöschtyrske kublo, totrez jow w obsynje, a smy z pachtom spokojom; hdyz je hubjene leto, spuschczi so nam neschto w ot pachta." Czinja to tez wschitcy druzy zemjenjo? Z o klöschtyr tez za cyrkwje a schule wjele czini, to möze nechtü druhi wo pisacz. S ch tö dha je w najnowschim czasu ttotott schuln we Kamjencn n atw aril? schtö zalozi tarn faru a schtö budzc fararja dzerzecz? Njcje to nasch klöschtyr? Z o klöschtyr tez cyrkwinskc drasty nie jenoz cnzym cyrkwjam d a r i, ale hdyz so prost), tez naschim serbskim, w ot toho möze jena serbska farska cyrkej Powjedacz. Jclizo bychu druhe cyrkwje pola naö prosyli za cyrkwinske w ecy, klöschtyr by jim wescze je dal. T o la njech je doscz; jenoz praschecz so chcu: B y wschitko tak byko, hdy by so klöschtyr zbehnyl? Wescze nie. T oh o d la m am y wschitcy winowatoscz za wobstejcnjo kloschtra zc wschitkimi m ocam i so pröcowac;! 3 nafcheje diöeesy. Z Budhschina. W poslenim czisle smy zabyli napisacz, zo je mesto assessora naschoho tachantskoho konsistorija zasy wobsadzene. ilkowy assessor je k. rycznik P a w o l S e y fe r t, syn k. sudniskoho (ham tm ana) w Scherachowje, knjeza itab Dobroschicam i. Z Budyschina. N a ss. S y m a n a a J u d y bu w tachantskim konsistoriju dotalny kanonikus a farar k. Jakub Knczank pschcdsyda naschoho tow arstw a, za kapitulara a scholastikusa powyscheny. Z B u d y s c h in a. W czera w otpolozi psched tachantskim konsistorijom synodalne a statne pruhowanjo kandidat duchownstwa k. A d olf B rend lcr z 'Oftviija. Z Budyschina. Nasche towarstwo je tez letsa protykn, w ot k aptanad uczmana wustojnjc spisann, w u dalo a pschedawa jtt po 2 l/2 n sl. W protycznym dzele je bjez druhim tez cyrkwinska protyka wschitkich serbskich w osadow. W zabawnym pschidawku namakasch najprjedy rjanc powjedanczko Bkuschka swjatojanska", hdzcz je w rjanym pschikladzc Powjcdane, tak spodziwnje B ö h pomoc posczcle. Z a hospodarstwo je tön kröcz nastawk wo khorosczach pczolow. Bjez wjele krötschimi powjedanczkami su wosebje zajim aw c: M a r ija, wuczek hrcschnikow; Proscherka; Zawiscze zda; Bkadre wusudzcnjo dweju skürzbow; Äijcmej dzela na cuzych hrechach; Kschesczanska mudroscz abo predowanjo psched rnbjeznikami. Nekotromuzkuli budze toho runja luby pschehlad europiskich krajow a wjerchow, taj tez zapisk duchownych a wuczerjow w Sakskej. P rosym y pscheczclvw naschoho

167 164 towakstwa, zo chcyli tute katholsku protyku prawje rozschsricz y na n ju W bnosch wobroczec^. Z Budyschina. K az slyschim y, su katholscy Luziczenjo nemskeje wokolnoscst (O stritza) peticiju za wobstaczo Luziskeju klöschtrvw hizo dopodpisali. Tez peticija katholskich S e r b o w so pilnje po wsach nosh a podpisuje. Prawje to s, to je znamjo kathoiskoho ziw jcn ja! P ö d la klöschtyrskoho praschenja pschindze n a sejmje tez swjeczenjo swjatych dnow k ryczam. S m y wczipni, kak wupadnje; ale tak w jele je Weste, zo m am y p raw o zadacz rune p raw o z protestantam i! B u dzem y widzecz, hacz budze zakon tez wo katholskich swjedzenjach ryczecz. S n ad z budze m özn e, pschichodnjc wjacy wo tejle wecy Pisacz. D erje, zo m am y Posvk; tak m özem y so rozrhczecz w o naleznosczach, za kotrez swetne now iny zanoho mesta nim aja! 3 Königshaina. Zandzeny tydzen besche Ktne wopomnjeczo swjeczenja naschest farskest cyrkwje. B o z u mschu dzerzesche z wulkej assistencu k. kanonik a farar J u n g e ze S c ite n d o r fa, swjedzenske predow anjo Pak k. dwörski kaplan M a a z z D rezdzan. Tez w naschich S erbach bliza so nekotre cyrkwinske letne swjcdzcnje a st czas na pschistojne swjeczenjo tajkich wopomnjenskich dnow m yslicz. Z Wotrowa. Nasch k. farar W e l s, kiz chcysche do Schwajcarskeje dla wustrowjenja jecz, je po lekarjowej radze nett w Drezdzanach wostak a bydli w tamnischej katholskej hojerni (khorej khezi). 3 klöschtra M arijneje Hwezy. N a ss. S y m a n a a J u d h zemrje nahle pschi wobjedze bela knjezna M a r t h a, rodstna z Czech. 3 B r u n j o w a. H rodow ski kaptan k. A. M ünster je zasy do Westfalskeje wotczahnyl. W ö n besche pscheczel S e r b o w a besche serbsku rycz z knihow lepje ryczec^ a pisacz nawuknyk, hacz nekotryzkuli schtudowanh S e r b. S k aw a jom u! 3 drezdanfkeje diöeesy. 3 Pirny. Pjatk 2 2. oktobra popoldnju pschijedzechu sakske M ajestoscze a Wysokoscst kral a k ra lo w a, prync J u r ij a prynccsna J u r ijo w a z W eesensteina k nam a wobhladachu scbi naschn now u katholsku cyrkej. Knjcjstwa zastupichu pod zwonjcnjoi» do cyrkwje, hdstz bn jim w ot k. fararja Krcczmera swjeczena woda podata. 'lia chorjc spewascbc so z pschcwodom pischczelow krajny Hymnus (khe'rlusch): N am krala zohnuj B ö h! " B jez tym wjedstsche k. farar wysokich wopytow arjow k w olta rjej, modlesche so psched wustajenym Najswjeczischim a w u dstli pschi spewanju kherluscha S w j a t y, swjaty, swjaty" pozohnow anjo. N a to wobhladowachu scbi kralowste knjcjstwa cyrkej, wosebje woktarny wobraz w ot zuatoho wustojnika Schw arze a krasne pischczele, kiz su w ot Jehm licha w Drezdzanach twarjene. W osebje lubjeschc so jim tez fa r a a schula. P o d zwonjenjom wröczichn so zasy do Weeseusteina. C.

168 165 Cyrkwinfke nowknki a powjefcze. Z B a r li n a. T u dy bu interessantny Proceß skönczeny. M a g n u s K nappe, prldat baptistow (protestantskeje sekty) besche w lon i na zeleznicy jedzo knizki rozdzelak, w kotrychz be katholska cyrkej hroznje hanjena. H dyz be na to d la kazenja pokoja bjez werywuznac^cmi wobskorzcny, zamolwjcsche so z ty m, zo njeje wuczeny m uz! W prenjej instancy bu do jenomesacznoho jastwa zasudzeny, kotrez bu w appellaciji na dwenjedzelske pouizene. Kassacija (zbehnjenjo wvtsudzenja) bu netto tudy psched najwyschim tribunalon! (sudom ) zaczisnjena. Z B a r li n a. Pschi wschim njemdrjcnju pschecziwo klöschtram (zasy chcedza wulku zhromadziznu dzerzccz) su sebi katholscy w otm ysiili, tcz we mescze B r a n denburg now y klöschtyr zakozicz z wustawom zu syrotki. Nemska. Katholska zhromadzizna we W isbadenje (w nehduschej Nassauskej) be w ot katholikow, bjcz n im i wjelc zem jan ow, w opytana. ilkycznicy na tej samej bechu tachant Heinrich z M a in z a, inspcktor a redaktor N iederm ayer z F ra n k fu rta, reznik Falk z M a in za a meschczanski radziczcr B a u d r i z K ölna. Hdyz be so wo wschelakich katholskich towarstwach rycza lo, w upraji so zhromadzizna za resolucije (wobzanknjenja) poslenjeje hkowneje zhromadzizny nemskich to» warstwow w D üsseldorfje. N ö m s k a. J ed yn duchowny pisa do Schlesische Kirchenzeitung" takle. W auguscze z. l. nadeüdzech w schpitalu w e wosebitej ftroč zöusku O. T., korraz so Po krötkim rozryczenju hako liwka katholska wupokaza. Hac; runje bĕ z derje katholskeje wosady, besche tv la pschez wjacyletne pschebywanjo hako guvernantka (wuczerka) w zidowskcj swöjbje, kotrejz be so z c^ekom a z duschn poddata, tak daloko pschischta, zo po swojim w uprajenju w ot 1 3 le t sein wjacy pola swjaloho woprawjenjn a 8 I?t ro cyrkwi byka njebž a zo mi,, hdyz ju na schtrafu liwkoscze we werje kedzbnu sczinich, w otm okw i: Z czoho dha wkscze, zo stej njebjo a h ela? " H aj zo by napom inanja w otbyla, zakaza sej w opytanja. T o la spytach z nowa ju wopytacz po nekotrym czasu a Proschach ju jenoz, zo by jeniczke stro w a -sy-m arija" zo m nu spewala. W ona to czinjesche a menjcschc so sm ejo, hacz dha m h slu, zo je w on a to zabyka. P o to m ryczach z njej w o wschödnych wecach. H dyz bech jej pschi wotkhadzc katholsku knihu kczitanju pozczil, besche z tym wschitko skazene. W on a wröczi m i tu knizku z pröstwu, zo bych ju z tajkim pschelutowak, pschetoz,,jeti by po tcjle knizcy schto, by w on a zatamana b yla." J a wostajich ju nekotry czas napokoj. T v la netto so jeje prjedy kochka khoroscz pohörschi. W on a dosta wulke bolosczc nutskownoho raka d la. J a zwazich sebi zasy w opytanjo. Z möznej pschecjelnosczu rjcknych:,,z dziwanjom na waschu skaboscz chcemoj so jenoz krökko jedyn wvtczcuasch m odlicz." T v la ledm abech zapoczak, zakaza sebi wona dalischc spewanjo, zo za najiepsche dzerzach ju wopuschczicz. Lzim horliwischo so za nju modlach. T o la w ona bu pschecy khorscha. D u z spyta druhi duchowny swoje abo po praw ym jeje zbozo. W o jcjc dotalnym zadzerzenju powuczeny, pröcowasche so w ön ze wschej duchownskej mudrosczu ju wobroczicz. W ona. joho pscheczelnje witasche a zdasche so. womjechczicz. T o la sköncznje zakaza sebi t e joho wopytanjo, haczrunje hodzina (schtund.a) jeje. smjercze so blizesche. N etto wobaj

169 166! B o h u o! machen m iloscje za wbohu zabkudzenu dusch» proschachmoj. T u so dopomnich, zo bcch nehdy czital, kak je jena zona wobroczenjo swojoho hruboho muzasebi wuprosyka, hdyz joho bjez joho wjedzenja do japoschtokstwa m odlenja (bratstw a pod ihm m jen o m, n ĕm jft: G ebetsapostolat) pschiwzac^ da a m odlitw u k böjskej wutrobje spcwasche. S p ytach tönte frčbf a zapisach tu khoru bjez jeje wjedzenja do japoschtokstwa m odlenja ze slubjenjom, zo chcu sam za nju, kaz dolho budze ziw a, közdodzensku modlitw u wuspewacz. A dzakowane böjskej wutrobje, to pomhasche. N a 1 3. septembra poda so m jenowany druhi duchowny k njej, spom ni n a blizkoscz jeje smjercze anapominasche ju z n ow a k dostaczu swjatych sakramentow. W o n a pschislubi, zo chce je nazajtra zadacz, ale njcpostaji hodzinu, kotruz chcysche hischcze pomjenowacz. A hlejcze, nazajtra 7 l/ 2 pöska sam a po meschnika. T u tö n nam aka ju na stölczku sedzo a za n im zadacu. Z dostojnym pschihotowanjom a z najwjetschej poboznosczu dosta wona s. sakramenty mrejacych a wröczi so k B ozej w utrobje, potomhacz be dvlhe leta wokoto bkudzila. A le besche tez najwjetschi czas. Z B o h o m w ujednana a zjenoczena zemrje tön samy dzen popotdnju w schesczich. Kajka radoscz be nad jeje wobroczenjo», a kajki tröscht jeje zbözna smjercz za n a s, z kajkej nowej dow eru na najswjeczischu toutrobu Jözusa a swjateje maczerje M a rije n a s n ap jeln i, mözecze sebi m yslicz. O zo bychu wschitcy czkowjekowje a wosebje wschitcy duchowni spöznali möc a dobrotu böjskeje wutroby Jezusa a njewoblakowaneje wutroby M a r ije! K hrowatska. W Karlowicach je serbski narodny kongreß (zhromad^izna), kiz m a nutskowne naleznoscze grichiskozjenosczeneje cyrkwje serbskeje narodnoscze zrjadowacz. Rakuska. W T r ie f t e zemrje psched nökotrymi njedzelemi zemjan R iv o l- te lla, kiz besche swerny katholik. B je z wschelakimi joho wotkazanjcmi sn tez telc: za jenu ramm cyrkej 2 0,0 0 0 schesnakow, za khudych w V enedig» 2 0,0 0 0, za ihudych w Triescze tez 2 0,0 0 0, kapucinskomu klöschtrej 1 0,0 0 0, wustawej hluchonemych we G oricy , dobroczerskim w ustaw am w Triescze 1 0,0 0 0, jcnej schuli , fundaciji za közdoletne stipendije 2 4 0,0 0 0 schesnakow atd. Turkowska. S u lta n nötko jara rjcnje czini psched kschesczanskimi wjerchami, kotsiz k njom u na ivopytanjo pschijedu, kaz pschccziwo srancözskej khezorcy, rakuskoniu khezorcj a druhim i. Ale pschi wschim tym tam aja kschesczenjo joho a wosebje joho zastojnikow knjezcnjo! Z R o m a. Tsjo anglikanscy (protestantscy)'duchowni su sein pschischli, kotsiz chcedza na dnju psched wotewrjcnjom koncila do katholskeje cyrkwje pschestupicz; jedyn z nich je w Jendzelskej hako spisowar derje znaty. Z R o m a. W jclc cuzych biskopow je hizo fern pschijelo a kaz so powjeda sn dotal jenoz 6 0 biskopja staroby, khoroscze a drnhich waznych w in ow dla bamzej pisali, zo pschincz njem öza. N a mesto wusluzenych wojakow su z cuzych krajow zasy now i pschischli, tak na pschiklad z Kanada w A m ericy. 3 R o in a. Kapkan B öd d in g h a u s z M ü n stera je sem pschijct a bamzej w mjenje tamnischich knjcnjow dar 1 0,0 0 0 to te n k wudawkam za koncil z adressu pschepodal. T ez z Francözskejc wjele darow pschikhadza k podpjeranju wjelc khudych biskopow, kiz z m issionow na koncil pschijedu.

170 167 J ta ls k a. M inisterstw o zada klerikacjow, w lecze rodzenych, do wöjska. Knjezerstwo jedna pschez swojoho w otpöslanca w R om je z bamzom dla pomjenowanja abo wuzwolm ja biskopow. F r ancözska. Z Lyona je pröstw a na swjatoho tootca, w ot duchownstwa a w ot mnohoscze swetnych pod p isan a, do R om a w otcschla, w kotrcjz so prosy, zo by so kc khwalbje B o z ej a kczcsczi swjateje M arije toc jandzclskim pow itanju ja skowomaj S w ja ta M arija " pschistajilo: V ir g o Immaculata snjcwoblakowana knjczna). Jcn d zclsk a. Arcbiskop M a n n in g je w jcnym swojich poslcnich predowanjow w Londonje zjawnje prajik, zo ledm a tscczina wobydlcrjow (kotrychz je tarn netto hizo pschez tsi m ilijon y) cyrkcj w op ytu jc, so m nohoscj tat mjcnowanych kschcsczanow njejc kschczena, zo je dziwich mandzclstwow zatosnje w jclc atd. Z Londonom so njcm enjam y! Amerika. B r a tr letsa pschcstupjenoho sudniskoho radziczerja B aum starka z Konstanza, Professor H crrm ann Baum stark na wysokej schul! we S t. Vouicsu je 1 2. septembra tez katholske werhwnznaczo wotpokozjk. W oboj staj Pschez swoje schtndije k spöznaczu wernosczc pschischkoj, kotrez je B o z a hnada zohnowaka a k zjawnomu wuznaczu dow jcdta! P o l n ö c n a A m erika. Netczischi Präsident zjenoczcnych statow, U lysses G ra n t, sluscha drje Po swojim werywnznaczu k M cthodistam. to la pokaznje pschi közdej pschilcznosczi swojn pschikhilnoscz k naschcj swjatej cyrkwi. T a t besche w ön pschitomny pruhowanjam we w ustawje jesuitow w G eorgtow nje a dawasche sam m yta pilnym wuczownikam. H dyz njedawno w P en n sy lv an ii p ola generala K aue pschebywasche, pscheprosy k sebi biskopow M u lle n a z E r ic, R y a n a z B u ffa lo a S h a m a h a n n a z H a rrisb u rg a, kaz tez abtötn W im m era a Seidenbuscha; w ön daschc tychle hosczow na extraczahu darm o k sebi dowjezcj. Pschi nawröcjenju dasche G ra u t w mescze S t. M a r y s zastacz a rozryczowasche so tarn z nekotrymi w osobnym i katholskimi. B iskop z diew-u orka pschiwjeze 1 2,0 0 0 dollarow Petrowoho pjenjezka do R om a. P o l n ö c n a Amerika. P o nowinach N ew -A ork T a d let je w zjenoczcnych statach (rep u b licy) netto 5 katholskich arcbiskopow, 4 0 biskopow, duchownych, 6 5 wyschschich schulow a sem in a ro w, sonnen tötn a 5 m ilijon ow katholskich w o- bydleri. W lecze besche tarn jenoz biskop, 5 3 duchownych a 6 5,0 0 0 katholikow. Afrika. N a 1 7. novem bra budze tak m jcnow ana Suezska abo egiptska wuzczina, pschez kotruz je F rancöza Lesseps n a akcije kanal w u r y t, preni kröcz w ot 6 0 ködzi (schifow ), na kotrychz budza w osobni hoscze egiptskoho mestokrala ze wschoho ftnžto, pschejedzena a swjatocznje w otew rjena. Kaz je znate, je täte wuzczina bjez dwkmaj m orjom aj bjez srjedznokrajnym a czerwjenym, w runej sinuzy pschez 1 6 m il dotha, kanal pak m eri netto 2 1 m il; hkuboki je znajmjenscha wschudzom 1 0 lochczi, tak zo möza wjetsche lüdze Pschejecz. N a wuzczinje nastanje tat nowe ziwjenjo, kotrez budje tez kschesczanstwu spomozne. Tak su tarn hizo katholski klöschtyr z w ustawom za syroty zalozili.

171 168 dtaleznofcze towarstwa. Sobustaw y na leto : kk M ichat Czunka z K helna; Iakub S ch o tt«z W udworja; Iakub Zarjenk z W udw orja; P etr Kokla z Wudivorja; M ichat B r y l z Ä ü d w o rja; Iakub B r y l ze S ta reje Cyhelnicy; Iakub Bjarsch ze S chunow a; Wörschla S ch. ze S e r n ja n ; M ichat W agner ze S m olic ; M arija Miczkec z Czornoho Hvdlerja. D o b r o w ö ln e dary: W. S ch. ze S ern jan 2 V, nsl.; P. T. 2 % nsl.; I. C. z R. 5 nsl. S m i l n e dary k dalewobstaranju: Petrow y pjenjezk wot H. S. 6 nsl. Cyrkwinski powestnik ;e ferbfkich wofadow. Z B n d y s c h i n a. K s c h c z e n i : M a r ija H a n z a, dz. dzetaczerja Beckerta z R a sc h o w a ; M a r ij a, dz. p rem ierleutnauta adjutanta A d o lfa S c h la b e r g a z 23.; E m m a N kartha, dz. w o jn a rja P e tr a Hasche z 23.; M ik taw sch, s. kraw ca M ik taw sch a N arczika j B. Z e m r j e t a : H a n a, dz. M iktaw scha K ahle z R a d w o r ja, 3 1 let. W e r o w a n a j : Ia k u b H ascha, meschczan a khezer z B. a H a n a P olan k ec z M n isch o n ca. Z Khrosczic. Z em rjeta, 2 4. oktobra: H a n a, dz. Jak u b a H örnika z W orklec, n im ale 2 5 l. Z R a d w o r j a. Kschczeni: M ic h a t, s. M ik taw sch a S c h o tty z R a d w o r ja ; J u r ij A w g u st, s. I u r ij a B jarsch a z K h eln a ; J a n A w g u st, s. M ik taw sch a C zorlicha z M e r k o w a ; P e tr, s. Ia k u b a H asche z R a d w o r ja ; M ic h a t, s. J a n a K öcze z B r e m - jenja. Z e m r j e t a : M a r ija A w g u sta, dz. I u r ij a H endricha z L u p o je, 1 l. 9 m. 3 tydz. W e r o w a n i : H a n d rij A w g u st D u czm a n ze S t o n e j e B orschcze, z M a - riju M escherjec z M e r k o w a ; J a n M ik el z K ukow a z A n to n iu P a w lin u R ychtarjec z K u p o je; J a n S c h r a m a z R a d w o r ja z H anu Kaschporec z M erk ow a. Z naktadom to w a rstw a ss. C y r illa a M e th o d a je w uschta a pschedaw a so ja 2 ' /, nsl. p ota kk. S m o le r ja a Pecha, kaz tez w expedicijach Kathvlskoho P ö sk a : % Katholsks protyka «M. ja H o n iju Sujicu f na leto C «pi5*» s* & a «* a, &«3 S ch tö z chce p r e n i a druhi letnik teje sam eje d osp oin oscze d la mecz, m öze jön dostacz. ^ W m jenje to w arstw a a k wuzitkej katholskeje w ecy p ro sy m y n alezn je w o rozscherjenjo protyki, dokelz smy töjschto ex e m p la r o w czischczecz d a li! W jetschi naktad, tunischa w ec; ale pschedacz so dyrbi! Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.

172 wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla d Methoda w Budyschiuje. li edaktor : M i c li a I (I <i r ni k. Cislo novemhra Lĕtnik 7. Katholfka eyrkej w Chinefifkejs Chiuesiske khezorstrvo je Uajwjetsche*) knjejekstroo na zem i; dokcl; Ina na 7 3,3 9 9 rjm tfacf) inilijonow roobybterjoro. K tutym pschiudt» hischcje kraje Mandschurska, M ongolska, T h ian, T ibet, Storea a Lieukhieuske kupy, kotrez drje ttlaja wosebitych, ate pod chinesiskim khezorout stejacych knjezerjow z 1 4 7,4 4 7 m tle m i a z 2 7 V2 m ilijouam i w obydlerjow. P o tajkim roopschija tute khüzorftroa tsecziiiu cyloho czlowjesuva na zem i.**) Dokelz je nowischi czas tez za katholsku eyrkej w tutych trajiuach wjetschu swobodu pfchiujesl, chcn wobflejenja a itabzije ja katholikow ro raüschej A siji blize rozeflajicz. 1. H izom we 1 3. a 1 4. letstotku buchn wot bantza Jttuocenca IV., kaz tez wot bam zow Hrjehorja X., Jatta XXI., Niiktawscha III., M iklawscha IV. a Klemeuca V. m issionarojo z rjada ftof. Franciska a D om inika do Chmesiskeje poffani, jo 61)4)1! tarn kschescjansku rouczbu predoroati. Jich pröcoroanja njebechu bjez piodow; Pschetoz zalozichu döjschto roojaboro, a w 1 4. letstotku bu arcbiskopski ftol we htownym mescze Pekingu zakozenh. Ale tuton rjany kczov kschescjanstwa bu skazeuy, hako knjejstwo L lo u g o lo w, kiz hacz botal taut tnjezachu, pschesta, a swöjba M in g, kotraz hischcje bo netczifchoho czasa knjezi, w 1 4. letstotku k knjezerstwu pschiubje. T uczi khejorowje wobzanknychu, Chiuesisku ro zanym zrojazku z roukrajom njcwostajicz a zanoho cuzuika bo kraja njcpuschcjicz; tohobla tez kschesczcmstwo a jich * ) K r a j a m a R usow ska hischcje w jele rojact), ale m jcnje w obydleri. **) N a zem i b ydli po nowischich powjesczach 1374 m ilijou ow cziow jekow, a to w E uropje m it., w A siji m it., w A fr ily m it., ro A m ericy 8 1 m il. a to A w straliji 4 m ilijon y.

173 170 wupschestrjenjo pschez m issionarow hnydom zakazachu. Wschitke pröcowanja katholskich m issionarow do Chinesiskeje pschincz, bechu podarmo, a közdy, kotryz mjezy, kiz buchn sylnje wobronjene, pschendze, du popanjeny a najböle sköncowany. Häkle za let po tutym njezbozownym zakonju bu katholskim m issionaram zas mözne, sczenjo werneje wery tudy predowacz poczecz, byrnje z wulkim i wobczeznosczemi. M jenujcy swjaty F rancisk us L av eriu s, hako be w Jndiskej a Japanskcj m ilijon y pohanow k werje ziwoho B o h a pschiwobroczil, poda so na pucz, zo by tez w Chinesiskej predowak. P osp yta drje joho portugalski najwyschschi kralowski zastojnik rat kupje M alakka, haezrunje kschesczan, ze wschitkimi srcdkami w o t toho w otdzerzowacz; ale zane predkstajenja, zane hrozenja, njemözachu swjatoho Franciska wotdzerzowacz. W ö n poda so, nim ale sam, rat lödz, a wnstupi w blizkosczi Lhinesiskeje rat kupje S a n c ia n rat kraj, zo by w ot jow do Chinesiskeje zaslupit. W e bozej w oli be hinak wobzanknjene. T u tö n japoschtol Jndiskeje dyrbjesche rat tutej sam otncj kupje, hdzez mkjesche psched woczomaj hörki fraja swojcje horccje zadoscze, swoje swjate ziwjenjo wobzanknycz. A le joho zadoscz, kschesczanstwo tarn z now a zaschczepicz, pschendje tez na joho potomnych rjadownikow. P o njewuprajitych a straschnych pröcowanjach radzi so nekotrym jesuitam srjedz 1 6. letstotka do Chi^ nesiskeje Pschincz a tarn japoschtolske dzelo z now a zapoczecz. S ch to z tehdom zanej mocy rat zemi mözno njebe, te hizon na sta let zanknjene w rota Chinesiskeje wotewricz, dospechu nekotsi khudzi katholscy m issionarojo pschez swoju wuczenosez a pöccsiwoscz. Z a krötki czas radzi so jim, zo w osobni Chinesowje a najwyschschi zastojnicy khezorskoho dwora kschesczansku weru pschiwzachu. A le wulke zadzcwki so jim pschi sich skutkowanju napschcczo stajachu. Chinesiscy khezorojo wobnowjachu pschikaznje, zo zadyn cuznik pschi smjertnej schtrafje do kraja njesme. H aezrunje tute krawne zakonje we cylej krutosczi wobstejachu, pschindzechu tola hacz do samoho Pekinga; wosobnje böchu to P. R icci, P. S ch a ll n druzh, kiz pschez wuczcnvscz polet samych khezorow rady widzeni bechu. Hischcze dzensnischi dzcn namakasch knihi, wosobnje w o astronom iji (hwezdarstwjc) a fysicy spschirodospytu), w ot tutych stawnych m uzow w bibliothekach wosobnych chinesiskich wuczeuych. Pschez swoje vism a a rozryczow anja dobychu w oni w Pckingu wjele ludzi, a to wosobnje najwuczenischich a najwyschschich zastojnikow, bjez tym zo sich towarschojo w nekotrych mjenschich inestach kschesczanstwo predowachu. Ale börzy postanychu hako najwjetschi napschccziwnicy pohanscy duchowni a wschitcy, kiz pschi pohanskich templach skuzby mejachu. Czi zbehnychu so sylnje pschccziwo kschesczanstwu a schczuwachu lud. W o t khezora bu z now a krucze pschikazane, zo dyrbi közdy, kiz kschesczanstwu pschistupi, hnydom k smjerczi wotsudzeny bycz. W e hlow nym mescze P ek in gu, hdzez m issionarojo we wulkej czesczi stejachu, drje tute surowc zakonje wuwjedzene njebuchu, ale w provincach zbehnychu so krawne pschesczehi kschesczanow. T ohodla mözachu m issionarojo tarn jenoz z kradzu skutkowacz. N ajböle kczejesche katholske missionstwo pod khezorom K angh i, kiz krön nastupi a w um rje. W ö n be lubow ar wedomnosczow a powoka hischcze wjac jesuitow do Pekinga a njcwobarasche tez w u- pschestrjenju kschesczanstwa. W e lecze besche katholska wuczba hizon we sydom provincach wupschestrjena a 1 3,0 0 0 katholikow bu naliczene. W e lecze besche

174 171 jich liczba hizon 1 5 0,0 0 0, kiz so w lecje na 3 0 0,0 0 0 pschispori. W e spoczatku 1 8. letstotka deiche tu na 5 0 0,0 0 0 weriwych a 7 0 jesuitow skutkowachu w Chinesiskej, pödla nich lez franciskanarjo, dom inikanarjo, augustinarjo a lazaristowje.'*) W o t romskoho stola buchn we lecze wysche tych hizom wvbstejachch biskopstwow, biskopske stoky w Pekiugu a N ankingu zalozene. P renje leta 1 8. letstotka bechu za tudom ne katholske m issiony jara njezbozowne. K rawne pschc- W h a n ja weriwych buchn wschednc. Jastw a bechu pokne kschesczanow, a kiz weru njczaprechu, buchn surowje czwelowani a sköncznjc smjerczi podaczi. W ysoey zastojnicy a samo sobustawy khezorskeje swvjby namakachu so leta dolho w jastwach a njebuchuli sköncowani, buch» do pnstych krajiuow zapvkazani. W ezo, zo mejachu europiscy m issionarojo najbölc czerpjecz a najwjetschi dzel w ot nich wum rje m artrarskeje smjercze. Tak woteberasche syla weriwych leto w ot leta. B iskopow je, kiz hako m artrarjo njewum rjechu, podlezachu khorosczam a starobje, a drnzy njemözachu so n a jich mesto stajwz. N a fönen 1 8. fetftotfn mejachu cji biskopowje, kiz bechu so hischcze w potajnosczi zakhow ali, közdy wjacy provincow pastyrscy zasta-- racz, t. r. krajiuy tak wulke, kaz wsche nemske krajc hromadu, a mejachu pschi tym husto jenoho europiskoho a nekotrych chiuesiskich meschnikow k pom ocy, kiz dyrbjachu so wyiche toho, njechachu-li morjcni bycz, pschcd woczim i pohanow piluje zakhowani d^erzec^ a jenoz z kradzu w nocy skutkowacz. Z o be wysche toho za katholske missijc tudy njewurjeknita schkoda, hdyz jesuitski rjad w o t bamza so tehdom zbehny, njetcjeba so naspomnicz. Jako mjenujcy zbytkni jesuitojo, kiz w Pekingu pschebywachu, ivvtemrjechu, pschindzechu föne 1 8. letstotka lazaristojo n a jich mesto. Dokclz pak buchu tuczi w ot khezorskoho dw ora böle a bble zdaleni, dha liczba karholikow jara woteberasche, zo w lecze jenoz 2 9 0,0 0 0 wuczinjesche, a to bžrfiu najbölc khudzi dzekaczerjb, dokelz bechu wysocy najbölc martrarskejc smjercze w um rjeli abo w otpanyli. A le najzrudnische czasy hischcze za Lhinesisku cyrkej njebechu n im o ; dokelz w spoczatk» 1 9. lctstotku je katholska cyrkej tudy bole schkodowala. W jele jich swoju krej za weru pschela. A dokelz be tu jara mako kschesczanskich duchownych, w ohlada uekotryzkuli czaö ziwjenja ledom jedyn kröcz duchownoho a nekotry z cyla zenje. Hischcze mejachu drie lazaristojo m M a ca o a na kupje P u lo -P in a n g francözscy m issionarojo seminary; ale te njemözachu wjele wuskutkowacz, dokelz bechu za mlodych Chinesow jara wotlezane. W e Europje buchu w tym czasu nim ale wsche klöschthrske rjady zbehnjenc a surow a w öjna knjezesche bjez lu d am i; tohodla slejesche jara zrudnje za chinesiske m issionstw o, a zdasche s o, zo je wschitka tnta krej podarm o pschelata. Ale B ö h zas pomhasche. W e lecze nasta Lyonske missionske tow arstw o," a tute wobroczi swoje skutkowanjo mjez druhim tez za podpjeranjo missionstwa w Chinesiskej. K tutomu tvwarstwej pschizankny so towarstwo swj. dzeczal- * ) Lazaristojo su zjcnoczenstwo duchownych za m issio n y, zakozene 1624 w ot (. V incenca z P a u la a m aja swoje m jeno w o t p riorstw a «klöschtra) sw jatoho Lazara we P arizu..

175 172 ftroo R zu sa," kiz so wosebje za to ftoro, zo so wustajene dzöcsi pohanskich stgrschich wnkschczija a w kschesczanskcj werje w oczahnn?) Liczba m issionarow w Chinesiskej so zas pschispori, a to wosobnje z rjada dominikanow, franciskanow a jesuitow. T u ch mözachu drje so, jenoz drasczeni kaz Chinesojo o Pod wulkim i straschnvsczemi tarn podacz, tola pak sebi to zwazichu, hacz runje nefotfi tu khrobioscz zc ziwjcnjom zaplaczichn, prjchi) hacz mözachn z cyka te najmjensche wusknikowacz. A lc fajfc naitjafadju tarn V Jen oz we jara m ato mestnach bechu wosady, kiz mejachn dnchownoho abo katechetn. N a druhich mestnach, hdzez bechu prjedy kczejace w osady b y le, njebesche nnic zbytk w ot nich Pytnycz, n a nekotrych potrjcchichu jenoz jcdnotliwe kschesczanske sw öjby, a dyrbjachu so tute jenoz skradzn wopytacz, za ujebychu pvhaui jich p y tu y li, hdyz so zana n ow a katholska w osada zas zalozi. H acz runje to jara pvmalkn dzesche, pschindze to la netk zasy wjac ziwjenja do tych hischcze wvbstejacych, abo z n ow a zalozenych wosadow, zo mözachu so nekotrc biskopstwa wobsadzicz. Wysche tej;u hizoni ponijeiiowaiieju a hischcze wobftejaccju sem in a ro w, w M a ca o a P u lo - P in a n g, buchn tez wyschsche wuczernjc za holczki w srjedziznje Chinesiskeje zakozcne. P ö d la so tez nekotrc zönskc klöschtyrske rjady na m issionstwjc wobdzelichu. T oh od la wilchm y tu spodziwiiu w ec, zo hacz runje hischcze te hrube zakonje wobstejachu, po kotrychz mejesche so közdy katholscy w eriw y sköncotoac& abo z kraja wupokazacz la krawnc pschcsczehanja tez zenje z cyla njepschestachn), tola zas kschcsczanstwo so rozsche'rjccz pocza. P o zarjadowanju starych wosadow mözesche so häkle na wobroczenjo pohanow m yslicz, a tute ujelnbjcsche pod netczischimi wobstejcnjcmi walke dobytki. A le tez tndy bu w ot B o h a prjedy poinhane, hacz sebi to nechtö nadzijesche. W e lecze Pschindze bjez Chincsam i a Jendzelczanam i k wöjnje. Chinesojo pschehrachu a pschi merje bu mjez drnhim wnczinjene, zo dyrbjachu 5 m estow zjawuom u wikowanju za wsche narody wotewrjcnc bycz. A w lecze bu hischcze bjez Francözam i a Chincsiskej zwjazk sczinjeny, zo möze so kschesczanska wera zjawnje predowacz, zo möze közdy C hincsa k tej samej pschistupicz, a zo dyrbja so kschesczanske cyrkwjc, kiz su w o t czasa khözora K augh i natwarjeue, ale precz wzate, zasy kschesczanam pschepodacz. T o l e drje bö khekra kroczel k lepfchomn! T o la smedzachu cuzy m issionarojo, kaz pscheknpcy, jenoz w tych postajcnych 5 mcstach zjawnje pschcbywacz. A lc nichtö njetrjeba sej m yslicz, zo buchn tute now e khöjorske zakonje wschudzom wobkcdzbowaue. Dokelz runje tute, kaz prjedawscha w ö jn a, bechu nowych njepschcczelow zbndstli. T ohodla w idzim y, zo börzy pv tym zasy krej kschesczanow zemjn barbi a zo so jaftwa pjelnjachu z kschesczanami. W e provincy Kwangsi bu francözski M issionar Chapdelaine z wjele druhim i chinesiskimi w eriw ym i sköncowany. Z toho so spöznaje, zo we nulskvwnej Chincsiskej, hdzez francvzske schttiki rucz njeskyschachu, wjele polepschene ujebe. Häkle now a wöjna, kiz wudhri, dokelz *) *) K az je zn ate, hroinadza so w uaschich wosadach za w vbej tutej kow arftw je w op ory, kiz m aja, kaz spöznajecze, jara wulki wuzitk.

176 - 173 chinesiski khezor horjeka pom jenowane zwjazki njedzerzesche, a w kotrejz Jendzelczenjo a Francözowje na njoho cjehnjechu, pschinjese wjac swobody za kschesczanstwo. W e lecze pobichu tuczi chinesiske wöjska a dobychu tez hkowne mesto P eking, tak zo dyrbjesche khezor z kraja czeknycz. Netk bu w er sczinjeny, a katholskej cyrkwi bu dospolna swoboda w cylym chinesiskim khezorstwje pschilubjena, a schtoz khezora samoho nastupa, tez hacz do dzcnsnischoho dnja swernje dzerzana. W ezo, zo z tym prajcne njcjc, zo bychu krawnc pschesczehanja, wosobnje we wotlezanych provincach, hdzez khezorscy namestnikojo k n jeza, cyle pschestake. Khözorska möc közdy czas n jed o sa h a, zo bychu hnydom so tajcy pscheslupikojo kruczc khostali (schtrafowalt). lpschichodn>e baic.) 3 nascheje diöcefy. 3 B u d y sc h in a. D zensa wudzeli nasch najdostojnischi knjez biskop Ludwik dwemaj m iodzencom aj subdiakonat abo prenju wyschschich swjecziznow. S t a j to k. A dolf B r e n d l e r z Ostritza a k. Jan H o r n i g z D rezd jan. Pschichodny schtwörtk dostanjetaj diakonat a sobotu presbyterat (m eschnistwo). Kaz slyschimy, wostanje k. A d olf B r e n d l e r potom hako pvm ocny duchvwny w Budyschinje a k. J a n H ornig pschindje za kaplana do S eiten d orfa pola Ostritza. 3 B u d y s c h in a. 3 P r a h i nam pisaja: W naschim serbskim sem inaru je le ts a je n o z 2 3 schtudowacych m lodzencow, bjez n im i l l S e r b o w, m jenujcy: G. I. Kubasch a J a n L a r a s z Lcjna w 3. lecje th eologije, Jakub Schokta z W o - trowa a P e tr L ipicz z Lubochowa w 2., J u r is C y z z N ow oslic w 1. lüc^e. G y m n a siu m w o p y tu ja : JakubSchkala z Khrösczic, M ich a l P e tr a n c z C zornec, F ranc M e r c z i n k z B elczec, J u ris N o w a k z Njebjelczic, Miktawsch P iw a r c (B r a u e r ) z W orklec a M ichak Knjezk z Krepjec Tez w Ä om otaw je schtuduje scdyn S e r b : J ö zef lteidler z K hrösczic, kiz je w najwyschschej klassy tam nischoho gym nasija. 3 B u d y sc h in a. T udom ne katholske to w arstw o rjemjesniskich (G esellen verein ) swjeczesche njedzelu 7. novcm bra swvj druhi zatozenski swjedzen w salach tselern je, kotryz besche w ot meschcjanskich a wjesnych jara w opytany. 3«poczatk swjedzeuja besche wjcczvr w schesczich. N ajprjcdy spcwasche chor dwaj spewaj pod wjedzenjoin k. mischtra A lm e rta. N a to besche prenja dziwadtowa hra, we kotrejz so hrönczko abo m otto tow arstw a" predkstajeschc. W tym w u- stupi jedyn rjemjesnik staroho czasa a jedhn now oho, kotryz sebi netczische katholske rjemjesuiske towarslwa k h w a li; tom u pschistupja potom czi tijo hraserjo, kiz te hrönczko woznamjenjeja a wuktaduja; preni reka w era a püccziwoscz", druhi dzelawvscz a pilnoscz" a tsecsi wjesokoscz a zort." P o to m besche swjedzenska rycz, kvtruz netczischi Präses k. tachantski Vikar D ienst dzerzesche. W on wustojnje wukladowasche hizo spomnjene hrönczko abo m otto a rozestaji, kak je tow arstw o tele swojc hrönczko abo m otto w bebn leta dopjelnjako a dawasche sköncznje htow nu rozpraw u. 3 Poslenischeje wuzbehujemy najwaznische powjescze. Budyschinske towarstwo rjemjesniskich je najwjetsche w Sak skej, ani drezdzauske

177 174 irinia tejko sobustaw ow ; pschetoz we pscherszku msjesche 6 0 tow arischow a 3 0 czestnych sobustawow. Z nich bechu 2 9 towarstwo wopuschczili, kotsiz jom u lernt na tym le dnju pschiskuschachu a dwaj beschtaj zem rjeloj. Cuzych rjemjesniskich, kotsiz su sobustawy tvw arstw a l'schtoz so pschez m ale knizki, kiz közdy z nich ma, dopokazuje), besche pschez B udyschin puczowako a pola p rä sesa (pschedsydy tow arstw a) towarstwowy dar (broaj slebornaj) dostalo. T ow arstw o besche cyte tĕto hacz do zandzenoho mesaca k. tachantski Vikar I. H e r r m a n n z wulkej pröcu n sweru tvjedl a pschi swojim wotkhadze do W o trow a netczischomu präsesej pschepodat. Zhrom adzizny bechu közdu njedzelu wjeczor w jenym hosczencu pod wjedzenjom präsesa, kiz jim wschelake powuczne pschednoschki dzerzesche, a wysche toho tez sobotu, hdzez so towarischojo samt zhromadzowachu. R ozwuczowane bu wosebje wo historiji (staw iznach), ryczi, geograsiji a we spewanju; netto maja zasy drnhe za ziwjenjo trĕbne wedomnoscze na rjad pschincz, zo by so wschitka schulska wuczba z czasami wobkruczika a po möznvsczi dale wjedka. Sköncznje dzakowasche so k. P räses D ienst tym knjezam, kiz bechu w towarstwje zastupow ae; pom hali abo je hewak podpjerali. Ne'tk sczehowasche druha dlcscha dziwadlow a hra pod mjenjom D o C ayennc", w kotrcjz dwanaczo rjemjesnisey wustupichu a wustojnje hrajachu. P o skönezenju tejele zabaw y, kotraz so wschem jara spodobasche, besche zhromadna wjeczer za tych, kotsiz cheychu wostacz; blsche pak sich wokolo Pschi wjeczeri buchn wschelake skawy abo pschipitki wunjesene a towarstwu tez rjana khorhoj slubjena, kotruz cheedza meschczanske knjeuje a knjezny wuschiwaez. C yty swjedzen wobzankny so z balom. Najw aznischa nowinka wo tym le khwalbyhödnym tow arstw je je Pak ta, zo je scbi trotte, kaz tajke tow arstw o w druhich mĕstach, na garbarskej drözy khezu kupiko, zo ujetrjebako wjaey Po hosczencach czahaej, ale zo by swöj towarschny born m eto, hdzez by so rjemjesniski mtodjcnc kaz doma czul a hdzez m aja tez tsi toza pschihotowane byc^ k pschenoeowanju pschipuczowaeych. H ospodarstwo abo kuchnju snadz w swojim ezasu mitoseziwe sotry na so w ozm u, kotrez bychmy tez heivak za khudych khorych ludy trjebali a rady sem p ow o la li! A le, lubi czitarjo, spomnjeny born njeje darjeny, wön pkaczi netto hizo toleri a ; trebuym wutwarjenjom a pschiprawjenjom pschindze na toleri. Kak dha möze tow arstw o tajku khezu kupicz, byrnje pjenjez njem eto? W one pjenjezy klepa abo chcych prajiez wo nje klapa p ola dobrocziwych a za w uziine wöey zahorjenych ludst. A dokelz so z wjele kamjenjow kheza n a tw a r i, hromadzi trotte darjenc kamjenje (pjenjezne dary) a tez pozezenc kamjenje. m jm ujey w udaw a pjeeztolerske akeije, kotrychz so közde leto neschto wulosuje a w uplaest. T ele akeije mbza so pola präsesa k. D ie n sta a tez pschezc mnje za blizkich a dalokich picheczelow dostacz. Wĕzo dzĕl danje ponjesu najenkojo wobydlenjow, kotrez tow arstw o wschitke za so njetrjeba; ale to la budze w one lozo a wjeselscho dychae;, hdyz jom u kamjeii pschewulkoho d oih a z w utroby panje! N etto sym wschitko pscheradzik" a bttbtt so wjeseliez, jeli m i pschileznosez daeze, wasche smilne wutroby pscheradziez t. r. na Pjenjezne dary za tow arstw o tudh kwitirowacst D u z skönezu z pscheezom, kotrez pola sobustaw ow tvw arstw a hako postrowjenjo a wotmolwjenjo na tajke postrowjeujo plaest: B ö h zohnuj ezestne

178 175 rjernjeslo! B ü h je zohnuj! (G o tt segne d as ehrbare H andw erk! G o tt segne e s! ) Redaktor. Z B r u n j o w a. jiotot) duchow ny, kiz je hako hrodowski kaplan z W estfalskeje fern pschischol, reka k. W y lem C ra m er. 3 drezdzanfkeje diöeesv. Z D r e z d ^ a n. T u d y je so 1. noveinbra kalholske tow arstw o swjateje C äcilije zakoziko, kotrez chce wosebje pschistojny a pschihodny eyrkwinski wjaeyhtösny figu rirow an y s p e w, gregorianski choral a kherluschny spöw spechvwacz. Pschedsydstwo wnczinjeja: k. kaplan M aaz, k. dwörski organistäretschmer, a k.wucser S p e r ling. S o b u sta w y sn wukonjace (ausübende) abo spewarjo a potom podpjeraee. Lötny pschinoschk je toter, z czimz so lokal (s a l), hdzez so spewarjo w nwuczuja, tez noth a knihi atd. pkacza. W tu khwilu wuwjeduje tow arstw o spew na westych njedzelach w e nowomeschczanskej cyrkwi, pozdjischo budze drje so tez w dwörskej cyrkwi styschecz dacz. W uzitnc by byko, hdy bychu we wschitkich serbskich wosadach nascht knjeza wuezerjo cyrkwinski spew spechowali a w nim rozw uczow ali. Nehdzezkuli so rjenje njespewa! K az je b ylo, tat dyrbi wostacz" njeje pscheey derje prajene! Tez by rjenje byko, hdy bychu knjeza wuezerjo we swobodnych njeporuczenych konferencach hrom adn stu p ili, a za wschitke serbske katholske w osady a cyrkwje jene choralne knihi zcstajeli, zo bychu so khertusche Po ezasu wschudzom jenak a to derje spewake. W lutherskich wosadach su prjedy tez wschelako spew ali, hacz su sköncznje psched letam i schtyrjo wuezerjo hromadu stupili a now y,.c hor a l -M clod ien b u ch " zestajili. Z tajkim zhromadnym skutkom bychu sebi knjeza wuezerjo wulki dzak zastuzili! Z Lipska. R jedselu 1 4. novem bra besche tudy koncert k w uzitlcj katholskoho tow arstw a s. Bincenca, hdzez nekotsi wosobni spewarjo a spewarki z tudom - neje opery (dziwadka) sobuskutkowachu. Cyrkwinske nowinki a powjescze. Nemska. P o porucznosczi pruskoho krala su so w joho krajach 1 0. t. in. na Lntherowym narodnym dnju poboznoscze a pröstwy za luthersku cyrkej stake. Nemska. Bajerske m inistcrstwo njeje m ission jesuitow we Eichstädtu dowoliko. Z Wina. Sköncznje zalozuja tudy a w druhich mestach khezorstwa katholskopolitiske towarstwa, kotrez m aja praw a cyrkwje psched swetnej wyschnosczu a w zjawnym ziwjenju n a starosc^i. D o t a l besche,,lib eraln a" (swobodom yslna) strona pschez swoje towarstwa tarn jara m öcna. Schwajcarska. W B e r n je je sekta tak mjenowanych Jrvin gian ow abo japoschtokska cyrkej", kaz sebi samt rekaja z ceremonijcmi, kiz su katholskim podobne, a z duchownstwom tak mjenowanych wuczownikow, japoschtolow, jandzelow a arcjandzlow. N jedaw no czekny jedyn tychle jandzelow do A m eriki, mjenujcy jedyn czasnikar (staroserbski: urmachar); swoju mandzelsku a dvlh (5 0,0 0 0 frantow )

179 176 wostaji ton janb^et boma a bruhoho jaubzela" zöusku a neschto pjenjez wvtwjeze sobu do now oho wötcnoho kraja. Z djabotskej wuskocznosczu wjedzesche tonte janb^el khubych lubzi zjebacs! Tajkich bziwnych janbzelow je boscz na swecze, nie jm oz w Am ericy! Z R om a. Z közbym bniom pfchikhabseja cuzy biskopja. Pschihotowace d M za foncil su hotowe a wuczinjenja kommissijow pschebklabuja so Po rjabu bamzcj. kiz je közby bzen wjacy hobzinow pschehlabuje. W behu koncila bubza tez nekotre swjatoprajenja. F r a n c ö z s k a. P o poslenich zapiskach je w tutym khezorstwje 3 7,1 0 7,2 1 2 katholikow, 8 1 6,6 1 9 protestautow, 8 9,0 1 7 zibow a 2 2,7 8 6 wschelakich bruhich w erow abo ujewerow. Rusowska. W P etersd u rgu su pschi kathvlskej cyrkwi s. K hatyrny schesc^o predarjo, dwaj pölskaj, bwaj nemskaj a dwaj francözskaj. dtaleznofcze towarstwa. S o b u sta w h n a leto : tt (schtoz je w poslenim czisle pism ikistajer pscheskoczil a z a w in o w a ll M ic h a l S c h o lta z W u d w o r ja ; M ik law sch M e lk z K ukow a; nilynk S c h liz ze B u in ja r n j e ; Iak u b K ral z W eten cy ; kheznik Ia k u b B r a u e r z B u d ysch in a; M ic h a t C y z z W o tr o w a ; M ic h a l S c h o lt a z K onjec; J a n K raw c z T ru p iu a, khebetar M ic h a l B erk z R a d - w o r ja ; M a d le n a W a w rik ow a z R a d w o rja ; M ic h a l S c h w e jd a z Khrösczie. N a Iřto z a p la c z i: M. S c h. z K. ' S m i l n e d a r p k d a lew o b sta ra n ju : 1 tö tet za bam za pschez k. äöerneva z Khrösczie z n a p ism o m : T e dusche twojich w e r iw y c h W e czisczu hischcze czerpjacych W um pj J özu a jim daj T am börzy widzecz bozi raj." Z nakladom to w arstw a ss. C y r illa a M eth o d a je w uschla a pschedawa so za 2*A nsl. p o la kk. S in o le r ja a P jecha, kaz tez w expedicijach Katholskoho P L sla a p ola ktam arjow, kotsiz m öza ju közdy czas pschez n a s lunischo dostacz: S Katholska prvtyka U * za H ornju Luzicu f na leto S ch tö z chce p r en i a druhi Ietnif teje sam eje dospolnoscze d la m ecz, m öze jö n dostacz. W m jenje tow arstw a a k wuzitkej katholskeje w ech prosym y naleznje w o rozscherjenjo protyki, dokelz fm y töjschto c x e m p la r o w czischczecz d a li! W jetschi n aklad, tunischa w ec; ale pschedacz so dyrbi! Cjischczal L. A. Donnerhak w Budyschinje.

180 w udaw auy w ot towarstwa S S. C yrilla a M eth od a w Budyschinje. Redaktor : M i c h a ł H ör n i k. Čisło deceiubra Lčtnik 7. Slowo k rozpomnienju za Serbow. S t a r i R o m scy, kotsiz buchn z makeje zhromadzizny nekotrych pastyrjow po czasu najmöcnischi lud a najwjetschi knjeziczerjo, mejachu p schislow o: C o n c o r d i a p a r v a e r e s c r e s c u n t, d is c o r d ia m a x im a e d i l a b u n t u r (Z pschezjenosczu m ale wecy rostu, z njepschezjenosczu najwjctsche rozpaduu). W o n i mejachu prawje a su pschez looolctnewobstaczo jich kralestwa wo tym so pichepokazali. Lubi serbscy krajenjo! Bky drje n im am y tele pschistowo, ale joho prawdu smy tez hizo czasto nazhonili. Naschi wötcojo su zhonili, kajka to w^rnoscz je, zo z njepschezjcuosczu najwjctsche wecy so zahubja. M y, jich ujcmuozy potom nicy, smy w najnowischim czasu wjacykrocz zh on ili, a nadzijamy so hischcze böte zhouicz, kak z pschezjenosczu m ale ivecy rostu t. r. kak smy, haczrunje je u a s m a to, ze zhrom adnym skutkowanjom hizo nekotrc spomnjenja hödne wecy dokonjeli. J e trjeba, pschiktady pom jenow acz? D opom ncze so na skladowanjo za wotpalcnhch wc G ottlcubje. J a m vhl powjedacz, kak jara je tonte rjany skutk wysoko poslajeuym knjezam so lubil, a z kajkcj czesczu w on i hizo tohodla na S erb o w spom inach». P om yslcze na lonsche sktadowanjo za swjatoho wöt^a, a kak su potvm wulke wukrajnc now iny a czasopisy tohodla khwalobnje wo Serbach ry czeli, kotsiz snadz hewak njcwjedzachu, zo su S e r b ja na sw^cze. D a le smy sebi pschez pschczjcuoscz a zhromadne pröcowanjo m er w obstarali pschecziwo nadpadam jenych zuatych now inow. A netto najnowischi skutk nascheje pschezjenoscze peticija za nasch klöschtyr z wjacy hacz p od p ism am i? T a ma dospolny a pschepokazacy wunoschk a wuzitk. Kak dha to? Naschi njepscheczelojo netk derje wjedza, zo jich hlvs pschecziwo klöschtram Po prawym niczo njepkaczi, dokclz woni z cyla zane prawo nim aja, wo naleznosczach katholskeje w ery sobu ryczecz. Tohodla be pschi jich cykej wulkej harje jenoz te

181 178 w otpohladanjo, zo bychu so kathvlikowje rebellscy sczinili. S ch toz chclm ra d wotstronicz a po prawje wotstronicz njem özachu, to b u dza, tak myslach to o n i, kathvlikowje dobrocziwje a htupje jim wotstronicz pomhacz. H aj notti zjaw nje prajachu: wy katholscy, sczincze zapoczatk z peticiju pschecziwo klöschrram, nascha pomoc njebudze w am pobrachowacz. N a to sm y netto z peticiju za klöschtyr z wjacy dyzli z p o d p ism a m i* ), w otm okw ili. Dokelz tooni to prawje derje wjedza, su tez, kak so slyschi, za najlepsche dzerzeli, zo bychu seöi fiasko (n jeporadzcnjo) zalutow ali, swoje cyle w otm yslenjo puschczicz a klöschtry na pokoj w o - stajicz. Dokelz Pak nasche w otpohladanjo bycz njemöze, naleznoscz, kotraz je w o m erje, bjez potrebnoscze do wojowanja pschinjescz, je nascha derje Pschihotow ana Peticija, kaz so dale slyschi, w tu khwilu a d a c ta pokozena a budze jenoz teh dom na sejm do D rezdzan w otpöslana, hdy by to la neschto tajke tarn k ryczam pschischko, na czoz so z peticijemi pschistuschnje w otm olwi. Hdyz m am y tajkele pschiklady psched w oczom aj, schto nasche pschezjene a zhromadne skutkowanjo zam ozc, schtö sebi hischcze zweri, nasche k atholsk e zh r o m a d ziz n y a druhe pröcow anja, z kotrymiz chcemy mysliczku za pschezjenoscz a zhromadnoscj wubudzicz abo wobkruczicz, za njewuzitne, haj za smeschne wuprajicz, bjez toho zo by pschestat, katholski S erb bycz, kaz so sluscha? A hdy by nechtö pschez to hischcze wo wuzitnosczi tutych naschich p röcow a- njow so pschepokazacz nochcyt, snadz möza czasy a podawki pschincj, hdzez budze jom u lubo, zo su druzy z tajkimi wecami zapoczatk sczinili, prjedy hacz je w ön sam jich wuzitnoscz a potrebnoscz spözttal. Z o w prjedawschim czasn tajkele wecy njebechu, njesme nikom u pschiczina (roina) bycz, je zaczisnycz abo hanicz. H dy bychmy so tajkoho praschecz chcyli, czohodla wjacy runje tak n j e h o s p o d a r i, kaz joho nan abo dzed je czinik, dha by nam zawescze w o tm o lw il: dokelz su so czasy pschemenile; schtöz chcyk netko hischcze tak hospodaricz, kaz tehdom, tön njeby do prldka pschischot a by zhubjeny b yl." H aj tak je tez tudy. Czasy su so jara pschemenile. S ch to z Bĕ prjedy njewuzitne a njetrebne, to njeje netto bjez wuzitka, ale je d o b r e, pod westymi wobstejnosczemi tez treb n e a budze to Po czasn hischcze böle. Sch töz dopokazmo zada, pohladaj n a Bajersku a na to, schtoz so tarn netto podaw a. B y w Bajerskej dobra wec pschi wölbach na sejm dobyla, hdy by runje wjesny lud krucze hrom adu njedzerzal a by dha k tomule hrom adudzerzenju pschischto, hdy by so tak wjele t o w a r s t w o w igzakozilo a tejko ludow ych zh rom ad zizn ow njedzerzako, w kotrychz buchu ludzo wo zjawnych naleznosczach * ) D okelz je w Sakskej katholskich S e r b o w, müzesche peticija lochcy Wjele w jacy podpism ow m e c ;, hdy besehe ]. wschudzom a 2. wot wschitkich wotrosczenych podpisana b y ta, kaz bescke P o s c l p ro sy l. Pschi tajkich wecach h la d a so jenoz n a m nohoscz p od p ism ow, nie na p o w o l a n j o abo sluzbu p o d p iso w a r ja! W ysche toho njeje peticija do w s c h e ch w osadow s la n a. I e l i budze w opraw dze hisckcze n a sakskim fejmje too zbehnjeuju abo w cbstaczu k löschtra ryczane, zestajimy hischcze jenu avressu za budysku a radworsku wosadu a postaram y so w o podpisma. Redaktor.

182 JL79 derje powuczeni? A hdyz chcyt nechtö prajicz, my njejsmy Bajerscy t. r. nas njeje tak wjele, dha woslanje tola pola nas runje tat werno kaz pola»ich, zo pschezjenosc^ s y ln i a zo Pschez pschezjenoscz tez m ale w öcy rostn. P. Jnnocenc. Z tutym nastawkom smy cyle pschezjene a pschejemy, zo by so derje rozpomnit. Sm y njedawno dleschi wuftojny nastawk wot k. wuczerja H. dvstali pob napismom: Zatozcze katholske towarstwa!" We wschclakim naslupanju su tarn podobne mysle wuprajene, kaz mamy w hornischim naftarotu, a sköncznje je namjet stajeny, kotrohoz wozjewjenjo smy na khwilu wotstorczicz za dobre spöznali, dokelz chcemy prjedy hischcze z nekotrymi duchownymi so rozryczecz a tez nowy sakski swobodnischi towarstwowy zakon (Vereinsgesetz) woczakacz. Redakcija. Katholfka eyrkej w Chinefkfkej. lpokraczowanjoy II. Katholska cyrkej je so tez wot toho czasa w Chinesiskej khetro rozscherila.*) Cyle khezorstwo, njeliczimy-li te kraje, kiz drje Chinesiskej siuscheja a letny dawk khezorej placzih dhrbja, je do 20 japvschtolskich vikariatow rozdzelene, kotrymz runje tak wjele biskopow predksieji. Wot tutych maja nekotsi jenoho biskopa hako koadjutora k pomocy. Tam a sem drje su so pschez pohanske zbezki abo europiske schczuwanja napady na katholske cyrkwje a jich stuzownikow stalc, kiz druhdy k tomu wjcdzechu, zo buch» duchvwni a wosadni martrowami a tez morjeni a cyrkwje spalcne; tola bechu te skerje wina k rozscherjenju katholskeje wery, hacz zo bychu ju podtiöczicz mähte. Wschudzom nastawaja nowe wosady a pohani pschindu z czrädami, zo bychu kschcsczanstwo na so wzali. A hacz runje nam, hdyz je netk swoboda kschesczanstwu dobyta, ludy protestantscy missionarojo wschoakich wuznaczow napschcczo skutkuja a naschn weru na wsche mozne waschnjo *) W ot toho czasa, hacz je posleni wer kschesczanstwu dospotnu swobodu bat, su tudy tez protestantscy missionarojo wschelakich wuznaczow skutkowali. Z jcnych aktow, kiz buchn wöndanjo wot protestantskeje strony w Schanghai wozjewjene, dzelimy sczehowace sobu: W januaru 18G4 te m Chinesiskej 105 protestantslich predarjow wschelakich wuznaczow, bjez nimi 7 chiuesiskich; druzy bechu Europiscy a Amerikanario. W em mejachu stacije w Kanton, Hongkong, Ewatow, Amoy, Forchow, Ningpo, Hangkow, Chasoo, Tangchow, T iertsin, Peking a Schanghai. Tym pomjenowanyni predarjam pomhaja hischcze 348 chinesiskich katecheiow a 20 mtcdych Chinesow so na predarstwo pschihotowachu. W oni su tam 59 cyrkwjow natwarili a maja 44 schulow a 19 penfionatow. Liczba kschesczanstwu wot nid) wobroczenych Chinesow so 1864 na 1974 duscht stajr Tola te pismo psäiispcmni, zo je jich najslerje ; dokelz chce nekotre missiony swcje statistiki pschipostate njebechu. Wysche toho bechu woni hizon wudali a rozdzeldi 700 knihow wedomnostnyd) 9 5,0 0 0 staryd) testamentow, 4 4 6,0 0 0 uowyd) testamentow, 1,1 2 7,6 7 5 traktatow a 61 periodiskid) nowinow. Etudes relig. bist. et lit. par les Peres de la Com p. de Jesu s. Janvier 1868.

183 ISO h an ja, je jich skutkowanjo d otal nam mako schkodziko: dokelz naprjedy su w oni bjez sobu njepschezjeni, swarja jedyn na druhoho a schtoz jedyn w uezi, druhi zachsnje; k druhom u w on i najböle jenoz we wulkich mestach preduja, hd^ez europiscy konsvlowje pschcbywaja a hdzez so zanych nadpadow bojecz njetrjebaja. T o- hodla tez tehdym, hdyz hischcze krawne zakonje w Chinesiskej pkaczachu, zadyn Protestantski M issionar tudy widzecz njebĕ. A wysche toho m a katholska cyrkej pschez sta tet pschelatu martrarsku frej pucz pschihotowanh a dowerjenjo lu d a. Kak je so katholska cyrkej w Chinesiskej hacz do dzensnischoho dnja srjedz wschitkich zadzewkow rozscherila, dow olam sebi sczehowacy pschehlad podacz. Pohladajmy najprjedy na htowne mcfto Peking a provineu Petscheli. We Pekingu mejachu katholscy w zandzenym lctstvtkn 4 cyrkwje. Wot tutych steji hischcze jeita, mjenujcy prjedawscha kathedrala. Wona brje be jara wobschkodzena, je Pak hewak jcna najrjenschich cyrkwjow. Wona bu netk katholikam zas pschipokazana, kaz tez lezownoscze, hdzez bcchu prjcdawsche tsi katholske cyrkwje stake. Hdyz kschesczanske wöjsko pschi poslenjej wöjnje dobyczerscy sem pschiczeze, bu w tutej cyrkwi dzaknc T e D eu m a dzerzane. Mtk je wona za biskopsku cyrkej postajena. Na tych druhich tsjoch mestnach, hdzcz bechu prjedy cyrkwje, so nctk w makych khapakkach kcmsche dzerza. We lccze 1867 bu rjana nowa cyrkej wot pekingskoho biskopa Monti natwarjcna a pod wulkimi swjatocznosczemi, na kotrychz wysche curopiskich zapöslancvw tez tsjo wysocy zastojnicy chincsiskvho khözora dzöt bjerjcchu, poswjeczena. Kak je so liczba katholskich tudy pschisporita, spöznaje so ze sczĕhowacoho. Hdyz ne'tczi^chi biskop Akouli w lccze 1886 do Pekinga pschindzc, be tu 350 weriwych; w pschcdmcstach a wokolnosczi bĕ jich hischcze 659, kiz buchn dotal wot lazaristow a nckotrych chincsiskich nicschnikow duchownje zastarani. 9tctk liczimy w 5 cyrkwjach 8000 wosadnych. We zandzenym letstotkn bechu tu tez 3 katholske kerchowy, kiz pak buchn cyle zapnsczene; tez wone su zas katholikam wotslupjcnc. Wot leta 1863 wobsteji tudy klöschtyr mikoscziwych sotrow, kiz maja höjernju, hdzez wjele stow khorych zastaraja, syrotnicu a wuczernju za holczki. We lccze 1856 bu wot japoschtolskoho stoka provinca Petscheli do 3 japoschtotskich vikariatow rozdzetena. iltetko su tute: 1. Pekingski vikariat ma netk dweju biskopow, 10 curopiskich a 20 chinefiskich meschnikow. Wysche wschelatich wuczernjow wobstejitaj tudy dwaj duchownskej scnnuaraj. Rjany hrvd bu wot khczora lazaristam wotstupjeny, zo moza tarn mi ssiouske schule zakozicz. Wc ivokoknosczi tez na nckotrych wsach a mestach wjetsche a mjenschc wosady wobsteja. rtiujwjctscha w Tintsin, hdzez maja miloscziwe sotry tez klöschtyr, do kotrohoz su 20 mkodych chincsiskich knjeznow zaftupile. Wot nich wobstara so tez höjcrnja, haptyka a dwe syrotnicy. 2. Japoschtokski vikariat w ranischim Petscheli je hizon wjele pschecziwnosczow pschetracz dyrbjak. Lud wopokaza so jara njepscheczclscy zmysleuy pschecziwo missionaram a bu wot mandarinow (wysokich khezorskich zastojnikow) hischcze böte k tomu schczuwanh. Nekotry kröcz buchn missionarojo cyle wurubjcni. Tola je tez netk lepjc, a liczba katholikow je so wot 3800 na 8200 pschisporita. 3. dtajböle Pak je katholska cyrkej w 3. vikariacze, k potdnju Petscheli,

184 181 roftfa, hdsez biskop A nouillc knjezi. T u dh je pschecy wjele katholskich byko. W e lec^e naliczi so sich , kiz bechu so hizon n a 1 4,0 0 0 pschisporili. L o la je tudh wjele krawnych pschesczehow byko a 7 2 chrkwjow bu spalenych. Hako zapkata bu netczischomu biskopej za nje w ot chinesiskoho khezora wulki hröd w mescze Tschingtingsu darjeny. W e tutym je netk sem inar, syrotnica, wuczeruja a khapala. Z a jene leto (w lecze ) bu tu wotrosczenych kschczenych a lych, kiz so kschczency pschihotowachu, be Pschez 1 2, W jele pagodvw (pohanskich te m p lo w ), bu do katholskich chrkwjow pschetworjenych a do leta bu na 4 0 nowych chrkwjow a khapakkow twarjenych. T o la pohanscy popja su wjacy kröcz ludzi pschecziwo kschesczauam naschczuwali, a krawne zbezki, hdzez krej kschesczanow bözesche, bechu zrudne sczehwki toh o, a besche to czim zrudnischo, dokelz m andarinojo k tom u z wjesokosc^u pschihladowachu. T o la tarn biskop ze swojim i 12 europiskimi a 1 5 chinesiskimi meschnikami bäte z bozej pomocu skutkuje. 4. W e japvschtokskim vikariacje Scl^antong be prjedy jara wjele kschesczanow; tola w lec^e besche jich jenoz hischc^e w ostalo; dokelz su runje jow kschesczenjo najböle podczischczowani byli a to hacz do netto. Hacz runje je jim pschez now e zakonje swoboda slubjena, je tola mato lepje. A le pschi wschitkich hubjenych wobstejenjach je liczba weriwych pschiberaka. W e lec^e ž tudh katholskich kschesczauow a katechumenow. T utön vikariat m a khapakkow, 1 9 wulkich cyrkwi, 1 sem inar a 2 9 w uczcrnjow, kotcez pod 2 biskopom aj, 5 europiskimi a nekotrymi chinesiskimi meschnikami steja. 5. Japoschtokski vikariat Schaust dosaha hacz k M ongolskim pomjezam. Krawne pschesczehanja su tudh wjele schkody naczinile; ale pschez to runje wjele dobrych kschesczanow wnczek pytachu, zo bychn so w tndomuych wulkich horach wukhowali. Nekotsi, kiz njebuchu k smjerczi, ale zapokazanju do M ongolskcje wotsudzeni a tarn wotwjedzeni, tudh zas k nam so pschinamkachu. W e lecze bu wotrosczenych kschczenych. Cyky vikariat liczi 1 biskopa, 3 europiskich a 1 6 chinesiskich duchownych, a 1 3,8 3 2 kschesczanow, kiz m aja 1 sem inar, 8 cyrlw jow, 2 7 khapakow a 1 4 wuczernjow. 6. Japoschtolski vikariat S chensi, kiz provincu toho mjena a krach M o n g o l- skeje w opschija, je nett dzĕleny, a M ongolski dzel je psched krötkim za wosebitu japoschtoksku präfekturu Postajcny a B elgiskim m issionaram pschepodaty, w ot kotrychz hizo dwaj w ihm krötkim czasu smjerczi podlczeschtaj. Wysche pschesczöhanjvw pschez pohanskich zastojnikow maja tu kschesczenjo wjele w ot rubjeznych m u- hamedanow czerpjecz. T o la jc so psched krötkim tez tu wulka now a katholska wosada zalozila. W e cylym vikariacze liczim y 2 3,0 0 0 kschesczanow, 8 0 khapalow a chrkwjow, 1 sem inar a 5 w uczernjow, kiz pod 1 biskopom, 6 europiskimi a 1 7 chinesiskimi meschnikami steja. (P sch ich od n je b ä te.)

185 182 3 nafcheje -iöcefy. Z Budyschina. Zondzenu njedzelu wopuschczi n a s nasch najdostojnischi knjcz biskop Ludwik, zo by so w utoru rano z D rezdzan do R o m a na koncil po- M. B ö h zdzerz joho strowoho a daj jomu zbozownje domoj so wröczicz! Z B u d y s c h i n a. M esto budyskvho tachanta na sakskim sejmje w Drezd^anach budze netto k. kanonikus kantor fp o f f m ann zastupowacz. Z B n d y s c h i n a. Zandzcnu sobotu je nasch hnadny k. biskop w tachantskej cyrkwi duchownsku swjecziznu wndzelit k. Adolfej B r e n d l e r e j a k. J an ej Horniges. Z B u d y f c h i n a. Psched nckotryiui dnam i je netto w vtm otw jenjo pschischto na list w u b je rk a k p fc h ih o to w an ju z a l v z e n j a c y r k w j e w C z o r - necach ab o B a c zo n ju." W one nta so po flow je pschetozene takle: P otom hacz je wo Waschich julija t. l. pschepodatych statutach a wo W aschim predkwzaczu na pozadanjo wysokvdoswjne klöschtyrske knjejstwo w M a rijn ej Hwezdzc.hako patronatstw v so w uprajito, a wysche toho tez wysokodostomy knjez kanonikus a farar Iakub B a r th w Khrvsczicach slyschany byt, njekomdzi so podpisane tachantske konsisrormm, netto pod t y m wuinenjcnjom swoje zjawne pschizwolcnjo tam nym w ot W a s pschcpodatym ftatutam (pschirunaj czislo 1 4. Pöska) a tam nom u wot W a s dofpejownoinu, najprjedy na wobstaranjo k zalozenju nowejc cyrkwje w B a - c^onju abo Czornecach trebnych sredkow ztozenornu wuköncej wuprajiez, zo 7. spomnjcnych ftatutoro te pscheinenjenjo dostanje, zo pozdzische postajenjo mesta, hdze m a projcktirowana (w otinyslcna) cyrkej twarjena bycz, w e dorozymjenju tych pschi dzelcnju wosady iührösczic po cyrkwinskim prawje wobdzclenych jeniczcy ordinariatej (t. r. tachantej) so zawostaja. T e samc sköncznje nj^zapvmnja, wubjerkej za joho khwalbyhödne B o h u spodobne pröcowanjo S w o je pokne pschipöznaczo w uprajiez a najlepschi wunoschk (E r fo lg ) pschecz. W Budyschinjc na tachanlslw je, 2 3. novembra Tachantskc konsislorium tarn. pudw ik F o r w c r k, biffop, A d m. e c c l. a tachant. Potajkiin smemy nett nasch z h r o m a d n o s erbski kathol>ki sknlk zapoczecz. B u dzcm y title naleznoscz pschccy w obhladow acz hako toj.fu, kotraz pod pjeru wschitkich serbskich wosadvw zada. 'Jřic jenoz n a tych m y jlim y, kotsiz netto we wokolnosczi projeltirowanejc cyrkwje b y d la, ale tez n a pschichodnych, kotrymz mözem y z tym duchownu dobrotu wopokazacz. T ez czi, kiz su netto wobsiejace cyrkwje tw arili, njcjsu jenoz za sebje samych to w u w jed li, ale tez za n a s a za da- lokich potomnikow, kotrychz njejsu zna!i. T a t dyrbja czi m yslicz, kiz su daloko w ot Czornec abo B aczvuja a w druhich wosadach! A ro bh to la dziwno b y to, njedyrjeli wschitcy katholscy S er b ja ze zhrom aduym i m ocanti cyrkej zatozicz m oc. W jele mjenschc a khudiche wosady su to same za m ö h ti! P ren ja wec netto budze, zo so w blizschim czasu wobjerk zhrornadzi (to tych dnjach rozpösczele so pscheproschenjo) a pvtom stanu so hortne a pisowne prüstwy za wuprajene w otm yslenjo katholstich S e r b o w. D a j B ö h zb ozo! Z B u d y sc h in a. W pastyrskim liscze nömskich biskopow wozjewjena poboznoscz zapocznje so, kaz je tarn prajene, 8. dzen decembra a dzerzi so kaz sczeho-

186 183 wacaj bnaj, 9. a 1 0. becembra dopoidnja a popokdnju; czas bnbzc za közdu w o- sadu w ot jeje knjcza fararja Pvstajeny. Tez pschispomina so, zo sinebza so te tsi pöstne bnl) k bobyczu wotpuska na tsi wschelake tybzcnje rozbzelicz. Z M a r i j n e j e H w ezby. D zen 2 5. novem bra bu M a r i j a ^ u r e c z Lupoje p o la R abw vrja bo naschoho konventa bowjebzena, zo by w swojiui czasu hako laiska sotra klöschtyrske sluby wotpokozita. M o n a besche prenja, kotraz so Po nahlej smjerczi njebarono zcmrjetejc sotry M a rth y k zaftupjenju wozjewi a bu hnybom pschiwzata. Njech so tez pschichobnje, hbyz jena knjezna wum rje, hnybom wozjewja, kiz chccbza raby bo klöschtra zastupicz. P o to m bubze pschecjo lu b si, po kotrymz chcebza wjaey S erb ow k ow w naschim klöschtrje mecz po möznoscsi börzh bopjelnjene. Pschiwzata je tez hako chorska sotra M. M. B u r e c z Jasency, kotraz pak byrbi so balischoho wuwuczcnja bla na bleschi czas bo Czech pobacz. Potajkim je letsa netto pjecz Serbow kow bo naschoho knjeznjacoho klöschtra zastupito a hischcze schesta ma pschiwzaczo slubjene. T o je prawje zohnowane leto! Cyrkwinske nowinki a powjefcze. B a j e r sk a. Pschi poslenich wölbach je katholska strona bvbyta, bokelz je so lub wschubzom horliw je na nich wobbzelik.. Katholska strona nochee niczo wo zaftupjenju bo poknöcnonemskoho zjenoczenstwa wjcbzecz. Z P r a h i. T u b y du k. M a tij S e b la k, biakon a w ot oktobra katechet a prebar pschi cyrkwi swjatoho H a w ta wöndanjo hako rekrnta krajneje w obory k w öjsku zabany a je tez wojersku pschisahu wotpokozic^ byrbjat, hbyz beschc prjeby pokbra hobziny z bruhimi rekrutami zanknjcny a wschelake njcpekne rycze slyschecz nuzow any byl. W on bostanje pschichobny mesac meschniskn swjecziznu. Kh^zvrstwo stupa bo stopow italskoho kraleftwa! Z K r a ko w a. Krajne subnistwo je netto Proceß pschecziwo prebkstejiczerkomaj klöschtra karmelitkow zastajicz byrbjako, bokelz zanu w inu wotsubzcnja teju knjeznow njenamaka a tez statny wobskorznik njeje pschecziwo tom n protestirow al. T a cyla hara tcje zanknjenjc knjezny bla" beschc potajkim pobarm o; jcnoz za winskc zibowskonemske now inh besche tr ftita, bokelz chcychu z lib eraln ym i" keklijcmi kebzkmoscz w ot znntskownoho hubjenstwa khezorskcjc konstitucijc z tym i n ow yini zakonjem i, wo kotrez skoro nichts njcrobzi, worwobroczicz. N jezbozowna knjezna B o r b o r a Ubrykec je pschecy zasy za khoru na buchn spöznata a wostanje we wnstawje za njewuhojnych bkubnych. D opokazane je n ĕtfo, zo su lekarjo w swojim czasu w klöschrje hizo w uprajili, zo zabyn srebk ju wustrowicz njemöze. Z R o m a. K oncil bub^e na tele waschnjo w otew rjeny. N a 8. becembra zhrom abza so wötcojo koncila ran o w sebmich w konsitorialnym salu nab nutskhobvm bo cyrkwje s. P etra. B a m z zastupi kam * P o to m pönbza w processiji a V e n i C r e a to r S p i r i t u s spewajo bo koncilskoho sala (kotrohoz pschihotowanjo na 1 2 0,0 0 0 frankow ptaczi) w cyrkwi sam ej. T a m bubze karbinal P atrizi B o - zu mschu a po jeje skönczenjn arcbiskop P a ssa ra lli taczanfku wotewrjensku rycz bzerzecz. N a to poklaknu biskopja po rjadu pscheb bam zom, kotryz cytn zhromabsiznu po-

187 184 zohnuje. S ek retar fo n cita, biskop F eh ler, pscheczita netk bamzowh wotewrjenski befrei, wo kotrymz so börzy wothtosuje. Sköncznje wupraji bamz koncil za w o- tewrjcny. W czasu processijc zwoni so w Rom je ze wschemi zw onam i a kanöny tseleja z jandzelskoho hroda. Ranischa J n d is k a. P od zakitom jmdzelskoho knjezerstwa zakozichu b elgisch jesuitowjc we Kalkutta wulkotny wustaw, kotryz swjatomu Francej Paverskom u poswjcczichu. T ön samy wopschija schule za tukrajne a cuze bzeczi, kotrez prjedy m alo wuczby bostachu. Jich pröcowanja su so tak berje rabzike, zo jim protestantske kujezerstwo netto wschu möznu pobpjeru poskicza, zo bychu swoje zohnow ane skutkowanjo pschcch böle rozwijccz m öhli. Jich kollegium m a 3 8 sob u staw ow, bjez nim i 18 meschnikow, 8 katechetow a 12 pomocnikow. R an ischa I n b is k a. T u knjezi htöb a cholera. W G u a lio r o zemrje za tsi njebzele 3,0 0 0 lubzi a w Am ritsiru mreje w pscherezku kösby bzen czlowjekow. W Kalkutta je jich w auguscze 2,0 0 0 zemrjeto. Naleznofcze towarstwa. Sobustawy na teto : kk kubier Jakub Schelc z Rvzanta; 303. pschekupc Jakub Hornik z Zkadworja; 304. Diichat Pjekar z Tobroschic; Jakub Wencel z Dzeznikec; 306. Michal Schejda ze Schunowa; Mikiawsch Lebza z Nowoslic; 308. Michal Zarjenk z Ralbic; 309. M ichat Kumer z Hazka; 310. M ichat Manjok z Peskec; 311. mtynkowa Khata Serbinow a z Nowoslic. N a leto 1868 zaptaczi: 358. M. B. z R.; M. W. z R. D o b r o w ö ln e d a r y : Sch. ze Sernjan 2,/ 4 n sl.; P. T. z R. 2 '/2 ; I. C. z R. 5; M. Pjekar z Dobroschic 5 nsl. Cvrkwinski powöstnik ze serbskich wofadow. Z B u d y sch ina. K schczeni: Marija Theresia, dz. kublerja Jana Schustera z Budestec; Handrij Ernst, s. hejtmana Handrija Horaka z Wulkoho Wjelkowa; Emil O sw ald, s. piwarca Pöhle z Mnischcuca; Emil Herm an, s. schtrymparja Bjedricha Ricdela ze Zidowa; Franc, s. zankarskoho Alberto (zasy f ) i Haüza Sidonia, dz. kublerja Michata Mtynka z Dalic. W e r o w a n i: Jakub Hotbik, cyrkwinc z Radworja a Btadleua Knbaükcc z Khelna; kowarski mischtyr a wobsevzer Jakub Wawrik z Khrösczic a M arija zwudowjena Schusterowa z Belezec; J a n Schneider z Jaseńcy a Hana Justec z Belczec. Z e m r je ta : M arija, dz. khezkarja M ichata Zybarja z Hrubjelczic, 32 let. Z naktadom towarstwa ss. Cyrilla a Methoda je wuschta a pschedawa so za 2 '/2 nsl. pvta kk. Smolerja a Pjecha, kaz tez w expedicijach Katholskohv Pösta a pola klamarjow, kotsiz möza jn közdy czas pschez nas tunischo dostacz: Katholska protyka za Hornju Lnzicy na SchtLz chce p r e n i a d r u h i le tn ik teje sameje dospotnoscze dla mecz, möze jön za 6 np. dostacz, kaz daloko zbytkne cxemplary dosahaja. Czischczal 1. A. Dormerhak w Budyschinje.

188 wudaw any wot towarstwa S S. C yrilla a M eth od a w Bndyschinje. Hedaktor : Michal Hornik.. Č is ło d e c e m b r a L ĕ łn ik 1. Katholska eyrkej w Chinesiskej. (S k ö n ezen jo.) 7. W e japoschtolskim vikariaczc H upe njejsu hischcze krawuc a jara czczkc pschesczöhi hacz do dzensnischoho dnja cylc pschestatc, a to w osebnje, dokelz jow zbezkarstwo uapscheczo khezorej leta dolho knjczcsche. Tolci je w nowischim czasu ricschto lcpje; pschctoz frnncözski konsul w Hauken kschesczauow sylujc zakita. W ot leta je so wjclc nowych wvsadow zaloziko, a (iqim t) uetk 1 6,0 6 3 katholikow, kiz pod biskopom z 1 4 curopiskimi a 1 4 chincsiskimi meschuikanii stcja, a kiz maja 36 khapalow, 1 sem inar, 1 kollcgium, syrotnicu a döjschto wuczernjow. 8 ) Japoichtolski vikariat H u n a n je z prjcdawschiin jcnajkc czcrpjcuja m el. Häkle w ot je nch'chto inera uastako, a jeua nowa katholska wosada je so w ot toho czasa zatozicz m ohla. Liczimy uetk wysche 2 curopiskcju 11 chinesiskich duchownych, kschesczanow, kiz maja 9 cyrkwjow, 1 sem inar a 4 wuczcrnje. W e 1 7. letstotku be so w P a rizu woscbity seminar za m issiony z a lo z il, kiz dyrbjesche wosebje m issionarow do dalschich ranischich lrajinow Asije slacz. Czile duchowni su tez w ot let fern tute ze sweru w obstarali. W e wschitkich krajach, wotjudiskejc hacz do K orea, Mandschurskejc a Japanskeje sn w oni missionske stacijc zakozili, kotrez su ze swojim potom a ze swojcj krewju pkodzili. P ohladajm y na missiony, kotrez su czile japoschtolscy muzowjc w Chiucsiskcj haez do uetczischoho czasa zakozili a w obstarali. Trjechim y sich w najczoplischich krajinach Chinesiskcje, kaz w lodowych krajinach Mandschurskejc. W osobuje skutkowachu w oni w proviucach Setschuen, U ünan, Kueitschcu, K uangsi, Kuangtong a Veaotmtg. 9. P ro v in c y Setschuen, A ü nan a Kueitschcu wuczinjachu hacz do leta jrdyn wulki japoschtokski vikariai. W e n im su czile muzojo hacz do tamnoho czasu wjele za kschesczanstwo bobyli a wulke w osady zakozili, su pak Icz pödla wulkc

189 186 cherpjenja pschetrali, wjele w ot nich je swoju krej za w eru pschelako. A le tohvdla so w on i njedachu wottraschicz. Pschi wschitkich pschesczehach syla kschesczanow pschiberasche. T u to be tez toitta, zo buschtej w l p rovincy 9)iinan a Kueitscheu w ot romskoho stola za wosebity vikariat postajenej a provinca Setschuen bu do tsjoch japoschtolskich vikariatow rozdzelena. Kak je katholska w era pschi wschitkich pschesczehanjach we runje pomjenowanych krajinach pschiberala, widzimh z pisma biskopa D esflech e s, japoschtokskoho Vitara w ranischim Setschuen. P o tutym namakachu so we l w provincach S c - tschucn, U ü n au a Kuetschcu 1 biskop, 8 europiskich a 3 0 chinesiskich duchownych a w scminaru namakachu so 4 0 mlodzencow. W e lecze namakamy we 5 vikariatach tychle 3 provincow : 8 biskopow, 4 0 europiskich m issiouarow a pschez 5 0 chinesiskich duchownych. W e 6 seminarach nainakamy pschez mlodzencow, kiz so na duchownstwo abo wuczerstwo pschihotuja. Z o czerpjenja m issionarow, kaz z cyka kschesczanow w Chinesiskcj könca nim aja, sczehuje z toho, zo w uajnow i- schim czasu tubl) m artrarjow w ohladam y. T a t bu we l M issionar B achal z tsjomi now ow eriw ym i po wulkim czwelowanju k smjerczi wotsudzcny a morjeny. W e ranischim vikariacze Setschuen be liczba kschesczanow we l w ot 1 8,0 0 0 na 2 1,0 0 0 pschirostla, a hako pschez Pekingski m er kschesczcujo wjctschu swobodu dostachu, pschipadowachu jow le cyle wsy k naschej w erje; w jenym lec^e so jich na 1 5,0 0 0 pschcwobroczi. A le to zbudzi hnew pohanow, a wosobnje bechu tudy pohanscy schtudcnczi, kiz zbezk napschcczo kschesczanam zbudzichu. C y le wsy, kiz bechu kschesczanstwo na so w za le, buchu spalene, cyrkwje spow alane a wjele kschesczanow sköncowanych a kotsiz njebuchn m orjen i, b^chu na proscherski kij pokazani. W osobnje sledzachu njepscheczelojo za europiskimi m issionaram i. M issio n a r E yraud dyrbjeschc so m esacy dolho zakhowany dzerzecz, a kaz pschez dziw czekny jim, kiz joho wschudzom pytachu. M ission a r M a b ileau Pak bu popanjeny a 3 0. augusta surowje m orjeny. T ez w provincy Kueitscheu mejachu kschesczenjo hischcze psched m alo letam i krawne pschesczehi pschetracz; dokelz so tez tudy pschiwisarjo pschibohow rozzkobichu a so pschccziwo katholskej werje zbehnychu. W e jan buchu tudy m lodaj kschcsczcnaj, kiz beschtaj so za wupschestrjenjo kschesczanstwa staraloj, a m loda kujc'zua, kotraz hako katechctka skutkowasche, pschez mjecz m orjeni. T osam o sta so w juliju , hdzez buchu dwaj sem inaristaj, domownik semiuara a jcna kschesczanska sluzow nica m orjeni. W e fcbruaru dobychn sej M issionar N ccl, jcdyn wuczcr a jene m loda wuczerka, kaz jcdyn druhi kschesczan martrarsku krönu. J im bu wschitkim kschesczanskoho werywuznacza dla na wotsudzenjo wyschnosczc h low a wotczata. Pschez krutu pschikaznju z P e - kinga a pschez uowoho dcrjezmyslenoho mestokrala bu dalschomu krejpscheleczu föne sczinjcny, a katholska w era mozesche so wschudzom zjawnje predowacz. T u te pschewobroczenjo zm yslenja wyschnosczow mejesche zwjeselace sczehwki. C zi, kiz naschu w eru pschiwzachu, liczachu so börzy Po tysacach. W e poslenischich 3 letach su pschez wulkich wsow a wulka mnohoscz mjenschich kschesczanstwo na so w zali. T ez we w jele mestach su kschesczanske w osady uastale. W jele chrkwjow su so natw arile, a wuczernje a syrotnicy so zalozichu. W jele wsow je biskopej F au rie

190 187 pagody pschepodalo, zo bychu so do cyrkwjow pschewobrocsite. T ez su w jele w o- sobnych m andarinow katholske wörhwuznaczo wotpokozili. W e hkownym mescze Kueitscheu su m issionarojo, po porucznosczi khezora, radnu khezu generala T ien a, kotryz be poslenje krawne pschesczehanja zawinyk, hako zapkatu za naczinjenu schkodu dostali. W o n a je netk do syrotnicy pschetworjena, a pödla na b laku, kiz khezi sobu stuscha, budje so nowa kathedralska cyrkej twaricz. Liczba tych, kiz su so poslenischich letach kschesczanstwu pschiwobroczili, wuczini pschez 2 0 0, W provincy K uangsi njebe w ot let wjac zadyn katholski meschnik byk, jako M issionar C hapdelaine we l sem pschindze a kschesczansku w eru predowacz pccza. W ö u dobu tez za leto pschez p o h a n o w, kiz so kschesczanstwu pschiwobrocsichu a nekotre make w osody so zakozichu. Ale netk zbehnychu so pschibohvwscy. H izon we febrnara buchu Missionar a nekotsi pschcwobroczeni psched sudnistwo stajeni a surowjc m artrow an i. J en a mkoda wucjerka pödla zcmrje. M ission a rej a jcnom u wuczerjej bu hkowa w otru b an a ; druzy jcczi dyrbjachu po wnstatych m artrach dokhe czasy we jastwje w ostacj. W o t toho czasa njcje m issionska stacija za s w obsadzena. Tez w provincy K uangtong mejachu m issionarjo hacjj do nowischoho czasa wjele czerpjccz, doniz tez jim pschez pschedobyczo K antona a Pekinga polozenja naslachu. Kschcsczcnjo wobsedzachu w starschich czasach w K antona 9 cyrkwjow a 1 5 w provincy. T u te buchu wschitke w krawnych pschesc^hach zaniczene. H ako zaptatu je khezorske knjezerstwo netk m issionaram prjedawschi hröd mestokrala I c h a d a r ito, zo by so tarn wulka kathedrala tw a rila. N a 8. decembra bu pscvez biskopa G u illem in a w pschitomnosczi mestokrala, dwcju chincsiskeju genernlow a druhich wysokich zastojnikow, zaktadny kamjen k njej potozcny. H arz runjc m a kschescjanstwo netto wjac sw ob od y, budze to la dokho trac, prjedy hac'z budza kczejace w osady zas zhromadzenc. A le zo tez kschesezenjo, byrnje sw obodne zakonje Plncza, tudy we merje ziw i bycz njem öza, pokaza nam sczehowacy podawk. N a 2 1. decembra (h l. A nnalc l ) nadpadnychu pohanjo sarske wobydlenjo a khapalu w Lueitscheu, ranichu m issionara a spalichu khapalu. T a sa m a bu tez psched dwem aj letom aj runje tak zaniczena; dyrbjesche so Pak Potom na khösty tamnych njepscheczelow z n ow a n atw aricz. Pschi ihm zbezku bu kschesczanow ranjenych a 8 bu sich morjenych a cyka w osada rozehnata. Tez khapakka w Pake bu pvzdzischo spalena. W o t wyschnoscze drje so lubjesche, zo budjetcj khapakcy na khösty tych zbezkarjow tw arjenej; alc budja w on i swoje stow o dzerzecz m öc? A hdy budze naczinjena schkoda zarunana, to B ö h w e! T o la na tute zrudnc powjescze hischcze neschto zwjeselacc podam. W e lecze bu wotrosczcnych kschczenych, a dwe nowej mestnje buschtej znkozenej, mjenujcy w Lentschan, hdzez je w o t m issionara J o li n o w a w osada zalozena, a w L in lh a n, hdzez so khetra czröda pohanow pschez katechetu na kschczencu pschihotuje. W o t tntych pohanow buchu hizon 3 0 do syrotnicy w Kantonje pöskani. N a kupje S a n c ia n buschtej k czescsi sw j. F ranca Taveriskoho dwe rjanej khapali natwarjenej, jena na tym blaku, hdzez je sw jaty zem rjel, a druha srjedy tost); Pschi poslenjej je tez wuczernja a wobydlenjo za m issionara. N a 4. hapryla z. l. bu

191 188 ta druha roe pschitomnoscsi wulkeje m n o h M e ludst z K autcm a, Jong-konga a M ak ao mot biskopa G uillem iua poswjeczena. W M andschurskej m a ja m issionarojo z druhim i pschecziwnoscstmi wojowacz. Dokelz je kraj jara m afo w obydleuy, fu wosady jara daloko rozpjerscheue, a möza so jm oz czezko w op ytow acz, dokelz % Ufta kujezi tudy uajsurowscha zym a. Tez je tu wjele rubjezjuych tartariskich zjenoczeustwow. T o la je so kntholska wkra w tutych pustych krajinach rozschsrika. Japoschtokski o ita r ia t, kotryz cyty kraj w o - pschija, liczi weriwych a m a swoju srjedstuu w cyrkwi swjateje M a rije, hdze'z biskop bydli Pschiudzemy nett k tym 3 japoschtokskim vikariatam w provim ach Kiaugsi, Tschekiang a H o n a n. T u te provincy bechu hacz psched krötkim w ot w öjftrooto njepscheczelskich rebcllcrjow a rubjeznikow dothe leta wobsadzene a nim ale cyle zapuscstne. T ön le czas be zastaranjo w vsadow jenoz ze strachotu ziwjenja mo^ue. N a wobroczcujo pohauow so z cyka myslicz njehodzesche. T o la w ot dw eju let fern je so tez tudy ueschto polepschiko. M je n u jcy, dokelz su wosobue sraucözske a jendzelske wöjska tfjejorej p om h ali zbezkarjow wuhnacz a zbicz, su tez u^tk m issionarojo widzeni ludzo. H a lo zarunanjo ze wschelalu naczinjenu schkvdu je knjezerstwo m issivnaram tutyw 3 prov-ncow nekolre lezownoscze a ueschto pjenjez b a rito. W e közdym vikariacze skutkuja pod jeuym biskopom nekotsi europiscy a nekotsi chinesisch duchowni. N ajlepje steji w provincy Tschekiang, w o- sobnje na kupje Khusan a mescze N in g p o. W e tutym mescze bydli bislop a je hizom tw a r kathedrale zapoczak. Tez m aja tam mikoscziwe sotry höjernju ; apotheku a syrotnicu a wuczeruju za röluikow. Tez tw a r i so tam rjaua katholska cyrkej. W e lecze bu Missionar Berchere, kiz besche w H iem ong notou kschcsczansku w osadu w ot duschow za lo z ii, z dw em aj m todym aj kschesczanomaj do jastw a wjcdzeuy a pschcz dwe ujcdzeli na wschelake waschujo czwelo w au y a cyky pschebily. P o to m buchn na zadaujo jcudzetskoho konsula w S a w t a o zasy z pohanskich rukow w um ozeni W e japoschtokskim vikariacze F olien skutkuja schpauiscy dom inikanarjo hizou w o t Ist hako japoschtoksiy m issionarojo. T u to u vik ariat wopschija hacz do uetka proviucu tohosam oho m je n a, kotraz je jena z najwaznischich provincow chincsiskoho khözorstwa, dokelz je tudy jara wjele fabrikow, a wulku kupu F orm osa. W ot l^ta 1631, hdzez pom jenow ani m issionarojo skutkuja, hacz do uowischoho czasa su czile m uzojo njewurjekuite pschescsthauja a hubjeustw a w u - tracz dyrbjeli. H usto buchn kaz dziwje zw erjata h on jeu i, a hdyz jich popanychu, buchn do jastw a cstsnjeni, a sköucznje m artrow an i a m orjeui, w najlepschim padze z kraja wupokazani. A le pschcz nowych m issionarow abo pschez t o, zv so w upokazani mjelc^o wröczichu, buchn mestna zas wobsadzene. T a t su czile japoschtokscy m uzojo hacz do dzensnischoho dnja tute stacije zdstrzeli, a m aja netf, schtoz krajiny! pokdnju nastu p a, dospoknu swobodu. W e krajinach k poknocy drje hischcze so husto pschesczehanja stau n ; nie we poslcuischich letach je so sraucüzski pöskanc közdv kröcz kjchesczanvw zakitak, a hacz runje mözesche morjcnych za s ziwych sczinicz, dostachu to la m issionarojo najböle zarunanjo za prjedawsche w urubjenja. M issija

192 189 - n a kupje F orm osa, fottajj bu zako^ena, atc w o t H ollan d san ow jant* q en a, te znow a do rjada stajcna. Japoschtolski vikariat F olien liczi 2 bi«skopow, 1 4 europiskich a 1 0 chinesiskich meschnikow, wschitcy dominikanskoho rjada a 4 0,0 0 0 weriwych. W vbydlerstw o je m ilijonvw. W e lecje w um rje tudy 5 m ission arow martrarskeje smjercse, mjez n im i P etr S a n z, kiz be pr^»ii biskop tarn. Hako buchn w on i jecsi w za csi, be wulke me'sto F vgan n im ale csiscze kschesc^anske. jie tf je tarn w o t l fern rjan a cyrkej a fem inar, a tez khetra w o- sada. Tez we l bĕ w tutym vikariacze wulke pschesczehanjo, cyrkwje a m issionsle dom y buch» wurubjene a spalene, a biskop L a r p en a -D ia z, wösym dzesatlötny schedziwc, dyrbjesche so w lesnych schkalobach wukhowacz. C y ly D ifatiat je do 6 wokrjesow rozdzeleny: F ogan, Fotscheufu, H in g h o a, L hiangchiu, T h ia n g fu a kupa F orm osa. Küzdy wokrjes m a swoje w osebite stacije. SBe- mescze F olheufu steji ja ra rjan a kschesizanska cyrkej, kiz deiche prjec w zata a je nelk pohanski tem pel. P rö co w a n ja, ju zasy dostacz, bechu hacz dotal p vd arm o; to la bu kschesczanam wulki kruch trnja hako zarunanjo darjeny. T a m tw a ri so hizon w obydlcnjo za m iisio n ara, a pozdzischo budze tam tez cyrkej tw arjcn a. N a kupje F orm osa, fij w mkstach a wsach pschcz m ilijon w obydlcrjow liczi, bu P. Franc z ktokami zatselcny a P. Ludwik M u r o pschcla krej za kschesczanstwo. Pjeczoch m issionarow wjed^echu we lecze fanatisch H ollandscy do jastwa we B a ta v ia Jesu ilo w je, kotsiz, ka'z hizon w spoczatku spom nich, su pschez z najhörschim i wobczeznosczemi japoschtotjke dseta tudy w o b sta ra li, su tcz w nowischim czasu za s do m issionstw a w Chincsijkcj zastupili. W osvbnje skutkuja w on i w ot leta we provincom aj Kiangsu a N yan h oej z h low nym mestom N ankin g. T u tej provincy liczcschtej w l pschcz 7 4 m ilijo n vw w obydlcrjow, wezo najböle pohauow. W e prjedawschich czasach stejachu pvd Nankingskim i biskopami m nohe a rjane kschesczanske w osady. A le w one su so pschez njesmilnje krawne pschcsczehi, kiz sta let tudy lnjczachu, nachöle cyle zh u b ili, abo tola tak rozvjerschili, zo ju jcnoz tam a sem m ale zbytki w ostali. W e lecze bu hischcze tu 6 0,0 0 0 kschesczanow namakanych, kiz Pak najböle w skradznych mestnach bydlachu, a njebe tohodla zane m ale dzeko, tute zasy namakacz a do w osadow zhromadzicz. T o la jesuilow je pröcu njelutowachu, a pschez sich pröcow anja buchn na wjele mestach now e fary zatvzenc, khapaiki natw arjcne a wuczernje w otewrjene. W lec^e namakachu so w tu lym vikariacze 2 sem inaraj, 1 kollegium, w u czern jow, w kotrychz so wosvbnje wjele pohanskich dsecsi rozwuczuje, a 2 syroln icy. W e poslenim aj so wjele w ot pohanow wustajcnych abo pschcdatych dzöczi kschesczanscy w oczehnje; tak bu w tam nym lecze pschez d^eczi na tute waschnjo zaslaranych. Lic'zba kschesczanow be hizon na 7 3,0 0 0 pschirostla. Jako nett tam straschna w öjn a w u d y r i, wobstarachu jesuilow je w mescze S ch a n g h ai h öjernju, hdzez bu ranjenych wschelakich w uznacsow w othladanych. Nekotsi dzöchu hako p ölni predarjo sobu na bitwischcza a wobstarachu tam tcz khorych a ranjenych. W jele jich pschi tym zemrje. T oh o d la dosta P. Lebucq w ot chinesiskoho khezora we lec^e wosobny rjad zkoteje hwezdy. W e lecze namakachu so w tutym vikariacze 1 biskop, 2 9 jesuitow,

193 chincsiskich duchownych, 2 6 sem inarislow a 7 5,3 5 2 wlriwych. W e poslenischim tec^e bu wotrosczenych kschc^enych a katechum enow, kiz so kschcmcy pschihotowachu. W o t pohanskich M z i bu kschc^enych a so sich w ot tutych w kschesc^anskich swöjbach woc^ahnh. W wuczernjach bu schulerjow, bjez n im i pohanskich. K ollegium w opytow achu 9 3 studentow. Wysche toho bechu tarn 7 6 holczich w uczernjow. P oslenja w öjn a je m issiji w jele schkodv nac^inifa. W o t cyrkwjow bu zapusc^enych. Wschud^om wid^achu kschesczenjo, swoje w obydlenja spalene a p ola zapuschene. SchtöZ njemözesche czeknycz, bu do jastw a czisnjeny a m orjeny. Z o by hubjenstwo p olne b y lo, zapusczichu wulke w ody hischcze p ola dospolnje a slöucznje w u d yri m ö r. V ik a ria t zhubi w ot ja u u a ra hacz do teftn pschez 1 2,0 0 0 kschesczanow, bjez n im i slaw noho biskopa B o r n ieta a 1 9 w ission arow. Tak tej liczba k>chest^anow, ki^ na 7 7,1 1 8 wnchnjesche, we le'cze na 7 0,1 3 6 spany. Z o jich mjenje njebu, Pschindze z to h o, zo so w tutych zrudnych czasach wjele p ohanow w obroczi, a wuc^ek pola kschesczanstwa pytachu, tak zo bu tez w najzrudnischim czasu letnje pschez kschczenych. Cyke wsy so wobroczichu a n ow e w osady nastachu. KaZ dotho bechu hlow ne mcsto N anking a te druhe wjetsche mčfta w rukach njepscheczelow, kiz so T a ip in g mjenowachu a netchschoho khezora zahnacz chcychu, mö«^achu m issionarojo jenoz w ranischim d M e, w provincy K iangsu, skutkowacz. T o la hako zjenoc^ene francözsko-jendzelske wöjska khezorskim zbezkarske wöjska zbic^ pom hachu, bu tez za m issiony lepje. W jele tych spalenych cyrkwjow su z n ow a n atw arjenych, a liczba weriwych bi so za s n a 7 3,6 8 4 pschisporika. A dokel^ m öza m issionarojo ne'tk zjawnje p redow acz, a w eriw i zjaw nje kschesczanstwo wuznac^, budze tubn kschesczanska cyrkej börzy za s w najrjenschim kcze'wje. J a p o - schtokski vikariat Tschekiang m a sam biskopa a 1 0 francözskich a 1 6 chinesiskich meschnikow. W e poslenjej w öjnje bjez chinesislim khezorom a zbezkarjemi be biskop D ela p la ce nekotry czas pölny predar, a dost» w o t khlzora rjad, zkotu a slebornu m edaillu a druhe dary. Iakub K r a l. Hischcze neschto k rozpomnjenju za Serbow. W naschim poslenim nastawku bu prajene, zo su naschi w ölcojo schkodu njepschezjenoscze czasto a jara na sebi zhonili. Dokelz nam na wutrobje lezi, tez tudy to zjaw nje wuprajicz, zo dyrbi közdy w o t naö Po möznosc^i za naschu rycz a narodnosch so staracz, sczöhuje netto Po tam n ym nastawku hischcze tu tö n druhi. Közdom u je drje zn a te, zo je jich w je le, tc^ bjez n am i S e r b a m i, kolsiz m en ja: 1. zo naschn rycz prjedy abo pozdzischo p sc h e sta n je, a 2. wjele tajkich, kotsi^ so swojeje serbskeje ryczc a narodnoscze hanbuja. T o h o d la chcu z krötka pokazacz, zo c^ile poslcnischi k tom u ^aneje pschicziny (w in y ) n im a ja, a hdy by so tote pschemenilo, kak so potom prenischoho bojec^ njetrjcbali. N aschi p rjed ow n icy, stari S e r b j a, njebechu hidzenja hödni a njebuchu n aj- prjedy a n i hid^eni, ale mejachu wschelakich pschiczinow dla p ola swojich susodow nahladnoscz. W v n i böchu pschede wschitkim wulki lud a w obydlachu wschitke kraje

194 191 w ot czlskich a ftchtelskich hvrow hacz bo H olsteina a k raniscbomu m orju.*) W jcle nüko nemskich wulkich mestow, n a pschittad Lipsk, B a r li n, Dre^b^ont), S te ttin, Roztok o tb. su serbskvho fpocjatřa a zakozka. Frankojo (nemski tub) prücowachu so S e r b o w a bruhich S to w ja n o w pschewinycz a wobknjezicz, bokclz sich za b M a - wych a wustojnych spöznachu. R unje ta t te^ brühe luby S e r b o w tehby njejsu m ato w a z ili; duz njeje trjeba, zo bychmy so nascheje narobnoseze hanbow ali. (Z o su S e r b jo a bruzy S k ow jen jo w pvzbzischej historiji njezbozo m eli, za to m y njem özem y, to njeje Honda za n a s.) Kaz wschitke europiske luby z Asije sem pschi«c^ahnyli su, ta t tez S e r b ja ; bokelz Pak su bjez S to w ja n a m i najprenischi k wjeczoru c^ahnyli, mözemy subziez, zo su so z w utrobitosczu a bruhim i bobrym i samvt«nosc^emi wuznam jenjeli. Z o je w ot tvhole wulkoho a m ö cn o h o, baloko wupschcstrjenoho lubu nttko jenoz maky zbytk, nie cyle 2 0 0,0 0 0 buschi, to je zwjetscha njepschezjenvscz naschich prjebownikow za w in o w a k a * * ) abo to la ta wobstejnoscz, zo pschecziwo sw ojim susvdnym njcpscheczelam zhromabnje njeskutkowachu, zo jeni z nich njehaschowachu, schtoz runje häkle bruhich palesche, zo so w p raw ym czasu w o to njestarachu, hbyz buchn dzae jich krajow pobczisnjene a pschenemczene, hacz rjab tez n a nich pschinb^e. T o bjerzec; a Po möznosczi buchownje p o z b e h n y c z * * * ), schtoz je zbytkne w ostak o, je nasch nabawk (A u fgabe). K tom u mawy, kaz botat spöznachmy, wschitku pfchiczinu. T ez m am y p r a w o f ) k tom u, hako w osebity lud ze swojej ryczu a narobnosczu wobstach W o tohob la, bofetj smy runje ta k berje kaz közby bruhi lub w o t B o h a na swet stajeni a w o t njoho z wvsebitcj ryczu a narob«nosczu w obbarjeni. Wschak so wschitko ftarojitne (zastarsle, alterthüm lich) staro«schwje khowa a wysoko czesczi, byrnje czropy a povjelnicy byke (tak zo jich rozbiczo a njewobkedzbowanjo njeje k zam okw jenju! ), schto byrbim y Potom w ot tych dzer'zecz, kiz bychu najrabscho cykomu lu b ej, byrnje m abornu, zanez bnli, kotry'z o je hizo sw ojoh o w jacy hacz letnoho tubypschebywanja (w tych samych krajinach) c(e(r(oron t)? tt) *) Pohladaj na czaru (liniju) S tow janstw a na Kiepcrtowej Völker- und Sprachenkarte von Deutschland!" Red. **) Wysche njepschezjenoscze je Serbam a wschitkim C kow janam surowa politika jich susodow (N em cow, M adzarow, W tochow atd.) w starschim czasu najböle schkodzita. Czi wjedzachu pschi zarjadowanju wobsadzenyck krajow sebi berje zastacz. Red. ***) T e same wotpohladanjo maja serbscy spisowarjo nowischoho czasa a tez te tow arstw a, kiz su woni zakozili, mjenujcy: M aczica Serbska (zaiozena 1847) za S erbow wobeju werywuznaczow, nasche towarstwo ss. C hrilla a M ethoda a tez lulherske knihvwne towarstwo (wöbe zatozenej 1862). W oni dzetaja z wedonmosczu, zo bjez wojowanja njeje dobyezo, am bjez w opora wumozenjo. Red. i ) T o reka naturske prawo m am y, pisane a praktiske je tu a tarn wschelako pschikrötschene! Red. ^ t t ) Trjeba pak je, zo wschitcy zdzetoni S erb ja Serbow stw o böle czescza; pschetoz sköncznje je jenoz tön lud czescze hödny, kotryz so sam czesczi. W oni dyrbja pschede wschim wschitko dobre serbske" (materialnje aduchownje) podpjeracz a közdoho hesto (devisa) dyrbi bycz: Sorabus sum et nihil sorabici a m e alienum esse

195 192 Z o ttascha ryc^ a n a r o d n o s c z zandze, wo to nim a pisar tvhole nostawka Zadyn strach abo tola m ato; wön m ysli: schtoz je let so tudy dzerlato, bjez toho zo by so schtö wo joho zdzerzenjo pröcowat, to netto njezandze, hdyz so w tym nastupanju neschtozkuli za to dzöta. Ale ^el jotou cjini, zo nelotsi swojeje maczerneje ryc^e a n a r o d n o s c z e so hkupje hanbuja, abo ju tola pschisluschnje njeczescza a ju wobschkodza.*) Abo nie? Z o bych wo wjele druhim m jelczat, wozu powjedacz, tat je so jedyn wosobny zcmjanski knjez z p o r o k o w a n jo m wo tym w uprajit, kak je wön serbskich sbuzownikow tez z tym wotpohladanjom sebi pjchistajat, zo bychn joho dzeczi serbsku rycz nawuknyte, ale kak su so stuzownicy sami hanibowali, serb scy r y c z e c z abo samo serb scy so d ra sczicz. Tajke czinjenjo je wvprawd^e pola pschcczela a njepscheczela hanjenja hödne a wohidne. D a le su tez serb sc y sta rsch i, kiz swoje dzeczi niczo serbscy njcwucza, haczrunjc staj nan a macz serbskaj. Tak druhe ludy wjacy njeczinja! T o je zjawnje jenvz schkoda za dzeczi; Pschetoz dwe ryczi möc, to je tola pschecy lepjc dyzli jenu. (A k tomu je serbska rycz blizka druhim sbowjauskim rvqam **), tak zo mözesch so z jeje pomocu z wosomdzesat m ilyonam i ludzi w Eurooje zryczccz, jeli chcesch do cuzych wulkich krajow puczowacz abo jeli we wöjnje cuzy wojacy pschindzcja, kaz smy to w lecze znowa zh o n ili!) P isar tukoho trjcchi so z n em sk im synom serb sk eju starscheju (tajkich serbslich Nömcow ma serbski lud w jele, ale czi njcmöza jomu pvmhacz!), kotryz jara wc bzarvwasche, zo joho serbsku rycz njejsu nnwuczili a zo tohodla njemö^e bjez Serb am i a za S crb ow skutkowacz; wön pschistaji, zo stcj starschej jencz tchdom serbscy ryczatoj, hdyz chcyschlaj pschcd dzcczimi n esch to Potajicz.ch) Tajkich starscyich puto t. r. S e lb sym a niczo serbske njeje»n cuze. Potom wotuczi sköncznje tez lud, kiz je netto za pröcowanja horliwych Serbow hischcze jara njedzakowny. Pschiktady czahnu! Red. *) Tez czi ju bjez drnhimi wobschkodza, kotsiz ju hubjenje rycza a nemske ffotoa do serbskich meschcja! Za thch je wosebje wazne, zo wjacy serbskoho czitaja. Red. **) Zenje so njesme posylnjaca westoscz zabycz, zo smy Stow jenjo. Kaz Nemc wschudzom, njeck kajkizluli dialekt ryczi a njcch je z kotrohoztuli kraja abo krajika, hordzc rjeklye: J a sym Nemc!" tak dyrbja tez Stowjenjo, njcch su we wscyclakich statach, zjawnje prajicz: J a sym S tow jan! A tola spewasche so a snadz hischcze so w naschich schulach spöwa: Ich bin ein deutscher Knabe! Jenoz hako Stow jenjo möza tez erb ja lym Nemcam porno slupicz, kiz. so pschi poczischczowanju Serbow börzy zamotwjeja: W y zaneje literatury a kultury nimacze!" Tym mözemy pctom prajicz: Serbska literatura drje je mata, ale»ascha stowjanska, wuczenym Serbam pschistupna, je wulka a roscze z kozdym dnjom! 4kemcy su z dobrym pschiktadom prjety schli, ale Nemcam zasy druhe ludy. Kultura (zdzetanoscz)^ je ptöd staroho a nowoho czasa cyboho cztowjestwa, nie jenoho jeniczkoho naroda! Zadyn lud njeje, kaz so druhdy pisasche, netto inferiore R ase (nizschi splah). Red. t ) Hischcze wjetschu scbkodu pschihotuja Serbam a wosebje katholskim S e r bam czasto tajcy starschi, kotsiz swoje jeniczke dzeczo mesto toho, zo bychn je w starschiskim domje wostajili, do druhoho domu abo kubta wozenja; z toho najböle sczehuje, zoso jevyn tejule statokow pscheda, a k tomu najböle njekatholikej. N a tele a druhe waschnjo ujeda prawy katholski Serb swojomu wötcowskomu domej a kubtej zancz!

196 193 druhdze njcnamakasch; pschetoz N km cy wucza nie jenoz w N ew fkej, o(e pv cylym swecze tez w druhich krajach a sw eta dzelach, kos w Am ericy, A ustraliji swoje dz?cji nem scy, Francözojo francözscy, P o la c y kölsch, Cscchojo czescy atd. Hac^runje je derje a fforo ttčbne, zo dzeczi serbskich starschich nemski tiattm fn u, dha je tota zdobne zadanjo, zo so jim tohodla njech su hdzezkuli ziwe njeby zcnje serbska mocserno rycz rubika. T y dyrbisch n an a a macz w c'zesczi mecz" reka schiwörta kaznja B o z a. D op jeln közdy wot n as tule kaznju z tym, zo trjś tu rycjj lubuje a wysoko tnaji, lotruz smy w o t swojich prjedcwnikow a starschich n a w u k n y li; wucz közdy tule sw oju maczersku rycz tez swoje dze'ch, a zaschczep jim lubosc^ n czesczownoscz teje sam eje; Potom njctrjebamy zaneje starvscze m icz, zo n a s c h n rycz o narodnoscz hdy zandze. T ak budze so zohnvw anjo scbtwörteje B o zeje kaznje dopjclnjecz; budzemy dokho p m t t. r. ru n ja druhim ludam k sudnom u dnjui P. Jnnocenc. Michat Äokla. Z O stritza pschckhwata n a s zrudua pow jescj, zo je k. farar M ich at Kokla 6. deccmbra dopoldnja V2 1 l na pscherazenjo krewje zem rjel, häkle 5 0 let 2 m e- sacaj a 1 6 dnow start). J o h o zaruja bvatr, sotry a pschcczckstwo, kaz tez w osada a duchownstwo cyleje diöcesy. Njebocziczki narodzi so 2 0. septembra >v Pozdecach, wopytowasche schulu a gym nasium w Ludyschinje, schtudowasche w P ra zy a bu 2 1. oktobra hako duchowny wuswjcczeuy. öcim ale poldra leta wosta hako tachantski Vikar w B u d y - schinje. P otom bu w ot njeboh biskopa D ittricha za kaptana a schulskoho inspektora do S eiten d o rfa p ö sla n y, hdzez k wulkej spokojnosezi swojeje wyschnoscze a w osady skutkowasche. H aczrunjc besche tak w ot S e r b o w, z kotrychz bö wuschot, zdaleny, spominasche rady n a S e r b o w a jich pröcow anja, a besche swerny sobustaw towarstwa M aczicy Serbskeje w Budyschinje. W le'cze bu wün hako preni kaptan do O stritza pschesadzcny a w lecze bu tarn hako farar postajeny. Z e swojoho zastvjnstwa, w kotrymz so hako dobry paslyr w uznam jeni, bu nahle w otw otan y, hdyz so jom u sobotu 4, t. m. dopokdnja krej pscherazy, schtoz so na to hischcze wjacykröcz f t o, ta t zo kyoroscz nahte pschiberasche a zana cztowjecza pomoc wjacy mözna njcbe. Pschi joho swjatocznym pohrjebjc pokaza so, w kajkej czcsczi a lubosczi besche njeboh k. farar stak. W ulki dzel wosadnych besche pschiromny a wosebje wschitcy zastojnicy a meschczanscy tselcojo sobu pschcwodzachci. Pohrjcb dzerzesche njebocziczkoho pschcczel w ot m todoscze, wysokodostojny k. scholaslikus Kuczank z 1 2 du chownymi tuziskimi a susodnym i czeskimi. ilicq u icm, pschi kotrymz wuczerjo z wokolnoscze wustojnu hudzbu wuwjcdowachu, dzerzesche k. scholastikus z wulkej assistencu a jandzelsku B ozu mschu k. kaplan z Friedlanda. W em y, zo je tez pschez wopacznu spekulaciju wjele prjedh katholskich fubłoro z katholskoho wobsedzenstwa so zhubito; spelulirowacz je trjeba, ale nie njerozomnje! Red.

197 194 Aarujem y tudy sob u, kiz smy joho czesc^ili a joho pscheczelftwo w nziw ali, a poruczamy joho B ozej smilnosczi. W on wotpoczuj w m erje! 3 nascheje diöcefy. Z B u dysch in a. Z listow zhonichmy, zo je nasch hnadny k. biskop w utoru 3 0. novcm bra hac^ do M n ichow a (M ünchen) a potom hischcze do Kufsteina (w noch jenes) dojek. N azajtra V26 jedzesche w ottam pschez Innsbruck w Tyrolskej, B re n n e r-h o rn, B r ix c n (hdzez besche pschipokdnju) hacz do V eron a w Jtalskej, hdzez wjeczor w 9. hodz. pschindze. R an o w pjeczich tudy wotjedze a w uzw o- liwschi puctz pschez P a d u a a B o lo g n a besche wjeczor w dzewjeczich we F lorenzu. P jatk rano l/2b hodz. wotjewschi pschez F olig n o dospe R o m w 1 1. hodz. w noch. W ö n je z B o h a strow y. Z B u d y s c h in a. Nasch biskop a tachant je na sakskim sejmje pscheczo w u prajik, zo by so we wnwjcdzacym rozkazu (A u sfü h ru n g sv erord n u n g ) now oho zakonja wo swjatych dnjach postajito, zo by we luziskich wosadach, hdzez su katholikojo wjetschina, Pschi starym wostako t. r. zo katholscy njetrjebali lutherske swjate dny swjechcz. Knjezerski kommissar to Po zdobnosczi a praw je slu bi. 3 dre;d;anfkeje diöeefy. Z D rezd Z an. T ow arstw o s. Bincenca mejeschc zandjene leto (w o t 1. oktobra do 1. oltobra ) toleri dokhodow. W tym be tot. hako wunoschk lo te rije, tot. w ot jenoho koncerta, tot. pschinoschkow za tow arstw o, za hötczi a holczi asyt (born zastaranja), za dary k B o z o m u d^esc^u atd. W udawkow pak besche toleri; w tym je to t. za rozdawanh khteb, 8 0 tot. za tepjenjo, 2 7 tot. za pomoc w khorosczi, to t. za hötczi a tot. za holczi asyl (z cyka 2 8 dzec^i), tot. za drastu wuczownych hölcow, tot. kpomocy za najenski pjenjez (M ieth z in s) atd. W holczim asytu skutkuja tsi mikoscziwe sotry borromejske z N eisse. Tez w Lipsku je tajke, ale mjensche towarstwo s. B incenca a towarstwo katholskich zönskich. Z Wechsetburga. Zandzeny 2. novem bra, na dnju wschech duschow bu tudy na postajenjo hrabje S ch önburga w ponowjenej hrodowskej cyrkwi za joho njeboh sotru hrabinu Q u a d t-w y c k r a th -J s n y, kotraz je 7. oktoba w Lindau w Bajerskej wum rjeka, swjatoczne R equiem z predowanjom wotdzerzane. T asam a b e, kaz hizom swojim czasu spomnichmy, k kathotskej cyrkwi pschistupika. Hrabja je ze swöjbu do R on ia pnczowak, tola je prjedy postajit, zo dyrbja, kaz dokho w ön tarn budze, közdy mesac jedyn kröcz kemsche za tudomnych kathotikvw so wotdzerzecz. 3 pruskeje Suzicy. Z K u t o w a. N a 2 6. novem bra w um rie nasch derje zasku'zbny rektor a m^schczanski wuczcr knjez Anton W ettert, swojeje staroby 71 let a 5 m esacow.

198 195 W ü n be w e Friedlaudze toe Czcchach uarodzeuy, pschmdje hako Wucher do Sch lezyuskeje a w e lecze do K u lo w a. N jebohi besche spraw uy, wuschikny a cyrkwiuscy zm ysleuy muz, wustojny we hudzbje n piskasche mischtyrscy na huslach. H acz budze joho sluzba znow a wobsadzeua abo z kantorstwom zjeuoczena, to hischcze wuczinjeuc njeje. N ajlepje by byto, hdy bychmy serbskoho wuc^erja za rektora abo fnntora dostacz möhli, ale bohuzel! w e cylym pruskim kraju zadyn serbski wuczer, sag tez zadyn fevbffi duchowny w jac njeje. M y smy cyle wopuschczeni a to z toho pschmdze, dokelz smy w lecze w ot bndyskoho tachantstwa a w o t lubych serbskich sobnkrajanow röznodzeleni a do Schlezynskeje czisnjeni b yli. H n ad n y förschta a biskop Hendrich Förster we W röctaw je je w e lecze we B a r lin je p ola knjeza m inistra duchownych naleznoscjvw dwöjcy spytat, kulowsku w osadn ze zwjazka wröctawskoho biskopstwa puschcjicz a ju zssy, kaz to w e prjedawschich czasach besche, z bndyskim tachanlstw om zjenoczicj; ale joho pröstw y buchn na najwyschschim mescze wotpokazane. Tak nam we naschich nnzach niczo njewostanje hacz nadzija na lepsche spodobnische cjasy. B ö h daj, zo bychu so skerje lepje pschiblizow ate! Rötk smy my kaj hatza, kij w ot serbskoho narodnoho schtoma w o trn b a n a, hinje a jkhnje Pschikazane t s i d n y m o - blenja pschi w otewrjenju generalnoho koncila we R om je wotdjerzachu so we naschej sarskej cyrkwi n a 8., 9. a 1 0. decembra. B o z e C jeto so na to o tta f w u - staji, a ran o w pjcczich, kaz dopotdnja w dzewjecjich beschtej spöwanej bojej mschi z litanijem i w ot najswjecjischeje w utroby Jezusow ejc a ze sw jatym zohnow anjom. B o h a ta mnohoscz poboznoho ludu zhrom adzi so we bozim dom je; knjezny naschoho M arian sk oho zjenoczenstwa spewachu we postajenych hodzinach rjane kherlusche. W e bozim mjenje a ze zhrom adnym m odlenjom je so tön wazny sw jaty skutk we R om je zapoczat, bud^e so tohodla tez k bozej czesczi a k spomozcnju tschesczijanow dokonjecj. Cyrkwinfke nowinki a powjescze. P r n sk a. P renju njedzelu adventa bu we W ittenbcrgu now onatwarjena katholska cyrkej poswjcczena. W on a je pschistojnjc twarjcna, dwetüdzua a z wezu,, a placzi 8,0 0 0 tot., w ot kotrychz Pak hischcze brachujetaj. J e to w tutym möscze, hdzez je psched letam i Luther now u toeru predvwacz spoczak, nötko zas prenja katholska cyrkej. Z B a r l i n a. T u dy pschebywa netko wulke pöselstwo chinesiskoho khezora, zo by z nemskim zjenoczenstwom pschekupski zwjazk sczinito. T e samo wobsteji wysche 1 Francözy, 1 Jendjelczana a 1 Am erikanarja ze 2 2 Chinesow. W one je hizon w ot nalecza na puczu, je P a r is, London, S tockholm a Kopenhagen w o- pytako, a chce hischcze tez druhe hlow nc mesta enropiskich krajow wopytacz, zo by z werchami krajne zwjazki scziuiko. Nemska. D zeü 3. oktobra bu w R an isn (S achsen-m einingskej) preni katholski duchowny postajeny. T u le stacijn je w tutym lecze zemrjety tajny radziczel V olk z E rfu rta zalozil. W ö u je tudom uej katholskej wosadze rjauu cyrkej a wobydlenjo za-wuchownoho n a tw a ril, a wysche toho zdu za duchownoho fundirowal.

199 196 Z R o m a. K oncil bu tak w otew rjeny, kaz smy w poskm im czisle spom nili. Z e pscheproschenych (5 5 kardinalow, 11 p atriarch ow, p rim a sow, arcbiskopow a biskopow o abtow n u l l i u s, 2 2 abtow z m itru a 2 9 g m e r a lo w z rjad ow ), kotsiz m aja abo dostachu praw o na koncil pschincz, je jich do 1 5. decembra hizo fern pschijelo. S h d lo w je Pschihotowanych w salu koncila; za wschitkich njebe to trjeba, dokelz je so jich dzel zamolwjak a Pschincz njemöhk. Nasch k. biffop, kaz z listn w em y, ma sydko; biskopja sedza mjenujcy po czasu jich poswjeczenja. B am zow n wotewrjensku rycz a druhe wobschernische powjescze wo koncilu podam y Pschichodnje. D ru h e swjatoczne posedzenjo koncila budze na ss. tsjoch kralow. N ajw jacy dzeka so stajnje w tych wschelakich wotdzelcnjach a kommissijach biskopow; w tychle kommissijach budza tez wuczeni fchismatikojo a protestantojo styscheni a budze so z n im i jednacz. S ch to so wschitko na koncilu w uczini, zjewi so po skbnczenju koncila; nüko njesmedza biskopja Pvd pschisahu niczo wo tym Powjedacz. Z R o m a. Jendzelski lord D en b igh je sw jatom n wökcej w mjenje katholskich Jendselczanow dwaj m ilijonaj frankow petrowoho pjenjezka pschepodal. dtaleznoscze towarstwa. S obustaw y na leto : kk (dokelz je tön w poslenim czisle spomnjeny hizo pod 3 1. zapkaczik a uetko na now e'leto); k. wuczer J a n Z ur ze Zdzerje; S 12. J a n Grubert z N adw orja; Michak Hennig ze Smjeczkec; Petr Robel z Khrösczic; Mickak Kokla z Khrösczic; Petr Kurzela ze Smjeczkec; M. B. z W. ; Mikkawsch Domsch z Hörkow; Franc MLiczink z Belczec; J a» Petrka z Hrubjelczic; J a n August Duczm an z Bozankec; hajnik Ju r ij Petranc ze Zdzerje; rhchtar J an F ü ll ze Zrzerje; Michak Wiczaz z Bremjenja; J a n Köcza z Bremjenja; z K o s l o w a: M ickak Rjelka, Michak Krawczik, M ichai Krawc (Khezka), Michak Bjarsch, M adleua Körjenkowa, Jakub Czornak; Michak Betnar z e S ch u n o w a ; kubler Michak Jurk z R ö zanta; hosczencar Schuster z Rözanta. N a Iřto zapkaczi: M. 2. z R. (tez na l ). Schtoz je na l zavkaczene, budze häkle w 1. czisle uowoho leta kwiürowane. D o b r o w ö l n y bar: Schuster z Rözanta 5 nsl. Na s. Domascha 21. t. m. budze zhromadzizna lvubjerka za zakozenjo chrkwje atb., a to na schult w Czornecach wol vweju popokdnju. Pscheproschenjo podpisuje so wot zandzeneje njedzele. Je pola wschech sobustawow wubjerka pobyio? Z nakkadom towarstwa ff. Christa a Methoda je wuschka a pschedawa so za 2'/r nsl. pola kk. Smolerja a Pjecha, kaz tez w eppedicijach Katholskvho Pöfka a pola klamarjow, kotsiz möza ju közdy czas pschez nas timischo dostacz: Katholska protyka za Hornju Euzicy na V. Schtöz chce preni a druhi letnik teje sameje dospoknoscze dla mecz, möze jön za 6 np. (za schtempl) dostacz, kaz daloko zbhtkne exemplary dosahaja. Czischczat 2. A. Donnerhak w Budyschinje.