K atholska protyka. M Hornju Culten. na lĕto Dwanaty lehnt J. S. Z nakładom towařstwa ss. Cyrilla a Methoda.

Transkrypt

1 K atholska protyka M Hornju Culten na lĕto Dwanaty lehnt J. S. BudyS'n o j o \X7 ~ Z B u.d -37- š I i ^ j e. Z nakładom towařstwa ss. Cyrilla a Methoda. W kommissiji knihařnje J. E. Smolerja. C^ischcz S m o l e r j e c knihiczischczernje w m aczicznym domje w Budyschinje.

2 2 I. Leto m a dnow a daw aja jom u mjeno po M e r k u r «($). II. Rööne protyöne znamjenja. 1) Njedzelski pismik: e. 2) Z to ta liczba: 18. 3) Epakty: V I I. 4) W obwod stönca: 12. III. Zadmida. 1) S l ö n c a : ^ dw eju zaczmiczow njeje pola n a s zane widzecz. (P ren je 2 2. jan. w juznej Americy, A fricy a wjeczornej A siji; druhe 19. ju l. w A fricy, w juznej E uropje a naranschej Jn d iji.) 2) M e s a c z k a : Mesaczk zaczmi so w tutym lecze j u n u, 28. decem bra; zapoczatk popoldnju 4 H. 35 m., könc 6 h. 13 m. Zaczmiczo ( ljä mesaczka) budze pola n a s widzecz. IV. Štyri lĕtne časy. 1) N a le c z o zastupi 20. merca w noch 12 hodz. D zen a nöe so run ataj. 2) L eczo zastupi 21. ju n ija wjeczor w 8 hodz. Najdlezschi dzen a najkrötscha nöc. 3) N a z y m a zapocznje so 2 3. septembra dopokdnja w 11 hodz. Dzen a nöc so ru n ataj. 4 ) Z y m a so zapoczina 2 2. decembra ran o w 5 hodz. Najkrötschi dzen a najdlezscha nöc. V. Kwatemhry aho suche dny. 1) W e poscze: 5., 7. a 8. merca. 2) P o swjatkach: 4., 6. a 7. junija. 3) N azym u: 17., 19. a 20. septembra. 4 ) W advencze: 17., 19. a 20. decembra. VI. Njebjeske znamjenja zwĕrjatnika. -ffř boran, law, j& tselnik, M byk, i? knjezna, «L kozorözk, M dwöjnikaj, w aha, j f c wödny muz, E rak, W h schkorpion, 3 E rybje. VII. Pöstne dny. 1) P o l n y p ö st (t* ): za dzen jedynkröczne dospolne nasyczenjo z w ostajenjom mjasnych jedzow. 2) W sch edn y p ö st ( t ) : same wostajenjo mjasnych jedzow. 3) W o lö z e n y p ö st (*): za dzen jedynkröczne dospokne nasyczenjo z dowolnosczu mjasnych jedzow. VIII. Kraje a jieh wjeřehojo. B a d e n s k a : HHmil.; 1,50 6,53 1 w ob.; arcwöjwoda Bjedrich, rodz. 9. sept B a j e r s k a : [U m.; 5,0 2 4,8 3 2 w ob.; kral Ludwik I I., rodz. 2 5.a u g B e lg is k a : Q m.; 5,3 3 6,6 3 4 w ob.; kral Leopold I I., rodz. 9. hapr C y rk w in s k i s ta t: ü m. ; 8 3 6,7 0 4 w ob.; bamz Leo X I I I. (Joachim Pecci), rodz. 2. m erca 1810, wuzwoleny 2 0. febr. a krönow. 3. m erca D an sk a: 6 96 (-( ) üm.; 1,8 6 1,0 0 0 ( + 175,074) w ob.; kral K hrystian I X., rodz. 8. h apr F r a n c o w s k a : ( + 1 5,139) D m.; 3 6,1 0 2,9 2 1 ( + 9,558,940) w ob.; pschedsyda republiki marschal M ak M ahon. G ric h is k a : D m.; 1,4 5 7,8 9 4 w ob.; kral J u r ij I., rodz. 24. dec H o l la n d (Nizozemska): ( + 3 2,9 39) D m.; 3,6 7 3,2 9 0 ( + 2 2,2 7 7,2 9 8 ) w ob.; kral W ilhelm, rodz. 1 8.febr Jtalska: t n.; 2 5,9 6 4,4 5 0 w o b.; zjen. pod mocu krala H um - berta, rodz. 14. m erca Jendzelska: (-f ,4 6 8 ) D m.; 3 2,7 3 7,4 0 5 ( ,4 0 6,3 5 6 ) w ob.; kralow na V iktoria, rodz. 24. meje Nemska: D m.; 4 2,7 5 7,9 8 2 w ob.; khezor W ilhelm L, wozjewjeny 18. ja n u a ra P o rtu g a l: ( + 3 4,8 88) D m.; 3,9 9 6,0 0 0 ( + 1 1,2 3 4,1 4 9 ) w ob.; kral Ludwik F ilip, rodz. 31. okt Pruska: D m.; 2 5,7 2 3,7 5 4 w ob.; khezor-kral W ilhelm I., rodz merca Rakuska: 1 1,3 0 6 m it.; 3 5,6 4 4,8 5 8 w ob.; (1 6,2 1 2,1 6 7 S to w ja n o w ); khezor F ra n c Jö zef I., rodz. 18. aug Rumunska: D m.; 4,5 0 0,0 0 0 w ob.; wjerch K o rla I., rodz h ap r Ruska: 3 7 7,0 5 6 Dm.; 8 1,9 1 2,6 2 1 wob.; khezor Aleksander I I., rodz. 29. hapr Sakska: 2 7 1,83 D m.; 2,7 6 0,5 8 6 roob.; (7 3,3 4 9 katholikow, 5 2,0 9 7 S erbo w ). K ra l Albert I., rodz. 23. h apr. 1828, na trö n pschischot 29. okt. 1873, zwer. 18. jun z Karolu wot W asa, rodz. 5. aug P ryncesna Hilzbjeta, rodz. 4. febr , wudata wöjwodze Ferdinandej w ot G enua. P ry n c J u r ij, rodz. 8. aug , wozen. 11. meje 1859 z Hanu M ariju, sotru portug. krala, rodz. 21. jul ; jeju dzeczi su: M ath ild a, rodz. 19. merca ; Bjedrich, rodz. 25. meje ; M arija, rodz. 3 1.meje ; J a n Ju rij, rodz. 1 0.jul ; Maks, rod^. 17. nob ; Albert, rodz. 25. febr Serbiska: 761 D m.; 1,3 3 8,0 0 0 w ob.; wjerch M i l a n I V, Obrenowicz, ro d z.4. aug Schpaniska: ( ) D m.; 1 6,8 3 5,0 0 0 (+ 6,3 6 3,2 9 7 ) w ob.; kral A lfons X I I., rodz. 28. nov. 1857, (we w ukraju: kral K orla V I I. abo D o n K arlos). Schwajcarska: 752 D m.; 2,6 6 9,0 9 5 wob. Schwejdowska: 1 3,7 75 D m.; 5,8 9 8,8 9 0 w o b.; kral Oskar I I., rodz jan Turkowska: 3 8,9 3 4 D m.; 2 6,9 7 3,0 0 0 w o b.; sultan A bdul H am id I I., rodz. 22. sept Würtembergska: D m.; 1,881,505 w ob.; kral K orla I., rodz. 6. merca 1823.

3 SLölaezka Mesaczka r--2< 'S n skh.akh. h. m. J a n u a r, skhadz. khow. wulki rözk, ma 31 dnow. h. m. h. m. S?i 1 Srjedu Wobrĕz. Jĕzusa frtř Schtwörtk M alaria, abta Pjatk f Genovefy, knjezny «ř 3 17 t 4 Sobotu Benedikty, martrarki Njedzela po now ym lecze. S c z.: Jözes so z Jezusom do N azaretha wröc^i. M at. 2, Njedzelu Telesfora, bamza Pöndzelu Woz.j. Jĕz. 3 Kral Wutoru Luciana, martrarja ] 8 Srjedu Bohumila, m.; Sev. (v) n skh.w. 9 Schtwörtk Juliana, martrarja TSv HMC 5 29* 10 Pjatk t Marciana, meschnika S 11 Sobotu Hygina, martrarja " 1. njedzela po s. 3 Kralach. S c z.: Dwanaczeletny J e z u s w tem plu. Luk. 2, Njedzelu Arkadia, martrarja Pöndzelu Veroniki, knjezny Wutoru Hilaria,b.w.; Feliksa skh.r. 15 Srjedu Pawota, pr. pustn Schtwörtk Marcella, bamz. m rht 1 5 1, 17 Pjatk f Autonia, abta kh Sobotu Stok s. Petra w Romje ^^ njedzela po s. 3 Kralach. S cz.: J ezu s na kwasu w Kana. J a n. 2, Njedzelu M jeua Jezusow W te Pöndzelu FabianaaBosczan J? Wutoru H a uze, knj. martr Jfef Srjedu Vincenc.aAnastasiaW kh.w. 23 Schtwörtk Slubj. s. Mar.; Raym Pjatk ftimotheja, bisk. mart A 5 53 * Sobotu W obrocz. s.paw oka A njedzela po s. 3 Kralach. S c z.: J e z u s wustrow i hejtmanowoho syna. M at. 8, Njedzelu Polykarpa, bisk. martr Pöndzelu Jana Chrysostoma, b Wutoru Julijana, biskopa Srjedu Otilije, knjezny fhf kh.r. 30 Schtwörtk Marttny, knjezny H wf Pjatk t Petra z Nolaska,wuz f# 2 10 Wopomnjenja hödnc dnyr 1. N vw e leto. 2. Landtag. 7. D vw olenjo kwasnych wjeselow. 25. P taczi kwas. I. Herrn anki Lipsk (nomotitna m asa). 3. R uland sk. 7. C zoplicy sk. G rünberg kn. 8. Njeswaczidto sk.!0. Liebenthal sk. kl.!7. Kinspork sk. Luban. Rum burg. N B. sk. reka skötny, kl. klamarski, kn. könski a II. Mĕsačkowe přemĕnj enj a.?) Pokny mesaczk 8. jan. pschip. 12 h. 4 5 m. [ Pofledni bertlk 15. jan. pschip. 12 hodz. > Mkody mesaczk 22. jan. pschip. 12 h. 4 9 m. A P reni bertlk 30. jan. pschip. 12. h. 4 3 m. J an u a r je zymny hacz do 15., potom zyma IV. Cyrkwinska protyka. 1. Pschikazany swjaty dzen z nyschporom. 5. D o bozeje wsche poswjeczenjo w o d y, sele a 3 krydy. Zapoczatk swjeczenja d o m o w 6. S w j. 3 K ralow. Pschikazany swjaty dzen. D o bozeje msche so woruch a m a r a swjeczi..8. W Khrösczanskej wosadze a w Rözencze tu «bjeny pöstny dzen k czesczi swj. m artrarja B oscjana za zwarnow anjo psched m orom a straschnej khorosczu. flej, Njebjelczanskej, Radworskej a Kulowskej w o- sad^e, w klöschtrje M arijnej Hwezdze a w R ö zencze W Khrösczicach a Njebjeczicach dospotny wotpustk bratrstwja swj. Bosczana. W Kulowje titularny swjedzen bratrstwa tselnikow" z dospoknym wotpustkom za sobustaw y bratrstwa tselnikow " a skapulira" ; tez swjedzen towarstwa Jezusow oho dzeczatstwa" z dvspotnym wotpustkom a bozej mschu za wotemrjete sobustawy. Cyrkwinski swjaty dzen. W Khrösczicach we 8 h. boza mscha za bratrstwo swj. Bosczana. Jadrjeschka. P od tntym napism om pschinjese K rajan" na - y mesac za dalsche rozmyslenjo o rozpom inanjo wo Sw jatoho abo skawnoho. M jenuje je jam h. Bkazni sudza druhich ludzi z tym kruczischo, m mjenje sebje samych znaja. m h. Pschecy je lepje, zo sy druhdy zjebany a Franc R egis. m h. Schtöz m a droht poktad, dzerzi durje peknje zawrjene; schtöz chce potajkim poktad swojeje dusche wobkhowacz, zaw ri w praw ym czasu swöj Hort. S. Bernardiu. m h. D aw aj khudym, zo by sebi samomu bat; pschetoz schtvz khudym dasch, bud^esch ty nehdy wobsed^ecz; schtoz ty khudym njedasch, budze druhi wobsedzecz. S. Chrysostomus.

4 Februar, m a t y r ö z k, m a 28 d n o w. Sköliczka skhadz. h. m. khow. h. m. Mesaczka ^ B KZ skh.akh. h. m. 1 Sobotu jjgnaeia, bisk. martr F9? njedzela Po s. 3 Kralach. S cz.: J ez u s staji wichor na morju. M al. 8, Njedzelu Pöndzelu Wutoru Srjedu Schtwörtk Pjatk 8 Sobotu Czistoscz. s.marije? 39 B k azija, bisk. martr Handrija Korsinsk., b Agathy, knjezny martr Dorotheje, knj. martr t Romualda, abta (y) 7 30 Jana z Matha, wuzn Njedzela Septuagesim a. Scz'.: Dzekaczerjo do w inicy pöskani. M al. 2 0, Njedzelu Haplony, knj. martr ? Pöndzelu Scholastiü, knjezny i f Wutoru FranciskazeSl.,b.wcz L Srjedu Eulalije, knjezny xh skh.r. 13 Schtwörtk Tita biskopa E xh Pjatk f Valentins, martrarja Sobotu Faustina a Jovity, m J b 3 41 Njedzela Seksagesima. S c^.: S y m jo na wschelakej roli. Luk. 8, Njedzelu Juliany, knj. martr Jtf Pöndzelu Anastasia, martrarja Je? Wutoru Simeona, bist. martr QJt Srjedu Gabina, meschn. martr Schtwörtk Eucharia, biskopa A Pjatk t Maksimiana, bisk. W kh.w. 22 Sobotu Stok s. Petra w Ant Njedzela Kwinkwagesima. S cz.: J ezu s zahoji slepoho. Luk. 18, Njedzelu Petra Damiana, b. w dh Pöndzelu M a tija, japoschtoka Wutoru Viktorina, martrarja >* Srjedu t* P o p je ln a srjeda r ř Schtwörtk * Leandra, biskopa Tff kh.r. 28 Pjatk t* Romana, abta Wopomnjenja hödne dny: 1. Kralowske dawki. 20. W uzwolenski dzen J o h o S w ja t. bamza Leona X I I I. ( ) P östuicy. Skönczenjo kwasnych a toho runjecza wjeselow. N aboznoscz je k wschom u dobra. T u le wernoscz spözna jam V oltaire, tam ön zuaty bohaprejer. Nehdy beschtaj d'alembert a D iderot, runje tak bjezböznaj, kaz V oltaire, k tontu k wobjedu pschischloj. Z a wobjedom tez hnydom poczeschtaj zjawnje wo swojich bohahanjcrskich wuczbach ryczecz. T o pak jim aj börzy V oltaire zakaza prajicy: Czakajtaj, dönz so m oji skuzownicy njewotsala, pschctoz njecham w ot nich w pschichodnej nocy zadajeny bycz." I. Hermanki. 3. Z arow. K ulow sk. 5. Njcswaczidlo sk. Radeberg sk. 7. R uland sk. 10. Zhorjelc sk. kl. Lukow sk. kn. kl. 15. Budyschin sk. 17. K ulow sk. kl. 18. G asyn sk. kl. 22. K alaw a sk. kn. JWf n Wojerecy sk. kl. K alaw a kl. W ostrowc kl D am na sk. Hainspach kl. 25. B rody sk. kl B jarnaczicy sk. kl. Wulki H ajn sk. deski W ulki Hajn kl. 7 6 skh.w 7 17 II. Mĕsaĕkowe přemĕnjenja. < > P o ln y mesaczk 7. febr. rano 2 h. 39 m. Posledni Bertis 13. febr. wjecz. 7 h. 51 m. M tody mesaczk 21. febr. rano 5 h. I m. III. Wjedro po stolĕtnej protycy. Februar zapocznje m lhow y; 5. so wuwjedri, potom njelubozne wjedro hacz do 8.; dzen pozdzischo a wosebje 10. kruta zym a hacz do 12. Z ym a popuschczi; 1 3. pschindze czopky deschcz, wulka woda hacz do 26. P o tom hacz do tonen wetr a such. IV. Cyrkwinska protyka. 2. S w ja ty dzen. D o bozeje msche swjeczenjo sweczkow a wobkhad. W e R adw orju mesaczna njedzela bratrstwa Jezusoweje smjertneje stysknoscze k wuproschenju zbozneje smjercze.. Pschisp.: Radworske bratrstwo Jezusoweje smjertneje stysknoscze" dzerzi zjawnu zhromadnu cyrkwinsku poboznoscz: a) közdy pjatk rano, b ) közdu prenju njedzclu mesaca popokdnju, o) közdu njedzelu po suchich duach popotdnju, d ) njedzelu po wschech duschach a pjatu njedzelu Posta, na kotrymajz dnomaj je dospolny wotpustk. r 3. Cyrkwinski swjaty dzen. P o bozej mschi swjeczenjo sweczkow k czesczi swj. B lazija a zohnowanjo schijow. 24. Sw jaty dzen z predowanjom. 25. Popokdnju zdali so wschitke wupyschenjo z woltarjow. 26. P opjeln a srjeda. Cyrkwinski swjaty dzen; do bozeje msche swjecjenjo popjeka a potruschenjo z nim. P o ln y pöst, t. r. za dzen jedynkröczne dospokne nasyc^enjo z wostajenjom mjasnych jedzow. Tajki pöst je tudy z t * woznamjenjeny. s^apoczatk schtyrcyc^idnowskoho p o sta,, a jutrowneje spowjedze. 27. W olözeny pöst, t. r. za dzen jedynkröczne dospokne nasyczenjo z dowolnosczu mjasnych jedzow. Tajki pöst m aja z wuwzaczom njedzel wsche dny 40dnowskoho Posta, na kotrychz polny Pöst njeje, dale soboty wo suchich duach a vigilije psched Sw jatkam i, psched swjedzenjemi: swjateju P etra a P a w o la, swj. M arije donjebjeswzacza a wschech Sw jatych. T önle pöst je tudy z * w oznam M jeny.

5 M ä r e, Sköriczka Mesaczka skhadz. khow. «s skh.akh. n a l e t n i k, m a 31 dnow. h. m. h. m. Ä S St 5b h. m. 1 Sobotu * Albina, biskopa H f*j* njedzela posta (Jnvokavit). S cz.: J ezu s w pnsczinje spytowany. M at. 4, Simplicia, bamza Njedzelu 3 Pöndzelu * Kunigundy, khez Wutoru * Kazimira, wuznaw f r t Srjedu t* Gerasima, pustnika IMS* Schtwörtk * Fridolina, abta HE Pjatk t* Domascha z Akwina f i t Sobotu * Jan. wot B oha,w. ) fit skh. w. 2. njedzela posta (Reminiscere). S cz.: J ezu s na Taborje pschekrasnjeny. M a t. 17, Njedzelu Cyrilla a Methoda Pöndzelu * 40martrarjow w S Wutoru * Roziny, martraiki $ Srjedu *Hrehorja wulkoho, b r h skh.r. 13 Schtwörtk * Eufrasije, knjezny i h Pjatk t* Mathildy, kralowuy W o Sobotu *Longina, stotn.m. E W o njedzela posta (D iu ti). Sc^.: J ezu s wuhna zloho ducha. Luk. 11, Njedzelu Herrberta, biskopa IV. Cyrkwinska protyka. 2. W Drezd^anach w dwörskej cyrkwi tyd hodzin 17 Pöndzelu * Patricia, biskopa boza mscha z wopraw jenjom a serbskim predo- 18 Wutoru * Narcissa, biskopa o X 4 28 wanjom a 8. Kwatember abo suche dny; 5. a Srjedu *Jözefa, Patron, cyrk polny, 8. wolözeny Post. 20 Schtwörtk *Theodosia, martr A Njedzela Po suchich dnach. 19. Cyrkwinski swjaty dzen. 21 Pjatk t* Benedikta, abta A Pschikazany swjaty dzen z nyschporom. 22 Sobotu * Oktaviana, m. diak.d kh.w. 29. Popokdnju so boze m artry a swjeczata na woitarjach z fijakkojtej pkachtu zawescha. 4. njedzela posta (Lätare). S cz.: J ezu s nasyca z 5khlebam i 5000 m uzi. J a n. 6, Njedzela czerpjenja. W R adw orju tttularny swjedzen bratrstwa Jezusoweje smjertneje stysk- 23 Njedzelu Viktorina a tow. wart noscze" a dospolny wotpustk. 24 Pöndzelu * Gabriela, arcjandzela > d #» H Wutoru *Přizjewj. 8. M ar Srjedu * Haschtala, martrarja H Schtwörtk * Ruperta, biskopa m f Pjatk t* Glrntrama, krala Ich? kh. r. 29 Sobotu * Viktorina, martr W njedzela posta (Judika). S cz.: Zidza chcedza Jezusa kamjenjowac^. S a lv ia n. J a n. 8, m h. Njezawidzej zkym czkowjekam jich zbozo 30 Njedzelu Kwirina, martrarja w tutym ziw jenju, ale mej sobuzelnoscz z nim i, haj zakvscz psche nich, dokelz so w oni samt nje- 31 Pöndzelu * Balbiny, knj. m. H zrudza. Petr D am ian us. K om u budz'e nchdy le p je? W bohi ksche- W o p o m n j e n j a h ö d r i e d n y : sczano!" praji nehdy njeweriwc, kak sy tote zje-- 2. Narodny dzen J o h o S w ja t. bam za Leona X I I I. ( ). 6ant), hejzo je njebjo bajka!" A le", praji 20. Zapoczatk nalecza. D zen a noc so runataj. krucze kschesczan, w bohi njeweriwco! kak sy häkle 31. Kralowska renta. tt) zjebany, hejzo Heia zan a bajka njeje!" 5 I. Hermanki. 1. Drewko sk. L eisnig kn. Trebule kl. 3. Biskopicy sk. Luboraz kn. sk. kl. Z ahan sk. kl. Hrödk sk. kl. K ulow sk. 4. B art sk. Eisenberg fl. Barsche; kn. sk. kl. 8. Z elm sk. Wetoschow kn. sk. 10. Nvwvsalc kl. Franksurt (m asa). Mischno sk. 11. Laz sk. kl. D obrotug sk. 15. Zitaw a kl. Rukow, sk. Lubin sk. 17. Halschtrow sk. kl. Z itaw a kn. sk. G ubin kn. sk. Rychwald sk. kn. kl. Slanknow kn. sk. kl. 18. Krosno kn. sk. R uland sk. 19. Wöspork sk. W rötslaw kn. sk. 22. Z ly K om orow kn. sk. 24. Biskopicy sk. S ta re Drezdzany. Rychbach sk. kl. 26. S ta re Drezdzany kn. 29. Lubnjow sk. 31. L nbij kn. sk. P olcznica sk. M uzakow sk. kl. II. Mĕsačkowe přemĕpj eiy a. D P reni Bertis 1. merca dop. 8 h. 56 m. Polny mesaczk 8. merca pop. 2H. 7 m. C Posledni bertlk 15. merca rano 4 h. 3 9 m. M o d y mesaczk 22. merca pop. 10 h. 2 m. A P ren i bertlk 3 1. merca rano 2 h. 2 m. III. Wjedro po stolĕtnej protycy. M erc je w ot zapoczatka njelubozny; zymny jery czas traje hacz do 2 1.; 22. pschindze czopky deschcz; 26. so wuwjedri a sczopli. 31. zas zyma. Äadrjeschka. Posczenjo je B öh w paradizu zalozil. Prenjn kaznju dosta H adam ; hdy besche so w ön posezik, njebychmy my so posczicz trjcbali." S. B asilius. Zbözna je duscha, kotraz tajke wjesela w uziw a, zo so ze zanym zadkawym hrechom njewomaza." S w j. Hawschtyn. Sm ejm y so, ale po kschesczanskim waschnju."

6 6 H a p r y l, jutvonmif, ma 30 dnow. Skö aczka Mk.saczka skhad^. khow. tu skh.akh. h. m. h. m. S h. m. 1 Wutoru * Hugona, biskopa HE Srjedu * Franciska z Paula HE Schtwörtk * Richarda, biskopa Pjatk t* 7 bol. s.mar.; Jsid Sobotu * Vinceucia Ferrer, w njedzela posta (P alm arum ). S cz.: Jezusow y skawny pucz do Jeruzalem a. M a t. 2 1, Njedzelu Bokmonczka; Sik.<I skh.w. 7 Pöndzelu * Hermanna Jözefa, w Wutoru * Amaucia, biskopa r*i Srjedu * MarijeKleof.;Akacia Schtwörtk P*Zeleny schtwörtk 'Mo sth.r. 11 Pjatk P* W ulki pjatk J b Sobotu t* Jutrowna sobota Jfef 1 21 J u try. S c V. J ĕ z u s je horjestanyk. M ark. 1 6, Njedzelu Jutrownička C Jtf Pöndzelu Jutrowna pondź s J Wutoru Jutrowna wutora Srjedu Fruktuosa, bist. a m A Schtwörtk Aniceta, bamza, m A Pjatk t Baldina, biskopa Sobotu Timona, martrarja njedzela po Jutrach: Böka njedzela abo mkode J u try (Kwasimodogeniti). Sc^.: J ezu s so Domasche; ziewr. J a n. 20, Njedzelu Theoüma, martrarja Pöndzelu Anselma, bisk. wucz. D kh.w. 22 Wutoru Sotera a Kaja, b. m Srjedu Ju rija,m.; Adalberta Schtwörtk Fidele ze Sigmar., m Pjatk f M arka, sczeuika flrtř Sobotu Kleta a Marceüiua, m kh.r. 2. njedzela po Jutrach (M iserikordias). Sc^.: J ĕz u s dobry pastyr. J a n. 1 0, Njedzelu Anastasia, bamza ** Pöndzelu Pawola wot kschiza, w Wutoru Petra, martrarja H HE Srjedu Khatyrny Senensk., k ^Uiif* 1 53 Wopomnjcnja hödne vny: 1. Daw k za wopalensku pokladnieu. 4. Narodny dzen I. Mikoscze biskopa Franca (1811). 15. Parschönski a rjemjesniski dawk Dow olenjo kwasnych wjeselow. 23. Rarodny dzen I. Majestoscze krala M berta (1828). I. Hermanki. 1. P ie n kn. ff. kl. 2. Njeswaczidko sk. 3. Kamjenc sk. Zhorjelc sk. Beskow sk. kl. 5. Budyschin sk. kl. K alaw a kn. sk. Trebule kn. sk. kl. 7. Luboraz kn. sk. kl. K ulow sk. kl. 8. Barschcz kn. sk. Gasyn sk. 15. Scherachow kl. 16. Dzeze sk. kl. 21. Kinspork sk. Pöckowy kl. Wöspork sk. Khoc^e- buz kn. sk. kl. M ikoraz sk. kl. 23. Radeberg sk. Zarow kn. sk. 26. Drewko sk. 28. Lipsk (jutrow na masa hacz do 15. meje). Sieben«that sk. kl. Drewko kl. D am na sk. kl. Brody sk. kl. II. Mĕsačkowe přemenjenja. I Pvkny inesaczk 6. hapr. w noch 11 h. 22 m. l. Posledni bertlk 13. hapr. pop. 3H. 9 m. M tody mesaczk 2 1. hapr. pop. 2 h. 5 3 m. P reni berät 29. hapr. pop. 3 h. 14 m. Pschez cyln prenju polojcu hapryla je suche a m e rojebro; zym a je 16. a 17. najkruczischa. P otom so zas sczopli; root 2 5. czoplota roscze; 28. hrim anjo. Hacz do könca wostanje czopko. IV. Cyrkwinska protyka. 6. D o bozeje msche swjeczenjo bokminy a wobkhad. Passion swj. M ateja. 8. Passion swj. Marka. 9. Passion swj. Sukascha. 0. Cyrkwinski swjaty dzen. B o za m artra z belej plachczic^ku zawĕschena. Prĕnje swj. woprawjenjo dzeczi. P o G lo ria" zwjazanjo zwonow. P o bozich skuzbach wotkrywanjo woktarjow. 1. B oza m artra z czornej pkachc^iczku zaweschena. Ccremonije. Wotkryczo a ezesczenjo Jezusowoho swj. kschiza. Predow anjo. B o za mscha z pschedpschezohnowanym woporom. Passion sw j.ja n a. Wobkhad z bozim Czĕtom k bozomu rowej. Nyschpor. 12. D o bozeje msche zohnowanjo wohenja, jutrowneje swccy a kschezenskeje wody. Pschi G loria" wotwjazanjo zw onow. W jeezor boze horjestaczo. 13. V id i aquam. Dospokny wotpustk. Procesiony kschizerjow" w Khrösczieach, Kulowje, R albieach, Njebjelezicach a W otrowje. 14. Pschikazanv swjaty dzen. 15. S w ja ty dzen. Procesiony do R özanta dzeja. 25. Cyrkwinski swjaty dzen. Pröstny wobkhad. Tez swjed^en hlebije a hozdzi Khrystusowych. Iadrjeschka. Njezam oiwjej so zenje, jelizo wazne w iny sebi to njezadaja." S w j. Theresia. Dokonjej wsche skutki tos, hakoz by B oha woprawdze psched sobu widzak; to czi zawescze pomha wulke postupy w pöecziwosczi czinicz." S w j. Theresia.

7 Slöiiczka Mesaczka M eja, skhadz. khow. ' '1 skh.akh. rozownik, ma 31 dnow. h. ttt. h. m. '^1 h. m. 1 Schtwörtk Filipa a Jakuba, j fit Pjatk fathanasia, bisk.wucz fit Sobotu Nam ak. s. kschiza $ njedzela po Jutrach (Ju bilate). S c j.: J ez u s ryczi wo swojim wotendzcnju. J a n. 1 6, Njedzelu Florians, m.; Moniki if Pöndzelu P ia V., bamza Wutoru J a n a psch.lacz.wr.t) $*! skh.w. 7 Srjedu Staniskawa, bisk. m rht Schtwörtk Zjewjenja s. Michala Pjatk t Hrehorja z Nazianz Sobotu Antonina, biskopa skh. r. 4. njedzela Po Jutrach (K antate). S c z.: J e z u s lubi Ducha swjatoho. J a n. 16, Njedzelu Mamerta, biskopa 4 Pöndzelu Nerea; Pankracia, mm. 4 Wutoru Servacia, biskopa E 4 Srjedu Bonifacia, martrarja Schtwörtk Jsidora, röln.; Sofije Pjatk t Jana z Nepoin. m. Sobotu PaschalaBaylon.,wuz J? «L o J A njedzela po Jutrach (R ogate). S c z.: J e z u s napom ina k modlenju. J a n. 16, Njedzelu Venancia, martrarja >4» Pöndzelu Petra Celestina, bamza Wutoru Bernardin.Senensk., w Srjedu Feliksa wot Kant. D kh.w. 22 Schtwörtk B ožoho sp ĕ ć a m? Pjatk t Desideria, martrarja Sobotu S. M ar. pomoc. ksch njedzela Po Jutrach (Eksaudi). S c z.: J e z u s ryczi w o swjatym Duchu tröschtarju. J a n. 1 5, , Njedzelu Hrehorja V II., bamza n Pöndzelu Filipa Neria, wuzn titis* Wutoru Marije Madl. w.püzz nüte Hilf* kh.r. 28 Srjedu Germana, biskopa f it Schwörtk Theodosije, martr. tz f it Pjatk f Ferdinandalll., krala Sobotu * Angele Merici, knj $ _1 5 Wopomnjerija hödne dny: 1. W alpora. Kralowske dawki Kschizowny tydzen. I. Hermanki. 1. B art sk. kl. 3. Z ly K om orow kn. sk. Wetoschow kn. sk. 5. Rakecy kl. Ram now sk. kl. Stokpin kl. G eorgswalde kl. berg sk. kl. Z ahan sk. kl. K ulow sk. S eid en - 6. Z arow tot. 7. Njeswaczidto sk. 8. Khocjebuz wösk. 10. Budyschin sk. D obrotug sk. 12. B istopicy kl. Eisenberg sk. kl. Wojercch sk. kl. Luboraz kn. sk. kl. Lukow kn. sk. kl R uland sk. 14. Polcznica sk. 15. Beskow sk. kl. Rum burg sk. kl. 17. Z itaw a kn. sk. Kalawa kn. sk. 19. Kamjenc sk. kl. 21. Rukow sk. Lubij sk. kl. G ubin kn. sk. kl. 24. Lubin sk. T rebule sk. kn. 26. Biskopicy sk. Kinspork sk. Wöspork sk. Skank- now kn. sk. kl. Hrodk kn. sk. kl. 27. Barscher kn. sk. kl. G asyn sk. kl. II. Mĕsačkowe přemĕpjeiya. ^ P o ln y mesaczk 6. meje rano 7 h. 10 m. ^ Posledni Bertis 13. meje rano 3 h. 3 3 M tody mesaczk 21. meje rano 6 h. 4 8 m. ^ Preni Bertis 29. meje rano 12 h. 3 4 m. 7 III. Wjedro po stolĕtnej protycy. Czopke wjedro traje hacz do 6. N a to je wetsikojte a jere; w ot 8. hacz do 18. sucho a czopko, woda wotebjera; w ot zas czopty deschcz a plödne wjedro hacz do könca. IY. Cyrkwinska protyka. Pschedsp.: W meji je mejski nyschpor we B udyschinje, W otrowje, M arijnej Hwezdzc, KhröscAcach, Rözencze a Kulowje. 1. Sw jaty dzen z predowanjom. 3. Cyrkwinski swjaty dzen. 6. Cyrkwinski swjaty dzen zakitarstwa chteje biskopskeje wosady. 19., 2 0. a 21. Wobkhady kschizownoho tydzenja. 22. Pschikazany swjaty dzen. P o sczenju zdalenjo horjestacza, jutrowneje sweczki a zaweschenoho kschiza. 25. W e dwörskej cyrkwi w Drezdzanach serbske predowanjo. 30. W e W otrowje rano (po 1/26 hodz.) wotkhad procesiona do Krupki. 31. S o b ota psched Sw jatkam i. B ig iln y (w olözeny) pöst. W obnowjenjo dupy. Iadrjeschka. Njerhcz zenje derje w o sebi samym, w o swojej wedomosczi, w o swojich dobrych skutkach, khiba zo masch mittu so nadzecz, zo budze to spomözne. P otom pak so stau z poniznosc^u." S w j. Theresia. m h. Bojisch so zteje smjercze, a tola njebojisch so zloho ziwjenja. S. tzawschtyn.

8 8 Junij, srnaznik, ma 30 dnow. S w ja sti. S c z.: S 1 Njedzelu 2 Pöndzelu 3 Wutoru 4 Srjedu 5 Schtwörtk 6 Pjatk 7 Sobotu chtöz B oha lubuje, joho kazn Swjatkownicka Swjatk. pondźela Swjatkow. wntora t* Franciska Karae.lA Bonifacia, bisk. martr. t* Norberta, biskopa * Roberta, abta Slönezka skhadz. h. m. khow. h. m. je dzerzi. J a n Mesaczka S 1"! skh.akh. # g h. m. 14, r h W o skh. w njedzcla po Swjatkach. S c z.: Wupöstanjo japoschtolow. M at. 28, Njedzelu Najsvvj. Trojicy Q j Pöndzelu Prima a Feliciana, m s j, Wutoru Marhaty, kralowny j<l Srjedu Barnaby, japoscht. (T skh.r. 12 Schtwörtk Božolio Ćĕła Pjatk fautonia z Padua Sobotu Basilia wulk., b. wucz He» njedzela po Swjatkach (1. po S. T rojicy). S c z.: Pschirunanjo w o wulkej wjeczeri. Luk. 1 4, Njedzelu Vita, martrarja rř' Pöndzelu B en n a, biskopa Wutoru Montana, woj. martr Srjedu Mark. a Marcellian.,m Schtwörtk Dokh.Boz. C z e la.g IW? kh.w. 20 Pjatk t Najs. W utr. Jezusw Sobotu Aloisia z Gonzaga njedzela po Swjatkach (2. po S. T rojicy). S c j.: Pschirunanjo wo zhubjenej w owcy. Luk. 15, Njedzelu Pauliua, biskopa »-E Pöndzelu Ediltrudy, knjez. kral HE Wutoru Nar.s.Janakschczn WC Srjedu Wilhelma, abta ÄSC Schtwörtk Jana a Pawola, mart WC Pjatk t Ladislawa, krala JH $ Sobotu *LeonaII.,bmz.; Iren njedlela po Swjastach (3. po S. Trojicy). Luk. 5, Sc^.: Bohaty popad rybow. 29 Njedzelu Pĕtra a Pawola i H kh. r. 30 Pöndzelu Wopomnj.s.Pawol eh Wopornnjenja hödne dnyr 21. Zapoczatk lecza. Najdlezschi dzen z najkrötschej nocu. 27. S yd om spancoro. 30. Kralowska renta. P ren ja pokojca dokhodnoho daroka. I. Hermanki. 3. W vlbramecy kl. K ulow sk. kl. Hröd. rot 4. Njeswaczidko sk. 5. K alaw a rot 9. Khvczcbuz to t Mischno fl. 10. Krosno kn. sk. P icn kn. sk. kl. 14. Lubnjoro sk. 16. Zhorjelc sk. kl. Wulki H ajn sk. G ubin kn. sk. Rychwald kn. sk. kl. 18. Radeberg fl. D am na sk. kl. 19. Khoczebuz kii. sk. v 21. Lubin sk. Hirschfelde p. Zitaw y sk. kl. 23. Halschtrow sk. H uczina kl. sk. Luban kl. M uzakow sk. kl. 24. P a rt sk. Wjeleczin kl. Brody sk. kl. 25. Z arow kl. 26. Khoczebuz kn. sk. 28. K alawa kn. sk. Z iy K om orow kn. sk. 30. Nowe Drezdzany kl. Rychbach sk. kl. Drewko sk. Luboraz kn. sk. kl. II. Mĕsačkowe přemĕnjeiy a. Pokny mesaczk 4. jun. pop. 2 h. 33 m. C Posledni b a tst 11. jun. pop. 5 h. 5 4 m. Mkody mesaczk 19. jun. rojecz. 9 h. 17 m. 5 P ren i bertlk 2 7. jun. dop. 6 h. 5 4 m. III. Wjedro po stolĕtnej protycy. J u n ij je rjauy hacz do 8.; 9. a 10. deschcz, Potom rano kurjawy hacz do 13.; bäte zas deschcz hacz do 23. Hacz do tonen rjenje. IV. Cyrkwinska protyka. 2. Pschikazany stojaty dzen. 3. S w jaty dzen. Procesiony do Rözanta dzeja a 7. Post suchich dnow abo kwatember. 7. Könc jutrowneje spowjedze. 8. Zasy Asperges me. 12. Pschikazany swjaty d^en ze swjeczenjom pschez 8 dnow. Swjedzenski roobkhad z bozim Czekom k schtyrjom woktarkam. 16. Sw jedzen sroj. Benna, patrona diöcesy a serbskoho kraja., 19. Cyrwinski swjaty dzen z wobkhadom. 24. Sw jaty dzen. 28..V igilny (wolözeny) Post. 29. Pschikazany swjaty dzen. Dospokny wotpustk dla kschesczanskeje wuczby. Zadrjcschlra. W a zn e skowo za nasche czasy. J a zadyn wuczer njejsym a nim am zadyn rozsud wo waschnjach wuczenja; jene pscheswedczenjo Pak dowolam sebi a to z najwjetschim dvkiadom wuprajic^: zo, jeli so naboznistwo za zaklad wuczenja njeczini, wascha w ina budze, hdyz budze pschichodnje jenoz czim wjac wnschiknych djabolow na swec^e." (W ellington.) Kschiz hako sceptar. Hdyz be Rudolf I. za romskoho khezora wuzw oleny, pschindze do zhromadzizny khurwjerchow, zo bychu jom u sweru pschisahali a pokornoscz wopokazali. Wjerchojo Pak so stajachu, dokelz tam khezorski sceptar njebesche. T u wza R udolf mesto sceptarja kschiz, da jön jenomu Po druhim wokoschecz prajicy: N a tönle kschiz, znamjo nascheje zböznoscze, pschisahajcze m i sweru."

9 J u l i j, praznik, ma 31 dnow. Slöliczka skhadz. h. m. khow. h. m. Mesaczka # i skh.akh. h. m. 1 Wutoru Theobalda, pustnika Srjedu Domapyt. s. Marije Schtwörtk Anatolia, biskopa <A skh.w. 4 Pjatk t Prokopa, abta Sobotu Michala wot Swjat.,w qJ njedzela po Swjatkach (4. po S. Trojicy). M a t. 5, Njedzelu Dominiki, kujezny, m. 7 Pöndzelu Pulcherije, kujezny "5! e 3 Ä S" ÖB S cz.: Sprawnoscz farizejow Wutoru Khiliana, b.; Hilzbjety Srjedu Veroniki w. J u l., knj LO Schtwörtk Pjatk t Brikcia, bist. m. E L2 Sobotu Jana Gualberta, abta njedzela po Swjatkach (5. po S. T rojicy). Scz. J e z u s nasyczi ze 7 khlebami m uzi. Mark. 8, L3 Njedzelu M a rh a ty, knj. martr L4 Pöndzelu Bonaventury, bist mf skh.r. L5 Wutoru Hendricha, krala ił^ř Srjedu S. Marije na Karmelu L7 Schtwörtk Aleksia, wuznaw n Pjatk t Kamilla z Lellis, w L9 Sobotu Vincencia z Paula D kh.w. 23 Srjedu Apollinara, biskopa f i t Schtwörtk Khrystiny, knj. martr ś! Pjatk t Jakuba starsch., jap i f Sobotu H an y, macz. s. M i f I. Hermanki. 2. Huska sk. II. Njeswaczidlo sk. 3. Khoczebuz In. sk. 5. Lubin sk. 7. B jarnaczicy sk. Biskopich sk. D zeze sk. kl. Frankfurt (m asa). Trebule kn. sk. kl. Kulow sk. 8. Barschcz kn. sk. kl. G asyn fl. kl. 10. Khoczebuz kn. sk. 12. Rukow sk. Lukow sk. 14. Lubij kn. sk. Pokcznica sk. 15. Pokcznica kl. 16. Padeburg sk. 19. Zitaw a kn. sk. 21. Seidenberg kn. sk. 25. Z arow kn. sk. 28. R ow y Gersdorf kl. Wöspork sk Kamjenc sk. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. Pokny mesaczk 3. jul. wjecz. 10 h. 3 5 m. A Posledni bertlk 11. jul. dop. 9 h. 52 m. Mkody mesaczk 1 9. jul. dop. 10 h. 4 in. H P ren i bertlk 26. jul. dop. 11 h. 3 3 m. III. Wjedro po stolĕtnej protycy. Czopkvta z könca junija roscze. J a r a horco hacz do 15. T u pschindze deschcz a traje hacz do 2 1.; hacz do könca rjenje. IV. Cyrkwinska protyka. 2. Sw jaty dzen. Procesiony do Rözanta dzeja. 13. Lubjeny swjaty dzen Njebjelczanskeje wosady z predowanjom a z wobkhadom wokoko polow. 16. Sw jedzen skapulira. 22. S w jaty dzen. Kermuscha roe Schpitalu. 25. S w ja ty dzen. 26. Cyrkwinski swjaty dzen. 7. njedzela Po Swjatkach (6. Po S. T rojicy). S c z.: Profetojo roe wowczich 28. W uzw olny dzen budyschinskoho tachanta Franca. drastach. M a l. 7, ( ) 20 Njedzelu Hieronyma Aemiliana HE Rano w VgG hodz. wotkhad procesiona z Khröjczic k swiatej Hanje, do F ilip sd o rfa a R um - 21 Pöndzelu Praksedy, knjezny burga. 22 Wutoru Marije Madleny R ano w 1/2B hodz. wotkhad procesiona z B udyschina do Rum burga. 8. njedzela po Swjatkach (7. po S. T rojicy). Luk. 16, 1 9. S c z.: Njespraw ny nuknicar. 27 Njedzelu Pantaleona, lekar. mrt üas Pöndzelu Nazar.; Viktor.; Jnnoc kh Wutoru Marthy, kujezny Wo kh.r. 30 Srjedu Abdona a Senneua, m Jfo Schtwörtk Jgnacia z Lojola, wuz W opom njenja hödne dny: 23. Zapoczatk psowych dnow. 28. Wuzwolenski dzen budyschinskoho tachanta Franca (18 75 ). 3ahjesd}ka. J en e jeniczke zdychnjcnjo: B öh budz khwaleny! w czasu horja, czehnje tysac kröcz wjac dyzli zdychnjenjo: B ohu dzakowano! w czasu zboza." J a n w ot A vila. m h. S w ja ty H ieronym us, z czezkej khorosczu dom apytany, praji: S y m pschejara zbozowny, hdyz B öh moje czerpjenja za zapokuczenjo mojich hrechow pschiwozmje. m h. Czesczomny B eda bu ze zaduschitosczu napadnjeny, tak zo smjerc^ woczakowasche. Z tym Pak njebe joho duscha zrudzena. Hdyz joho khoroscz trochu wopuschc^i, rjekny w ön: M a m wulku radoscz nad tym, zo m özu czerpjecz. Dzakuju so B ohu, zo mje dostojnoho dzerzi, mje w tutym ziwjenju wu- 'czisczicz. 9 I m h. Schtöz bjez poniznoscze poccziwoscze hro- M adzi, nosy proch na wetsik. B ona.

10 10 A u g u s t, Slöiiczka Mesaczka skhadz. khow. skh.akh. z n j e n c, m a 3 1 d n o w. h. m. h. m. s? h. m. 1 Pjatk Petra w rjemzach Sobotu Alfonsa z Liguori,w.(A skh.w. 9. njedzela po Swjatkach (8. po S. T rojicy ) S c z : Jezue Jeruzalem. Luk. 19, plakc na 3 Njedzelu Namak. s. Schczepana Pöndzelu Dominika, wuznaw A Wutoru S. Marije na snehach A Srjedu Pschekrasujenja Khryst Schtwörtk D onata, bist >* * < Pjatk t Cyriaka, martr >*» «W Sobotu Khötana, wuznaw njedzela po C-wjatkach (9. po S. T rojicy) S c z.: F arize templu. Luk. 18, Njedzelu Lawrjenca, m. C Pöndzelu Susanny, m., Filumen Wutoru Klary, knjezny Srjedu Hippolyta, I. Berchm Schtwörtk * Eusebia, meschnika Pjatk fdo njeb.wz.s.m Sobotu Hyacyntha, meschnika njedzela po 17 Njedzelu 18 Pöndzelu 19 Wutoru 20 Srjedu 21 Schtwörtk 22 Pjatk 23 Sobotu Swjatkach (1 0. po S. T rojic y ). hkuchonemoho. M ark. 7, Joachim«, wuzu. D Heleny, khez. wudowy Sebalda,w.,Ludwika,b. Bernarda, abta a wucz. Johanny Franciski t Timothea, martr. Filipa Benicia, wuzu a ckl >nik we n tüü* skh.r S c z.: J e z tls wu trow i RHP ««i f kh.w njedzela po Swjatkach (11. po S. T rojicy). S c z.: Mikoscziwy Sam aritan. Ott* 1ft 09 OH 24 Njedzelu 25 Pöndzelu 26 Wutoru 27 Srjedu 28 Schtwörtk 29 Pjatk 30 Sobotu Bartromja, jap. Z Ludwika, krala Zefyrina, bamza, m. Jözefa z Kalasanca, w. Hawschtyna, bist., w. t Jana, kschczen. sczat. Rozy Limauskeje, knj S4! a b a b Qjt kh. r njedzela po Swjatkach (1 2. po S. T rojicy). S c z.: Dzesaczo wusadni muzscy. Luk. 1 7, Njedzelu jrajm. Nonnata, w. G 5 H 6 48> A. Isth.w. Wopomnjeirja hödne -ny: 1. Kralowske dawki Könc psowych dnow. I. Hermanki. 2. Budyschin sk. kl. 4. Eisenberg sk. kl. K ulow sk. kl. 6. Njeswaczidko sk. 9. Lubin sk. Zky K om orow kn. sk. N. Kinspörk sk. G ubin kn.sk. Z ahan sk.kl. Skanknow kn. sk. kl. 12. B art sk. Laz sk. kl. Dobrokug sk. 16. R uland sk. Wetoschow kn. sk. 18. Zhorjelc sk. kl. Pokcznica sk. R um burg sk. kl. 19. Gasyn sk. kl. 20. Radeberg sk. 21. Beskow sk. kl. 23. Lubnjow st. 25. Wöspork sk. kl. Halschtrow sk. kl. Luban kl. Lukow kn. sk. kl. Mischno kl. Hrödk sk. kl. 26. B rody sk. kl. 29. Trebule kn. sk. 30. Barschcz kn. sk. Rukow sk. II. Mĕsačkowe premĕn jcnja. Pokny mesaczk 2. aug. dop. 8 h. 10 m. C Posledni bertlk 10. aug. rano 3 h. 6 m. Mkody mesaczk 17. aug. wjecz. 9 h. 8 m. H P reni bertlk 24. aug. pop. 4 h. 9 m. Pokny mesaczk 31. aug. wjecz. 7 h. 56 m. III. Wjedro po stolĕtnej protycy. August je kaz julij w ot zapoczatka jara horcy; w ot 5. je deschczowate wjedro hacz do 1 9.; 2 0. so wuwjedri; 2 1. Pak zas pschemenjate hacz do tonen. IV. Cyrkwinska protyka. 2. W klöschtrje M arijnej Hwezdze a w Rum burgu dospokny wotpustk Porciunkula." 10. S w ja ty djen. 14. V igiln y (wolözeny)»oft. R ano w 7 hodz. wotkhad procesiona z Khrösczic do W ölmsdorfa. 15. Pschikazany swjaty dzen. D o bozeje msche swjeczenjo zelow. 17. W R adw orju dospokny wotpustk a kermuschka. 20. W klöschtrje W ar. Hwezdze dospokny wotpustk. 24. S w jaty dzen. W Njeb;elczicach dospokny wotpustk bratrstwa s. Bosczana. cziscz. mutroby swj. M arije. T ez swjedzen naj- Jadrjeschka. S p o m in a j, zo masch jeno jenu duschu, zo jeno ju n u wumrjesch, zo masch jeno jene ziwjenjo a to tr o t t e, zo je jeno jena zböznoscz, kotraz wecznje traje, a ty so wjele prözdnych wecow wostajisch." S w j. Theresia. m h. Lekar, kiz be 6 0 let khorym skuzik, prajesche: Tak dokho pytam hizo tsjoch czkowjekow na swecze a^njem özu jich uadencz: rjemjesknika, kiz swoje dzeko rozym i a rady dzeka a tola do zahubjenja pschischok je; kschescz'ana, kiz rady na predowanja poskucha, a tola zky je; a czkowjeka, kiz so rady posczi, a tola zähe wumrjek je. Tajkich tsjoch hischcze njejsym nadeschok. m h. B öh je pschihotowany, wschem swoju hnadu wudzelicz; tola mako czini so hödnych, ju döstacz. S. J u lia n u s.

11 r September, poznjene, ma 30 dnow. Skö liczka skhadz. h. m. khow. h. m. Me saczka.«sk 'S s skh.akh. h. m. 1 Pöndzelu Egidia, abta Wutoru Schczepana, krala Srjedu Serapije, knj. martr Schtwörtk Rozalije Panorm., knj Pjatk t Lawrjenca Justinian Sobotu Albina, biskopa n njedzela po Swjatkach (1 3. po S. T rojicy). S c z.: Nichtö njemöze dwemaj knjezomaj siuzicz. M at. 6, Njedzelu S. Jandz. pestonow fl* Pöndzelu Narod.s.Marije C A* Wutoru Gorgonia, martr fl* Srjedu MiklawschaTolentinsk frfr Schtwörtk Protha, martr skh.r. 12 Pjatk t Guidona, wuzu UK< Sobotu Matern., b.; Nothb., dz njedzela po Swjatkach (14. po S. T rojicy). S c z.: M o rw y mkodzenc toe N aim. Luk. 7, Njedzelu Pow. f. M jena s.m »C Pöndzelu Nikomeda, martr Wutoru Kornelia a Cyprian.W kh.w. 17 Srjedu t* Zacz. bkuzn. s. Franc ü Schtwörtk Domascha z Villanowa Pjatk t* Januaria, bist. mart Sobotu * Eustachia, martr njedzela po Swjatkach (15. po S. T rojicy). S c z.: J ez u s umströmt wodukawoho. Luk. 14, l ii. 21 Njedzelu Mateja, japoscht Pöndzelu Mauricia, martr. tz Wutoru Lina; Viktora; Thekle Srjedu S. Mar. wo wukup. jat Schtwörtk Gerarda, biskopa kh.r. 26 Pjatk t Justiny, martr Sobotu Kosmy a Damiana, m A njedzela po Swjatkach (1 6. Po S. T rojicy). S c z.: Najwjetscha kaznja we zakonju. M a t. 2 2, Njedzelu Wjacslawa, wöjw. m A Pöndzelu Michala, arcjandzela >4» Wutoru Hieronyma, meschn skh.w. Wopomrijerija hödne dny: 1. Zapoczatk hontwy (na kurwoty) Zapoczatk nazym y. D zen a nöc so na wotebjeracym puczu runataj Kralowska renta. 11 I. Hermankl. 1. Khoczebuz kn. sk. II. G eorgsw alde kl. Wulki Hajn sk. Ram now sk. kl. Kulow fl. 2. Wulki H ajn kl. 3. Njeswaczidko sk. D am na sk. kl. 4. Pkuzakow sk. kl. Khoczebuz rot. 6. Z itaw a kl. K alawa kn. fl. Kinspörk sk. 13. Drewko sk. L ubin sk. 15. Kamjenc sk. kl. R ow osalc kl. Rychbach sk. kl. M iloraz kl. Zarow kl. 17. Radeberg sk. 20. Mischno sk. 22. B a rt sk. kl. Biskopicy kl. W ostrowc kl. G u- bin kn. sk. kl. W ojerecy sk. kl. P irn o kl. Skanknow kn. sk. kl. Seidenberg sk. kl. T rebule kn. sk. kl. 24. Polcznica sk. 25. Polcznica kl. Khoczebus kn. fl. 29. Lipsk (Michakska masa hacz do 18. oktobra). Rakecy kl. W jelecm kl. Luboraz kn. sk. kl. 30. Huska sk. kl. Krosno kn. fl. G asyn sk. kl. II. Mĕsačkowe přemeiyenja. Posledni bertlk 8. sept. wjecz. 9 h. 2 m. M lody mesaczk 16. sept. rano 6 h. 54 m. ) P ren i bertlk 22. sept. wjecz. 10 h. 17 m. Pokny mesaczk 30. sept. dop. 10 h. 15 m. W ot 1. septembra hacz do 4. je rjenje czopko; tom sylny deschcz; na to hrim anja a je rjenje IV. Cyrkwlnska protyka. 5. R ano w 1/26 wotkhad procesiona z klöschtra M a r. Hwczdy do Krupki. 8. Pschikazany swjaty dzen. Procesiony do R ö- zanta dzeja. 14. T itu larn y swjedzen serbskeje cyrkwe we B udyschinje a kermuscha a 20. P ost suchich dnow. 21. S w ja ty dzen. W Drezdzanach serbske predow anjo. 29. S w ja ty dzen. Jadrjeschka. S w o jim blizschim dyrbisch pomhacz, tak derje hacz mözesch, wosebje tym, kotsiz su tebi psche- cjiw ni." S w j. A lfon s z Liguori. nih. Schtöz ptaczki toji, pschihotuje jim spodobnu jedz, ale sycz abo prudto sczini po möznosczi njewidhvmne. Tak satan. Ptaczki, kiz do wysokoscze zlecza, njemöze löjer dosahnycz. Tak njedosahnje satan tych, fliz so m odla a böjske wecy wopom inaja. m h. Zadyn z tych, kiz ziwje werja a wopom inaja, zo je B oh wschudzom pschitomny, wschitko w idzi, siyschi a we, njebudze nihdy zköscz czinicz abo jenoz mysle mecz, zo by tajke czinik. ( S. B a siliu s.) m h. K az puczowar pschi schczowkacym psyku njezastanje, ale jom u schczowkacz da a swöj pucz dze, tak czin ze zlym i wabjenjemi. 2*

12 12 LLVWVI j wirwwe, ma 31 dnow. Sköuczka Mesaczka skhadj. khow. t f skh.akh. h. m. h. m. e? i h. m. 1 Srjedu Remigia, biskopa Schtwörtk Othona, biskopa irff Pjatk t Jözefa z Kupertina rs Sobotu Franciska z Assissi, w njedzela po Swjatkach (1 7. po S. T rojicy). S c z.: J e z u s wustrow i wiczniwoho. M at. 9, Njedzelu R ö zarija s. M a rije tät Pöndzelu Bruuona, biskopa Wutoru Marka, biskopa n Srjedu Brigitty, wudowy E Schtwörtk Dionysia, biskopa Pjatk t Franciska z Borgia skh.r. 11 Sobotu Gereona, martr njedzela po Swjatkach (18. po S. T rojicy). M at. 22, S cz.: Kwasna hosczina krala. 12 Njedzelu Maksimiliana, biskopa Pöndzelu Eduard«, krala Wutoru Kallista, bamza njedzela po Swjatkach (19. po S. T rojicy). S c z.: J e z u s wustrow i kralowskoho syna. J a n Njedzelu Petra z Alkantara, w ' Ü b Pöndzelu Jan a z Kanta, wuz Wutoru W örschule, knj. wart Srjedu Severa,b.; Kordule H Schtwörtk Severina, biskopa kh.r. 24 Pjatk t Rafaela, arcjandzela A Sobotu Khrysantha; M. Alak A njedzela po Swjatkach (20. po S. T rojicy). S c z.: Njesm ilny wotroczk. M a t. 1 8, Njedzelu Evarista, bamza Pöndzelu Florencia, martr >*» Wutoru S y m an aaju d y,jap Srjedu Eusebije, kujezny n Schtwörtk Theodorita,meschn. ( I n skh. w. 31 Pjatk t* Wolfgauga, biskopa ff 4 4 4, I. Hermanki. 1. Njeswaczidko sk. Hrödk sk. 4. L eisnig kn. 6. Bjarnac^icy sk. kl. H uczina kl. Scherachow kl. K ulow sk. kl. 11. Lubin sk. 13. Biskopicy sk. Lubij sk. kl. Kinspörk sk. 14. Kinspörk kl. Barschcz kn. sk. kl. 15. Zky K om orow kn. sk. 16. Khoczebuz kn. sk. 17. Stokpin kl. 20. S ta re Drezdzany kl. Halschtrow sk. Wöspork sk. Rychwald kn. sk. kl. Rum burg sk. kl. Z ahan sk. kl. 21. B rody sk. kl. 22. Radeberg sk. 23. Radeberg kl. Khoczebuz kn. sk. 25. Drewko sk. Wetoschow kn. sk. 28. P icn kn. sk. kl. 30. Bcskow sk. kl. Khoczebuz kn. sk. II. Mĕsačkowe premĕnjenja. Posledni bertlk 8. okt. pop. 2 h. 4 1 m. Mkody mesaczk 15. okt. pop. 4 h. 7 m. ) Preni bertlk 22. okt. rano 7 h. 16 m. Poln y mesaczk 30. oft. rano 3 h. 7 m. III. Wjedro po st<»16tue j protycy. Oktober zapocznje z deschczom, a je tez dale 15 Srjedu Theresije, kujezny # kh.w. mkhowe wjedro; 14. deschcz; z 15. so wuwjedri; 16 Schtwörtk Hawla, abta sh 17. zas deschcz hacz do 2 4 ; na to rjenje; wvt zymne kurjawy. 17 Pjatk f Jadwigi, wudowy sh Sobotu Lukascha, sczenika Mo 6 13 IV. Cyrkwinska protyka. 4. M jeniny biskopa Franca. Sw jedzen kulowskeje wosady. Pschipotdnju wotkhad procesiona z Khrösczic do K ulow a. 5. W R adw orju swjedzen poswjeczenja cyrkwje a kermuscha. W Kulowje preni wotpustk, swjedzen poswjeczenja cyrkwje a kermuscha. 12. W Kulowje druhi wotpustk. 19. W e W otrowje a w klöschtrje M arijnej Hwezdz'e kermuscha. Wopornnjenja hödne dny: 1. Dawk za wopalensku poktadnicu. 15. Parschvnski a rjemjesniski dawk. 29. Nastupny dzcn I. Majestoscze krala Alberta na troit (1873). a kermuscha. 28. S w jaty dzen. 31. V igilny Post. Jadrjeschka. B öh sczele spytowanja k twojom u spomözenju. to znam jo, zo so wosebje za tebje stara; to tez cbi w ina za tebje bycz, zo so k njomu dorisch." S w j. J a n Khrysostomus. mh. Nichtö njejebaj sebje samoho, hako by jenoz z dobrym pschiktadom natwarjak. S. Hawschtyn. m h. Chcesch-li lenjoho konja sprschnosczi pschiwuczicz, dyrbisch joho ze speschnym pschahacz; duz zwjez twoju duschn na krasne pschikkady Sw jatych, tez ty pokroczisch w dobrym.

13 r 13 November, n a z y n m i k, ma 30 dnow. SLöiiczka Mesaezka skhadz. h. m. khow. h. m. UZ skh.akh. h. m. 1 Sobotu W šĕch S w ja ty c h m f njcdzela po Swjatkach (21. po S. Trojicy). M at. 22, S c z.: W o danskim pjenjezu. 2 Njedzelu Agapita, martr JfPf? Pöndzelu Wschech khud. dusch Wutoru Korle Boromejskoho, b f t k Srjedu Zacharija a Hilzbjety Schtwörtk Leonarda, abta HE Pjatk t Amarants, martr. A HE Sobotu 4 krönow. martrarj skh.r. 23. njcdzela po Swjatkach (22. po S. T rojicy). J ez u s zbudzi J a iro w u dzowku. M a t. 9, Njedzelu Theodors, martr Pöndzelu Handrija Avellina, w Wutoru M e rc z iu a, biskopa Srjedu Merczina, bamza # Schtwörtk Stanislaw. Kostki, wuz kh Pjatk f Livina, biskopa # kh.w. 15 Sobotu Herty, knjezny M o njcdzela po Swjatkach (23. po S. T rojicy). S c z.: Zonopowe zorno. M a t. 1 3, Njedzelu Othmara; Edmunda M o Pöndzelu Hrehorja Dziwyezinj *? Wutoru Hesichia, martr Srjedu Hilzbjety, wudowy «X Schtwörtk Feliksa z Valois, w. H a Pjatk t Wopr. s. M ar.; Alb A kh. r. 22 Sobotu Cecilije, knj. martr A a poslednja njedzela Po Swjatkach (24. po S. T rojicy). S cz.: Zapusczenjo Jeruzalem a. M a t. 2 4, 1 5 3o. 23 Njedzelu Klimanta, bamza MB» Pöndzelu Jana wot kschiza >*» Wutoru K hatyrny, knj.martr «*-< Srjedu Konrada, biskopa n Schtwörtk Nikasia, bisk. martr r t Pjatk t Krescencia, martr. < I flrtř skh.w. 29 Sobotu Saturnina, martr Wopomrijenja hödne dny: 1. Kralowske dawki. D ruha pokojca dokhodnoho dawka Skönczenjo kwasnych wjeselow. I. Hermanki. 3. Frankfurt (m asa). Hainspach kl. g u tem kn. sk. kl. Schandaw a kl. Hrödk sk. kl. K ulow sk. 4. B art sk. Laz sk. kl. 5. Njeswaczidko sk. D am n a sk. kl. S ta r e D rezdzany kn. 6. Khoczebuz kn. sk. 8. Budyschin sk. kl. T rebule kn. sk. kl. 10. Rychbach sk. kl. G ubin kn. sk. kl. 11. Pokcznica sk. 15. Zitaw a kl. Zky Komorow kn. sk. 17. Z itaw a kn. sk. Zky Komorow kl. 25. Dobrokug sk K alaw a kn. sk. II. Mĕsačkowe premĕnjeiy a. C Posledni Bertis 7. nov. rano 6 h. 5 3 IN. O Mkody mesaczk 14. nov. rano 1 h. 36 m. D P ren i Bertis 20. nov. wjecz 7. h. 5 3 m. Pokny mesaczk 2 8. nov. wjecz. 9 h. 55 m. III. Wjedro po stolĕtnej protycy. W ot 1. hacz do 4. je rjertje; 5. a 6. sylny wetr, kotryz na 2 dnaj deschcz pschinjcse; Potom mje hacz 1 6.; w ot 17. hacz do 28. je mthowe zymne wjedro; na köncu deschcz. IV. Cyrkwinska protyka. 1. Pschikazany swjaty dzen. 2. Cyrkwinski swjaty dzeii. W R adw orju a K ulowje dospokny wotpustk po morwych." 9. W Njebjelczicach a Zdzeri (tez wokoko B udyschina) kermuscha. 11. Sw jedzen Njebjelczanskeje wosady (z predow anjom a nyschporom). 16. W Budyschinje w tachantskej cyrkwi wopom - njeczo poswjeczenja cyrkwje a kermuscha. 23. W Ralbicach wopom nj. swjecz. cyrkwje a kermuscha. _ 25. Sw jedzen Ralbiczanskeje wosady (z predowanjom a nyschporom). 30. S w ja ty dzen. Zapoczatk adventa a nowoho cyrkwinskoho leta. W Drezdzanach we dwörskej cyrkwi scrbske boze skuzby. Äadrjeschka. P a s so wczipnoscze we wecach, kotrez tebje niczo njestaraja; njepraschej so zenje za nim i." S w j. Theresia. m h. Njesudzcze, praji K hrystus. Njesudz dha, byrnje w opraw dzity hrech blizschoho widzak, w u- czehn z tutoho czernja derje w onjatu rözu a w opruj jn m i z prawym bratrowskim sobuczerpjenjom. m h. S w ja ty F ilip B e n itiu s lezesche na smjertnym kozu. T u rjekny k püdlastejacym: Dajcze m i moje 1. njedzela adventa. S cz.: Znamjenja psched sudnym dnjom. Luk. 21, knihi. W oni podawachu jom u Pak te Pak wone, 30 Njedzelu IH an d rija, japoscht. [7 41j3 56) H 4 53 ale zane njebechu jom u prawe. Dokelz w ön stajnje na B o zu m artru pohladowasche, podachu jom u tu. Wjesele ju w objim ujo praji mrejacy swjaty: Haj to su m oje knihi, moje najlubsche knihi, do tychle knihow sym husto hladak, z nim i chcu moje ziwjenjo skönczicz.

14 14 December, hodow nik, ma 31 dnow. Slöiiczka skhadch h. m. khow. h. m. Me saezka skh.akh. h. IN. 1 Pöndzelu Mariana, diakona Wutoru Bibiany, knjezuy M Srjedu Franeiska Ksaverskoho Schtwörtk B o rb o ry, knj. martr nflr; Pjatk s Petra Chrysologa, b SK Sobotu Mikkawscha, bist st njedzela adventa Sech : J an o w e poselstwo pola Jezusa. M at. 11, Njedzelu Ambrosia, bist. wuez sk skh.r. 8 Pöndzelu N. p o d je d a s. M ar L Wutoru Eutychiana, bamza X Srjedu Pschenjesen. laur.domu xh Schtwörtk Damasa, bamza sh Pjatk t Epimacha, martr Sobotu Lueije, knj. martr. D kh.w. 3. njedzela adventa. S c z.: Janow e swedczenjo wo Jezusu. J a n. 1, Njedzelu Spiridiona, biskopa Je? Pöndzelu Khrystiany, stuzown Je? Wutoru Eusebia Bereelsk., b. m «r Srjedu t* Lazara, biskopa Schtwörtk Czakanja s. M ar. na p Pjatk t* Nemesia, martr Sobotu * Filegonia, bisk. H kh. r. 4. njedzela adventa. S c j. : J a n preduje pokutu. Luk. 3, Njedzelu Domascha, jap Pöndzelu Flaviana, martr Wutoru Viktorije, knjezny Tff Srjedu f*delfina; Had. a Jevy Schtwörtk B oži d ź. n a r. Jĕz łwř Pjatk t Š d ĕp an a, m a r tr Sobotu Jana, japoschtola Njedzela po Hodzoch. Sech: S im e o n a H ana w o J ezu su ryezitaj. Luk. 2, Njedzelu N jew inow. dzeez. <A skh.w. 29 Pöndzelu Domascha, bisk. martr ** Wutoru Rajnera, bisk.; Davida Srjedu Sylvestra, bamza wo* 7 16 Wopomnjenja hödne dny: 2 2. Zapoczatk zym y. Najkrötschi dzen z najdlezschej noeu P atorzica Kralowska renta. I. Hermankl. 1. Wöspork sk. kl. K ulow sk. 2. Krosno kn. sk. G asyn sk. kl. 3. Njeswaczidko sk. Krosno kl. 5. R uland sk. 6. Budyschin sk. 9. B rody sk. kl. Seidenberg. 10. Eisenberg sk. kl. 15. Luboraz kn. sk. kl. Lubin sk. M ikoraz kl. Hrödk kl. 16. Barsches 17. L ubin. R uland kl. 18. M uzakow sk. kl. 20. Wojerecy sk. kl. 22. K ulow. II. Mĕsačkowe přemĕnjenja. ($. Posledni bertlk 6. bec. wjecz. 8 h. 41 m. M tody mesaczk 13. bec. pschip. 12 h. 2 m. ) P reni bertlk 20. bec. pschip. 12 h. 13 m. Pokny mesaczk 28. bec. wjecz. 5 h. 13 m. III. Wjedro po stolĕtnej protycy. December je 1. dzen rjan y ; zastupi Pak börzy wetsikojte, njelubozne wjedro a hacz do 15. traje; toot je zym a; w ot 21. pokhmurjene a snehvjte; w ot 29. hacz do köuca kruta zyma. IV. Cyrkwinska protyka. 4. Cyrkwinski swjaty dzen. 6. Cyrkwinski swjaty djeii. 8. Pschikazany swjaty dzen. W Kulowje titularny swjedchn swjateje M arijnoho towarstwa knjeznow" z dospoknym wotpustkom za sobustawy W Radworju wschednje Po Jutnjach N o- wena" k ezesezi maczerje bozeje Pöst suchich bnoro. 21. Sw jaty dzen. 24. B igilny (pokny) pöst B oza noc, w poinocy boza mscha. 25. Pschikazany swjaty dzen. 26. Pschikazany swjaty dzen. Pozohnow anjo zitow. 27. S w ja ty dzen. P o predowauju pozohnowanjo a wudzelenjo w ina swjatoho J a n a Cyrkwinfli swjaty dzen. Iadrjeschka. T w o ja wjesokosez budz pschecy ponizna, mernitoa, pokorna a natwarliw a." S w j. Theresia. m h. W o dwemaj weeomaj dyrbi czkowjek Pschecy wjedzeez: w o krasnosezi B ozej a w o helskej ezweli. W ot prenischeje pschicjahowany a w ot druheje wobtrascheny, stara so za swoju duschu a zminje so hrecha. S. Domasch Aqu. m h. Cyrkej je archa na zokmach a bjez stracha jedze mjez skakami, na kotrychz so hewak wschitko rozrazuje. W ona je skutk Bozeje wschohomoey, wona je njepowalny born, dokelz je zakozena a twarjena na skaku. S. Chrysostomus. m h. Cyrkej so pschcsczčhanjow dla njepomjenscha, ale powjetscha; Knjezowa rola pyschi so z pschecy bohatschimi znjemi, dokelz te symjeschka, kiz Po jenym padaja, skhadzeja rozmnozcne. S. Leo.

15 20UOy U)lU I. Čas božich słuźbow w serbskej Łužicy. tachantska C zas pschestupa bozich skuzbow Njedzele; s. dny Dzelaw e dny za njedzele a swj. dny. za dzekawe dny. 1. hapryla, 1. oktobra. I a >8 a popokdnju. serbfla 9 V2I "E Ä' re B noleto. 'S a s ä* 5 a a 9 5 a 9 5 a 9 6 a 9 15 Khrösczicy... Njebjelczicy... R ad w o r.... R albicy.... S chpital njedz. Po Jutrach, 24. augusta. po 1. meje, po 2 9. septembra. 1. meje, njedj. po 29. septbr. jutry, njedz. Psched 21. septembra. po Jutrach, po M ichale. 6 a 9 5 a ???? 9 8 V22 V.8 7, W 6 Va7,7 po 1. novembru, Po jutrach ???? 6 a 9 5 a 8 2 V-8,8 7 V*7, meje, 1. oktobra ^ 7 x/27 8 W otrow....???? V28 7 V-7 7 M a rijn a Hwezda. V a V O R özant.... jutry, 14. septembra. Z d z e r meje, po 29. septembra. po 1. novembru, po jutrach. V.3, 3 6 a 7 a 3/49 6 a 9 5 a '/.7 */* V»2 B ru n o w.... ValO 4 3/48 K u lo w febr., jutry, njedz. po4.sept., 1. njedz. nov. Pschisp.: Ju tn je su w Khrösczicach rano w 5 hodz., w Ralbicach 6 a w Rözencze 6. W serbskej cyrkwi w B udyschinje na srjedach a pjatkach w Poscze we 8 ran o. W Ralbicach na pjatkach w poscze w 6 a 8 ra n o. W e W o - trowje na malych swjatych dnach dopokdnja we 8. W M a rijn e j Hwezdze n a sobotach ran o 6 a 7 a 8. W R özencze na malych swjatych dnach a sobotu (pschez cyte leto) we 8. W Zdzeri je 12 kröcz n a njedzelach a kaz w Delnich Sulschecach, druhdy n a dzelawych dnach boza mscha. W Lubiju su 12 kröcz za leto njedzelske boze skuzby. II. Bože słužhy w nĕmskej Łužicy. G ru naw, K önigshajn, Now y L eutersdorf, Reichenau, Scherachow, S eitendorf, W ostrow c, Z ita w a, M a rijn y D ol. 5 a a Vs 9 V26 a 5 a 8 V26 0 III. Bože słužby w sakskich herbskich krajach. 1) S ta jn e boze sluzby maja: D rezdzany (dwörska cyrkej, w pryncow ym hrodze, Nowe D rezdzany, Friedrichstadt, Jozefininy w ustaw, 2 schulskej khapali), A nnaberg, Cwikawa, Freiberg, G reiz (közdu 2. njed^elu), H ubertusburg, Khemnicy, Lipsk, Mischno, P irn o, P law n o, Rothschönberg, Reichenbach (közdu 2. njed^elu) a Wechselburg. 2) Misionske boze stuzby m a ja : Auerbach (2 kröcz), B rä u n sd o rf (8 kr.), D öbeln (3 kr.), F rankenberg (2 kr.), G rim m a (1 2 kr.), G roßenhajn (6 kr.), H ajnichen (4 kr.), Hohenek (8 kr.), H ohnstajn (8 kr.), K oldic (2 kr.) L eisnig (2 kr.), Dkarienberg (2 kr.), P iln icy (cyle leczo), R adeberg (6 kr.), R iesa (2 kr.), R ochsburg (nekotry kröcz), R oßw ein (2 kr.), Schneeberg (2 kr.), Schw arzenberg (4 fr.), Sonnenstein (neschto kröcz), S to llberg (2 kr.), W aldheim (12 kr.), A ltenburg (12 kr.).

16 16 Zapis ducłiownych. (W ot novembra 1878.) A. 3 bndyschinskeje diöeesy. Jo h o miloscz, najdostojnischi Knjez F r a n c is k u s 58e n te r t, biskop w A zotus, japoschtotski Vikar w kralestwje sakfkim, a d m in is tra to r ecclesiasticu s w sakskej H ornjej Luzicy, tachant kapitla swj. P e tra ro Budyfchinje, kom thur t r a t saksk. zaskuzbnoho rja d a atb., rodz. w G rafensteinje w Czechach 4. h apry la ; wusrojeczeny 4. augusta 1 834, wuzwoleny za tachanta 28. ju lija , za biskopa fwjeczeny 19. m erca I) W B udyfchinje: a) ro konsistoriu: k. Jözef H offm ann, can. cap. sen.; k. Jak u b Kuczank, can. cap. cant.; k. P e tr S c h okta, can. cap. schol.; b ) w serbskej cyrkroi: k. M ichak Hörnik, f a ra r; k. Michak Röla, kapkan; c) ro tachantfkej cyrkroi: k. Jö z e f S chönberner, dopoldn. p re d a r; k. J u r i j N o w a k, katecheta (sobu za L u b ij); d) n a wuczenskich roustawach: k. J ö z. D i e n st, direktor tachant. wuczerttje; k. H erm ann B l n m e n t r i t t, direktor sem inara. 2) W Brunowje: k.hermannplathner, kapian. 3) W G ru naw je: k. J a n Hornig, adm inistrator. 4) W Khrösczicach: k. Jak u b B a r t h, c an. a f a r a r ; k. J a n N o ro a k, kapkan; k. Jak ub S ch o k t a, kapkan. 5) W K önigshainje: k. P e tr Richter, f a r a r ; k. A ugustin W uttke, kapkan. 6) W M a rijn e j Hwezdze: k. D r. J a n Chrysostom Eiselt, probst; k. Aleksander Hitschfel, kapkan; k. T ad ej Natusch, kapkan; k.wjacstaro Toischer, kapkan. 7) W M arijn y m D o le: k. N iw ard Köstler, probst; k.joachim Felder, kapkan; k.benedikt Chejncbfty, kapkan. 8) W Njebjelczicach: k. Miktawsch S m oka, f a r a r ; k. A ugust Kubasch, kapkan. 9) W N ow ym L eutersdorfje: k. E rn st K u p k y, fa ra r. 10) W R a d w o rju : k.h an d rij D u c z m a n, fa ra r. II) W R albicach: k. Jak ub Bensch, can. a fa ra r; k. Jak ub S k a l a, kapkan. 12) W Reichenaroje: k. Paw ok R e im e, fa ra r. 13) W R özencze: k. Jn n o c. Iawork, adm inistrator. 14) W S c h p ita lu : k. Ja k. W e r n e r, adm inistrator. 15) W T eile n d o rfje : k. K a rl J u n g e, can. a f a ra r; k. Jözef Keil, kapkan. v 16) W Scherachow je: k. Jak ub Z u r, f a r a r ; k. A dolf B r e n d l e r, kapkan. 17) W e W ostrow cu: k. A nton M ü l l e r, farar; k. A ugustin Rönsch, kapkan. 18) W e W otrow je: k.jak ub H e r r m a n n, fa ra r. 19) W Z itaroje: k. F ra n c K r a l, fa ra r. 2 0 ) W ew orklecach: k. S p a r t a, hrodow. kapkan. Pschisp.: w P ra z y ro serbfkim se m in a ru : k. J u r i j Lusczanski, Präses. B. 3 Vtczvzansteje diöeesy. 1) W D rezdzanach: a) kralowske dwörske duchownstroo: k. Jö z e f S t e p anek, dwörski kapkan; k. Ludw ig W a h l, droörfki p re d a r; k. Ludger P o t t h o f f, droörfki p redar. b ) W S tarych D rezdzanach: k. F ra n c S to lle, can. a P räses; k. A nton Dreßner, kapkan a direktor wuczernje pfchi Q ueckbrunnen"; k. Jakub Buk, fa ra r a konsistorialny radziczer; k. K a rl M a a z, kapkan a direktor; k. A nton Buk, kapkan a direktor hkowneje w uczernje; k. Jözef M ü l l e r, kapkan a katecheta; k. E m il H o f f m a n n, kapkan; k. O sk ar M anfro ni, kapkan; k. Dr. A lo is Schäfer, kaplan a Präses kongr.; c) W Noroych D rezdzanach: k. E d u ard Machaczek, fa ra r. d) W Friedrichstadtu: k. H ubert Titlbach, fa ra r. e) W Jözefininym w ustaroje: k. K asp ar Brieden, kralowski kapkan. f) P o la prynca J u r ija : Dr. Fritzen, g) P riv a tn a j duchownaj: Jastrztzbski a Miskiewicz. 2) W A nnabergu: k. Jö zef Plevka, fa ra r. 3) W Cwikawje: k. Jözef J u h r, fa ra r. 4) W Khemnicy: k. J a n Keipert, f a ra r; k. Strenski, kapkan. 5) W F reibergu: k. Heinrich S a lm, fa ra r. 6) W H u b e rtu sb u rg u : k. Mikkawsch Woroczerk (S chäfer), farar. 7) W Lipfku: k. P e tr W ill, f a r a r ; k. R ichard Halm, kapkan; k. H. Schmittmann, kapkan. 8) W M ischnje: k.jözef Hillebrandt,administr. 9) W P irn je : k. P e tr Kreczmer, fa ra r. 10) W P la w n je : k. H ü sc h, kooperator. 11) W e W echselburgu: k. Biskup, hrod. kapkan. 12) W Rothschönbergu: k. A. F uh rm an s. 13) W Reichenbachu: Heinrich Mannet. Pfchifp. N a wvtpoczinku: k. A ugust Arlt. C. 3 wrötstawskeje diöeesy. W K ulow je: k. F ra n c Sck)neider, fa ra r a d a ch orony radziczer; k. Jakub Wowczerk, kapkan; k. P e tr Lipicz, kapkan; k. Heinrich Ledzbor, direktor. 3apis katholskich wuczernjow. 1) W serbskej Luzicy: Budyschin (sem inar, präp a ran d a, tachantska fchula), Czornecy, Kukow, K hröfczicy, M a rijn a Hwezda, Njebjelczicy, R adw or, R albicy, R özant, S chpital, Schunow, Worklecy, W otrow, Zdzer. 2) W nemskej Luzicy: B lum berg, G ru n au, K önigshain, M a rijn y Dok, Noroy L eutersdorf, Reichen a u, R u sd o rf, S eitendorf, Scherachoro, Schönield, W ostrowc, Z itaroa. 3) W herbskich krajach: A nnaberg, Cwikawa, G rim m a, Khemnic, D rezdzany (hkowna fchula, Queckbrunnen, Friedrichstadt, N ow e D rezdzany, Jözefininy w ustaw ), Freiberg, H ubertusburg, Lipsk, M ischno, P irn o. 4) W prufkej serbskej Luzicy: K ulow, Koczina, Nemcy, Sulschecy.

17 Wjele zboza tut nowe leto! (P o Albanje S to lz u.) K ra ja n " dyrbi trochu njedoczakany bycz. Jo h o powjescze a nowinki placza z wjetschoho häkle w ot nowoho leta; to la tak dolho w ön njesme czakacz, hewak bychu wschitcy joho towarschojo z wötcnoho a cuzoho kraja joho pola w as wotczischczeli. (W ön je z cyka trochu zrudny, dokelz do nekotrychzkuli d u ri hischcze podarm o ktapa a to la je K ra ja n " cziscze a cyle w asch!) Dokelz dyrbi po tajkim dolho do now oho leta po kraju hicz, budze tez joho zbozopscheczo do czasa. T o la, to niczo njewadzi, byrnje je wy Prjedy döstali. Pschetoz tele pscheczo je kaz p o r nowych schkörni; te dyrbisch najprjedy so wobucz spytacz, hacz su tebi praw e a hacz mözesch derje w nich khodzicz. T ak tez tele Pscheczo neschto pschinjese, schtoz dyrbisch najprjedy spytacz, a potom, jeli tebi praw e, wot nowoho leta közdy dzen dopjelnicz. D uz wjele zboza na te lube nowe le to! " T ak jedyn druhom u p ra ji, hdyz so nowe leto dw aj znataj zetkataj. Ludzo Pak to najböle cziscze bjez myslow P raja, kaz husto tez B udz khwaleny! abo B öh daj strow! a t. d., jenoz dokelz je to waschnjo. B y rn je Pak czi tez tysacy dobrych znatych a pscheczelow z dobrym i myslemi a cyle z w utroby zbozowne nowe leto Pscheli, schto to n a posledku pom ha? T oho dla mözesch w now ym lecze tola trjebaj sebi nohu zlamacz, abo jetra döstacz, a tyscher möze czi do dom u pschincz, bjez toho zo sy jom u kazat, a row ryjer czi kozo po- sczele pod holym njebjom. N ajw jacy ludzi to Prjedy dosczehnje, hacz su sebi m yslili. Közdy dzen w um rje n a 9 0 tysac; to je za hodzinu skoro ! T oho dla budze w now ym lecze wokolo 3 0 abo 4 0 m illionow czlowjekow do wecznoscze wotwjedzenych. A tola budze najm jenje tych, kotsiz su za leto 79 naspom njeni, to woczakowacz, zo je w pschichodnym lecze n a nich rjad. J e n i p ra ja : S y m hischcze m lo d y ;" druzy: S y m w najrjenschich letach;" zas druzy: J a schcze dolho zane 9 0 let njejsym " najw jacy ludzi pak z cyla sebi n a niczo njemysli, hakoz by so samo ro - zemjako, zo ziwi w ostanu. Ale nie n a to myslicz" smjerczi njew obara. Njejsy hischcze zenje w zymje, hdyz praw je sneh wejesche, po czmje wonka byl, snadz w njeznatej kra- jinje hicz m el? Z a n a czer tebje njewjedze, pucza zanoho njewidzisch, z közdej kroczelu mözesch do zaweteje 17 hrjebje abo dzery padnycz a n a posledku sy snadz so zabludzil, zo njewesch, hdze sy. H lej takle je tez nam, hdyz po puczu ziwjenja do wecznoscze ducy do predka hladam y; ani kroczalki psched sobu z westosczu nje- widzimy. Jen o z tak wjele widzimy, zo speschnje khwatam y po puczu a ledm a bechmy do toho pschischli, hdze smy tu je n a s czas hizo zas torhnyl, schtö we hdze. A to la znaju njezmölny sredk, kak möze közdy sam to dokonjecz, zo je nowe leto cyle wescze zbozowne. T y mözesch B o h a tak chcu Prajicz nuczicz, zo tebi zbozowne leto w obradzi. Z alezi jenoz n a tym, zo sredk trjebasch, pödla w obstajny wostanjesch a dzen wote dnja m alu pröcu n a so wozmjesch. Schtoz Pak z tym dobudzesch, je w jac w inojte, hacz hdy by w now ym lecze wulki lö s n a tebje p a d n y l, abo ty schwarny dzel czeknjenych m illiardow dosahnyl. T a wec m a so z krötka takle: B öh nam daw a now e leto, abo po praw ym közdy nowy dzen, kaz je wotroczkej we swj. sczenju talent d al, m am y z nim wikowacz a neschto za swoju duschn dobycz. Z közdym dnjom sy blize k smjerczi, k sudej a k wecznosczi; közdy dzen masch so n a tam ön czas pschihotowacz: z lo wotkladowacz, dobromu so pschiwuczecz a zasluzby hromadzicz. A njeje tole cziscze w tw ojej ru c y? abo budze spraw ny a swjaty B öh runje tebi jeniczkomu chcycz myto za to zapowjescz? B ö h wschak njeczini kaz swet, kotryz nekotrohozkuli cztowjeka najrjensche mocy w utrjeba a wuczehnje a hdyz joho k swojim ztym wjeselam w jac khmanoho njenam aka, joho wot so czisnje kaz narazeny karan. A kak so nekotry czlowjek za swet pröcuje! T u chce jena n a reje hicz, nie tak ja ra zo by rejw ala, ale zo by so rejwakam spodobala: schto so n a to wscho njepschihotuje! M yje so z wjele w odam i a m ydlam i, zo by so czolo praw je sweczito, wlosy sebi hladkuje, n ajrjensche rubischko, kotrez je jej hospoza z poslednjoho hermanka pschinjeska, sebi z lödki wozmje schtö chcyt wscho to mjenow acz! A schto je dobytk tajkeje p rö cy? Wscha rja n a drasta je sköncowana, zapröschena, pschepoczena, a wysche toho njecham na najhörsche wecy spominacz w utroba je napjelnjena z m jerzanjom, hnewom a zawisczu, zo su ju tak m alo zancz meli, abo tez z njeduschnymi myslemi. N a zajtra hlowybolenjo, schumjenjo we wuschomaj, zolte wobliczo a czorna njespokojnoscz a woboznoscz 3 n a

18 18 wschech rözkach. Mködschi b ratsja, sotry abo sobuczeladnicy m aja to czucz, kaz hdyz nechtö bosy Po czrjopach khodzi. Pozdzischo döstanje tajka rejw arka trasch hischcze tajki dziwny dudkawy kaschel a pöcznje trasch frej pluw acz. T a f widzisch n a jenym pschikladze, kak swet tom u ptaczi, kiz so za njön tak pröcuje o pyschi. Cyle hinak je to pola B o ha a we pschihotowanju za weeznosez. T u wschak je w jac czasa a pröcy, cyle hinascheje, trebne, zo by duscha nehdy njezastyschaka slow o: P rjeez wote rnnje, zatam ana, do weeznoho w o hnja", ale zo by döstala druhe slow o: Pöj, zohnowana mojoho Wötea, a wobsedz kralestwo!" W e wobydlenju tohole njebjeskoho kralestwa hlada so tez, kaz w krönowanskim salu zemskoho m öenarja, n a rjane, eziste a wosobne wobleezenjo. W em y to ze swjatoho sezenja, zo bu ezlowjek, kiz pschi kwasnej hosezinje swjatoezneje kwasneje drasty njemejesche, do zwoncziteje ezmy czisnjeny. T u le d rastu Pak njemözesch häkle w njebjesach kupiez, ale dyrbisch ju n a zemi dobyez a ju dale pschasez a tkaez a pkokaez a nosyez wsche dny haez do könca: je to tw oje swjatosezenjo. B öh je tak rjec straschnje swjaty, kaz je krasne stönco straschnje swetle za nasche wöezko, hdyz chee do njoho pohladaez. T oho dla p ra ji japoschtok; S traschne je, do rukow ziwoho B o h a padnyez;" toho d la tez niezo njeeziste njepöndze do njebjes." Ziw jenjo tudy n a zemi Pak je ezas, za kotryz mözemy to wotstroniez, schtoz duschn tak njesköneznje zadtaw u psched B ohom ezini, a swoju duschn wupyschiez z pöeeziwosezu a bohulubym i skutkami. K spowjedzi khodziez a paezerje spewaez samo to njedokonja, ale drohotny ezas zemskoho ziwjenja dyrbi so tez wuziez, zo hreschne naw uezenja wotpolozisch, dobrom u so pschiwuczisch a tajke syjesch, schtoz tarn nehdy ptody njese. Pschetoz schtoz nadobnje syje, budze nadobnje znjeez a schtoz skupje syje, budze skupje znjeez. ^ Njeströz so, zo K ra ja n " n a dobo tajku w aznu a krutu ryez ryezi. Wschak sy pscheswedczeny wo swojej werje a wscho za werne dzerzisch, schtoz eze toorta wuezi pohladasch-li po tajkim hkubscho do ziwjenja dusche a do swojoho swedomja, dyrbisch spöznaez, zo wscho jeno n a tym zalezi, swoju duschu zdzerzeez abo wumoziez. T y m Pak, kotsiz B o h a lubuja, skuza wschitke wecy k dobrom u." T oho dla tez K ra ja n " za közdy mesae m ale jadrjeschka pschinjese, zo by so z nim i z now a zahorit a w dobrym posylnik. T o je, schtoz K ra ja n " tebi n a nowe leto Pscheje, zo by wone zaweseze zbozowne za tebje bylo. Ale z powschitkownymi dobrym i wotmyslenjem i njeje hischcze niezo dokonjane. Hdyz nechtö, kiz zanoho palenea ezuez njemöze, sebi krueze pschedwozmje, zo so w now ym leeze zenje z paleneom wopiez njecha, dha drje je tez dobre pschedewzaezo mel tola te jom u niezo njepom ha, dokelz jow niezo porjedziez nim a. T ez prajenjo : N iezo zlo njecham eziniez w now ym leeze" hischcze wjele njepom ha: twoje wotmyslenjo abo pschedewzaezo dyrbi weste, wosebite byez, kaz je tw oja khora duscha runje trjeba. M aku zberku tajkich pschedewzaezow, kotrez möza drje najw jaey K rajanow ych" ezitarjow tak abo hinak nakozeez, pschinjese w ön tudy po pschikkad^e stawnoho spisaezela a znam jenitoho pscheezela katholskoho ludu A lbana S to lz a : közdy sebi wuzwol, schtoz möze run je trjebaez. Njech je pschee a wschudzom a we wschitkim, schtoz ezinisch abo wostajisch, twoje prenje w otp ohladanjo: dopjelniez wolu Bozu. M özesch sebi wotmysliez: 1. Z a eyke leto zenje njecham wo sebi samym niezo dobre a wo druhich niezo zlo Prajiez, jelizo sebi to winowatosez njezada abo ja pschi tym dobroho w otpohladanja nim am. A bo: 2. B u du -li rozhnewany abo zm eju-li kschiwdu ezerpjeez w now ym leeze, schtoz so zaweseze snadz sydomkröez sydomdzesat kröez stanze, abo hdyz cheedza stare wecy zas w ot morwych stawaez, a znutska so zazehliez do zlych myslow, zaezuezow a pschedewzaezow, potom cheu so dzerzeez japoschtokowoho slow a: N jedaj so w ot zkoho pschewinyez, ale pschewin zlo z dobrym." Cheu to tak eziniez a közdy kröez Wöteze nasch wuspewaez za toho, n a kotrohoz mje djabo! znutska schezuwa. A bo: 3. Cheu sebi tyzku pschihotowaez, do teje polozu közdu njedzelu w opor za khudoho zböznika. Schtoz w tej tyzcy je, to wjac m i njesluscha, ale to skuscha khudym (abo tez naschej eyrkwi, nowej eyrkwi w B aezonju, sw jatom u Wöteej, Lyonskomu tow arstw u za rozscherjenjo wery atd. pschistaji K ra ja n "). W oezakam potom jenoz, hdze m i B öh pschileznosez abo wosobu pösezele, zo bych pjenjezy praw je natozil.

19 J e neschto spvdziwne, schtoz so we 71tym psalmje wo Khrystusu p raji: A czesczomne budze mjeno khudych psched n im." Abo: 4. Chcu w nowym lecze bobre, schtoz sym czinicz zwuczeny, polepschicz, zo pschidam a rozm nozu hödne döstaczo swjatych sakramentow, w opytow anjo Bozeje msche, w ottorhow anjo zmyskojtoho w uziw anja, a zo közdy tydzen w jac w opytow pola khorych czinju a pola khudych swöjbow, kotrez m aja so n a czele a duscht zle. A bo: 5. Chcu praw je wjele dobycz ze skowom z wösom zböznosczow: Z bözni su nternitot, dokelz woni budza dzeczi Boze rekacz." Chcu za tym sledzicz, hdze je zana pschileznoscz, zwadze a njepschezjenosczi w obaracz, abo hdzez hizo dw aj abo mnozy w njemerje a w njepscheczelstwje su, jich zas zjednacz. Hdzez Pak niczo njew nczinju, tarn chcu so praw je wjele modlicz k B o hu pokoja, zo chcyt ton w utroby zjednacz. Abo: 6. Najlepschi dobytk abo najwjetscha zaskuzba w nowym lecze by to byka, hdy by jenu duschn dobyk t. r. hdyz czkowjeka, kiz je zjawnje w njemerje abo sm jertnym hresche ziwy, zas k B o h u dowjedzesch. T o by wjele w jac byko, hacz hdy by pschi w ohnju abo wulkej wodze czlowjekej ziwjenjo zdzerzal. Pschileznoscz wschak je k toutu, a njeskiczi-li so sam a, p y taj a czin sebi pschileznoscz. Mözesch lohkomyslnomu czlowjekej pism a dacz czitacz, kiz joho ^as do wery w röcza; mözesch druhoho pohnucz, j 0 njeduschny czasopis w otstroni, straschne znajom stwo puschczi, kotrez do niczoho njewjedze hacz do hrechow; mözesch jenom u pschiryczowacz, zo zas k spowjedzi a n a predow anjo dze. Mözesch dzeczo abo mkodoho czlowjeka, kiz hizo pöcznje Po zlych puczach khodzicz, k sebi do dom u wzacz. Wschednje Pak mözesch za wobroczenjo hreschnikow spewacz. Pschi cylej wecy pak hischcze zbywa, zo wesch, kajka tw oja duscha je. M jenujcy Zböznik p r a ji: N jep la ta to la nichtö n a staru suknju kruch z nowoho pkatu." T o m a so takle zrozymicz: Hdyz je duscha dobra a czista psched Bohom, pschiwozmje B öh közdy skutk miloscze a közdy nabozny poczink w ot njeje ze spodobanjom, kaz rja n u röziczku abo dobru jedz na czistym rjanym talerju. J e li pak duscha pschez sm jertny hrech praw je njeczista, tu wscho, schtoz B o hu w modlitwach a dobrych skutkach so skicza, wjele mjenje placzi; su to lapki z lepschoho pkatu n a wosmykanu, wjetku suknju naschite. Kak zo trasch m a so tez z tw ojej duschu ta t, zo jej wschitke dobre skutki do njebjes dopomhacz njemöza, dokelz dzen je hischcze we Bozej njehnadze abo w czezkim hresche. P rjedy wschoho dyrbi duscha sam a wuczisczena bycz. Jak - mozuu dawacz a wschelakore spewacz je za wsche pady dobre, ale sm jertny hrech dyrbi prjecz pschez werne polepschenjo a zelnoscziwu spowjedz, hewak sy tola zhubjeny ze wschemi dobrym i skutkami. S p o m in a j tohodla husto a krucze, ducy Po puczu, pschi czichim dzele, w nocy, hdyz spacz njemözesch, a w cyrkwi n a to, hacz tw oja duscha njetrjeba kaz rozbity, schczerczaty zwön pschelata bycz, zo by jeje m odlitw a a jeje czinjenjo psched B ohom derje klinczako. T ele pscheleczo, tak rjec d ru ha kschczenca, stanje so pschez praw je derje pschekkadzenu, zelnoscziwu spowjedz wot cykoho ziwjenja. Chcesch-li n a to hicz, m odli so za hnadu k tom u a dzi njebojaznje k w ernom u duschipastyrjej; njech czi p ra ji, kak masch to czinicz. B udze czi dale pom hacz." " K tym le skowam w ustojnoho pscheczela ludu njemöze K ra ja n " niczo pschistajicz, hacz kaz w ön swojim swernym lubym krajanam z w utroby Prajicz: Zbozowue nowe le to! " Bamz je wi»mrjel bub; ziwy bamz!" i. Wulke a wazue leto to besche ! Z a s je widzako weczne mesto" R om, tam ne hkuboko wazue a hnujace swjatocznoscze, kotrez wotkhad a pschikhad zemskoho namestnika Jezusa Khrystusa sczehuja. W najbolostnischim podawku je zas böjski Zakozer swojeje cyrkwje swetej dopokaz dak, zo joho böjski skutk n a zemi njeje tw arjeny na möc a wustojnoscz kazkuli w uznam jenjenoho cztowjeka, ale zo joho böjska p ra - w ica, hacz do könca czasa pschi swojej cyrkwi zwostaw ajo ju zakita pschecziwo wschitkim n apad am jeje njepscheczelow. H a j bolostny besche tonte dopokaz; pschetoz hischcze psched letom z bojosczu napscheczo hladachmy straschnom u wokomiknjenju, zo nam horco lubow anoho njepschirunitoho P iusa I X. smjercz wozmje. A kak börzy dyrbjesche n a s tonte wokomik pschekhwatacz! 7. feb ruar leta w ostanje njezapom nity w stawiznach 3* 19

20 20 nascheje cyrkwje a sweta. Pschetoz n a ntm skönczi so ziwjenjo m uza, kotrohoz su ze wschem praw om mjenow ali najwjetschoho cytoho dzewjatnoho letstotetka. A to la, boloscz, kotraz nam z powjescze tohole zrudnoho podawka w u tro bu pschewza, njebe kaz swetna bolvsc^, kotraz so w stysku a wuzkosczi w utroby w o- zjew ja; strach a hrözba smjercze n a s njeje pschewzata, hdyh zhonichmy, zo nasch P in s w jac mjez ziwymi njeje. S podziw ny m er a pokoj, kiz be na wobliczo wusnjenoho czeka njeboh swjatoho W ötca w ulinjeny, kaz besche tez cyke wo praw dze swjate ziwjenjo tohole spodziwnvho bam za Po pschiktadze pokornoho a w ot w utroby poniznoho" Zböznika zrjadow ane: tonte m er a pokoj tez pschi smjerczi P iu sa I X. wschitke katholske w utroby napjelni. Kaz macz w njew uprajitej, zböznej bolosczi sylzy ro n i, hdyz swojoho syna preni kröcz njew oblakowany w opor Bozeje msche woprow acz widzi a joho stuzbje Bozej we swojej w utrobje poswjeczujo B o h u w opruje, tak tez stejachmy we duchu pschi kaschczu P iu sa I X. a döstawschi z njoho pokoj, podaczo do Bozeje wole a zbözne wokschewjenjo czujachmy so pohnuczi z w utrobu zanjescz radostne T ebje my B oha khw alim y!", zanjescz ke khwalbje wschohomöcnoho B oha, kiz je swojej cyrkwi tajkoho bam za spozczik! H aj drohotna psched wobliczom toho Knjeza je smjercz joho swjatych." Hizo w ot novem bra wschelake powjescze po swecze so roznoschowachu, zo drohotne ziwjenjo P iu sa I X. ke köncej bezi; pschecy zas Pak buchmy spokojeni z tröschtnym zawesczenjom, zo je so khoroscz zbehuycz d ala. Hischcze n a Sweczk M a riju, 2. febr. 1878, dzen, n a kotrymz P iu s I X. 75letne w opom - njeczo swojoho prenjoho swj. w opraw jenja swjeczesche, besche zhromadzenym fa ra rja m a duchownym zjaw nu audiencu zwoli! a horliw e slowa k nim ryczak, schtoz uwjesche tak ja ra w swojej mocy a hizo 7. feb ruarja telegraf po cykym swecze roznjese powjescz, zo P in s I X. wjac njeje! Sweczk M a rije besche sobotu byko. Hizo pöndzelu nam aka kardinal Ledochowski swjatoho W ötca ja r a pschemenjenoho, a hacz run je lekarjo zane znamjo wosebitoho stracha njespöznachu, zastupi w utoru kruta khoroscz a besche nöc w ot srjedy k schtwörtkej ja ra njem erna. Besche to P iusow a poslednja nöc byka. Lezesche tu w swojej cyle jednorej komorcy na sm jertnym kozu, wysche njoho n a sczenje wisasche B oza m a rtra a nöcna sweczka bluku swetkoscz rozscherjesche. Hdyz wokoko 5 hodz. lekar zastupi, p ra ji swj. W ötc joho postrowiwschi m ernje: K njez doktor, netto je dokonjane." M ocy czeka hladajcy wotebjerachu, duch pak zwosta czerstwy. Wokoko VzO hodz. dösta swj. W ötc w ot swojoho spowjednika, biskopa M arin elli-a swj. sakramenty mrejacych z najwjetschej poboznosc^u. Wschitcy pschitomni pkakachu, P iu s pak wosta merny a spokojeny, zas a zas pohladujo n a kschizowanoho Zböznika. Hizo pocza zila slabje hicz, hizo rucy poczeschtej dziwnje po kozu wokoko Pytacz znam jo blizkeje smjercze tu poruczi kardinalvikar, zo by so we wschech cyrkwjach psched B ozim Czekom poboznoscz dzerzaka a börzy so napjelnichu wschitke cyrkwje z poboznym i. Wschitcy kardinalvjo w R om je khwatachu k bamzej a wokoko 1 hodz. pocza kardinal B ilio m odlitw y za mrejacych, kotrez so P iu s pröcowasche sobu modlicz, mözesche pak jeno nekotre skowa wuprajicz. Häkle 3/45 hodz. poczeschtej so woczi kamacz a netto so zhromadzichu wschitcy w pödlanskich stwach czakacy pschitomni w smjertnej komorje, hdzez kard in al B ilio boloscziwy rözowc spewacz pocza. Hacz k schtwörtej schtuczcy: kotryz je za n a s kschiz njesk" bechu pschischli tu besche P iu s I X. swoje ziwjenjo dvkonjat. Kak so tez tudy dopjelni, schtoz besche P iu s I X. czas swojoho cykoho bamzistwa njesk a byk kschiz w ot kschiza". T önte kralowski pucz kschiza joho dowjedze do radoscze swojoho Knjeza. N jew uprajita besche z toho podawka boloscz kardinalow, mesta R o m a, cytoho katholskoho sweta. P iu s I X. njebesche jeno bamz, namestnik Khrystusowy n a zemi, w ön besche nam wo prawdze wötc, z wosebitej lubosczu nam pschikhileny, a je-li w ot B oha powokany byk, zo by luboscz a pschiwisnoscz wschech katholskich kschesczanow k bam zow om u stotej, k stokej namestnika Khrystusowoho n a zemi, z now a woziwit a wobkruczik: to je so jom u zawescze radziko. Z kajkej radosczu, z kajkim duchownym pozbehnjenjom a zahorjenjom h la d a cyky katholski swet do R o m a, n a stok swj. P e tra, n a tule skaku, n a kotruz je Zböznik swoju cyrkej tw arik a na kotrejz su so wschitke napady nje- pscheczelow dotal rozbike. J e to stok, kotryz tez po cyle czkowjeskim rozsudzenju najkruczischo steji n a cykym swecze. D ru he werchowske stoky abo kröny su mjenje böte wobdate z njepscheczelskimi zbezkarskimi m ocam i a

21 njeje to jeno jedyn jeniczki, kotrom uz joho samsni synojo z powalenjom hroza. W katholskej cyrkwi Pak so hrom adza wschitcy ze zmuzitosczu toofofo trono, hotowi jön zakitacz a podpjeracz. Tele zmyslenjo, tale zmuzitoscz je z wulkoho dzela zaskuzba njeboh P iu sa I X. H dyz po wschech krajach leta dokho pschihotowane zbezkarstwo, kotrez wschön dotalny rjad podrycz hrozy, so pschecy zrvaschnischo zbehacz pocza, hdyz zabkudzena wedomoscz a falschna zdzetanoscz wschitke zasady spowröcza a z tym wschomu zarjadow anju podtozk wotczahny, hdyz wopaki zrozemjena swoboda a samvstatnoscz wschu postuschnoscz a tez rozom ne podwolenjo zaczisny: tu w ustupi P iu s I X. pschecziwo ta t m nohim pschecziwnikam, kotsiz tez katholskej cyrkwi najwjetschi strach pschihotowachu, a zepjerajo so z krutym i, jasnym i stow am i n a wernoscz a wuczbu B ozu njebojesche so, to za bkudy w uprajicz, schtoz horda wedomoscz so pschezbehujo hako dobytk nowoho swobodnoho zmyslenja wukhwalowasche. A hdyz P iu s I X. we swojej encyklicy" 8 0 tajkich sadow swobodnozmyslenych w lecze zasudzi a zaczisny, zbehny so surowy wichor wschech liberaluych pschecziwo ' njomu. Netko w oni zas z now a spöznachu, zo cyrkej Khrystusowa njeje czasow pschemenjenjam ani njewobstajnosczi cztowjeczich myslow podczisnjena, schtoz jeje w eru a böjske zarjadow anjo nastupa. T önte strach, zo mohka katholska cyrkej pschez tajke straschne zmyslenjo wobschkodzena bycz, je P iu s I X. zbozownje w otstronit. Pozdzische czasy, kotrez wsche tele podawki nehdy na dobo pschewidza, zawescze jasnischo tez spöznaja waznoscz P iu sa I X. J in i tez so blize w ozjewja Boze w otpohladanja, kotrez we spodziwnym wjedzenju P iusowoho ziwjenja wot joho mlodoscze hacz n a smjertne lozo közde trochu kedzbliwe wöczko spöznawa. Abo je trasch to zo bychmy n a jedyn tajki dopokaz Bozeje pschedwidziwoscze spom nili cyle pschipadne, zo runje P iu s I X. mjez w jac hacz pottsecza sta bamzemi, kotsiz psched nim n a stole swj. P e tr a sedzachu, leta tohole prenjoho bam za dosczahny a wo dobre schescz let pschesczahny? Zawescze chcysche B öh pschecziwo tak m nohim stracham, kotrez swj. cyrkwi hrozachu, möcnoho njebojaznoho wjednika swojej cyrkwi zdzerzecz. A P iu s I X. je Boze w otpohladanja sweru dopjelnit. Böh joho wobhnadzi z bohatym i zjaw nym i hnadami: wön dosczahny starobu 8 6 let, 6 0 let besche z meschniskej, pschec 5 0 let z biskopskej a 32 let z bamzowskej döstojnosczu debjeny: a wscho to wosrjedz zatostnych w ojow anjow, pschesczehanjow a duchownych kaz czeknych czerpjenjow. Z aw erno! ziwjenjo, kotrez z wosebitej pomocu B ozej zakitane a podpjerane njeje, besche to njew utrako! P iu s I X. je pak tez z tym ile spodziwnymi daram i we swojim zastojnstwje wikowal. Z jaw ne w u- prajenjo wery do njewoblakowanoho podjecza N ajzböznischeje Knjezny, encyklika, z kotrejz bkudy nowischich czasow zasudzi, a swjatoczne wobkruczenjo wery wschech katholikow, zo bamz z pom ocu Ducha swjatoho zmylicz njemöze, hdyz wo wecach w ery hako namestnik Khrystusowy swjatoczne w uprajenjo scziui: to su tsi skutki a podawki, kotrez dzen a böle swoju nje- w obsahnitu waznoscz spöznacz daw aja. A hdyz wysche toho spom inam y na to, schto je P iu s I X. czinik za missiony w cuzych krajach, za zjenoczenjo grichiskeje cyrkwje z katholskej, hdyz spom inam y, kak je so starak za kczew a rozwiczo cyrkwje po cytej A m ericy, kak je po cykej Jendzelskej a hischcze pschi wjeczoru swojoho ziw jenja we Schottlandze cyrkwinske zarjadow anjo wobnowik, kak je wjele w jac hacz sto nowych biskopstwow zakozik: zawescze potom spöznajemy a z dzakom k B o hu wuznajem y, zo smy we P iu su I X. meli bam za, kiz m a so do najwjetschich muzow liczicz, kotsiz su hdy sto! swj. P e tr a debili. D ziw ajo n a tele znutskowne pozbehnjenjo cyrkwje tez spöznajemy, zo je P iu s I X. wo prawdze w ohladat dobyczo cyrkwje. Netko sy dokonjat sweruy w ojow arjo Khrystusowy, sy bedzit dobre bedzenjo a w eru wobkhowa! a hdyz sy netto dosczahnyt krönu sprawnoscze, njepschestan tez tam za n a s zastupowacz pola spraw noho S udnika, zo bychmy tez m y po twojich zasadach we krutej swerje pschecziwo cyrkwi Khrystusowej a we stajnym dopjelnjenju wole Bozeje swöj beh dokonjawschi tam pschischli, hdzez m öhli z tobn w ot woblicza k wobliczu spöznawacz a khwalicz B o h a w ot wecznoscze do wecznoscze! I I. K ajcy ludzo sudny dzen doczakaja, we B öh sam, ja jenoz wem, zo budze jedyn bamz mjez n im i." S podziw nje je mje tele stowo, kotrez ju n u czitach, hnuko. H aj bamzistwo traje a wobsteji hacz do könca, 21

22 kaz slowo Zböznikowe: T y sy P e tr a n a tute skalu n atw arju swoju cyrkej a mocy hele ju njepschewinu." Kak jasnje je so to zas dopokazalo w zandzenym lecze! Dokhe czasy hizo wjeselesche so liberalny swet na smjercz P iu sa I X. so nadzijo, zo budze to tez smjercz bam zistwa, a hizo 13 dnow po tutej smjerczi P iu sa mejesche swj. P e tr zas nastupnika, katholska cyrkej zas wyschschoho pastyrja we bamzu Leonu X I I I. Z ad y n sredk njebechu pschecziwnicy cyrkwje zakomdzili, zo bychu now ow olbu bam za skazyli a tola so sta täte now ow ölba niernje, porjadnje a speschnje, kaz z redka hdy. Wschitcy kardinalojo hacz do jenoho, kiz n a smjercz khory pschincz njemözesche, bechu w R om je zhromadzeni a hizo n a tseczim dnju wölbneje zhrom adzizny (konklave) besche w ölba dokon ja n a. P oslenjan adzija pschecziwnikow, n a kotruz tak wjele tw a- rjachu a wo kotrejz bechu tak wjele pisali, njepschezjednoscz mjez kardinalam i, be so rozpuknyla, kaz m ydlany pucher. Kak wjele besche so prjedy pisalo wo tym, zo swetne knjejstwa trjebaj njepschispöznaja now oho bam za, a dobri katholikojo bjez bojoscze n a tule möznoscz spominacz njemözachu; pschetoz kajke meschenja, kajke nowe pschesczehi bychu z toho nastake! A to la, haczrunje bechu wschitcy kardinalojo prjedy hacz w ölbn zapoczachu, lisczinu podpisali, zo chcedza w duchu P iu sa I X. skntkowacz, njezwazi so nichtö pkacziwoscz sich wölby njepschispöznacz. Knjezerjo Nemskeje a Ruskeje, haj tez Schwajcska rad a njemözachu swoje listy n a Leona X I I I. hinak pisacz hacz: J o h o Sw jatosczi bamzej Leonej X I I I. " Z a s je B öh cyle jasnje swoju cyrkej wjedl a stracham w u to rh n y l; zas je jej, kaz z radostnej dow eru dzen a böle spöznawam y, w ubjernoho bam za spozczil: Leona X I I I. Leo X I I I. rekasche prjedy Joachim Pecci (pr. Peczi) a narodzi so w mestaczku C arpineto, kotrez neschto hodzinow w ot R om a k poldnju lezi. Jo h o starschej beschtaj h rabja Ludwik P ecci a H ana P ro sp e ri; jich cyla swöjba besche pschec ja ra czesczena. W ösom let stary bu Joachim do V iterbo n a jesuitsku schuln pöstany. P ozdzischo pschesydli so swöjba do Roma; tam czinjesche a dokonja m lody Joachim swoje studije w collegium llomanum hacz n a najskawnischo a bu doktor theologije a wobeju praw ow. Meschnisku swjecziznu döstawschi bu w ot bam za H rjehorja X V I. w l do niestet Benevent pöskany. T a m besche tehdom pokno rubjeznikow, kotsiz wulki strach po cylej krajinje rozscherjachu. M lody a zmuzity h rabja Pecci besche netk wot bam za wuzwoleny, zo by tam zas rjad sczinil. T o zawescze lohke dzelo njebesche, najstraschnische be za toho, kiz mejesche je dokonjecz. Pecci pak, drje mlody,

23 f ale w ustojny a nawjedzity gaftojnif, swöj nadawk ja ra derje dokonja. Z a krötki czas be krajinje mer a rjad zas wröczi!; bu toho dla tez w ot wschitkich w obydlerjvw hacz na najböle czesczeny a lubow any. Kak ja ra sebi joho wazachu, pokaza so, hdyz be nehdy czezcy skhorjet: ' cy!y lud mejesche tehdom zjaw ny pröstny wobkhad, zo by jom u strowoscz zas wuprosy!. W lecze pöska joho bam z do mesta P e ru g ia (pr. P erudza) zas do swetneje statneje s!uzby. J o w so joho khmanoscz za zastaczo swetnoho knjejstwa jasnje pokaza. M erniw y a mjehki w ot n a tu ry bu tez kruty a njezhibowasche so, hdzez be trjeba. N ajw jacy czescze dösta so jom u z dospolneje sprawnoscze, z kotrejz pschecziwo wulkomu tak kaz pschecziwo makomu w ustupowasche. J u n u to dokonja, zo jastw a w cy!ym joho zarjadnym wokrjesu prözdne stejachu. T o tez lud sebi wjedzesche wazicz a czesczesche joho kaz prjedy beneventski. Tez bamz 'spözna joho wosebite dary a pomjenowawschi joho za biskopa w D am iette pösta joho. do B rüssela hako bamzowoho nuucia. Belgiski kral Leopold I. z cykym swojim dw orom joho ja ra czesczesche o njerady puschczi, hdyz so Pecci za tsi leta khorowatoscze dla do R om a wröczi. T o bechu ludzo w P e ru g ia ledm a zhonili a pöslachu hnydom deputaciu k bamzej, zo bychu Pecci-a sebi za biskopa w uprosyli. H rehor X V I. dopjelni sich pröstw u a Pecci bu 19. ja n u a rja biskop w Perugia. 32 let dotho je tute biskopsku wosadu zastarat a jasny pschiklad za wschitkich jeje kczew ze stow om a skutkom spechowat. Cyrkwiuske ziwjenjo so kam wobnowi, wosebje tez, dokelz biskop Pecci rozemjesche sebi duchownych woczahnycz, kotsiz do najlepschich a najwuczeuischich cykeje J ta lije sluschachu. ' P iu s I X. pomjenowa joho 19. decembra za kard in a la a 21. septembra za kamerlengo (komornika) romskeje cyrkwje. Hako komornik mejesche winowatoscz, po smjerczi P iu sa I X. hacz do nowowölby druhoho bamza cyrkej wjescz. W ön je tele wjedzenjo zdzerzak, pschetoz 2 0. februarja 1878 bu w ot zhromadzenych kardinalow za bamza wuzwoleuy. B öh nam joho zdzerz dokhe leta! M özem y so toho Po czkowjeskim woczakowauju nadzecz. Pschetoz bamz Leo je drje hizo 68 let, je pak hischcze mlödny a cyle strowy. Jo h o postaw a je wysoka a schwizna, rja n a muzska hkowa swedczi wo zmuzitosczi, a w ötre bjezwoczi wo krutosczi pschecziwo sebi sam om u. Ja sn y je joho h tös, m ajestotne a to la zas dow eru wubudzace cyle joho waschnjo. W ulka wedomoscz, zdzelanoscz a nawjedzitoscz je pycha joho mködnoho ducha, htuboka naboznoscz wosebity poklad joho w utroby. Pschec a wschudzom so za tym pröcowasche, w olu B ozu dopjelnicz, a hdyz w ölbn kardinalow pschiwza, je najwjetschi dopokaz toho da!. Pschetoz w tutych czezkich czasach derje wjedzesche, kajke straschne zastojnstwo nastupi; tola wön zastyscha h!ös B ozi a p ra ji: H lej tu sym, twöj skuzownik, Knjeze!" Dzakapokne swoje wöczko toho dla k B o hu pozbehujemy, kotryz je swoju cyrkej tak spodziwnje wjedl, z now a je woziwjena nascha uadzija n a B ozi zakit. Kaz pschecziwo P iusej I X., tak tez su pschecziwo L e o n e jx I I I. pokne luboscze, pokornoscze a swery nasche w utroby. B ö h zohnuj, zdzerz a zakitaj naschoho S w jato h o Wötca, bamza Leona X I I I.! Swjeezeny Pjenjezk. Powjedanczko z njedawnych czasow. 1. H^obozna swöjöa. K az pak tön wasch Mikkawsch rjeuje k woktarjej sluzi", prajesche B rözdzina Snezkec m aczeri, hdyz njedzelu hrom adze wote msche dzeschtej. T o so közdy n a nim zwjeseli. D ruhe hölczata h la d aja tarn wokoko so a smeja so jedyn na druhoho, kaz bychu njewjedzake, zo su w cyrkwi. Wasch to zenje njeczini..." N jekh w al joho, njekhw al!"" wotmokwi S nezcyna nasch wschak by tarn tak derje tez swoje tryski hna!, njeby-li n an tak kruty n a tole by!. A ja jom u tez Pschecy ryczu: Miktawscho, pom ysl sebi, kak rjeuje a kajka czescz to je, za hölczka bycz. Masch skuzbu porno jandzelam. B udz tola, pak jom u rjeknu, pola w o lta rja pschec praw je pschistojny a njedaw aj ludzom pohorschka."" T o njew erju", p ra ji zasy B rözdzina, zo by wasch zane tajke tryski dokonja!, kajkez tarn druzy czinja. B e dzen pschecy böle z czicha, a mejesche möliczki zno ja ra rjane waschnjo. W em so dopomnicz, kak w ön, hdyz hischcze w sukniczcy khodzesche, zno 23

24 24 közdomu praw je rjenje B u dz khw aleny" prajesche. S y m tez styschata, zo knjez joho w schult husto pokhwali. T o zmejetaj z nanom zawescze hischcze praw je wjele wjesela n a nim." T o B öh d a j! " " dzesche S nezcyna. W schelako wschak so czini a nichtö njeroe, schto n a swojich dzeczoch doczaka."" Takle sej powjedajo pschindzeschtej S nezcyna a B rözdzina do Hwezdzic (tak chcemy jeju w jes mjenowacz). T u skönc wsy Brözdzic tw arjen ja prenje stejachu; duz sej kemschercy Bozemje daschtej, B rözdzina zandze do dw ora n u ts, S nezcyna pak w swojich myslach po wsy dale dzesche a njemözesche sej w u- myslicz, czohodla B rözdzina jich M iklawscha tak ja ra wuzbehuje. P o n izn a macz njewjedzesche wschak sebi wjele n a dobre poczinki swojich dzeczi. M y pak dyrbim y w uznacz, zo smedzesche so makomu M i- ktawschej woprawdze khwalba pschistojnoho hölczeca a Snezkecom czescz pobozneje swöjby pschicpewacz. N a böjske w oni ja ra bechu. T o közdy spöznawasche, byrnjez jeno ttirno nich schok. Psched dw orom pschi puczu mejachu rjan y sw jaty kschiz stejo z napism om : K wjetschej czesczi B ozej a za dobry pschiklad tym, kiz Po nam i budza, stajil M ichat Snezk. T önle kschiz be hizo sam n a sebi ja ra rja n y, ale zdasche so hischcze rjenschi bycz, dokelz w rözowej zahrodcy stejesche, hdzez slönczne röze a czrijki a schczetki, tez czernjowe röze wschelakich barbow kczejachu a w onjate drjewiczko rosczesche. Skönc rjadkow be neschto pjenkow sm jertnoho zela sadzenych na druhim köncu pak so po domskim horje topjenate w ino pleczesche a dosahasche wysche Hornich woknow hacz blize k cwislam. Snezkec domske be n a dwemaj schosomaj; z napschecza stejesche bröznja z hrödzu, po boku Pak traw jenk z drjewjencom a n a pucz do wsy wulke w rota. Wschitke tw arjen ja bechu störe, ze stemm kryte, schtoz jeno jstwica nic, kiz be njedaw no z boka zahrodki domskomu pschitw arjena: jeje wokna dzechu do wulkeje sadoweje zahrody, a tarn n a schtomach schkörcy w kukaczach hospodowachu a sej wjesele hwizdachu. N a zahrodze be tez pod hatozatej piczotku studnja, hdzez w ot slönca kuzot khtödnu dobru w odu dawasche. Z e zahrodu so w ate kerczki hrom adu dzerzachu, a pschez nje spokojnje sej klukotajo reczka m a ta bezesche. A nim o kerczkow dzesche zeleny puczik z dworom w on n a pola. l T ajki besche Snezkec statok z wonka. Schikow anje d a be pak pola nich tez nutska. B yrnjez z wulka nje-! w j byli, bechu sebi tola jstw u po katholskim waschnju n a rjenje w udebili. N a wschech sczenach za schklencu tot swjeczatka wisachu, schtoz jeno pschi durjach nic, hdzez p r z jenoho boka polcy, z druhoho boka khachle stejachu. ta t Pschi polcach wisasche Pak krjepjenczka. W kurze bete zw klonowe blido stejesche, wysche njoho be B oza m a rtra a a za njej swjeczena botm inow a hatzka. W druhim toi kucze mejachu Snezkecy m aty w ottark wodzety z jiu betym cankatym rubiczkom, wudebjeny z banczikami, ab dzetanym i röziczkami, tez swjeczatkami a paczerkami. spi N a nim stejesche w m atym khamorczku sw jata M a rija, kaz w cyrkwi, druzka zhotow ana, a z boka njeje dw aj wc jandzelkaj, kotrejuz be macz z Krupki sobu pschinjesta. sta Wysche w ottarka wisasche pak schescz wudypanych czer- ps, wjenych jejkow, kotrez bechu Snezkec tsi dzeczi letsa A k zelenomu schtwörtkej döstate. kto Pschetoz Miktawsch mejesche hischcze dwe sotsiczcy: D, M arku, kiz druhe leto do schule khodzesche wön hd sam khodzesche schtwörte a Khatku, kiz be häkle kui w tseczim lecze. Hischcze jenoho bratsika be Khatka gy pom eta, drobnuschkoho M ichatka tön pak tu wjacy bo njebesche, a hdyzkuli so mateje Khatki nechtö praschesche, D hdze M ichalka ma, w ona sweru w otm otw i: S w jateje tut M arcyne huschki pase, z jabtuczkom M a." Khatka a be ja r a m u dra holczka, a n an a macz mejeschtaj na njej swoje wjeselo. Hdyz wjetschej dzesczi rano a bo wjeczor psched w ottarkom kleczo swoje paczerje wötse m ] spewaschtej a na tote jej macz dzerzesche, zo zg byschtej paczerje njerodnje njespewatoj stupi so pz m a ta Khatka zezady njeju a stykowasche ta t nutrnje r0 swojej m atej ruczcy a prajesche stowczko po stowczku n j, za nim aj. O rjenje so n a tute dzeczi hladasche, hdyz y x tu takle hrom adze spewachu, ze swojimi njew inow atym i P wöczkami pohladujo k m aczeri B ozej n a w ottarku. ha Bechu rjan e do woczow, cziscze n a so spodobne mejachu strowe czerwjene liczka. R ozom naj starschej (r: wschak staraschtaj so za czelnu a duchownu strow otu n j nadobo. Czelnu njekazeschtaj ant z khtöschczenkami by am z tym, zo byschtej w zymje njetrjebawschi wjele -p D czopteje drasty na nje weschatoj, schtoz dzen dzeczi kipre a a zmjerzte czini. Hischcze wjele böle pak hajeschtaj t0 duchownu strow otu a duchowne zbozo. Z a schuln «, Miktawsch abo M a rija zenje wostacz njesmedzeschtaj a dyrbjeschtaj tez doma pilnje wuknycz, schtoz be naw - a

25 ittje njeinju neu m chu. bete :tr a him y z mi, imi. ija, waj ska. zeritfa cy: oön ifle ltka aey che, teje ltka na i a ötse zo so :nje dyz )mi cku. e a chej otu imi jele P re Jtaj ulu i «aw - f bate, wosobnje katechismus. Pschetoz schtoz sej cztowjek za mtobe leta naw nknje", prajesche husto Snezkec nun, to um za cyke ziw jenjo." T ö n czas Pak, kiz wysche w osta, njebaschtaj n an a macz bzesczomaj pröznym aj po wsy hanjecz, ale byrbjeschtej sobn dzekacz, wosobnje n a synach a woznje, hbzez mözeschtej zno najw jacy pomhacz. N an be n a te waschnjo krnty a prajesche z krötka, schtoz chcysche bzetane mecz. A tola bechn jom n wsche tsi bzeczi bobre. W on tez to jim z mesta nehbyzknli neschto rjan e sobn pschinjese, abö pokhwali je, a to bawasche jim nowy löscht a spech bo bzeta. Wschitko so w Snezkec bomje hibasche a pröcowasche. S a m a m ala Khatka mejesche zno swoju staroscz. N a n be ji z hermanka koleskatu wowcku pschinjest: tu dyrbjesche w ona nett wokoko wozycz. A wjeczor ju bo maczerneje schiteje tejzy hajcku kkabzesche. Ale tez za ziwy sköt so Khatka starasche. Dawasche kurom ze schkliczki wowsa. R jenje to besche, hbyz schikwana holcziczka wosrjebz czröbki khopikatych kur stejesche, kiz proscho swoju cyrobu sej pominachu. N im o mery chcyjaty be nohaty honacz, kiz ja ra z bokom hlabasche, hbyz dyrbjesche bolho czakacz. D ruhby z w ötrym pyskom za Khatku hakasche w ona pak so njebojesche. T ez m iefa so pschipolbnju a wjeczor raby bobra k njej czinjesche, bokelz wjebzesche, zo m ala bobroczerka ze schkliczku k maczeri bo hröbze pobehnje w o lajo: M aczi, maczi, micy m loko!" Takle starasche so K hatka za köczku a za knry a njescherjesche a njehonjesche je zenje, kaz dzije lözyske bzeczi czinja. Tajke bzeczi su tez w otrosczene ja ra njewnstate n a sköt. A schtöz je n a sköt njewustaty, tön so tez nab swojim blizschim njesmeli; proscherjam nabaw a wnbm ow a honi jich z bw ora. P o la Snezkec to tak njebesche. S chtoz khubomu bam, m i we wloziczcy zas naroscze", prajesche husto Snezkec n an. T ohobla bösta közby proscher swöj kruch khleba, kotryz byrbjesche jom n Khatka w on bonjescz, zo by m ala ruczka zno z czasom d arniw a bycz naw ukla. Husto Snezkec macz swoje bzeczi na- ^pominasche, zo byrbja z barniwosczn, posluschnosczu a pilnosczu közby bzen a közbe wokomiknjenjo B o hu tom n Knjezej poswjeczicz, a jom n woprowacz közby skutk, byrnje mjenschi byl. Hbyz Pak njebzela pschinbze, kiz je f zjaw nom u a zhrom adnom u czesczowanju B oha lnboho Knjeza 25 postajena, Potom so pola Snezkec wscho te mschi hotowasche. N an a macz po rja b u n a wilke khobzeschtaj, starschej bzesczi pak közbziczku njebzelu. K h w atajtej", jim aj macz husto ryczesche, zo byschtej tarn bo zw onjenja byloj. Wschak m atej khwile a kemschi zenje zähe njepschinbzetej." P o Bozej mschi Snezk njekhob^esche, ale powjebasche za wobjebom abö Po wobjedze, schtoz be knjez predow al. P o p o ld n ju po nyschporje pak byrbjeschtaj bzesczi powjebacz, schtoz beschtej n a wnczbje nawnkkoj. W ulke be wjeselo, hbyz beschtej khwalbu böstaloj abö hbyz sej rjane swjeczatko sobn bom oj pschinjeseschtej. P o to m smebzeschtej sebi tez k bruhim bzeczom bobezecz a z nim i so n a wsy zawjeselicz. S rje b z wsy stejesche wysoka lipa, a wokoko njeje so njebzelu popotbnju wjesne bzeczi wjesele wjerczachu, brühe pöbla pkat merjachu abö wöbnoho m uza czinjachu. Wscho to bawasche jim wjele wjesela. S n e z t njebzelu z rebka bo korczmy bzesche a wunbze sej radscho w on n a pola, zo by hlabak, kajke Boze zita steja. M a la K hatka, kiz be pschecy ja ra n a n o w a, bezesche sobn a schczipasche sej kostrjanc a tu tet, a schtoz be sej byka nahrom abzila, byrbjesche jej n an pomhacz bom oj njescz. D o m a pak Khatka M arkn prjeby n a pokoj njewostaji, boniz ji njebe wschitke röziczki bo wencow zwika. Wenczki buchn potom n a w ottark zweschane a tarn prenje bny tydzenja wostajene. Pschi poslebnich bnach pak so Khatka zas n a b rü hn njebzelu wjeselesche, hbzez mözesche z nankom nowe kwetki schczipacz hicz. Wschak ju w ön raby sobn n a pola bjerjesche. Je n o to ji praw je njebe, zo ju njechachu tez kemschi sobn mecz. S po koji Pak so, hbyz ji macz ryczesche, zo, hbyz wulki pjatk bubze, z njej k B ozom u rowczkej pönbze a zo k tom n now u sukniczku a nowe rjan e rubischko böstanje. A M arka K hatcy powjebasche, kak rjenje pola Bozoho rowczka je a kak wjele so tarn czerwjenych a möbrych lampkow sweczi. Lebma mözesche netk Khatka jutrow noho czasa boczakacz. B e pak häkle leczo a byrbjachu prjeby röziczki w zahrobcy pschekczecz a z jich symjeschkow naleto mkobe röziczki zeskhabzecz a hischcze wjele, wjele njebzelkow a swjatych bnow so minycz. Tez swjate bny, a byrnjez pschikazane njebyke, Snezkecy bzerzachu. M ake swjate bny su so pola n a s za n a n a a za bzeba pschecy swjeczike," prajesche Snezkec nan, a czi, kiz swjate bny bzetachn, wschak tez zenje

26 26 prjedy n a s hotow i njebechu. T ajki dzen so tola nabudze, a B öh tön Knjez jön ze swojim zohnowanjorn zas zaru na." A w opraw dze mejachu Snezkecy Boze zohnowanjo nadobnje. P o la dawachu bohate zne a w hrödzi stejesche rjan y sköt. Besche wo wsy tajke p rajenjo: Hdyz Snezk kruw u n a hermank pschiczeri, du kupcy n a nju, kaz sneh a deschczik. Nekotsi, pola kotrychz tak k zbozu njend^esche, zawid^achu wschak Snezkecom doscz ja ra, a w ona dyrbjesche neschtozkuli n a kemschacych schczezkach pscheskyschecz. Snezcyna po* ludzom wernoscz do woczow prajesche: N am wschak"tez z njebjes njepada, a dyrbim oj so z M ichalom praw je schwarnje drecz a pröcowacz. Kornuz dyrbja pola pkody nosycz, tön dyrbi sej je wobdzekacz. A schtöz chce w ot skotu schto mecz, njesrne jom u wotdzelecz. Zbozo Pak sej cztowjek pschecy sam dacz njemöze te daw a Böh tön Knjez." 2. Kschizik. Leto je so m inylo. Ludzo m aja runje zne. Cyliczki dzen fu w Hwezdzicach bohate Boze zohnowanjo do bröznjow khow ali; pschetoz n a w ötrym sköncu a suschatym wetsiku be wschitko rjenje wuskhnylo, zo be wulki czas z nim domoj. T o h o d la su khw atali wozycz. Netk Pak je Po swjatoku, a czicha noc, kiz wotpoczink w obradza rnucznyrn, je so Po zemi rozlehnyka. N a njebjesach so hwezki blyskotaja, a p o la ra n ja rjenje mesaczk sweczi a sczele swoje mike swetko n a les a w jes. Czmowy je les, wo wsy Pak bela so tw arjeu ja a pucz, kiz nim o nich dze. We wschech domach je czma, jeno pola Snezkec schcze so sweczi wo jstwje a w jstwicy. Z khwilemi ludzo z dw orom w on a n u ts khodza. W jele njepow jedaja; pschetoz je tarn dzensa pusty wjeczor: jich M arka lezi n a m arach. D o jstwicy su kaschcz stajili, a pschi nim klecza z maczerjemi sobuschulerki a spewaja nutrnje paczerje. Közda je swjeczatko n a M arka polozika, m aly d a r sobu do rowczka. W o jstwje pak placze Snezkec macz a njemöze so zmerowacz. N a posczeni sedzi Miklawsch, n jepraji slowczko, a sylzy ro n ja so jom u zo licom aj. T ez n an m a w uplakanej woczi. M aka Khatka pak, kiz hischcze njewjedzesche, schto m a wscha zrudoba n a sebi, khodzi smejkojtajo ze jstwicy do jstwicy a pow jeda: M a rk a nejkana M arka spinka." W opraw dze: rja n a tu w o n a lezesche, to wschitcy ludzo prajachu, kiz bechu n a pusty wjeczor pschischli. A spominachu n a nju sebi powjedajo, kak pekna a po- slufchna holczka je w ona byka. H aj, podw ölna wona besche," dzesche nan. Z enje ju z m aczerju njejsmoj swarjecz trjebatoj. Wschitko n am aj sczini, schtoz jej kazachmoj, a hischcze wjele wjacy njekazana. T o be tez sobu w ina n a jeje smjerczi. W czera tydzen bjerjechmy n a now inje z hromadkow zito domoj. M arka dyrbjesche Powrjestka ktascz. Z tym Pak so njespokoji: h rabny serp a pocza pödla tez naktadowacz. T o la z czezkimi hrom adkam i so khetro zapoczi, dokelz je tarn ja ra za czichim. A pschindze wscha pschepoczena domoj a napi so ze studnje zymneje wody. A n azajtra zno wjacy stanycz njemözesche. Pöslachm y po lekarja: wön pschindze, to la tu zno zana ra d a wjacy njebe. W ona hladajcy stabnjesche, njesesche pak swoje boloscze sczerpnje a njebojesche so smjercze, hdyz be swjate w olijow anjo döstaka. M ö j z m aczerju plakachmoj, Miktawsch hischcze njewerjesche, zo wum reje. W ona pak nam aj prajesche w u toru n a smerkach: N a n o, maczi, njerudztaj so psche mnje. Wschak staj m i pschecy pow jedaloj, zo je njeboh M ichalk netk B ozi jandzelk w njebjesach. W ön chce tarn nekoho swojoho mecz a chce sej tohodla po m nje pschincz.. D ale n an powjedacz njemözesche. sylzy so jom u pschedrechu. Wschitcy joho a Snezkec macz a Mikkawscha tröschtowachu, to la podarm o. P o czasu so ze struchlej w utrobu rozendzechu. N a z a jtra pak wenczkate hölczatka mkode czelko k row ej njesechu. W ulka syka ludu pschewodzesche. Snezkec macz wötse pkakasche, hdyz kaschcz do row a puschczachu a m ali noscherjo swoje mtödne wenczki n u ts mjetachu. Wschem ludzom n a plakanjo dzesche, tez starom u wuczerjej, kiz be jenu swojich najlepschich schulerkow zhubik. A n a row je wjetschi m ödry kschiz stajichu, a k njom u khetru czrödku mjenschich kschizikow, kotrez schu- lerki a schulerjo dachn. Wschak wschitke M arkn lubowachu, a husto ducy ze schule na jeje rowczk paczerje spewacz khodzachu. Czezke dom apytanjo be B ö h n a Snezkecow pöslal, a wulka be jich zrudoba. N ajp reni so nan zas zhraba a poda so do Bozeje wole, dokelz mejesche krutu dow eru, zo B öh wschitko k dobrom u wodzi. D leje macz sylzy ronjesche, wosobnje jedyn wjeczor, hdyz maka njew inow ata Khatka k njej pschibeza a so jeje sweru w oprascha: M aczi, njepschindze dha M arka skoro zas dom oj? N e, moje dzeczo, ta zenje w jac dorn njepschindze", macz wotmokwi a da so z

27 w ona do pkakanja. Khatka Pak so zeuje wjac njepraschesche. P o czasu so tez macz zmerowa. Jeniczki M i ktawsch Pak hischcze bjez löscht«a bjez tröschta khodzesche. Z druhim i dzeczimi wjele tow arstw a wjac njemejesche. H usto poplaka. Wosobnje pschi ranschich a wjeczornych paczerjach, hdyz psched w oltarkom kleczesche, jom u sylzy bezachu, dokelz tu M arka w jac njebesche. K wopomnjeczn be jom u m aiy swjeczeny pjeujezk zawostajika: n a jenym boku be sw jata M a r ja z Jezus-dzeczatkom, n a druhim boku kschizowany Jezus. T u tö n pjeujezk M arka n a schiji noschesche, a da jon, prjedy hacz w um rje, Miktawschej, a jom u krucze pschikaza, zo dyrbi jön pschecy n a sebi nosycz. A to wön czinjesche, o husto ja ra, ja ra pschi tym pkakasche, hdyz jön ra n o a wjeczor wokoschowasche. W jele njedzeli so m iny, prjedy hacz joho zrudoba wopschesta. 3. W Drezdz'anach. Ale tez Miktawsch dyrbjesche z dom u starschiskoho, a czahnycz drje nie ze sweta, ale w on do sweta. Pschetoz dawno be sej Snezk w otm yslil, zo chce M i- klawschej w Nemcach schuln dacz wukhodzicz. T a m ; najkhmanscho nemski nawuknje, a sej dobrych wedo- mosczow nahrom adzi, kotrez möze sam ön bnrski czkowjek derje w ntrjebacz: tak sej Snezk tu wec myslesche. Tejko zno jom u ziwnoscz wunoschesche, zo mözesche i hölca n a neschto let do nemskeje schule dacz. Tez be so w mescze z muzom zeznat, tön W o ra n rekasche a mejesche w Drezdzanach wulke zahrodnistwo abo g artn arn ju. A zas pschindze do mesta a zas so z nim trjechi. Wschelako sej powjedaschtaj, tez n a to Snezk spom ni, zo m a mysle, M iktawscha skerje a lepje nehdze dacz.,m escze wy schto", rjekny W o ra n, dajcze joho pschec ke m ni do D rezdzan. W drezdzanskej schult w jac nawuknje, hacz hdze druhdze. T rjebam runje zahrodnoho hölca; toho möze m i Wikkawsch czinicz, so we Po schult. J e -li zo by to chcyl, bych joho za tu n i pjenjez w zal." T a ra d a so Snezkej spodobasche. A ducy z mesta be w ön hizon krucze n a tym, zo Miklawscha Po hodzoch do D rezdzan k M o ran ej da. D o m a macz ja ra stol njestajesche; wschak wjedzesche, zo je wschitko, schtoz n an czinjesche, rozom ne, a zo sej löhcy z niczim njepschekhwata. D uz bu drasta nakupjena a wschitko, schtoz be trebne a nuzne, wobstarane. A Po now ym lecze so M i- klawsch z nanom do D rezdzan wjezesche. J a r a hladasche a so dziwasche, hdyz po scherokich hasach stupaschtaj, hdzez so jena wysoka kheza dzerzesche druheje. Wscho so z ludzim i merwjesche, a nim o ludzi wozy wrjeskotachu: be hokk a h a ra, kajkaz dom a w czichej wjescy za dziw hdy. A hdyz k M oranecom pschindzeschtaj, buschtaj tam ja ra w itanaj. W ona be pscheczelna zona. Dzeczi njemejachu, schtoz jeno m a ln holen, W a rh a tn, kiz be neschto mködscha dyzli M iktawsch. P o la tutych ludzi Snezk swoje dzeczo w ostaji a khwatasche dom oj. Z wopredka so Miktawschej po domje styskasche. B ö rzy Pak n a styskanjo zabn; mejesche mysle n a drnhe wecy; wschak be jom u wschitko nowe, schtoz widzesche a skyschesche. W schult dyrbjesche pilnje wukuycz; po schult Pak w zahrodze löhke dzeto zastawacz. W wulkej tepjerni z wysokimi wokuami bechu rostliny a röze z cuzych krajow, kotrez be Miktawsch hischcze czas ziw jenja ujew idzat. M o ra n jom u powjedasche, kak rekaja, kajke kczeja, kak dotho rostn a w jele czopkoty trjebaja, zo bychu njezahinyke. Ale tez znate kwetki tu bechu, kotrez w czopkym wutepjenym tw arjen ju rjenje kczejachu, najebaczi toho, zo wonka sneh sajesche a zyma surow je zakhadzesche. N a röziczki so m jerznjenjo dobycz njemözesche. Speschnje so dny a njedzele minychu, a po krutej zymje pschindze rjan e naleczo a potom horce leczo, hdzez so tez wonka n a rjadkach wscho z röziczkami pisanjesche. Miktawsch dyrbjesche je krjepicz a neschtozknli dzetacz, z czimz zahrodnistw o dale böle zezna. Njezabywasche Pak tez n a dobre wuczby nanow e a maczerne. Ale közdy wjeczor spewasche w swojej kom orcy mjelczo M oranecow kotsiz njebechu katholscy swoje rözarije, kaz be joho serbska macz w uczita. Z nikim n a cuzbje serbski powjedacz njemözesche, jeno z B o hom ; a serbski paczer jom u böle w u tro bu hrejesche, dyzli cuzy. 4. Zacpeta maczerna rada. M inychu so tsi leta a Miktawsch mejesche schuln wukhodzenu. D o m a w Hwezdzicach be so za tön czas wjele Pschemenito. Pschetoz hizom leto prjedy be spraw ny, swerny n an wumrjek. M aczeri be dat zapisacz a dzesczi döstaschtej nanow oho b ra tra za zastaraczerja abo förm indu. Hdyz be netk Miktawsch ze schule, chcysche so zas do S erbo w wröczicz a dom a dzetacz pomhacz. T o la 4* 27

28 28 M o ra n jom u wotradzesche p ra jic y : W ostan pola mje. Mözesch tu zahrodnistwo downknycz. Chcu cze darm o zdzerzecz a czi po czasu neschto mzdy dawacz a közde leto neschto pschipokozecz, zo czi zawescze zana nuza njebudze. T o zmejesch so pola mje wjele lepje, dyzli d om a." T ak jom u W o ra n lesnje ryczesche a mejesche njenazhonjenoho hölczeca börzy n a swöj bok. T o wschak w ön derje wjedzesche, zo je Mikkawsch ja ra schwarny do dzeka a zo sej spröcniwischoho hölca nihdy nadencz njemöze. Nekoho Pak pschecy tu swojim zahrodnistwje trjebasche. D uz Mikkawschej wjele lnbjesche, a ton so da naryczecz. Pscheczo dyrbja! so dom a drecz? " sej z horda myslicz pocza. T o sym woprawdze lepschi, zo pola M o ra u a w ostauu." P rjed y pak chcysche so swojoho zastaraczerja wopraschecz, hacz do toho zwoli. D u z jedzesche dom oj a zjewi jom u swoje mysle, zo chce pola M o ra u a zahrodnistwo dowuknycz, a pozdzischo sam n a swoju ru fu neschto zapoczecz: pschetoz tez tote zno jom u syluje w hkowje khodzesche. A ja ra wön powjedasche, wjele zahrodnistwo tue wnlkich mestach njese. Czkowjek rjekk ujeby", prajesche, ta t to p o la M o ra u a k pjenjezam dze. S ta jn je a wschednje khodza ludzo, wosobnje hdyz dyrbi wulki Pohrjeb bycz, zo bychu zemrjetomn na kaschcz toencoto a palmowych hakzow uakupow ali. Z a wscho to tuont wjele pjenjez zapkacza. A hdyz zmeju ja nehdy tajku zahrodn, kajkuz W o ra n m a, bndn traz tez to praw ym czasu zamozity muz. P o to m budze wscheje staroscze föne, a zmeju z lözschim swöj khleb, dyzli zadyu bur abo ziwnosczer n a wsach." Takle Mikkawsch ryczesche a sej wscho ja ra ftobte czinjesche. A zastaraczer, kiz pol tajki njebe, kaz joho ujeboh b ra tr a kotromuz so tez husto wo tym dzijesche, zo traz mohko druhdze lepje bycz, dyzli dom a to Serbach n a pokkuble, rady lttbje swoju dowolnoscz k tontu da, zo sme so Mikkawsch zas do D rezdzau k M o ran ej w röczicz. Pschez ujoho bu hölc häkle ta t praw je zawjerczauy. M acz Pak pschecy k dobrom n radzesche a prajesche: Mikkawscho, möhk so tola dom a tez praw je derje ziwicz a by tu zawescze spokojnischi byk, dyzli n a cnzbje. Wobczeznoscz a staroscz wschak cze tez taut ujezminje. A byrnjez tau t wsche-wecy z lözschim khleb mek, möhk to la wostacz to swojich ludzoch a so tu wjele böle n a böjske mecz, dyzli druhdzom. Jen o nascheje swjateje wery d la cze proschu: w ostan dom a to S erbach. T ak dokho hacz sy w Drezdzanach do schule khodzik, su cze dobri wuczerjo ke kemscham a k wschomu dobromn naw jedow ali. N ett Pak bychu cze ludzo wokoko tebje skerje w ot Bozich skuzbow wotdzerzowali a tw oju toeru kazyli. P o to m möhk traz woliwknycz a naposledku cziscze n a B oha zabycz. A to by tola ja ra, ja ra zrudnje byko. D uz poskuchaj m oju rad u a w ostan radscho dom a." T ak rozom na macz ryczesche ale podarm o, podarm o. 5. Meschane mandzeklkwo. Z a s be Mikkawsch do D rezdzau zaczahnyk a dom jacy wjele wjac wo nun njeskyschachn. W D rezdzanach w ön zahrodnistwo dowukny a puczowasche tez ze swojim kujezom, zo by cuzoho kraja uawjedzak. H usto w onaj do cuzych mestow Po notoe rostliny jezdzeschtaj. D om a mejeschtaj w odujo to zahrodze uuzne, wjeczor pak do wjesokych tow arstwow a wosobnych korczmow khodzeschtaj. T ak jene leto po druhim zaudze. Hdyz be Mikkawsch n a dzesate leto pola M o ra u a, dösta list, zo je macz po krötkej khorosczi wumrjeka. W ön tohodla dom oj jedzesche, jej na pschewodzenjo. W jele w ön tehdom sylzow ronjesche; tola zrudoba so börzy m iny, dokelz be wjetschi dzel herbstwa joho. Pschetoz sotra K hata dzesche do knjezuow, a jeje klöschtr sej jeno mako ze ziwuoscze zadasche. Ziwuoscz pak cuzy ludzo kupichu, a ze swojimi pjenjezami so Mikkawsch zas do D rezdzau wröczi. Neschto czasa hischcze sej w Hwezdzicach wo nim powjedachu, zo z nikim ujeje serbski ryczak, zo je tez B u d z khwaleny" zabyk kaz dzen z wjetscha wschitcy, kiz so za S erbstw o hat'ibuja, tez do wery wjele w jac njedzerza. A tak be to tez pola Mikkawscha. Z a poslenje dzesacz let be so wön ja ra pschemenik. W aschuja dla a ludzom k woczam drje w ön hischcze ke mschi a druhdy tez k spowjedzi khodzesche, tola krutych korjenjow joho w era wjac njemejesche. W ön be poczak ja ra z löhka bycz a menjesche, zo wschak czkowjek n a böjske tak krnty bycz ujetrjeba, kaz dom a : S e rb ja su. B n Pak hischcze hörje z nim, hdyz sej herbowane pjenjezy sobn do D rezdzau pschinjese. Netk mejesche! to praw ym czasu mysle n a zentwn wojacy bechu 1 joho pnschczili. A njewjestn sej börzy nam aka: M o - i ranec M a rh a ta be rja n a holca, a tez bohata, dokelz 1 besche sam a Herbina. Katholska wschak njebesche, tola ]

29 to by-snabz. B ubzem oj közdy to swoje bzerzecz", sej Miktawsch a M a rh a ta prajeschtaj. S ta r y W o ra n rady bo zentwy zwoli. M o n a be psched dwemaj letom aj w um rjeta, a w ön be tez posledni czas stajnje khorowaty. D erje w ön wjebzesche, zo joho zahrodnistwo bo dobrych rukow psch'indze, bokelz be Mikkawsch swoju wec nawuknyk. Z cykej wernosczu prajicz, be sej stary W o ra n tule zentwu baw no mjelczo sam pschi sebi pschak, a be tohobla tez Miktawschej praw je wysoku mzbu bawak, zo jeno njeby w ot njoho czahnyk. Netk so joho zaboscz nabobo bopjelnt, hbyz chcysche sej Miktawsch Holm bracz. W o ra n ba M arhacze zapisacz, a bu slub a kwas. D olho Pak W o ra n swoju raboscz njewuziwasche, pschetoz bwe njebzeli Po kwasu wön wum rje. Sczehwki meschanoho manbzelstwa so börzy n a M iktawschu pokazowachn. Z o n in a w era mejesche knjejstwo, k swojej werje pak so wön z niczim wjac njeznajesche. P rje b y be hischcze ke mschi a k spowjebzi khobzil, byrnjez tez jeno waschnja b ta ; netk, hbyz be so wozenit, to wschitko n a bok wosta, bokelz mejesche zona nasche kemsche a naschn spowjebz za smech. S w jatk a pjatk wön w swojej zahrobze bzekasche, n a swoju njesm jertnu buschu pak sej wjac njemyslesche. Czasne kubta w ön hromabzesche a za te weczne so njestarasche. Z a leto mlobej manbzelskej bzowcziczku böstaschtej. T a bu po katholskn kschczena, bokelz so njebe n a subni- ^ stwje bo prebka hinak wucziniko; mejesche Pak jeno jenu kmötru katholskn, brühn km ötru a hischcze bweju ' kmötrow maczeri k w oli njekatholskich. H ilza ji rekachu. I n macz kaz- popku hotowasche, hbyz be neschto wjetscha. A lebm a be maczernu rycz trochu powjebacz Poczaka, byrbjesche zno cuze rycze wuknycz, kaz je w wulkich ^ mestach we wosobnych swöjbach waschnjo. W o swojej swjatej w erje pak bzec^o niczo njezhoni. Hbyz be ^ pjecz le t, njewjebzesche hischcze niczo wo maczeri : Bozej a wo bruhich swjatych, njewjebzesche ani, kak so swjaty kschiz czini. Pozbzischo nawukny brje m a ta H ilza w schult wschitko, schtoz be boma zakombzene. Symjeschko kschesczanskeje katholskeje wuczby, bo mtobeje w utroby wosyte, skhabzesche, rosczesche a rjenje kczejesche tola pkobow za ziwjenjo njenjesesche. Pschetoz hbyz be schuln wukhobzene, skazy macz lubozne kczenczko a 29 w utupi bzesczowu w eru. J a r a jom u ryczesche, zo byrbi so netk ze swetom zeznacz. A holca pocza Po rejach a po bruhich wjeselach behacz. Kemschi bjerjesche ju macz bruhdy bo swojeje cyrkwje sobu. N an niczo bo toho njeprajesche. J o h o jeniczka staroscz be, zahrobnistw o w bobrym rjedze zdzerzecz, kotrez jom u ja ra wjele njesesche, tak zo mözachu M oranecy berje wuziwacz a hischcze pschi tym pjenjezy khopicz. W o ra n mejesche wschoho boscz be pak, bokelz m alo lepje niczo njewerjesche, khubschi byzli najkhubschi khezkar boma Serbach, kiz pschi wschej nuzy to swoje bzerzi a w eru sej wysche wschoho wazi. Schtöz je w eru zhubit, tön je wschitko zhubit. 6. Makazanjo. W etr wujesche a howrjesche po Drezbzanach. W o- bnjo be buk a wjeczor njewopschestak a bale böle torhasche, kaz by cyke wulke mesto z wotmachom chcyk wuzbehnycz. A z nim towarschesche so beschcz a praskasche n a kamjenje, zo so tak pluskerje wozachu. A ni jeneje hwezbziczki njebe na njebjesach n a hasach Pak mischkorjachu so la ta rn je a pkomjeschka so z wichorom hibotachu. Czm owa njewjesvla not!.. P o jenej böle zanjesenej hasy czkowjek khwata, bo wojerskoho m antla zababjeny. Krucze bzerzi, schtoz m a spoby m antla skhowane. Njesmem sej beschczikej swoje brem jo namoknycz bacz", tak sebi powjeba. W jele je m i maczerka sobu nabaw aka. B ubz Bozemje, a B öh b at, zo bychmy so strowi zas wibzeli; njezabubz n a n a s a n a B o h a to bechu jeje poslenje skowa, hbyz mi bremjeschko bawasche. Ach n a tu wojersku kwaklu tola! Kaz mje ta czischczi! N ihby n a nihby so m i ze S e rb o w njechasche. D om a, bom a je najrjenscho." Khwilku mjelczesche a zasy pocza: Hischcze nikoho zetykak njejsym. N ö, njeje m i bzens mesczanow bziw. W tajkimle wjebrje wschak so nichtö wonka njepokaza, schtöz njetrjeba. D erje tola, zo bubu tez skoro pob suche. H by bych... T o la schto t o? schtö to la tule lezi?" A so skhiliwschi pocza: M ö j Boziczko! krawy czkowjek so njehiba czezcy stona schto so to njeczini?" T ö n pak, kiz tu lezesche, jom u berje rozemjesche a scheptajcy prajesche: D o m o j, b om o j!" B o z o pom haj! S e rb! Ale, lubschi pscheczelo möj, hbze bha wasch swöj b o rn? "" A lebm a be to zhonik, bha n a bobre zbozo wöz nimo jebzesche,

30 30 kiz za pjenjezy ludzi wozy. B e run je prözny. W ojak n a pohoncza zawoka: tön pozasta a skoczi bete. Zbehnyschtaj ranjenoho n a w öz; wojak sydze so pschi pohonczu, a dale czerjesche wöz. T ö n pak, kiz be tu do njezboza pschischok, be tönsam ön, kotromuz nehdy Snezkec Mikkawsch rekachu. D o korczmy husto wjeczor khodzesche. T a m pak be sej pröznik zasakkeje w utroby, kajkichz je w wulkich mestach doscz a nadoscz, wotpask, zo m a Snezk pschecy wjele pjenjez pschi sebi. Wschelake dzije mysle zno bechu tohodla n a njoho khodzike; dzensa so jich wjac njew obrö. D zi, kakaj n a njoho njebudz wowca a zmejesch pjenjez doscz... " A n a czoz zky buch wabjesche, to zlöstnik wuwjedze. Lakasche n a hasy n a Snezka, napadze joho njew jadcy, zaktü nöz jom u k w utrobje, wza sej pjenjezy a czekny. Nichtö we wichorojtej deschczojtej noch tote pytnyt njebesche. N jebe-li wojak pschischok, be trasch so Snezk tarn n a hasy lezo wukrawik. Netk Pak be zno dom oj dowjezeny a bo- loza pokozeny. Zakosczo stejeschtej pschi lozu zona z H ilzu. W ojak be joho wusleka! a trochu z krewje w um yl. Tez lekar zno tu be a kedzbliwje ra n n wobhladowasche. T o la t u zno zana ra b a w jacy njebe. Jutsischoho r a n j a möze h ischcze d o cza k a cz", ta t lek a r n a p o sled k u prajesche. Wysche ra n y mach pjenjezk lezesche. B e widzecz, zo je nöz w ot njoho wotskoczi! hewak be, kaz lekar sam w uzna, Snezk nahle smjercz wohladak. Pjenjezk pak be tönsamön swjeczeny pjenjezk, kotryz be b ra tre j nehdy m rejaca sotsiczka b ala. L eta dotho be jön wön n a sebi nosyl, ale w jacy kedzbu njemek. A netk be jom u tutoho pjenjezka d la ziwjenjo podleschene... A w ön tu lezesche, a ta t dziwnje, dziwnje n a pjenjezk hladasche. D opom ni so zasy n a swoju sotru M arkn, kiz be mloduschka w um rjela, a n a Khatku, kiz be so sam a sweta w otrjekla, kak je nehdy z n im aj dom a psched woktarkom n u trn je paczerje spewak, a n a macz a n ana, kiz beschtej joho wschitko dobre wuczitoj, a n a swöj rjan y serbski born a kraj, hdzez be najrjensche leta, te leta dzeczaceje njewinowatoscze, wubyk. A swedomjo pocza joho hrjebacz, zo njeje w ostat w tutym B ozim raju, zo je jön wopuschczik czasnoho wuzitka dla, a zaczahnyk bo cuzby, kiz je jom u w eru w zala z w utroby. W jele, wjele let be ziwy byl, kaz by rjekk, zo njeje smjercz a wecznoscz. A zky jandzel stupi k njom u a scheptasche: B öh tebi njewoda a m i ty nihdy na nihdy njeczeknjesch." Ale jandzel peston joho tröschtowasche prajicy: Njebjeski wötc je mikoscziwy a w odaw a rozkatej w utrobje. A strachujesch-li so B o ha, dha wokaj so k maczeri Bozej. H lej, w ona je wuczek hreschnikow w sm jertnym bedzenju. W ona tez tebje njewopuschczi a czi wodaczo p o la B o h a w uprosy." A sylzy stupichu Snezkej bo woczow, a nutrnischo wön n a swöj swjeczeny Pjenjezk hladasche, hubiczkowasche n a nim macz Wozu. P o to m pohlada wokoko so: hizon be lekar woteschok a tez wojak chcysche wotencz, dokelz menjesche, zo tu niczo wjacy czinicz njemöze. Ale khory jom u kiwasche a prajesche: Pscheczelo, wulku luboscz sy m i wopokazak, byrnjez so zenje prjedy njewidzakoj. Ale hischcze wo jenu dobrotu c^e proschu, tu poslednju: dzi m i Po knjeza. C zuju, zo dokho w jac njebudu." A wojak dzesche po knjeza. H odzinu pozdzischo Pak be Snezk ze swojim B ohom w ujednany a z khlebom jandzelow nasyczeny. M e r a pokoj pschewza zasy joho duschu. A w ön swoje poslenje czelne mocy hrom adu zebrawschi so zasy k wojakej wobroczi, wza joho za ruku a takle k njom u ryczesche: Serbski bratse, B öh tön Knjez zapkacz czi wschitko to, schtoz sy ze serbskej lubosczu a woporniwosczu ua m ni czinik. ' Ach, ja an t hödny njebech tajkeje luboscze. Hlej, ja 1 sym tez serbske dzeczo rodzeny, njechach pak dom a 1 n a ziwnosczi serbski khleb warbowacz a jescz, ale bo cuzby sym czahnyk a sej tu czasne kubka hromadzik, < n a swoju duschu Pak zabyk. Dwacyczi let bech bjez 1 kemschi a bjez swjatych sakramentow. Hrözba mje ' wobehuje, hdyz sej netk n a to pomyslu. W jele, wjele > sym hreschik, a m oja pokuta njeje möhka B ohu wschitko 1 zarunacz. O kak budu wobstacz möc psched trönom 1 B ozim, schtö budze mje tam zamokwjecz?" T o f budz bjez strach a!"" tröschtowasche wojak.,, T a c macz B o za budze za tebje p ro sy cz."" H aj na n ju so ja spuschczam", dzesche Snezk. Prosch pak tez ty za mnje tw öj serbski paczer w njebjesach wjele zam özi." P o to m khory khwilku mjelczesche. B e zno ta t skaby, zo dyrbjesche trochu wotpocznycz, prjedy hacz zasy pocza. Zwotkelzkuli sy", w ön hischcze wojakej prajesche, dzi to la, hdyz zas do S erb o w pschindzesch, do Hwezdzic, praschej so, hacz niczo wjac njewjedza i e ca

31 wo Snezkec Mikkawschu, rjekn jim, zo je czezcy zhreschik a häkle na sm jertnym tozu so nakazak. Njech m i wodadza wschitkön pohörschk, kotryz sym jim daw at. O zo bych ja to la tön posledni byl z tych, kiz su czasne kubla Pytajo a n a te weczne njedziw ajo ze S erb o w czahnyli a n a cuzbje woliwkli a w eru zhubili. Z o bychu to la wschitcy, wschitcy w serbskim kraju rooftctli, a tarn to swoje dzerzeli a n a cuzbu sej njem yslili. C uzba S erb ej w eru kazy." T o bechu joho poslenje stowa. Hdyz dzen switasche, be Snezk zno njeboh. Z a tsi dny joho n a kerchow dowjezechu. Z o n a ja ra psche njoho njeptakasche, a so börzy zas wozeni. Wojakej chcysche pjenjezne myto dacz, w ön Pak zanoho njebjerjesche. Tez H ilza n a n an a zabu, dokelz be pschecy böte na maczeri wisaka. P o czasu je zjawnje w eru pschestupika. I n sudzicz njechamy kak zo so B öh tön Knjez ze swojej njesköncznej mikosczu tez nad njej smeli a ju nehdy zas n a praw y pucz dowjedze ale k w utrobje chcemy sej wzacz stowa mrejacoho pokutnika: Cuzba S e rb e j w eru kazy. H aj, B öh daj, zo bychu je wschitcy praw je w opom inali, hdyzkuli matych njespokojnosczow d la sej n a to myslicz poczinaja, zo trasch by druhdzom lepje byko. D ruhdzom wschak tez lepje rtjeje, a byrnjez tarn schtö wsche- wecy wjacy bohatstwow nahromadzicz m öht schto by to czkowjekej pom hato, hdy by cyky swet dobyk, ale schkodn met n a swojej duschi? D uz w ostanm y w swojim serbskim kraju, kiz dzen wschitkich swojich w obydlerjow ziwi, a wobkhowajmy sej herbstwo swojich prjedow nikow: krutu w eru a dobre serbske katholske poczinki! P oto m n a s tez B öh luby Knjez njewopuschczi. A ta macz B oza, kotrejez swerne dzeczi stajnje bycz chcemy, budze n a s zakitacz, zo S e rb ja w ostanjem y a zo budze so za letstotetki hischcze w naschich domach Bozich serbski jeje khwalba wopowjedowacz a jeje mjeno czesczicz. -i- I Zjewjenja! Najzböznifcheje Knjezny Marije w Jetschwaldje (Tittrichswalde). ^ (Hl. K rajan" 1878.) W o spodziwnych zjewjenjach swj. M a rije w Jetschwakdze je lonschi K ra ja n " nekotre powjescze pschinjesk. Letsa podawa swojim lubym czitarjam wobraz M aczerje 31 Bozeje Jetschwatdskeje. Widzisch tu njebjesku postawu Najzböznischeje Knjezny z Jezusdzeczatkom, kaz je so pohnadzenym wosobam n a jaw orje pokazowaka (pschiru n aj lonsche w opisanjo). S könc leta je netto tez wobscherna rozp ra w a wo tamnych spodziwnych podawkach wuschta, kotraz je z dowolnosczu W arminskoho biskopa, v r. - a F ilip a Krementza czischczana.*) Z tuteje rozpraw y njech so tudy najzajimawsche wecy zdzela. Kky «jepscheczek. J e stare prajenjo : Hdzez B öh cyrkej tw ari, tarn staji djabok kapalku pödla. Z cyka so Pröcuje zky buch wscho po B o hu czinicz; kaz w opica po czkowjeku. T o so tez w Jetschwatdze börzy pokaza. Pschetoz wschitke schtyri wosoby, kotrez bechu wschednje zjewjenja Najzböznischeje Knjezny widzake, mejachu w ot lo.augusta jena po druhej cyle straschne a dotal njeznate widzenja. B örzy be wschitkich pscheswedczenjo, zo te njepschindu w ot swj. M aczerje Bozeje, ale kaz ta to w pozdzischich zjewjenjach sam a w u praji w ot ztoho." Wschitke schtyri wosoby pschindzechu do toho, kak su tajke djabotske leczenja same zaw inyke: dzesczi pschez snadnu njepostuschnoscz, w udow a pschez m alu hordoscz, dokelz be sebi pomyslika, zo swoju wec lepje czini dyzli tsi druhe, a knjezna Wjeczorkec pschez pschewulku bojoscz. Ale kaz nehdy swj. japoschtotej P a w o le j, tak tez tudy jandzel d ja b o la " k tom u dopomhacz pomhasche, zo sich wysokoscz zjewjenjow njepschezbehny." Pozdzischo, dzen N aro d a swj. M arije, pytasche djabol poboznoscz zhromadzenych skazycz. Besche so n a 5 0,0 0 0 wosobow w Jetschwatdze zhrom adzito, a z kajkej nutrnosczu bechu wschitcy ran o a pschipokdnju rözowc spewali a widzenjo schtyrjoch wosobow wobkedzbowali, je lonschi K ra ja n powjedak (na str. 28 a 2 9). W jeczor V29 hodz. pocza so po swjeczenju studniczki (hl. lonschi K rajan ) rözowc spewacz, w druhej schtuczcy ktonjachu so te schtyri wosoby n a dobo, widzenjo so zapocza, w tseczej schtuczcy so pokschizowachu, dokelz Najzböznischa Knjezna tehdom wschech zohnowasche. T u so n a dobo wschech pschitomnych pocza spodziwny njem er a stysknoscz rozscherjecz. B ojazny njem er so njestaji hacz do könca *) O b jaw ien ia M a tk i B o zk iĕ j w G ietrzw a łd zie w B runab e r d z e Biskopska dowolnoscj w upraja, zo su podawki, to tym le spisu zdzelene, czerpane z hamtskich pschepytotoanjow, kotrez so spisaczelej wuzicz dachu.

32 32 rözvw ca, wschech w utroby buchn skludzene, a wschudzom so praschachu, schto je w ina byka tajkoho njem era. T u sebi dopowjedachu. Je d y n besche sylny wichor skyschak, kaz hdyz czrjöda kurwotow zleczi a pschi tym tschepotanjo w kolenomaj zaczuk, d ru hi ruczo, hörsche hacz law a, kotrohoz be nehdy styschai byk, zas druzy bechu wschelake widzenja m eli, kaz zadkawoho Ptaka, zehliweje kule, kiz do zemje zajedze, tez beku postaw u w powetse a t. d. W este je," p ra ji tam n a rozpraw a, zo je so trajace njewoczakane kazenjo skönczaceje poboznosc^e 8. septembra stako, a bechu zawescze spodziwne zaczischcze, z kotrymiz so njewobsahnite mnohoscze ludzi, kiz bechu so tudy na narodny dzen swj. M a rije zeschli, pomaku rozendzechu a born podachu. K pozbehowacym zwjeselacym wopomnjeczam dnja be straschna wazniwoscz wjeczora pschistupika, a közdy mjenje abo böle jasnje czujesche: Njepscheczelske mocy chcychu ze straschacym strözenjom radostne swedczenjo wery a poboznvscz zhromadzenoho lu d u zniczicz, h aj tez ziwjenju pschitomnych strach pschihotowacz. Pschetoz, hdy by tajke zmeschenjo abo nastaty rokot w ina czekanja a pschez to p adan ja mnohich byt, besche so w tajkejle zalostnej mnohosczi ludzi lohcy wulke njezbozo stacz m ohlo. M jez tym Pak njebesche z pomocu möcneje Knjezny mjez telko tysacam i za cyky dzen a wjeczor so ani najmjensche njezbozo stako. Besche to zawescze sylne predow anjo: B ratsja, budzcze kedzbni a modlicze so, dokelz wasch pschecziwnik, djabok, khodzi wokoko kaz rujacy law PYtajo, koho by pozrjek" (1. P e tr.5, 8.). Hischcze d ru hi spodziwny podawk. S w j. M a rije N aro d a be sobotu byko. S rje d z noch w ot soboty k njedzeli wotkama so nahle jena z dweju htow neju hakzow jaw o ra z wulkim wrjeskotom a besche z mocu n a now u kapakku panyka. Hakza, n a wotkam anym mestnje n a pol kohcza toksta, besche cyle strow a a zdasche so nie wotkam ana ale rozdrena bycz; n a zanych pödlanskich schtomach njebe niczo wobschkodzene, an i sucha hakzka wotkam ana. Z ad y n pschitomny njewjedzesche wukkascz, kak je so to stako, Boze zw arnow anjo pak be, zo to njebe 3 abo 4 hodz. prjedy byko, hdyz be pod jaw orom hischcze pokno ludzi byko. Datsche zjewjmja Ilajzvözmscheje Knjezny. P o prjedawschich wuprajenjach mejesche zjewjenjo n a dnju 8. septembra wjeczor, n a kotrymz be so tam ne straschne strözenjo stako, pschestacz. W e W arm iji pak so N a ro d a swjateje M a rije njedzelu Po swjedzenju swjeczi. Tez na tym le dnju widzachu schtyri wosoby M acz B ozu. Kaz lonschi K ra ja n " spomni, döstachu zajim aw u powjescz, zo so swj. M a rija tez bäte zjewi n a swjedzenjach Porciunkula, Donjebjeswzacza a N aroda swj. M a rije a n a tamnych dnach, na kotrychz budze so swjeczo swj. M a rije stajecz. B e so po tajkim now y rjad zjewjenjow zapoczat. Schtoz be slubjene, so tez dopjelni. 12. septembra pschindze krasne swjeczo Njewoblakowanoho Podjecza w ot M ayerow oho w ustaw a z M nichow a. Wschitcy bechu z radosczu napjelnjeni nad pschekrasnym swjeczeczom jenoz dzesczi daschtej so do pkakanja, dokelz je swjeczo porno Najzböznischej Knjeznje, kotruz beschtej widzakoj, ta t hubjene. Ledma be tu swjeczo a zas mejachu schtyri wosoby w idzenja; tak so tez zhoni, zo a ta kapakka njedzelu" swjeczena bycz, a to popokdnju w tsjoch hodzinach; duchowni dyrbja pödla bycz a rözowc ma so spewacz." T a m n u njedzelu 16. sept. swjeczesche so runje sw jaty dzen M jena swj. M arije. J e to swjedzen k wopomnjeczu na spodziwne wumözenjo mesta W in-a. T urkojo wjedzeni w ot wulkoho w ezira K a ra M ustafa woblehachu W in ; mesto zdasche so zhubjene bycz; tu we najwjetschej nuzy wzachu wobydlerjo pod hrabju R üdigerom ze S tarem berka swöj wuczek k swj. M a riji, k jeje m jenu so wokajo. A hlej! tu pschiczeze pomocne wöjsko. Pobvzny kral J a n Sobieski ze sw ojim i P olakam i w ali so z heskom M a rija " n a T urkow a zbi jich dospoknje. T ez w Jetschwakdze bechu so Polakojo a Nemcy n a tym le dnju zhrom adjili, n a 1 5,0 0 0 poboznych tu be, spodziwnje speschnje be za tak krötki czas so powjescz wo nowych zjewjenjach roznjcska. S pew ajo B udz pow itana, K ralo w na" pschewodzachu swjeczo, kotrez schtyrjo duchowni njesechu, z fary do cyrkwje, hdzez bu swjeczene. P o to m swjatvczny pröcession dzesche do kapakki, kotraz bu tez woswjeczena, a Psalm Miserere so m odlo stajichu swjeczo n a swoje mestno, n a czoz so hischcze P o d tw öj zakit" a T ebje my B o ha khwalimy" wuspewa. Pschi rözowcu n a to spewanym widzachu pschitomni w ot druheje hacz do pjateje schtuczki na schtyrjoch wosobach znam jenja, zo je so zjewjenjo poczako, sylnischo zaczischczane, dyzli hewak. Wsche schtyri prajachu, zo je swj. Knjezna kapakku a swjeczo, wosadu a sara rja, pschitomnych a wsche kschesczanske stawy z

33 Zjewjenjo Najzbožnišeje K nježny w Jetřw ałdźe. Typ. Eruil. Ztgs.-Druekerei.

34 pozbehnjenej praw icu zohnowaka. D w e starschej wosobje beschtej hischcze napom inanjo skyschaloj: M o d - lic z e so p i l n j e r ö z o w c! " T ak so skönczi tönle rjad zjewjenjow (160), kotrez bechu w ot 27. ju n ija pschez 80 dnow so stake. H^schepytowanjo cyrkwinskeze wyschnoscze a rozsud lekarjow. W arm inski biskop F ilip dösta prenju powjescz wo tychle podawkach z czasopisow. N a to wot Jetschwakdskoho fa ra rja rozpraw u pozadawschi a döstawschi, pom jenow a dw eju wyschscheju duchowneju hako swojeju zapöskancow, kotrajz tez schtyri dny wscho sweru pschepytowaschtaj. Dokelz bychmy z kajkimzkuli wuczahom tejesameje hizo znate wecy dyrbjeli wospjetowacz, jeno n a to spomnimy, zo je täte rozpraw a we wschech waznych kruchach wernoscz toho wobkruczila, schtoz je dotal powjedane, wosebje schtoz nastupa strowoscz, sprawnoscz a wernoscziwoscz widzacych wosobow, a spomozne skutkowanjo zdzelenych podawkow n a cyky weriwy lud. Z e wschech pschepytowanjow" p raji rozp ra w a sm öj so pscheswedczikoj, zo m aja zjewjenja w Jetschwakdze wopraw dzity zaktad." Wysche toho su tsjo lekarjo tam ne wosoby pschep ytow ali a cyle strowe nam akali, w czasu w idzenja pak w m nohim nastupanju pschemenjene. AeKotre mpsticzki wo tutych podawkach.. J e so w Jetschwakdze wo prawdze swj. M a rija zjewika? T o tudy cyrkwinska wyschnoscz hischcze rozsudzita njeje, jenoz to je wobkruczila, zo su powjedane podawki w opraw dzite a zane jebanjo. D oniz möze n a hornje praschenjo z westosczu wotmolwicz, k tom u skuscheja hkubsche pschepytowanja a dopokazma hacz pola zanoho sudniskoho abo prawizniskoho rozsuda. K az je cyrkwinska wyschnoscz w podobnych wecach közdy czas hacz nanajkedzbnischo skutkowaka, tak to zawescze tez tudy budze. Z o je tajke zjewjenjo mözne (pschirunaj lonschi K rajan str. 23), zo z cyka pscheznaturske podawki we cyrkwi Khrystusowej so we wschech czasach stawachu, namakasch hizo w japoschtokskich stawiznach a w stawiznach cyrkwje hacz n a dzensnischi dzen njeliczomne dopokazy. Z asady pak, z kotrymiz cyrkej tajke podawki hako wosebite pokazy Bozeje wschohomocy spöznacz pyta, 33 su hizo wopschijate we dziwach, kotrez nam japoschtokske stawizny pow jedaja, a we listach swj. P a w o ta. W e prenim liscze Korinthskim p ra ji w ön, zo su Weste dary dziwow w cyrkwi za wobroczenjo njeweriwych postajene, wosebje skowo mudroscze a wedomoscze, w era, d ar khorych wustrowjecz, dziwy czinicz, duchow rozeznawacz, w jazykach ryczecz. P raw idka, po kotrychz m aja so tele dary rozsudzecz, su we tsjoch stawach tohole lista wopisane a su tez zaktad za dalsche cyrkwinske postajenja. T oho dla njech nichto so njeboji, hakoz by cyrkej lohkomyslnje wo tajkich wecach sudzika. N ajböle hizo hkös lu d u ", kotryz m a w tym le n astup an ju z wjetscha strowe czuczo, cyrkwinskomu rozsudej daw no a daloko do predka dze. S o rozemi, zo m a tajke myslenjo ludu häkle potom cyle praw je, hdyz je cyrkej ryczala. Schtoz wosebje w u s t r o w j e n j o k h o ry c h n a stupa, je po zadanju cyrkwinskeje zhrom adzizny w Triencze a bam za H örbana V I I I. zakazane, tajke wustrow jenja w czischczach hako d z iw y wudawacz, prjedy hacz je so cyrkwinska wyschnoscz w u p rajita, byrnje na nim wscho spodziwne so zdato. T ez w Jetschwakdze je so n a 16 w ustrow jenjow n a cyle w urjadne waschnjo stako, wo kotrychz su so mjenje böle hamtske powjescze warminskej biskopskej wyschnosczi döstake. S pom n jena rozpraw a je wobschernje powjeda. B udza ze zakkadom za dalsche pschepytowanja. D ale p ra ji Benedikt X I V., wuczeny b am z: S ta n je -li so, zo z powjescze wo widzenjach a zjewjenjach druzy rozswetlenjo ducha abo p o le p s c h e n jo z i w j e n j a abo nahon k poboznosczi a bohabojosczi düstanu, a to nie jeno nekotsi ale wulka mnohoscz wosobow a dothi czas, je to ja ra swerny dopokaz za to, zo tajke widzenja w ot B o ha pschindu." A netto pohladajm y n a Jetschw atd! Liczi so na pol M illion«w opytow arjow hacz do könca leta Wschitcy tarn pschikhadzachu, zo bychu we wschelakej nuzy, wosebje w khorosczach a duchownych nuzach pomoc a tröscht p y ta li; nihdze zadyn njeporjad, zana zw ada, zana njepomernoscz, zane paduschstwo, wschitcy bechu pokni zadoscze sebje zaprecz, wobczeznoscze a tra d a n ja (schto tajka wjeska za 5 0,0 0 0!) sczerpnje znjescz; wosobne zemjanske swöjby bechu spokojom z najhubjenschej hospodu, najw jacy puczow arjow jezdzesche n a zeleznicy w schtwörtej klasy, zo bychu czim w jac wobczeznosczow

35 34 za swoju pokutniwoscz dobyli. B e tu buch pokuty, buch kschesczanskeje lnboseze, w kotrymz so najbohatschi a najkhudschi hako bratsja a sotry mjez sobu menjachn, be tu horliwoscz we döstaw auju swj. sakramentow, zo dyrbi so eyly podawk spöznacz a w uprajicz hako w u lk o tu e d u c h o w u e w o b u o w je u jo. M a rija, njetooblaiotoana p odjata" besche a je jasuy pschiklad, kiz swojich czesczowarjow czehnje, zo bychu hako dzeczi teje, n a kotrejz ujebu pröschka namakanoho, so pröcotoali, jej pschec podobuischi bycz. B öh m a wschitke sredki w rucy a zda so, zo na w urjadue waschujo swojim pschesezehanym dzeczom k pomocy pschiudze, kotrymz su wschedne, rjad ue sredki polepschenja a duchowuoho w obuow jeuja wzate. P o tajkim nie czasny wuzitk besche w ina tychle spodziwnych podawkow a pnczowanjow (w obydlerjo Jetschw alda najböle niezo njebjerjechn za hospodowanjo a swoje wnlozki), nie w otpohladanjo, narodne zmyslenjo P olakow z noroa wnbndzicz, kaz sn nekotsi bali, nie hordosez abo drnhe w otpohladanja widzaeych wosobow (mejachn z toho jeno wobezeznoseze, pschislodzenja, sndzenja a wsche mözne prnhow anja w ntraez); tez nie te abo tam ne w otpohladanjo dnchownych (kotsiz niezo pschi tym njedobychn haez zalostne dzelo, ezasnn schkodn, a netto z wjetscha wschitcy jastw a abo khösty, dokelz sn tarn w npom hali), tez nie wnlkotne powjeseze z katholskeje strony (W arminske nowiny sn häkle pozdze poezake wo tym rozpraw y dawaez a z mnohich w armińskich kletkow je so pscheeziwo pnezow anjn do Jetschw ald a predowako!) wsche dotal wopisane podawki jasnje pscheeziwo tajkim a podobnym w inam ryeza: poslednja a hlow na pschiezina wnlkotnoho pnezow anja do Jetschw alda besche s y n o w s k a ln b o s e z k n je w o - b la k o w a n e j M a e z e r i, nadzija, zo pod jeje zakitom sam t ezistosez w ntroby a bjezhreschnosez dosezahnn. Schtöz niezo njewe wo pschiwisnosezi, ezesezomnosezi a dowerje, z kotrejz w ntroby katholskich kschesezanow p y taja M a rijn, M aezer S y n a Bozoho, kotraz je tola w njebjesach zaweseze rnnje ta t blizko böjskej W ntrobje Jeznsow ej, zo m ohla nasche pröstw y podpjeraez, kaz nehdy n a kwasn we K an a w Galilejskej: toutu bndza a w ostann proeessiöny a pnezow anja n a hnadow ne mestna M aezerje Bozeje hndanezko, kotrohoz klnez podarm o pyta. Najwaznische Pak n a wschitkich zjewjenjach je zaweseze prenje a poslednje slowo, kotrez widzaee wosoby najsw j. Knjeznn prajiez skyschachn: C h e n, zo so w sc h e d n je r ö z o w e m o d lie z e! M o d lie z e so h o r - l i w j e rö z o w e! " J e to neschto spodziwne rözowe a joho möe. Z n a tc je, kak je nastal, zo w ezasach najsnrowischich strachow za kschesezanskn eyrkej, w 13. letstotykn, hdyz bkndoweriwi Albigensojo eyrkej kazachn a swetne knjej-, stwa spowröezachn, Najzböznischa Knjezna sam a swj. 1 Dominikej so zjewi a joho rözowe naw nezi hako sredk pscheeziwo ta t mnohim stracham." Z n ate je, zo pschez tonte paczer so dokonja, schtoz mjeeze a wöjska, schtoz najmöenische predow anja zamozile nje- i bechn: w jae haez sto tysae dnschow so pschez tute Poboznosez weeznej zahnbje w nlorhny. A tam ne w nlkotne dobyeza kschesezanskich wöjskow nad T nrkam i we 16., 17. a 18. letstotykn buchn rnnje pschez to zmöznjene, zo tehdom rnn je bratrstw a swj. rözowea swoje poboznoseze a proeessiöny za kschesezanske brönje wnkonjachn. Njejsn tez nasche ezasy ezezke a straschne? N jetrjebam y tez my wosebity sredk pomoey Bozeje? Njecha po tajkim B öh Pschez wobnowjenjo horliwoseze za swj. rözowe tez nam sredk do rnkow daez pscheeziwo ta t m nohim stracham?" T oho dla zahorm y so tez my z noroa za rözowe. H aj, kaz to jn n n serbski p redar p raji, rözowe, tönte j ponizny, njenahladny hnsto zaepety paezer n jech je a wostanje znamjo a wobraz poniznoho, njenahladnoho a tez tat hnsto zaepetoho (a tola dnchownje möenoho, j e l i weriwoho) serbskoho tubu, a hdyz na Jetschw ald myslimy, njech je to, zo so z noroa zahorim y za wotmyslenjo: M odlim y so horliwje röjow l!" Schto ma so pola plahowanja neplow (bernow) wobkedzbowacz? N eple sn dzensnischi dzen z wjetscha jedz khndych swöjbow, a hdyz so neplaee zne njeradza, nastanje rnnje mjez khndymi wnlka nnza. J e toho dla wazna wee, zo by so pschi plahow anjn tohole ta t nnznoho ziwjenskoho sredka n a to dziwalo, kak m ohlo so najlepsche radzenjo wnskntkowaez, kaz wjele w ol ezlowjeezoho pröeow anja wotwisnje. Pschetoz to nichtö preez njemöze, zo m ohl hischeze nechtözknli, kiz neple sadza, lepsche a nadobnische pkody ezahnycz, hdy by zemjn praw je wobdzelak a hnojil, hdy by pola sadzenja, w othladanja a zberanja neplow wsche sredki trjebal, kotrez sn k tom n pomoene. T oho dla sezehnja tndy

36 nekotre pokiwy za plahow anjo neplow, kotrez wustojny muz podaw a, kiz je w ratarstw je rozwuczeny sam wjele pospytow czinik. 1. Schtoz rolu nastupa, je znate, zo neple n a közdej, tez peskowej roli rostn; to la lubuje nepl tez rolu, kotraz je hkuboko w oran«, a to hizo n a zymu. H aj, za nepl wosebje dyrbi so hkuboko woracz, pschetoz Potom jeno möza neplace koruschki so praw je rozmnozicz a swoju cyrobu tez z hkubscheje zemje bracz. Hkuboko w o rana zemja dzerzi skerje wkohu, dyzli jeno zwjerschnje wobdzekana. Z a neple n a zymu woracz pak je toho dla w uzitne, dokelz atmosferski pow etr (lost) w zymje a w zahim naleczu wutki abo cyroby, k rosczenju trebne, rozestaja a pschihotuje a zymskej mokrocze pom ha zemju praw je pscheczahnycz. 2. D ru h a potrjebnoscz za neplacu ro lu je dobre hnojenjo. D ru he ptody, kaz zito, w ow s, czahnu wjele w jacy cyroby z pow etra, dyzli neple; dyrbi so za nje tohodla wjele a dobroho hnoja trjebacz. N ajlepschi hnöj je hrödziny, njesme Pak dokho njepschikryty wonka lezecz, hewak so wjele wuczehnje. T ohodla su hnöjne (kompostne) hrom ady, kaz je nascht kublerjo czinja,.ja ra wuzitne, hdzez so n a dw orje ktadzidio abo worschta hnoja ze zemju pschikryje a zas so hnöj nakladuje a n a njön zemja pschindze, kotraz so z juchu poliw a a namocza. T ez möze so hnöj z wotkhadow sobu do hrom ady wozycz, tez popjek. Tajke hrom ady Pak m öhli tez zahrodnicy a khezkarjo dzekacz. Najlepschi czas za hnojenjo neplaceje rote je nazym a. 3. K tseczomu wotwisuje radzenjo neplow w ot 1 sadzenja a wothladanja jich rosczenja. Kaz je znate, je ja ra wjele (na 1 300) wschelakich druzinow neplow. T o h o d la m a so ta druzina w ubracz a sadzecz, kotraz najw jacy a najrjensche pkody njese. Z a horaty kraj je druzina sakskich cyblowych neplow ; wuwokana. W azne tez je, zo so druhdy nowe! symjo kupi. i v Kajke dyrbja neple bycz, hdyz so sadzeja? N aj- lepsche su, kotrez w pincach njejsu ro stk e. Közdy I nepl m a tsi wöczka. Najmöcnische woko njese naj-! möcnischu rostlinu, dwe druhej wöczcy w uw ijatej so a rosczetej pozdzischo a to t möcnej njejstej. T ez so, radzi, zo so psched sadzenjom neple trochu wususcha,! schtoz so dokonja, hdyz je n a suchim mescze, n a hunje, we jstwje a t. d. rozkkadzesch a khwilu lezo wostajisch. D y rb ja so tez wubjeracz a jeno ströme, wurosczene so sadzecz; njeje po tajkim derje, m ale, njewurosczene neplki sadzecz abo je rozkraw acz, schtoz möze jenoz pola wulkich bycz. P o to m pak dyrbi so kaz je znate rozkrany nepl ta t do zemje pokozicz, zo nareznjena kroma spody lezi. Hkubokoscz, do kotrejez m aja so klascz, wotwisuje w ot role: do lohkeje rote sadzeja so 4 abo 5, do czezkeje 3 abo 2 1/a Palcow hkuboko. S p o d y so zadaja neple hischcze nekotre palcy mjehkeje zemje. T ez to, kak daloko m a so jedyn w ot druhoho sadzecz, wotwisuje w ot role a wot sadzanoho sym jenja: w khudschej zemi a orobnische symjo njech so husczische sadza. Powschitkownje dyrbi so prajicz, njech su " rözno. H d y je najlepje neple sadzec^? N ie pschez m eru zähe, tez nie pschejara pozdze; m eja je najpschihodnischi czas. W osadzane neple dyrbja so husczischo w o - kopowacz, Pschetoz z tym so nie jeno pjanka wotstroni, ale zemja pschinoschuje tez skerje we sebi wotpoczowacy hnöj neplam k rosczenju. S m e so zelene neplace zelo wotrezowac^? N e! Pschetoz ze wschelakimi pospytam i je dopokazane, zo pschez tajke zazne w otrezow anjo zelischcza neplace zne 2 0 haj 3 0 procentow mjenje wunjesu. Schtöz mohk na pschikk. 100 mechow nepli rycz hdy by zelischczo zähe njeznek byk m a snadz to i jeno 8 0 abo 70 mechow. T ajku schkodu naczini zazne zneczo zelischcza. Jen oz tehdom sme so zelischczo wotznewacz, hdyz neplaca khoroscz so poczina n a zelu pokazowacz a hdyz zazne neple njechadza w praw ym czasu zrawicz. _ v H d y m aja so neple rycz a zberacz? Jen oz w rjan y m wjedrje, hewak so lohcy khoroscz pola neplow w pincach a hniczo pokaza. Tez m aja so hizo pschi zberanju te wubjeracz, kotrez budza w pschichodnym lecze k sadzenju trebne. Tajke k symjenju w ubjerane neple dyrbja so n a suchim khködnym mescze khowac^, do kotrohoz m a pow etr pschistup; pschetoz ta t so zadzewa schködnomu rosczenju. Hdzez tajka pinca pobrachuje, möza so tez n a poln abo w zahrodze do zemje zahrjebacz. T o so n a tele waschnjo stanje: hdyz su zezberane neple wususchene, zwoza so n a hrom adu, kotraz so najprjedy ze skomu zawodzeje. Pschindze-li wjetscha zym a, zawodzeje so skoma ze zemju a to so we kruczischej zymje wjac kröcz wospjetuje, tak zo sköncznje zemja palcow tolsto lezi! Dyrbisch Pak, hdyz tajku hrom adu czinisch, n ajprjedy dzeru wostajicz, kotruz pschec wuzschu czinisch a, hdyz mjerznycz pöcznje, zaczinisch. W zymje m a so na to hladacz, zo njeby tarn a fern zemja z hrom ady so zwjezka, tajka dzera dyrbi so zas ze zemju w u- pjelnicz. N a leczo so zemja pomaku zas woschkrabje, dönz so cyka hrom ada njewotewri. P. T. 35

37 36 K ar dokho dom nacy skot n o sy. C zas wuüd^e. wowcy, H konje: kruwy:»gp kozy: swinje: o a tydz. 4 d. 4 0 tydz. 5 d. 2 2 tydz. 17 tydz. l d. < $ abo abo abo abo dnow dnow dnow ( ). ( ). ( ). 1. januara decbr oktbr jun ija dnow ( ) hapr. 4. meje not) jan ju lija 30. S.februara jan not) julija ju n ija decbr merca febr decbr aug junija 4. ju lija merca 5. jan hapryla m erca jan fept julija 3. aug febr meje hapr febr oktbr aug. 2. fept m erca meje junija 10. meje 16. m erca 5. not). 2. oktbr junija 5. h apr Pschispomnjenja.

38 'S 1 to tije : 48tydz.4d. abo 340 bnoro ( ). Kak dolho domjacy fköt nosy 37 C z a s w u n d ze. k ru w y : 40tydj.5d. abo 285 dnvw ( ). w ow cy, lo s t): 22 tydz. abo 154 bnoto ( ). sw tu jc : 17tt)b$.lb. abo 120 bnoto ( ). 5. ju lija 9. junija 15. hapr. 5. decbr. 1. noo meje ju lija au g u sta 9. julija 15. meje 4. jan. 1. decbr junija aug sep tbr. 8. aug. 14. junija 3. febr. 31. decbr jan ju lija sept o k to b ra 7. sept. 14. julija 5. m erca 3 0. jan febr aug oktbr n o v b r. 7. oktbr. 13. aug. 4. hapr. 1. m erca sept not) dccbr. 6. nob. 12. sept. 4. meje 31. m erca hapr oktbr decbr jun ija 2 9. Pschispomnjenja.

39 38 Nekotre lekarske pokiwy za snadnische khoroseze. S w je rb je n jo n a cjele m a so zahanjecz z czesanjom cyloho czeka, potom z czoplym myczom a potom z mydkom. J e -li swjerbjenjo n a jenym stawje abo n a nekotrych ja ra sylne, schudruja so stawy z czerstwym bom jelom ; to Pak n a te waschnjo, zo cyka koza so najprjedy z w olijom w om acza a potom po schudrow anju zasy wuskhnje. I e d m je n ja n a kozi, t r u p ik i njesmedza so drapacz, hewak nastanje pozdzischo abo börzy d ru h a khoroscz: husczische myczo z liwkej w odu je najlepschi sredk. K rw a w e pucherki n a czele (Blutschw äre) so zahoja, hdyz so w hubje rozkusany khleb n a nje polozi abo wopjeczene jabluko n a nje sczischczi. Pschindu-li pucherki zas, pözrjesch nekotre krjepki arnika a to husczischo, donz njezazija. I e d m a «a porstach so z tym hoja, zo n a nje bely khleb polozisch, kiz je so Prjedy we w arjacym mloku namoczik. S u - li boloscze ja ra wulke, wozmjesch syre jejo, naklepnjesch je n a tokstym töncu, tyknjesch Porst do njoho a tarn tak dokho dzerzisch, doniz boloscz njepopuschczi. _ W ozabjen cy, kule, kotrez w zymje wosobnje na nohach n astanu a tez n a leczo a n a zymu hischcze sw jerbja, bola a p ala, so hoja z tyscherskim klijom, kiz so czopky nam aza. T ez möze so klij n a tolstu papjeru pomazacz a bolace z njej wobwicz. S u - li kule czerwjene a bola ja ra, pom ha rybjacy tu t (tukojna, Fischthran) abo schmale, we kotrymz je so jedyn jerjej wuschkret. M a -li nechtö wozabjene blaki n a rukom aj, nohom aj, bjez woczi, w udzelaj sej tucznu zakbu: wurezaj sebi kruch dobroho tucznoho, kaz sweczku, zapal jön a dzerz jon kschiwje, zo krjepje bete kapaja; spody dzerz kruch lodu, n a kotryz krjepje dasch padacz, a z toho nastanje zakba. Jelizo su tajke blaki böte we kosczach a zikach, napolozi so söczkowa zalba. K d y z nohcze do m ja s a rost«, m öza zadkawe jedm jenja nastacz. Z o by so tajkom u do m jasa rosczenju zadzewalo, dyrbi so nohcz praw je husto w otrezowacz. T ele w otrezow anjo Pak dyrbi so ta t stacz, zo so nohczowa krom a jenoz srjedza najhlubscho wotreza, n a wobem aj köncomaj pak, hdzez nohcz do m jasa roscze, nie kuska. T ak döstanje nohcz möc k rosczenju do srjedza a njeroscze w jac n a köncach. Husto njech so pschi tym nozy kupatej w liwkej wodze. B olenjo a palenjo Pak zaczerisch, hdyz skubane nitki z arnika (z w odu meschanym) mjez nohcz a mjaso polozisch. M okenjo woczow, njeje-li wulke a straschne, w ot- ström myczo z czistej zymnej wodu. Z ym na czista w oda so tez trjeba za rozmokanjo beloho khleba, kiz, so potom na woczi polozi. Schtöz Pak zymnu w odu ' njemöze znjescz, abo schtöz m a khetre palenjo we w o- czomaj, njech wozmje liwku w odu k rozmokanju khleba, kiz so potom napolozi w belej lapcy. S te j-li woczi ja r a suchej a su-li mikaczki z közku hrom adu sczehnjene, dha je czerstwy bomjel ja ra dobry. Ie c z n e zor«o we woczomaj (sköncznych közkach. woczow) zaczeri so, hdyz wokolo wjeczora khleb z : mlokom zmeschesch a tole w betym ptatow ym rubischku : n a woczi polozisch a pschez nöc n a woczomaj lezo i wostajisch. P. T. 1 Smeschki a wschemzny. ; H 'ra w y r ja d njezaöudz! ; W B arlin je mejesche w jenym dziwadle znaty i w uw otany fester hracz. W jeczor czischczachu so wschitcy wokolo dziwadkoweje kasy, zo bychu zastupne listy a lepsche m estna dobyli. Besche tu tez tolsta reznikowa, kiz sweru kroczalku blize stupasche n a to kedzbujo, zo so nichtö do predka njesunje. Jeje susod, twarozkar, chce to tola spytacz ale tu joho knjeni mischtyrka hizo do boka storczi p ra jic y : N e, knjez P im p u s, tak : to njendze, to by rjany rjad byk, najprjedy pschindze ; pjeczen a potom häkle b u tra a tw arozk." i H^schecy je u a k i. W Londvnje buchn tsjo Z idza jebanja a kranjenja : d la n a schibjencu wotsudzeni. Njezbozowni stejachu hizo pod schibjencu tu pschindze kralowski posol, zo je najmlödschi z nich pohnadzeny. T ele wjesole powjestwo zhoniwschi wosta to la hischcze pschi reblu stejo. N ö, czoho dla dha prjecz njendzesch?" prascha so zastojnik. J a chcu jene doczakacz", w otm olw i Z id, dönz ta j druhej wobweschenaj njejstaj a potom chcu hladacz, hacz so z katvm (draczom) njeby zadyn h andl wo jeju drastu sczinicz hodzal." W ra w y ptaczk- R ölnik B rö zda mejesche skörzbu ze swojim susodom a trjebasche rad u praw iznika (advokata); radzachu ;

40 jomu, zo by do blizschoho mesta schok a tarn za rycznikom W rönu so praschak. D ucy po puczu zabu n a m jeno a praschesche so w mescze za praw iznikom H aw ronom. T o tu zadyn tak njereka" jom u tarn : wotmokwichu; öle rycznik W rö n a tu bydli. T ö n drje to budze", rjekny B rözda, tak wjele tola wjedzach, : zo dyrbi nekajki tajki ptaczk bycz.", Wscho podarmo.! H ospodar: J a n o, wschak sym czi poruczik, zo dyrbisch knjezej mesczanoscze pilnje naliw acz, ale tu bjen joho schklenczka prözdna steji." J a n : T o wschak niczo njepom ha, w ön ju közdy raz zasy w upije." I fej wina. A. T a m le najstarschi m u j cytoho naschoho : mesta, w uhnjer Czornak dze, a ton je toot makoscze 1 hacz do 80. leta w uhnje mjetk." 1 B. Z ad y n dziw! Suschene mjaso so dokho ; dzerzi." MaKi n» tiscze. K ubler S. mejesche w swojej recy wosebje rjane raki a chcysche swojomu pscheczelej w mescze, professorej K., z najrjenschim i k njedzeli wjeselo sczinicz. Pöska tohodla swojoho wolacoho z poknym korbom rakow do mesta. P u c z be khetrje dothi, w olacy pak be so cyty tydzen muczny nadzekal. Z ad y n dziw, zo ' so na zeleny w uhon syny a wusny. K orb pödla I njoho lezesche. Kak Pak so nasch wolacy strözi, hdyz wotcuczi! R aki bechu so mjez tym w udobyle a do pödla bezaceje hrjebje pucz nam akale. Z wulkim strachom njesesche nett list bjez rakow k professorej. T ö n w za list, czitasche a czitasche a sköncznje p ra ji k w olacom u: A le, m öj pscheczclo, jow dzen su raki w liscze!" N ö, to je m i tola lubo", p ra ji wolacy, zo su w liscze. Z korba bechu m i n a puczu wsche wulezke." Womyacz dyröisch febi wjedzecz. H antw arski: Knjez hosczencar! H ladajcze, netkle m am jeno hischcze 45 nowych w zam ozcnju; schto dha pkaczi pola w as pschcnöcowanjo?" K orczm ar: H a j to Pkaczi 5 0 nowych!" H.: H m, to je zka wec. Kak dotho dha so spi za 5 0 now ych?" K.: N ö hacz do ra n ja wosymich." H.: Wesc^e schto, dha zawokajcze m je za 5 nowych prjedy." 39 Kajkez ziwjenjo, tajka husto smjercz. Skupy czkowjek lezesche n a smjercz khory a zadasche sebi poslednje w olijow anjo. Meschnik pschindze a chce sakrament wudzĕlecz, tu pak njemöza p raw u ruku namakacz. Hdze je p ra w a ru k a? " so prascha. Lezu n a n jej", wotmokwi skupc, a hdyz ju wuczahnu dzerzi w njej klucz do pjenjeznoho laschcza! Lutttj fforoa! W e Francözskej njeje waschnjo hontw u pschenajim acz, ale möze tarn közdy honicz a tselecz, schtöz sebi hontski list kupi. D w a j zan darm aj blizko pola mesta V alenciennes po polach khodzo sköncznje m uza z tselbu w uhladaschtaj. T u jim aj mysliczka napadnje, zo snadz tön tajkoho lista nim a. A wopraw dze! hdyz n a njoho dzetaj, zda so, zo psched nim aj czeka. Z a 10 m inutow staj joho dosczahnykoj a chcetaj joho pschimnycz; w tym wokomiknjenju zaleze m uz speschnje n a schtom. P öjcze bete!" wokataj n a njoho tola w ön njewotmokw i; hrozytaj jom u, zo z blaka njepöndzetaj, dönz bete njepschindze to la w ön niczo z toho, wuczahuje swoju swaczinu z kapsy a pöcznje jescz. T o besche to la w jac hacz möze zandarm znjescz, a jedyn z njeju leze n a schtom, czomuz muz horjeka njew obara. Hizo joho dzerzi za nohu a z möcnym hkosom poruczi: W e mjenje zakonja, wasch hontski list!" Cyle m ernje pschepoda jön muz. T ö n dzen je p ra w y " p ra ji zandarm. Psche czo dha tak bezeschcze?" S y m w am kazak, zo dyrbicze za m nu bezecz?" Psche czo scze n a schtom zalezk?" J a jow wschednje swac^u a w am njejsym kazak, zo dyrbicze horje pschincz." A le psche czo dha to wscho prjedy njeprajicze?" N im am waschnjo, prjedy wotmokwjecz, hacz sym praschany." Foke öesche! Nekoho so praschachu, czohodla do toho njew eri, zo je h e la? H dy bych do toho w erik", wotmokwi, bych sam do njeje dyrbjak, a tohodla to njew erju." Tajkich je w jacy, kiz so podobnje tröschtuja. Wuczba je njetreöna. Könczkec m aly Bosczij so smjercz rady po schlahach suw a. T u n a dobo pschindze n a n n a njoho z kijom: C zakaj njepleko, chcu cze wuczicz takle kholowy torhacz!" Bosczij: Ach nanko njeczep mje, to zno m özu."

41 Wöh Hkada na wntroön." Z onje be muz w um rjet. Beschtaj Pak w obaj czas swojoho ziw jenja n a so Btjtoj, kaz psyk a köczka. Z o n a tohodla tez pschi smjerczi swojoho m uza w jac wjesela hacz zrudoby pokazowasche, a za neschto njedzeli hizo be w ozarow ala. T u ju zetka pschipadnje fa ra r, kiz so wjesotej zonje dziwa a so prascha, czohod la je tak börzy czornu drastu prjecz czisnyka? n a czoz zona speschnje wotm okwi: K njeze, B öh dzen jenoz n a w u tro bu h lada, hdyz jeno je w u tro b a czorna!" H aj zawescze", p ra ji fa ra r, polet tebje so to trjechi." Wosok fyq je zvozo, to dopokaza P. A braham a S a n k ta K la ra z 'm a ly m pschikladom. S ta ro m u kucharjej, kiz be m ilanskomu wöjwodze dolho swernje sluzil, be so wostudzilo pschecy w aricz a pjec, a proschesche tohodla junu swojoho knjeza, kiz be runje praw je dobry, wo jenu hnadu. K ajku h n a d u? " woprascha so w öjw oda. Sczincze mje w östa", w otm olw i kuchar. D ziw ne pozadanjo!" so smejo w öjw oda p ra ji, psche czo dha chcesch woso! bycz?" W y scze", w otm olw i kuchar, d o tal jenoz samych wöskow n a dobre mestna pozbehnyli; duz bych ja tez rad y tajki byk." Czasy su netk nowe waschnjo je nehdzezkuli stare w ostalo., Start schulerjo. W jenej schuli so cyle bibliske stawizny za dwe lecze wuczachu, a to jene leto start), druhe leto now y zakon. J u tr y közde leto now i schulerjo z nizscheje rjadow nje do tejele wyschscheje zastupowachu, a sta so druhdy, zo tajcy now i n a praschenja z prjedawschich czasow wotmokwicz njemözachu. T ak w osta ju n u hölczec, hdyz be praschany, zmerom. W uczer so joho prascha: Kak dolho wuknjesch bibliske staw izny?" W ot Khrystusowoho n aro d a", w otm olw i hole. P o tajkim nie w ot stw orjenja sw eta?" N e, ale M lönk, kiz pschi m ni sedzi, je tu tak dolho." Druhi kusk z wuczernje. P e tr czita njerodnje z bibliskich staw iznow : M ischtrje, be derje je n am tu tu dy bycz; ch chce chcesch-li, sczi sczinimy tu tsi sta stany W uczer: P etrje, kedzbuj, hewak syda kij!" P e tr (czita dale): T eb i jedyn, M öjzesej jedyn a Eliasej jedyn. Fy öe wina! H a n s be z pola pschischol a döndze sebi do pincy po hornc mloka. H ornc wupiwschi widzi, zo na dnje neschto lezi. P o m asa za tym a wuczehnje m orw u mysch. T ak tak, ty njepleko! p ra ji ty sy w ot mloka pika; zdasche so m i tez hnydom tak m alo mloka bycz." KnsK pschidawka! W P ra z y pschibehnje m aly schewski w skoku k pschekupcej do klam ow :, Ach, knjeze, njemözecze mi prajicz, kak n a czasu je? " H nydom budze V27 hodzin, m öj syno." Ach, slyschcze, njedöstanu por rözynkow pschidawka?" Kzomnz zwuknjesch, to toljcy njepuschczisch. N a kupje Jam aik a besche sebi E u ro p jan kublo kupit a hladasche husto zadziwany n a to, kak joho m örojo wscho, tez naj!:zezsche wecy, n a hlow je noscha. T o schkodzi, myslesche sebi a da z N euyorka sto karow pschincz. Löd^ z karam i pschijedze a wön pösla swojich ludzi po nje. D olho njetrajesche, pschindzechu joho m örojo a njesechu közdy swoju karu n a hlowje. Zacpete wino. H a n s Wödka, pastyr w Reczicach, be knjezej fa ra rje j list pschinjesk, n a kotryz chcysche fa ra r zas hnydom wotmolwicz. T ak dolho hacz pisasche, dyrbjesche H a n s czakacz a dösta schklenczku w ina. Kucharka pak be so pschehrabnyla a z kham ora bleschu w olija, kiz pödla w ina stejesche, w zala. Dokelz be hizo czmiczka, njepytny to tez, hdyz Hansej z njeje schklenczku nala. H a n s junu sczeze ze schklenczki; dokelz Pak jom u ta wec njeskodzesche, w ostaji ju stejo. F a r a r to pytnywschi p ra ji: N a, njechasch dha moje wino spytacj?" N e ", wotmokwi H a n s kschiwu hub» sebi trejo, w one je m i pschejara tuczne." Wuzitli pschirodospyta. W M udroczicach besche schulske pruhow anjo a m aly P e tr bu praschany, kak czopkota a zyma skutkujetej. Kaz je wuczeny byk, p ra ji: Z y m a sczahuje, czopkota rozczahuje" a pschistaji P etrk je m udry tohod la su tez w zymje dny kusche a w lecze dolhe." S ch to je muz pschipokdnju jed l? " prascha so lekar zonu. H ow jaze m jaso", w otm olw i zona. A z ap etito m? " N e, z krenom."