Katholska protyka. za Hornju Luzicu. pschcstupne leto. M B u d y c f i i n j c. Z nakladom towarstwa fs. C y r illa a M eth o d a.

Transkrypt

1 Katholska protyka za Hornju Luzicu pschcstupne leto M B u d y c f i i n j c. Z nakladom towarstwa fs. C y r illa a M eth o d a. W kommissiji knihainje E. S m v le rja.

2 I. Sžřto ma 366 bttoto a dawaja jomn mjeno po Mars«, (c?) II. Röczne protyczne znamjenja. 1) Njedzelski pismik: ba. 2 ) S fc ta liczba: ) Epakty: IV. 4 ) Wobwod stonea: 9. III. Zaczmicza. 1) S i ö n c a : Z dwe>u zacznnczow stönca (2 5. merca, 17. a 18. sept.) njeje pola nas zane wivzecz. 2 ) M e s a c z k a : 1U. merca, dopotdnja tu 7 h. 19 m. a 3. scpr., wjeczor w 1 0 h. 2 0 m. IV. Schtyri letne czasy. 1) N a le c z o zastupi 2 0. tnĕrca raiio ro 7 hodzinach. Dzen a nöc so vunjtaj. 2 ) L eczo zapocznje so 21. junija rano w 3. hodz. Lkajdlejschi dzen z naströtschej nocu. 3) N a z y m a zapoczina fo 2 2. scptembra wjeczor to 6 hodz. Dzen a nöc so runajtaj. 4) Z y m a ma zapoczalk 2 1. deccmbra pschipokdnju w 12 hodz. Najkrotschi tzen z najcle;schej nocu. V. Kwatembry abo suche dny. 1) W e poscze: 8 -, 10. a 11. merca. 2) P o swjalkach: 7., 9. a 10. junija. 3) Nazym u: 2 0., 2 2. a 2 3. septembra. 4 ) W advencze: 2 0., 2 2. a 2 3. decembra. VI. Njebjeske znamjenja zwerjatnika. boran, M k-byk, U dwojnikaj, - U r a k, W law, knjezna, waha, schkorpion. S " tfčtnit, kozorozk, ^ wodny muz, 551 rybje. VII. Pöstne dny. 1) P o t n y p öst (t* ): za dzen jedynkröezne dospokne nasyczenjo z wostajenjom mjasnych jeozow. 2 ) W sch čd n y p öst ( f ) ; same wostajeajo mjasnych jed^ow. 3 ) W o lo z e n y p öst (*): za dzen jedynkröczne ddfp o łn e nasyczenjo z dowolnosczu mjasnych jeozow. VIII. Kraje a jlch werchojo. B a d e n sk a : m il; 1,4 6 1,4 2 8 wob.; arcwojwoda Bjetrich, rodz. 9. sept B a j e r s k a : n t.; 4,8 6 1,4 0 2 wob.; (rat Ludwik II., rodz 2 5. aug B e lg is k a : Q m. ; 4,9 8 4,4 5 1 wob.; kral Leopold II., rodz. 9. hapr C p rk w in s k i {tat: Q in.; 7 2 0,0 0 0 wob.; bam zpius IX. (hrabjam astai Fcrretti), rorz. 13. meje ; wuzwol. 16. jnn (Jaty.) D a n s k a : ( + 4,1 0 4 ) m. ; 1,7 1 7,8 0 2 ( 1 7 5, ) wob ; kral Khrystian I X, rodz.8. hapr F r a n c o w s k a : 9,5 9 9 ( + 1 5,1 3 9 ) Q m.; 3 6,8 0 0,0 0 0 ( + 9,5 5 8,9 4 0 ) roo6. G ric h isk a : Q m.; 1,4 5 7,8 9 4 w ob.; (rat Juris I-, rodz 2 4. dec H o lla n d (Nizojem ita;: ( + 3 2,9 3 9 ) H m.; 3,5 9 2,4 1 6 ( + 2 2,2 7 7,2 9 8 ) wob.; (rat Wilhelm, rodz. 18. febr J t a l s k a : Q m.; 2 3,3 6 8,7 8 7 wob.; pod mocit frala Vik ora Emmanuela, rodz merca I e n - dzelska: ( ,4 6 8 ) Q m.; 3 1,8 1 7,1 0 8 ( ,4 0 6,3 5 6 ) wob.; kralowna Bikioria, rodz. 24. meje N em ska: Q nt.; 4 1,0 4 8,1 3 9 w ob.; khezor Wilhelm I, wozjewjeni) 18. januara P o r tu g a l: ( + 3 4,8 8 8 ) Q m.; 3,9 9 6,0 0 0 ( + 1 1,2 4 4,1 4 9 ) w ob.; kral Ludwik Fibpp, rodz. 13. oft P r u s k a : Q m.; 2 4,6 9!,t)66 wob.; khezor-kral W ilhelm I, rodz merca Zkakuska: 1 1,306 tn.; 3 5,6 4 4,8 5 8 w ob.; (1 6,2 1 2,1 6 7 S tow janow ); khezor Franc Iözes I., rodz. 18. aug R u m n n sk a : 2,1 9 7 Q m. ; 3,8 6 4,8 4 8 wob.; werch Korla 1., rodz 28. hapr R u sk a : Q m.; 8 >.9 1 2,6 2 1w ob.; khezor Aleksander II., rodz hapr S a k s k a : 2 7 1,8, Q m.; 2, w ob.; (5:5,642 katholikow, 5 2,0 9 7 Serbow ). Kral A lb ert, rodz 2 3.hapr , na trön pschischot 2 9. okt , wozen.. 18 jun z K a r o lu wot Wasa, rodz. 5. aug P'ynccina H il z b j e t a, rodz. 4. febr , wnvata wöjwovze Ferdinandej wot Genua. Prync J u r i s, rodz. 8. aug , wozen. 11. niese z H a n u M a r ij u, sotru portug. krala, rodz. 2 1.ju l ; >esu dzeczi s u : M a t h i l v a, rodz. 19. merca ; B je d r ic h, rodz 2 5. meje ; M a r i j a, rodz meje ; J a n J u r i s, rodz. 10. jul ; M a k s, rodz 17. nov Kralowna-macz (wudowa lijeb. krala J an a) A m a lia A u g n s t a, dzowka baj. krala M a k s a I ö z e f a, rodz. 1 3 nov Kralowna (wudowa njeb. krala B jedricha Angusta II.) M a r i j a, rodj. 27. jan S e r b is k a : Q m.; 1,2 2 2,0 0 0 w ob.; wörch M ilan IV., Obrenowicz, rodz.4. aug S c h p a n is k a : ( ) Q m.; 1 6,8 3 5,0 0 0 ( + 6,3 6 3,2 9 7 ) wob. S c h w a jc a r s k a : Q m., 2,6 6 9,0 9 5 wob. S c h w e jd o w s k a : 1 3,7 7 5 Q m.; 5,8 9 8,8 9 0 w ob.; trat D ta r II., rodz jan T u r k o w sk a : 3 8,9 3 4 Q m.; 2 6,9 7 3,0 0 0 wob.; sultan Abdul Aziz, rodz. 9.febr W ü r te m b e r g s k a : Q t u.; 1,8 1 8,4 8 4 wob.; trat Korla I., rodz. 6. merca

3 I Siönczka Mösaczka Januar, jskh-dz. khow..-l skh.akh. h. m. h. m. LET Ze h. m. \ Sobotu W o b rĕ z. J e z n s a Njedzela pe nvwym lccze. S cz.: Jözef so z Zezusem do Nazaretha wröczi. M ath. 2, N je tlź. M alaria, abta Pön dzeln Daniela, martrarja. 5 4 ><( W u to rn Benedikty, m artrarki.() 4 5 kh. w. I' S r j c d u Telessora, bamza S t W orts. H o z j e n j. J e z n s a P j a t k f Lnciana, martrarja. 4 9 g S o bellt Bohnmila, diakona P& njctj. po s. 8 Kralack. S c z : Dwanaczetetny Zezus we templu. Luk. 2, N je d ź. Fortunata, martrarja P öndzcln i Wilhelm«, biskopa Wut oru Higina, bamza. G kh. w 42 S r j c d n Arkadia, martrarja H F S tw ö r tk Bivcncia, truznawarja P j atk I t Hilaria, biskopa S ebcltt M a w r a, abta njc.'jf. yo s 3 ftr.it. S e i. : Zizus na kwasu we ftana. Jan. 2, Itje d ź. M jcn a Jözusowoho P ö n d z c ln A n to n ia, abta kh. w. 1 8 W n io rn stet s. Petra wromje.^) S r j cdu K a n n ta, krala S tw ö rlk Fal'iana a Bosczana sh P j a t t t H an ze, knjezny B e b c h t Bincencia, martrarja M njffjfla ye. 3 ftial. S cz.: Zezus wustrowi heitmanomoho syna. M ath. 8, \ j e d ź. Jtdcsonsa, biskopa * P ö n dzeln Tiinotheja, biskopa * W n to r n Svlbrocz. s. P aw ota * S r j c d n Po'.ikarpa,bisk.martr.H & kh. tu. 27 S t w ö r t l Jana Chryscstoma Pjatk t Iuliany, knjezny. 47 «I Ä S o b o t n Ctlilije, knjezny & njecjeta yo s. 3 Kral. S cz.: JezuS staji wichor na uwrju. M ath. 8, H jed*. >Martiny, knjezny. jj7 44j Pöndzclu) Pötra znolaska,wnznaw W opomajenja hödne -n h : 1. Nowe teto. 3 Landtag. 6. S w j. 3 kralow. 10. Wotpuschcjenjo lwasnych wjeselow. 35. Ptaczi kwas. I. Hermanki Lipsk (m asa). 5. Njcswaczidlo (ff. In.). 12. Wulke Zdzary (ff. kl.). 31. Kinsbork (ff.). 11. Mesaczkowe pschemenjrnja. J P reni bertlk 4. jan. pop. 4 hodz. 21 mitt D > Poknywesaczk 11. jan. dop. 7 h. 21 m (I) Posledni bertlk 18. jan. dop. 9 h. 47 m <A M tody mesaczk 26. jan. pop. 2 h. 39 m III. Mözne tvjedro. J a n u a r nia wot 4. rjane dnh, 11. tor haty wetr, 18. sneh a deschcj; wot 26 zasy rjany czas. IV. Ehrkwinska prothka. 1; P s c h ik a z a n y s w ja ty d je n z nysch porom. 2. D o bozcje insche poswjcczenjo w ody fe ie a k ry d y. Zapoczatk swjcczenj d om o w. 6. Pschikazany swjaty dzcn. D o bozej Nische so w oruch a m a r a swjecji. 19. W Khrösczanskcj wosadze a w Rö zcncze lu b jc n y p ö stn y b jc ń k czescj swj. m a rtra rja Bosczana za zwarnowa njo pschcd morom a straschncj khorosczu 2 0. Lubjcny swjaty dzcn z nyschporom t Khrösczanskcj, Njcbjelczanskcj, Radw or skcj a Kulowskcj wosadje, w klöschtrj M arijnej Hwezdje a w Rözencje. - W KhrösAcach a Njebjelczicach dospokul wotpusk bratrstwa swj. Bosczana. W Kulvwje titularny swjcdzcn bratrstw tselnikow", z dospotnym wotpuskom z sobustawy bratrstwa tselnikow" a ska P u lira "; tez swjcdzcn towarstwa Jtz u sowoho djecjatstwa" z dospotnym wot puskom o bozej mschu za wotemrjet sobustawy Cyrkwinski swjaty djen. W Khrüscji cach we 8 h. boza mscha za bratrstw swj. Boscjaua.

4 Februar, Slönczka Mösaczka shkadz. khow. S skh.a kh. maly rözk (29 dnöw). h. m. h. m. B B h. m. 1 Wutoru I Ignacia, biskopa. \ ky. w 2 Srjedu Czistosczenja s. M ar G f Stwörtk B kazija, biskopa. f ) Gř Pjatk t Handrija Korsinskoho F $ Soboku ^Agaty, knjezny njedzcla po s. 3 Kral. S ez.: Pjanka mjez dobrym symjenjom. M ath. 13, 24 lio. <) N je d ź. Dorotheje, knjezily Pöndzelu Romualda, abta n Wutoru Jana z Matha, wuznaw HE Srjedu Haplony, knjezny. G 28 2 m skh.w. 10 Stwörtk Scholastiki, knjezny m Pjatk f Frauciska ze Sales m Sobotu Erharda, biskopa & 8 52 Njedz. Ceptuagcsima. S e z.: Djetaczerjo do teinicy pöstani. M ath. 11, Äsjeclz. T^ta, biskopa & Pöndzelu Valentiua, martrarja * Wutoru Faustina, martrarja Ä skh. r. 10 Srjedu Juliany, knjezny Stwörtk Anastasia, martrarja Pjatk f Simeoua, wuznaw Sobotu Mansueta, biskopa Njedz. Seksagesima. Sez : Sym jv na wschelakej roli. Luk. 8,4 15, 20 N jed ź. Sadota, biskopa & Pöndzelu Maksimiana, biskop O Wutoru stök s. Petra w Autiochii Srjedu Petra Oamiaua, bisk Stwörtk Sergia, martrarja kh. ro. 25 Pjatk t M atija, japoscht. A (k Sobotu Decencia, martrarja Njedzela Kteinkwagestma. ScZ.: Iezus zahoji slepoho. Luk. 1 8, N jed ź. Klaudiana, martr. 6 54! Pöndzelu Leandra, biskopa Wutoru Romana, abta G? W opomnjenja hödne dnh: 1. Kralowskc batest. 29. Pöstnicy. Skönczrnjo kwasnych a toho runjecza wjeselow. I. Hermanki. 2. Njeswaczidko (sk. In.). 7. Rychbach (fn. sk.); Zhorjelc (kl. st.) Zhorjelc (kl.). 9. Radeberk (sk.). 19. Budyschin (sk.) Wojerecy (kl. sk.); Wostrowc (kl.). II- Mesarzkowe pschemenjenja. ) P reni bertlk 3. febr. rano 2 H. 51 m. V: Pokny mesaczk 9. febr. pop. 6 h. 44 m. E ) Poslcdni bertlk 17. febr. rano 5H. 53 m Mözue wjedro. Februar ma 3. sneh a torhaty w etr; 9. deschcz a such; sneh a wetsik; na to jara zyma; 2 5. torhaty wetr. IV. Cyrkwinska protyka. 2. S w jaty b en. D o bozeje msche swjeqrnjo sweczkow a wobkhad. 3. Cyrkwinski swjaty djcn. P o bozej mschi swjeczenjo swjeczkow k czesczi swj. Bkazija a zohnowanjo schijow. 6. W e R adw orju mesaczna njed^cla b ra trstwa Jezusoweje smjertneje stysknoscze k wuproschenju zbözneje smjercje. P s ch i s p. Radworske bratrstwo Jezusoweje smjertneje stysknoscze dzerzi zjawnu zhromadnu cyrkwinsku poboznoscz: a ) közdy pjatk rano, b ) közdu prenju njedzelu mesaca popoldnju, c) közdu njedzelu Po suchich dnach popokdnju, d ) njedzelu Po wschech duschach a pjatu njedzelu posta, na kotrymaz dnomaj je dospotny wotpustk. 25. S w jaty dzcn z predowanjom. 29. Popotdnju zdali so wschitke wupyschenjo wottarjow.

5 Mĕrc, naletnik (31 dnöw). Stöliczka skhadj. h. m. khow. h. m. Mes aczka. L skh.akh. h. m. 1 Srjedu t* P o p je ln a srjeda th. r. 2 Stwörtk * Symplicia, bamza P* Pjatk t* Kunigundy, kral F * Sobotu * Kazinlira wuznaw O njedzcla posta (Jnvokavit). S c z : ZezuS we pusczinje spytoivany M ath. 4, Njedafc. Gerasima, pustn m 6 Pöudzelu * Konona, martr HE 7 Wutoru * Domascha z Akwina HE 8 Srjedu -s*jana wot Boha wuzn M 9 Stwörtk * Cyrilla a Methoda ß ß 1 0 Pjatk +* Attala, abta. G m Sobotu t* Konstantiua, wuzn * skh.w Š 2. njedzcla posta ;9teminifcere). S cz.: Jezus na Taborje pschckrm 12 N jedź. 13 Poudzelu 14 Wutoru 15 Srjedu 16 Stwörtk 17 Pjatk 18 Sobotu snjeny. M ath. 17, Hrehorja I., bamza. * Eusrasije, knjezuy. * Mathildy, kralowuy. t* Zacharija, bamza. * Heriberta, biskopa. f* Patricia, biskopa. * Zkarcissa, biskopa. ^ t X I 9 S skh. r njerzela posta (Okuli). S c z.: Jezus wuhna ziobo budia. Luk. 11, N jed ź. Jö zesa, Patron, cyrk a t Poudzelu * Theodosia, martrarja Wutoru * Benedikta, abta Srjedu f* Oktaviana, diakona Stwörtk * Theodula, meschnika Pjatk f* Gabriela, arcjaudz kh. w. 25 Sobotu *P ri5yew j.s.m ar.@ njedzcla posta (l'iitare). S cz.: Jezus nasyczi z 5 khlebami 5000 ludzi. Jan. 6, N jc d ź. Emmanuela, martr «K Pöudzelu * Ruperta, biskopa Wutoru * Guntrama, krala < r Srjedu ^*Biktorina, martrarja f Stwörtk * Kwiriua, martrarja f * kh. r. 31 Pjatk t* Balbiny, knjezuy W opom njeuja fjöönc d u h : 1. Pcpjelna srjeva. Zapoczatk pöstnoho czasa. Kralowske dawki 8., 9. a 10. ftroatcmbtr abo suche dny 20. Zapoczatk nalicza. Dzen a noc 10 na pschibernym- puczu runataj. I- Hermanki. 1. Njeswaczidlo (ff. ln.).; Bjarnaczicy (sk. kl.). 6. Biskopicy (sk.). 7. B a r t (sk.); Kaz (kl. sk.). 8. M inakat (sk.). 13. Nowosalc (sk. kl.) Z itaw a (kl.). 20. Hatschtrow (sk. kl.); Z itaw a (kn., sk.kl.); Rychwald (sk. kl.); Rychbach (sk. kl.). 22. Wöspork (sk.); Nowe Drczdzany (kn. sk.). 27. Biskopicy (sk.); S ta re Drezdzany (kl.). 29. Wulke Z d ja ry (sk. kl.). II. M esaczkowe pschemenjenjo. A P rcni bertlk 3. merca dop. 10 h. 45 P olny mesaczk 1 0. m erca dop. 7 h. 10 m. E j Posledni bertlk 18. merca rano 2 h. 22 ra. W M lody mesaczk 25. merca wjccz. 9 h. 9 m. I I I. M özne w jedro. W ntercu najprjedy rano mjerznje, wjeczor taje; 3. zymny w etr; 8. a 9. sylne w etry; zyma; 18. sneh; 22. ran - sche mjerznjcnjo; 25. deschcz; na to hacz do könca zyma, ale rjenje. *1 IV. Chrkwinska prothka. 1. Cyrkwinski swjaty dzeii; do bozeje msche swjeczcnjo popjeta a potruschenjo z nim. Z a p o c z a tk s c h ty rc y c z id n jo w sk o h o p o sta a ju tr o w n e je sp o w je d je. 5. W Drczdzanach scrbske predowanjo. 11. Njedzcla Po suchich dnach. 19. Cyrkwinski swjaty bjot. 25. Pschikazany swjaty djen z nyschporom.

6 H a p ry l, jutrownik (30 dnöw). Stöiiczka skhads. h. m. khow. h. m. Mksaczka,-L 5 5 skh-akh. K l h- m. 1Soboru * Hugoua, biskopa. K ii njedzela posta (Ju difa). S ej : Aidza chcedza Jezusa famjenjowacz. Ja n. 8, N jed ź. Frauciski wot Paula Pöndzelu * Richarda, biskopa HE Wutoru * Ambrosia, biskopa m Srjedu f*s5tiicencsl Ferrcri Stwörtk * Siksta 1, bamza W Pjatk f* 7 boloscz. s. M ar k skh Sobotu * Amancia, k njedzela posta: Bolmonczka (Palmarum). S c : Jezusowy stawny pucj to Jeruzalema. M ath. 21, N jed ź. Demetria, martrarja k Poudzeln * Ezechiela, prosety Wutoru * Lcona, bamza ĆI Srjedu f* Julia I., bamza M chtwörlk -si*zcleuy schtwörtk M skh- r. 14 Pjatk 1 *W ulki pjatk * Sobotu f-* Jutrowua sobota Ju try. < cj : Jem S je horjestanyi. Mark. 16, N jcd ź. J n tr o w iiic k a. ^ Pöndzelu J u tr o w. p ćn d źela s Wutoru Iutrowna wutora. : Srjedu Tiniona, martrarja (Ł Stwörtk Theotima, biskopa Pjatk -stauselma, biskopa fr* Sobotu S otera, bamza fr* njedzela po Jutrach (Kwasimobogeniii). zjewi. J a n. 2 0, S c 1 j..: Jezus so Domaschej 23 N jed ź. J u r i j a, Adalberta fr< Pöndzelu Fid.ze Si.qmaringow.H 49 9 kh. w. 25 Wutoru M a rk a, sczenika Srjedu Kleta, bamza Stwörtk Pcregrina, biskopa F * kh. r. 28 Pjatk t* Theodory, knjezny » Sobotu Roberta, abta ffi 1 12 Jan. 10, Jjsje d ź * jl K h a ty rn y S e n e n s k e je.o u H K i 1 50 W op om njen ja hödne d n h : 1. Dawk ja wopalensku pokladnicu. 15. Parschcnski a rjemjesniski dawk. 23. Narodny fcjett I. Majcstoscze krala Alberta. (1828). 24. Wotvuschcienjo kwasnych wjeselow. 3. Lubij (kn., ff.); Pötcznica (ff.); Muzakow (ff. ((.). 5. Njeswaczidlo (ff.). 6. Kamjenc (ff.). 8. Budyschin (kl.). 10. Budyschin (ff.fl.); Kulow (ff. f l). 11. Budyschin (kl.). I. H erm auki. 12. M inafal (ff.). 18. Scherachow(sf.fl.);. Dzeje (ff. fl.). 2 4.W üsporf (ff.); Kinspork (ff.); Pöcfowy (fl.). 27. Radederf (kl.). 28. Radeberf (ff.). I I. Mösaczfowe pschemöajenja. 3 P röni bertlk 1. hapr. pop. 5 h. 10. D P olny mösaczk 8. hapr. wjccz. 8 h. 36 m. (, Poslcdni bertlk 16. hapr. wjccz. 9 h. 3 5 m. T M lody mcfacüf 2 4. hapr. dop. 8 I).. 1 m. 3 P re n i bertlk 3 0. hapr. w noc. l 1 h. 25 m. I I I. M özne w jedro. H apryl so rjany zapoczina; na to mjcrznje; 8. dcschcj; 10. mjcrznjcnjo; na to mjehke w jcdro; 16. deschcj; harz do 2 3. mrözy a njemike wjedro; 2 4. pschcmenjate; na to zasy m rozy; 30. rjenje. IV. Cyrkw infka protyka. 1. Popotdnfu so boze m artry a swjcc^ata na woltarjach z sijatkojtej pkachtu zawescha. 2. W R adw orju titularn y swjedjcn bratr stwa Jezusoweje smjertneje ftqftnofcje" a dofpolny wotpuftf. 9. D o bozeje msche swjeczenjo bolminy a wobkhad. Passion swj. M atheja. 11. Passion swj. M ark«. 12. Passion swj. Lufascha. 13. Cyrkwinski swjaty dzen. B oza m a rlra z belcj pkachczizfu zaweschcna. P rcnje swj. woprawjcnjo dzeczi. P o G lo ria " zwjazanjo zwonow. P o bozich stuzbach wotfrywanjo wottarjow. 14. B oza m artra z czornej pkachcjiczku ja- weschena. Ceremonije. Wotkrqczo a czcsczenjo Jezusowoho swj. kschiza. Pre'dowa- njo. B oza mfcha j pschedpschezohnvwa-: nym woporom. Wobkhad z bozim Cjölom f bozomu rowej. Nyschpor.! 15. D o bozeje msche zohnowanjo wohenja,j jutrowneje sweczki a kschcjeuskcje wody. Pschi1 G lo ria " wotwjazanjo zwonow. W jrczor boze horjestacjo.

7 M e j a, rözownik (31 dnöw). Skö skhadz. h. m. nczka khow. h. m. Me aczka «skh.akh. h. m. 1 Pöndzelu Filipa a Jakuba, jap ja Wutoru Sygmunda, martrarja m Srjedu N am akanjas.kschiza m Stwörtk Floriana, martrarja Pjatk t P ia V., bamza skh. w. 6 Sobotu Jana psched tacz. wrot & njedzela po Jutrach (dubilate). Scz. Jezus ryczi wo swojim wotenkzenju. Ja n. 16, Hřjedź. Stauistawa, biskopa Pöndzelu Ajewjenjo s.m ichalaw Wutoru Hrehorja z Nazianza M Srjedu Äutonia, biskopa M stwörtk Mamerta, biskopa HE Pjatk t Pankracia, martr skh. r. 13 Sobotu Servacia, biskopa # njedzela po Jutrach (Kantate). S c z.: Jezu s lubi Ducha swjatoho. J a n 16, N je d ź. Bouifacia, martr Pöndzelu Jsidora, ratarja Wutoru Jana z Nepomuka jsrsedu Paschala Bajlona Stwörtk Beuancia, martrarja «<X Pjatk t Pudenciany, knjezny X Sobotu Bernardina Seueusk es* njedzela po Jutrach (Rogate). S cz : Jezus napouiina k modleuju J a n 16, Itsjedź. Feliksa wot Kantalicia i f a ř Pöndzelu Eunlia. martrarja Wutoru Dcsideria, biskopa. A p kh. w. 24 Srjedu Susanny, martrarki Stwörtk B o ž e stp ĕćo I M Pjatk t Eleutheria, bamza M Soboku Eutropia, biskopa »= * kh. r 6. njedzela po Julrach (Eksaudi). S c z.: Jezu s ryczi wo swjatym Tuchu tröschlarju. Jan 15, 26 16, N jedź. Germana, biskopa S Pöndzelu Theodosije, martrarki m Wutoru FerdinandaIII.,krala M Srjedu Petronille, knjezny & 2 9 W opom njenja hödne bnlj: 1. W aipora. Kralomite dawki. 13. Narodny dzen I. Swjatoscze bamza Piusa IX. 82. Kschizowny tydzcü. ( ). I H erm anki. 1. B a r t (sk. kl.) Lipsk (m afa). Z.Njeswaczidko (sk.). 4. Müsli,ik (sk. kl.). 8. Rakecy (kl.); Ram nowy (sk. kl.). 10. M m akal (sk.). 13.B udyschin (sk.). 15.Biskopicy (kl.); Wojerecy (sk. kl.). 2 0.A itaw a (kn. sk.). 22. Kamjenc (sk. kl.); Lubij (sk. kl.) Lubij (kl.). 27. Wojerecy (rootm.). 29. Wüspork(sk.);KinsPork(sk.); Biskopicy(sk.). 30. Kinspork (kl.); Rychbach (kn. sk.). I I. Mesaczkowe pschemenjenja. M Pokny mesaczk 8. mej. dop. 1 0 h. 51 m. E ) Posledni bertlk 16. mej. pvp. 2 h. 24 m. O M tody mesaczk 23. mej. pop. 4 h. 23 m. D P reni bertlk 30. mej. dop. 6 h. 46 m. III. M özne w jedro. Wieja ma prenje dny rjane; 3. hrimcknjo; 4 8 pokhmurjcne; 8. wjele deschcja; czoplo; 11. mjerznje; hacz do 16. pschemiitjate; hacz do 20. zymne d«y; 23. rja n e ; hacz do 29. czoplo; 30. tuetr a deschcz; 31. mrüz. *1 IV. Chrkwinska prothka. 1) z h a p r y l a (pokracz.) 16. V id i a q u a m. Dospokny wotpustk. 17. Pschikazany swjaty dzen. 18. S w j. dzen. Procesiony do R özanta dzej« Cyrkm. swjaty djen. Wobkhad. 2 ) z m e je. Pschedsp.: W meji je mejski nyschpor we Budyschinje, Wotrowje, M arijnej Hwezdze, Khrösczicach, Rüzencze a Kulowje. 1. S w jaty dzen z predowanjom. 3. Cyrkwinski swjaty d^en Wobkhady kschizownoho tydjenja. 25. Pschikazany swjaty b^ett. P o sczenju zdalenjo horjestacza, jutrowneje sweczki a zaweschcnoho kschiza.

8 J n n l j, smaznik (30 dnöw). S lö n c z k a skhadz. khvw. h. m. j h. m. M e j aczka.. s - I I skh.akh. h. m. 1 Stwörtk G r a tin ia u a, m a rtra n a.:! Pjark t * E u g e n ia, bam za S o b o tn P a u le, knjeznp.! & 1 43 Swjatki. S cz.: Schtöz Boha lubuje, joho. kaznje dzerzi. J a n 14, N jed ź. S w ja tk o w n ič k a t h skh. w. 5 P ö n d z e lu S w ja tk. p ć u d ź e la. ] 49 7 s h W u to ru S w jatk. wutora m S r j e d u f * L ikarioua, m a r Stwörtk M e d a rd a, biskopa., O Pjatk t * F e lic ia n a, m a r tr a rja Sobotn f * M a r h a th, k ra lo w u y r njedzela po Swjatkach. S c z : Wupöstanjo japoscluolow. - M ath. 28, ' [1 \j o d ź. K ajsw j. T rojicy P ö n d z e lu J a n a z F ak u n d o W u to ru A n to u ia z P a d u a A >kh. r. 14 Srjedu B a s ilia w ulkoho A Stwörtk B o žo h o Ć ĕla Pjatk ch B e n n o n a, biskopa >45* > * 17 Sobotn B e s a rio u a, pustnika s x I. njedzela Po Swjatkach ( l. po S. Trojicy). S cz.: Pschinmanjo wo wulkej wjeczeri. 9uk. 14, \ j e d ź. Marcclliaiia, martrarja Pöndzelu Gervasia, martrarja F * Wutoru Silveria, bamza F š Srjedu Aloisa z Gouza.qa. D F * kh. to. 22 Stwörtk D okhow. boz. C ztta t o Pjatk t* Agripiny, knjezny t o Sobotu Narod s. Jana kschczen H B njedzela po Swjatkach (2. po 5. Trojicy). S c z.: Pschirunanjo wo zhubjenej wowcy. Luk. 15, N jed ź. Wilhelma, abta m Pöndzelu Jana, martrarja m Wutoru Ladislawa, krala m Srjedu Jrrneja, biskopa. O & S tw ö rtk P e t r a a P a w o la.! & Pjatk f A lp in ia n a, meschnika.j & kh. t. W oponiujenja hödue d»h: 16. Wuzwolenski b*eń I. S w jat. banisa Piusa IX. (1846). 21. Zapoczatk tiq a. Najdlejschi dzen z najkrötschej nocu. 30. Kralowska renta. I Hermanki. 6. Kulow (sk. fl.); W olbramecy (sk. f l ). 7. Njeswaczidko (sk.). 12. Rychbach (w okm ); Rychwatd (sk. kl.). 14. M inakat (sk.). 1 9.Huczina (sk. kl.); Zhorjclc (sk. kl.); Muzakow (sk. kl.) Zhorjclc (kl.) 21. Radebcrk (sk.) Wvslink (sk. kl.); Wjelecjin (sk. kl.). 26. Halschtrow (sk.); Nowy Drezdzany (kl.). 27. B a rt (sk.). t * II Mesaczkowe pschemenjenja. P otny n esaczk 7. jun. w uoc. 1 h. 35 m. Posledni bertlk 15. sun. ran. 4 h. 12 m. M lvdy mesarzk 21. jun. w uoc. 11 h. 15 m. P reni bertlk 28. jun. pop. 4 h. 12 m. III. Mözne wjedro. J u n ij m a hacz do 6 m rozy; 7. rjenjr a czopto; 15 dbschcj; 22 miete deschcza.»a to czopto; root 28. njewobftajne wjedro. IV Chrkwinska prothka. 2. W e W otrowje rano (po */26 hods.) wotkhad procesiona do Krupki. 3. Wobnowjenjo dupy. 4. Pschikuzany swjaty dzen. 5. Pschikazany swjaty dzen. 6. S w jaty dzen. Procefiony do Rozanta dzeja Post suchich dnöw. 10. Könc jutrowneje spowjedje Zasy A s p e r g e s m e. 15. Pschikazany swjaty dzen ze swjecjenjo«pschez 8 dnöw. Sw jedm ski wobkhad z bozim Czekom k schtyrjom wottarkam. 16. Cyrkwinski swjaty dzen. P atro n a serdskoho kraja Cyrkwinski swjaty djen z wobkhadom. 24. S w jaty djen. 29. Pschikazany swjaty djen. Dvspolich wotpustk dla kschesczanskeje wuczby.

9 SköiluHka M s aczka J u l i j, skhadj. khow...2c 'S E skh.akh. praznik (31 dnöw). h. m. h. m. "E-g h. m. 1 Sobotu ^Theobalda, pustnika njcdzela Po Swjatkach (3. po S. Trojicy). S cz.: Bohaty popad rybow. Luk. 5, N jed ź. Domapyt. s. Marije ^ Pöndzelu Anatolia, biskopa eg g Wutoru Prokopa, abta Srjedu Michaka wot Swjatych Stwörtk Dominiki, knjezny skh.w. 7 Pjatk f Willibald«, biskopa Sobotu Khiliana, martrarja njcdzela po Swjaikach (4. pv S. Trojicy). Scz.: Sprawnoscz farizejow. M ath. 5, N je d ź. Verouiki Pöndzelu Rnsiny, knjezny & Wutoru Brikcia, martrarja Srjedu Jana Gualberta, abta > Stwörtk Marhaty, knjezny Pjatk f Bonaventury, bisk Sobotu Hendricha, krala G f njcdzela po Swjatkach (5. Po S. Trojicy). S cz.: Zezus nashczi ze 7 kblebami ludzi. M ark. 8, N je d ź. S. Marije na Karmelu Pöndzelu Aleksia, wuzuaw. 6 5 R skh. r. 1 8 Wutoru Kamilla z Lellis Srjedu Vincencia z Paula, wuz Stwörtk Hieronyma Aemiliana. 9 1 n Pjatk t * Praksedy, knjezny. H kh. w. 22 Sobotu Marije Madleny m njcdzela po Swjatlach (6. po S. Trojicy). S cz.: wowczich drastach. M ath. 7, Profetojo we 23 N je d ź. Apollinara, biskopa M Pöndzelu Khrystiny, knjezny m Wutoru Jakuba, starsch., jap Srjedu Hany, macz. s. Mar & Stwörtk Pantaleona, martrarja & Pjatk j-viktor«i., bamza. (D Sobotu Martyy, knjezny * njcdzela po Swjalkach (7. po S. Trojicy). Scz.: Njesprawny rmfnicai. Luk. 16, N jed ź. Abdona, martrarja m g Pöndzelu Jgnatia z Lcjola, wuzn ötw I. Hermanki. 3. Huska (sk. kl.); Dzeze (sk. kl.); B jarn a- csicy (sk.); Rychbach (sk. kl.). 5. Njeswaczidko (ff.). 10. Biskopicy (sk.). 12. M inakal (sk.). 17. Lubij (kn. sk.); Pökcznica (sk.). 18. Pökcznica (kl.). 22. A itaw a (kn. sk.) Wöspork (sk.) Kamjcnc (sk.). I I. M esaczkowe pschemenjenja. Pokny mesaczk 6. jul. pop. 1 h. 35 m. E ) Posledni bertlk 14. jul. pop. 2 h. 53 m. M lody mesaczk 21. jul. ano 5 h. 5 0 m. ) P reni bertlk 28. jul. rano 4 h. 17 m. I I I. M özne w jedro. J u lij ma we zavoczatku wulku horcot«, miete hrim anjow a krupy; 12. khködne, deschc^ojte; 14. njewobstajne wjedro; 2 1. deschcz; n a pokhmurjene; 28. hacz do könca deschc^ojte. IV. Chrkwinska prothka. 2. S w jaty d^en. Procesiony do Rözant» dzeja. 13. Lubjeny swjaty d^en Njebjelczanskeje wosady z predowanjom a z wobkhadom wokolo polow. 16. Swjcd^cn skapulira. 22. S w jaty dzen. Kermuscha we Schpitalu S w jaty dzen W uzwolny d^en budyschinskoho tachanta F ranca. (1875.) 30. Rano w hodz. wotkhad procesiona z Khrösczic k swjatej H anje, do FilipSdorfa a R um burga. 31. R ano w V26 hodz. wotkhad procesiona do Rum burga. I Wopomnjenja hödne dny: 12. Zapoczatk psowych dnöw.

10 Ä n g a s t, z n j e a c ( 3 1 b n ö r o ). Stöiriczka skhads. h. m. khow. h. m. Mös aczka.ä e e skh.akh. h. m. 1 Wutoru S. Pötra w rjeczazach kh. r. 2 Srjedu Alfonsa z Liguori H Stwörtk Lidije * Pjatk -j-*dominika, wuznaw Z L Sobotu Oswalda, m a rtrarja.^ Z L skh. w. 9. njedzela po Swjatkach (8. po S. Trojicy). S cz.: Jezu s pkaka na Ieruzalem. Luk. 19, N je d ź. Hormisdy, bamza & Pöndzelu Donata, biskopa t k Wutoru Cyriaka, martrarja * 49* Srjedu Khitana, wuznaw *4* 4f* Stwörtk Lawrjenca, martrarja * Pjatk -fsusanny, knjezny Sobotu Klary, knjezny m r njcdzela po Swjatkach (9. po S. Trojicy). S c z.: Farizej a ctönik we templu. Luk. 18, N je d ź. Hippolyta, martrarja F * Pöndzelu Eusebia, wuznawarja F Wutoru N je b je sw z a c a M a r F * Srjedu Hiacyntha, wuznaw B» skh. r. 17 S tw ö rtk Liberata, abta." Pjatk j-*heleny, kh^zorowny ggff Sobotu Ludwika, m njcdzela po Swjatkach (1 0. Po S. T rojicy). S c z.: J ez u s wustrowi htuchonemoho. Mark. 7, N je d ź. Joachim«, nana s. M ar m kh. w. 21 Pöndzelu Joanny Franciski & Wutoru Timotheja, martrarja & Srjedu Filipa Benicia & Stwörtk Bartokmja, jap & Pjatk -j-ludwika, krala n Sobotu Sebalda, wuznaw e g njedzela Po Swjatkach (1 1. po S. T rojicy). S c z.: Mikoscziwy Sam aritan. Luk. 1 0, N je d ź. Jözefa z Kalasanca OK Pöndzelu Hawschtyna, biskopa Cgg Wutoru Sabiny, martrarki K Srjedu Rosy z Lima, knjezny A kh. r. 31 S tw ö rtk Rajmunda, wuznaw e g g W opom njen ja hödne - a h ; 1. Kralowske dawki. 22. Könc psowych dnb«. I Kermauki. 2. Njeswaczidlo (sk.). 5. Budyschin (kl.). 7. Budyschin (sk. kl.); Kulow (sk. kl.); Kinspork (sk.). 8. Budyschin (kl.); B a r t (sk.). 9. M inakat (sk.). 15. Laz (sk. kl.). 16. Wulke Z djary (sk. kl.) Zhorjelc (sk. kl.) Zhorjelc (kl.) Radeberk (sk.). 24. Halschtrow (sk. kl.). 28. Wüspork (sk. kl.). I I. M saczkow e Pschemilnjenja. G Pokny mesaczk 5.aug. rano 7 h. 35 m. E ) Posledni börtlk 12. aug. wjecz. 10 h. 5 6 m. D M tody mesaczk 19. aug. pop. 1 h. 23 «. D P röni bertlk 26. aug. pop. 7 h. 15 m. I I I. M özne w jedro. August je we zapoczatku mkhowojty; 5. w etr a deschcz; 12. rjenje; 19. wjele deschcz«; po rjanym czasu 26. zasy deschcz. IV. Chrkwinska prothka. 2. W klöschtrje M arijnej H w W e a w R um - bukru dospolny wotpustk P orciuukula." 10. S w jaty b m. 14. R ano w 7 hodz. wotkhad procesiona z Khrösc^ic do W ölmsdorfa. 15. Pschikazany swjaty dzen. D o bozeje msche swjeczenjo zelow W klüschtrje M a r. HwezdZe dospolny wotpustk W R adw orju dospolny wotpustk a kermuschka S w jaty djcn. W Njebjelczicach dospolny wotpustk bratrstw a s. Bosczana.

11 S lö nczka W l saczka S e p t e m b e r, skhadj. khow. flh.akh. poznjenc (30 dnöw). h. m. h. m. h. m. 1Pjatk f Egidia, abta a Sobotu HSczöpana, krala njedzela Po Swjatkach (1 2. po S. Trojicy). S c z : Dzesaczo wusadni muzscy. Luk. 17, JN'jedź. S. Jandzelow i (h Pöndzelu Rcsalije Pancrmitansk j Sk skh. w. 5 Wutoru Lawrjcnca Justiniana. 2C 35 ' *+< Srjedu Albina, biskopa >4A S lw ö r t k Reginy, knjezny trf Pjatk t IVaroda s. M arije Sobotu Korbiniana, biskopa njedzela po Swjatkach (1 3 po S. Trojicy). S cz : ötichtö njeniöze dwemaj knjezrwaj stuzicz. M ath. 6, N jed ź. Mjena s. Marije Pöndzelu ihiacyntha, martr Wutoru Guidona, wuznawarja Srjedu Matern« skh. r. 14 S t w ö r t k. Powysch s. kschiza Pjatk t* Nikomeda, martrarja m Sobotu Kornelia, bamza m njedzela pi Swjatkach (1 4. po S. Trojicy). S c z : M orwy mlodzenc we Naim. Luk 7, N je d ź. L!amberta, biskopa. A m Pöndzelu Domascha z Villanowa Wutoru Januaria, biskopa & kh. w. 2 0 Srjedu t* Eustachia, martrarja.j 44 2 & Stwörtk M ateja, japoschtola Pjatk P*Mauricia, martrarja. [ Sobotu t* Theile knjezny njedzela po Swjatkach (15. po S. Trojicy). S c z.: Zezus wustrowi wodukawoho. Luk. 14, N je d ź. IRnperta, biskopa M Pöndzelu Gerarda, biskopa # Wutoru Justiny, martrarki Srjedu Damiana, martrarja śfr Stwörtk Wjacstawa, wöjwody a kh. r. 2 9 Pjatk M ichala, arejandzela a Sobotu 1Hieronima, meichnika eh 2 8 G o p o m n je n ja hödne - n y : 1. Zapoczatk hontwy. 2 0., 2 2. o 2 3. Kwatembcr abö suche dny Zapoczatk nazymy. Dzen a noc so na woteberacym puczu runataj Kralowska renta. I. Hermanki. 2. Kinsbork (sk.); Z itaw a («.).. 3. Zitaw a (!t.). 4. Z itaw a (fit., sk. kl.); Ramnowy (sk. kl.). 6. Njcswaczidko (sk.). 7. Muzakvw (sk. kl.); Rychbach (kn. sk.). 8. Wotbramech (sk. kl.). 11. Biskopicy (kl.); Nowosalc (sk. kl.). 13. M inakat (sk.). 18. Kam jene (sk. kl.); Wostrowc (kl.). 20. Radeberk (sk.). 21. B a r t (sk. kl.). 25. Biskopicy (kl.); Wojerecy (sk. kl.) Lipsk (m asa betn.). 27. Pölcznica (sk.). 28. Pölcznica (kl.). 29. Wjcleczin (sk. kl.); Woslink (sk. kl.). 30. Huska (sk. kl.). II. M esaczkowe pschemenjenja. f P olny mesaczk 3. sept. noch 1 0 h. 1 1 «. E ) Posledni bertlk 11. sept. rano 5 h. 1 8 M lody mesaczk 17. sept. wjecz. 1 0 h.5 3 m. O P ren i bertlk 25. sept. pop 1 h. 1 «. I I I. M özne w sedro. 3. rjan c; 11. deschcz; 13. rjane wjedro; 14. jerojte; 19. rjenje; 2 5. wjcle deschcja; 28. rjenje; potom hacz do könca mokre. IV. Ehrkwinska Prothka. 5. Rano w V26 wotkhad procesiona z tlś* schtra M a r. Hwezdy do Krupki. 8. Pschikazany swjaty dzen. Procesiony do R özanta dzeja. 10. L itularny swjcdzen serbskeje cyrkwje»e Budyschinje a kermuscha Post suchich dnöw. 21. S w jaty djcn. 24. W Drezdzanach serbske predowanjo. 29. S w jaty dzen. 30. Pschipotdnju wotkhad procesiona z K hrüsczic do Kulowa.

12 Oktober, winowc (31 dnöw). 17. njedzela po Swjatkach (16. po. Trojicy). Scz. : Rajw;elscha kaznja we zakonju. M ath. 2 2, N jed ź. R ö z a rija sw j. M a r ije & P ö n d z e lu O th o n a, biskopa W u to ru Jö z e fa z K u p e rtiu 4 33 skh.w. 4 S r j e d u F rancysk a z Assissi S tw ö rtk P la c id a, m a r tr a rja P ja tk P B r u u o n a, biskopa S o b o tu M a rk a, bam za njedzela po Swjatkach (17. po S. Trojicy) S cz : Zezus wutrowi 8 N jed ź. wiczniwoho. M ath. 2 2, B irg ity, w udow y P ö n d z e lu D io n y s ia, biskopa W u to ru F rancysk a z B o r g ia. E ) a S tw ö rtk M a k s im ilia n a, biskopa skh. r. 13 P ja tk t E d u a rd a, k rala S o b o tu K aliista, bam za njedzeta po Swjatkach (1 8. po S. Trojicy). S c z.: Kwasna..hosczina krala. M ath. 2 2, N jed ź. T h eresije, knjezny L, P ö n d z e lu H a w ta, L ud m ile & W u to ru Jad w i.q i, w udow y. A 28 2 * kh. w. 18 S r je d u Lukascha, sczenika S tw ö rtk P ö tr a z A lk a n ta ra sh P ja tk t J a n a z K a n ta, w u z n M S o b o k u W ö r s c h u le, knjezn. m M njedzeta po Swjatkach ( 1 9. po S. Tro>icy. Scz. : IezuS wustrowi kralowskoho syna. J a n 4, S r j e d u G e re o n a, m a r tr a r ja H E 22 N jed ź. S e v e r a, biskopa * P ö n d z e lu S e v e r in a, biskopa * W u to ru R a fa e la, arcjan dzela S r j e d u C h ry sa n th a, m a r tr. O % 2 6 S tw ö rtk A m a n d a, biskopa a P ja tk t * F lo re n c ia, m a r tr a rja f k kh. r. 2 8 S o b o tu Symana a Judy, ja p & njedzela po Swjatkach (2 0. po S. Trojicy). S c z.: Njesmilny wotroczk. M ath. 18, N jed ź. E usebije, knjezny *! I P ö n d z e lu T h e o d o rita, möschnika >* 4 K W u to ru W o lfg a n g a, biskopa m* Wopomnjesja hsdos L,tz: 1. Dawk za tocpalcttjzu poktadnic« Parschonski a rjemjesniski dawk. 29. Nastupny dzet I. M aj. krala Albert«tri* (1873). S tö n c z k a M esaczka I. H erm a.lki. skhadj. khow...2. «g skh.akh Lipsk (m asa). h. m. h. m. C h. m. 2. Huczina (sk. kk.); Rakecy (kl.); Djöze (ik. kl.); Bjari'^czicy (sk. kl.); Scherachow (sk. kl.); Rychbach (fn. sk.). 4. Njeswaczidlo (sk. ln.). 7. Kulow (tu.). 9. Kulow (sk. kl.); Lubij (sk. kl.); Biskopich (sk.). 10. Lubij (kl.). 11. Minakak (sk.); Lubij (kl.). 16. Klnspork (sk) Kinspork (kl.). 23. Wöspork (sk.); Halschtrow (sk.); W o- jerecy(kl.); S ta re Drezdzany (kl.); Rychwatd (sk. k l). 25. Radeberk (sk.). 28. Radeberk (kl.). I I. Mesaczkowe Pschem enjenja. ED Pokny mesaczk 3. okt. pschip. 11 h. 5 4 m. Posledni bertlk 10. okt. dop. 11 h. 17 m. im M lody mesaczk 17. okt. dop. 10 h. 5 5 m. D P reni bertlk 25. okt. dop. 8 hodz. 52 min. I I I. M özne w jedro. Oktober 10. z hroznym wjedrom zapoczina; 3. wjele deschcja; wot mrözh, wodnjo deschcz; 17. rjenje cjoplo; n a to pschemenjate, njewobstajne wjedro; wot 27. zyma. *1 IV. Ehrkw inska p ro thka. 1. W R adw orju swjedzen poswjecjcnja cyrkwje a kermuscha. W Kulowje preni wotpustk. 8. W Kulowje kermuscha a druhi wotpustk. 15. W e W otrowje kermuscha. 21. kyrkwinski swjaty dzen. W klüschtrje M a r. Hw^zdje kermuscha W Khrüscjicach kermuscha S w jaty djen.

13 November, nazymnik (30 dnöw). Stöiiczka skhadj. h. m. khow. h. m. Mesaczka - L Z skh.akh. h. m. 1 Srjedu i V s e c h S w j a t y c h skh. w. 2 Stwörtk Wschech khuv. dusch. W Pjatk -smalachij«, biskopa Sobotu Korle Boromejskoho njedzela po Swjalkach (21. po S. Trojicy). pienjezu. M ath. 22, Scz. Wo danskim 5 N jed ź. Zacharija, nana s. Jana R Pöndzelu Leonarda, abta N Wutoru Amarant«, martrarja HE Srjedu Trifona, martrarja. ( ) 5 21 HE Stwörtk Theodor», martrarja mskh. r. 10 Pjatk t Trifona, martrarja m Sobotu Mörczina, bisk njedzela po Swjalkach (22. po S. Trojicy). S c j.: Jezu s woziwi Zairowu dzowku. M ath. 9, N je d ź. Mkrczina, bamza Pöndzelu Stanislaw«Kostki I Hermann. 4. Budyschin (kl.). 6. Budyschin (kl. sk.). 7. Budyschin (kl.); B a r t (sk.); Saz (ft. kl.). 8. Nowe Drezdzany (In. sk.). 11. Pökcznica (sk.). 13. Rychbach (sk. kl.) Zitaw a (kl.). 20. Aitaw a (kn., sk. kl.) 27. Wöspork (sk. kl.) 2 9. Wulke Z d jary (sk. kl.). II. Mesaezkowe pschemenjenja. M Poknh mesaczk 2. not), w noc. 12 h. 28 m. E ) Posledni bertlk 8. nov. wjecz. 6 h. 15 m. (W M lody mesaczk 16. nov. noc. 1 h. 4 5 m. 3 P reni bertlk 24. nov. rano. 5 h. 2 5 m. 1 4 Wutoru Livina, biskopa ] 3 m lha a dcschcz; 16. rjenje; na to wközne; 15 Srjedu Herty, knj.; Leopold« deschcz; hacz do 3 0. zyma, ale jasno. 1 l o S tw ö rtk Othmara, Edmund«. A sh kh. w 17 Pjatk t Hrehorja Dziwyczinj Sobotu Hesichia, martrarja m njedzela po Swjalkach (2 3. po S. Trojicy). zorno. Math. 13, Scz : Aonopowe 19 N je d ź. 20 Pöndzelu 21 Wutoru Hilzbjety, wudowy. Feliksa z Balois. Albert«, biskopa I Srjedu Cecilije, knjezuy t 23 Stwörtk Klimanta, bamza Pjatk -j-* Chrysogona, m Sobotu Khatyrny, knj. mart «poslednja njedjela po Swjalkach (2 4. po S. Trojicy). S c z.: Zapusczenjo Zcruzalrma. M ath. 2 4, ÄfjedaL. Konrada, biskopa. 2 7 Pöndzelu ÜNikasia, martrarja. 2 8 Wutoru Filumeny, knjezny. 2 9 Srjedu Gelasia, bamza. 3 0 S tw ö rtk lhandrija, japoschtoka. vopom ajenja hö-ue duh: 1. Kralowskr dawki kh. r «e* tg? skh. to. III. Mözne wjedro. 2. rjenje; 8. deschcj; 10. zyma; IV. Lhrkwinska Protyka. 1. Pschikazany swjaty dzen. 2. Cyrkwinski swjaty djen. 5. W R adw orju a Kulowje dospolny tootpustk. W Njebjelczicach o Z djeri (tez wokoko Budyschin«) kermuscha. ll.s w je d je n Njebjelczanskeje wosadh z p ridowanjom a nyschporom. 12. W Budyschinje w tachantskej cyrkwi to»- pomnjenjo poswjecjenja cyrkwje a kermuscha. 19. W Ralbicach kermuscha. 2 5.S w jrd je n Ralbiczanskeje wosadh. 30. S w ja ty djen.

14 December, hodownik (31 dnöw). 1P ja tk 2 S o b o tu S l ö nczka shkads. h. m. khow. h. m. chm a r ia n a, d 7 42j 3 55 B ib ia n y, knjezny njedz.advent, i. S cz.: Znamjenjapsched sudnym dnj 3 N jed ź. 4 P ö n d z e lu 5 W u to ru 6S r j e d u 7 S tw ö rtk 8 P ja tk 9 S o b o tn F rancysk a K saverskoho. B o r b o r y, knjezny. P t t r a C h ry so lo g a. M i k l a w s c h a, bist. A m b ro sia, biskopa. tn.p o d je ć a s. M. f ) E u ty c h ia n a, bam za om. 8 ii: mi 'aczka «"e ni» skh.akh. h. nt , HE m * sth. r I Her«anki. 2. Budyschin (sk.). 6. Rjeswaczidko (sk. In.). 14. Muzakow (sk. kl.). 18. Kulow (sk. kl.). II. Mesaczkowe psche«?njenja. ^ P o k n h misaczk 1. dec.' pschip. 12 h. 1 m. ) Posledni Bertis 8. de. noc. 3 h. 21 m. M lody mesaczk 15. dec. wjecz. 7 h. 12 «. DP reni Bertis 2 4. dec. noc. 10 h. 39 m. HPolny mesaczk 30. dec. noc. 10 h. 57 m. 2. njedz. adventa. S c z.: Janow e poselftwo pola Jezusa. M ath. 1 1,2 10 III. Mozne tvjedro. 1 0 N je d ś. Melchiada, bamza & Pöndzelu Damasa bamza & Wutoru Ammonarije, knjezny Ä Srjedu Lucije, knjezny Stwörtk Spiridiona, biskopa « Pjatk -s Khrystiany, sluzow.d (t). w 16 Sobotu Eusebia Vercelskoho njedz.adventa. S cz.: Janow e swedczenjo vo Iezusu. J a n 1, N jed ź. Lazara, biskopa O Pöndzelu Graciana, biskopa Wutoru Nemesia, martrarja a a Srjedu f* Filogonia, biskopa a Stwörtk Damascha, japoschtola gk Pjatk f* Floriana, martrarja 3 54 & Sobotu t* Viktorije, knjezny kh. r. 4. njedzela adventa. S cz.: J a n preduje pokutn. 8uk. 3, N je d ź. D e lf in a, biskopa. ( I * < P ö n d z e lu B. d ź. n a r o d a J e z >* 49K W u to r u Š e ĕ p a n a, m a rtr a r S r j e d u Ja n a, japoschtola «S tw ö rtk N j e r v i n o w. dz^czatk Pjatk chd om ascha, biskopa F * S o b o tu R a jn e r a, biskopa W skh- w. Njedzela po Hcdzoch. S cz.: Simeon a Hana wo Iezusu ryczitaj 8uk f l j j e d ź. [ S y lv e s tr a, bam za. j j $ $ 4 26 Wopomnjenja hödne dny: 2. Skönczenjo kwasnych wjeselow. 2 0., 2 2. a 2 3. Kwatember. 31. Kralowska renta. 1. deschcz; na to mjerznjenjo; 8. zymne deschcje; 10. sneh; 15. rja n e ; 19. zym a; 24. rjcnje; Potom deschcz; 30. zyma hacz do könca. IV. btzrkwiuska prothka. 3. Zapoczatk adventa. W e Drezdjanach scrbske böge sluzby. 4. Cyrkwinski swjaty bgen. 6. Cyrkwinski swjaty dsen. 8. Pschikazany swjaty dzen. W Kulowje titularny swjedjen swjateje M arijnoho towarstwa knjeznow" z dospoknym wot- Pustkom za sobustawy W R adw orju wschednje po J u t- njach N ow cna" k egefegt maczerje bozeje pöst suchich dnöw. 21. S w ja ty dzen. 25. Pschikazany swjaty dzen Pschikazany swjaty dzen. Pozohnowanjo zitow. 27. S w jaty bjett. P o predowanju pozohnowanjo a wudzelenjo wina swjatoho J a n a Cyrkwinski swjaty dzen.

15 f. Czas bozich skuzbow w serbskej Huzicy. tachantska Czas pschestupa bozich skuzbow. Njedzcle; s. dny. T M aw e dny. za njedzcle o swj. dny. za djikawe dny. I. hapryla, 1. oktobra. ej E a «j B 1 a ń,»l 5 a fl 9 5 a 9 5 a 9 6 a 9 B a Khrösczicy... Njebjelczicy.... R a d w o r... R a l b i c y... S c h p i t a l... serbska 9 i l 1. njedj. po Julrach, 24. augusta.???? 6 a 9 5 a 8 2 J Po I. mejc, Po 29. septembra. 1. meje, njedj po 29. septbr. jutty, njedj. psched 21. septembra.???? , , 7 Po 1. novembra, Po jutrach. 9 8???? 6 a 9 5 a 8 1. meje, 1. oktobra ! -! , , Wotrow...???? j M arijna Hwezda... > 17 a , 13,1 3 I 6 a 7 a 19 R ö z a n t... jutty, 14. septembra.???? 6 a 9 5 a 9 2 J J 6 «-J8 j 6 a 7 6 «18 Z d z c r meje, Po 29. septembra. Brunow K u lo w febr., jutry, njedj. po4.sept., I. njedj. nov^ 9 8 *a II n! i 4! äs 5 a «19 16 a 19 5 a 8 j 6 a l 9 P sc h isp.: W serb sk cj cyrkwi w B u d y s c h in jc na srjed ach a p ja tk ach w poscze w 7 rano. W R a lb ic a c h na p ja tk a c h w p o s c je w 6 a 7 rano. We W o tr o w je na m a ty c h sw ja ty c h dnach dopokdnja tot 8. W M a r i j n e j H w e zd z e na sobotach rano we 6 a 7 a 8- W R ö z e n c z e na matych swjatych dnach we 8, sobotu w 7 (w zymje J/ a8) a 8. W Z d z e r i su 12 kröcz na njedjelach a, kaz w D e ln y c h, S u lsc h e e a c h, druhdy na dzetawych dnach boza mscha. ' W L u b ij«12 kröcr za lcto njedzelske boze stuzby. I. II. Boze skuzbh to aow ffei Luziryr Grunaw, König-Hajn, Nowy LeuterSborf, Reiche. naw, Schcrachow, Seitrndorf, Wöstrowc, Aitawa, M a- 1 rijny D öt. III. Boze skuzbh w sakskich herbskich krajach: 1) S t a j n e b oze s tu z b y m aja: Drezdzany (dwörska cyrkej, w pryncowym hrodze, NoweDrezdjany, Friedrichstadt, Iözefininy wustaw), 2 schulskej khapali, Annaberg. Cwikawa, Khemnicy, Freiberg, Hubertusburg, Lipsk, M i- schno, P irna, Plawno, Wechselburg. 2) M is io n f k e boze stu z b y m aja: Auerbach (2 kröcj), B räunsdorf (8 kr.), Döbeln (3 kr.), Frankenberg (2 kr.), Grimma (12 kr.), Großenhajn (6 kr.), Hajnichen (2 kr.), Hohenek (8 k r), Hohnstajn (8 kr.), Koldic (2 kr.), LeiSnig (2 kr.), M arienberg (12 kr.), M ittweida (2 kr.), Pilnicy (cyte leczo), Reickenbach (2 kr.), Riesa (2 kr.), Roch»- burg (nekotry kröcz), Roßwein (2 kr.), Schneeberg (2 kr.), Schwarzenberg (4 kr.), Sonnenstein (6 kr.), Stollberg (2 kr.), Waldheim (12 kr.), Altenburg (12 kr.).

16 KapiS d«chow«ych. (W ot novembra ) A. 3 dudhfchinfkeje diöresh. Aoho m itoscz, najdostojnischi Knjez FraneiSkuS Bernertf japofchtotfki Vikar w kralestwje fakfkim, adm i nistrator eccleaiaaticns w sakskej Hornej Luzicy, tachant kapitla fwj. Petra w B u d y s c h in je atd. atb., rodz. w Grafcnsteinje w Czechach 4. hapryla ; wuswjeczeny 4. augusta , wuzwoleny za tachanta 2 8. julija ) W B u d y s c h in je : a) w konsistoriu: k. Jözef H o f f m a n n, can. cap. aen.; k. Iakub K u e z a n k, can. «ap. c a n t.; b) w serbskej cyrkwi: k. M ichat H ö r n ik, farar; k. Iu r ij K u sc z a n s k i, kapkan; c) w tachantskej cyrkwi: k. Jözef D ie n s t, dopokdn. predar; k. Jözef S c h ö n b e r n e r, katecheta (sobu za Lubij); d) na wuejenskich wustawach: k. Hermann B l u m e n t r i t t, direklar seminara (mis. za Lubij); k.petr S c h o k t a, direktar tach.»uczernje. 2) W Brunow je: k. Wylem K r ä m e r, kapkan. 3 ) W G runaw je: k. J a n H e id lic h, farar. 4 ) W Khrösczicach: k. Iakub B a r t h, can. a fara r; k J a n N o w a k, kapkan; k. Iakub S c h o k ta, kapkan. 5 ) W Königshainje: k. Petr R ic h t e r, farar; k. M ich. R ö l a, kapkan. 6) W M arijnej Hwözdze: k. D r. J a n Chrysostom k i s e l t, probst; k. Aleksander H it s c h f e l, kapkan; k. Dadej N a tu s c h, kapkan. 7) W M arijnym D o le: k. Niward K ö s t le r, probst; k. Othmar F is c h e r, kapkan; k. Viktor J e n a ts c h k e, kapkan. 8) W Njcbjelczicach: k. Mikkawsch S m o k a, farar. 9 ) W N ow ym Leutersdorfje: k. Ernst K u p k y, farar. 1 0 ) W R adw orju: k. Handrij D u c z m a n, farar. 11) W Ralbicach: k. Iakub B e n s c h, farar; k. August K u b asch, kapkan. 1 2 ) W Reichenawjc: k. P a w o t R e im e, farar. 1 3 ) W Rözencze: k. Jnnocenc I a w o r k, adminißrator; k. Benedikt C h e jn o v s k y, kooperator. 1 4 ) W Schpitalu: k. Iakub W e r n e r, administrator. 1 5 ) W Seitcndorfie: k. K arl J u n g e, can. a farar. 1 6 ) W Scherachowje: k. Iakub A u r, farar; k. Adolf B r e n d l e r, kapkan. 1 7 ) W e W ostrowcu: k. Anton M ü l l e r, farar; k. J a «H o r n i g, kapkan; k. Augustin W u ttk e, kapkan. 1 8 ) W c W otrowje: k. Iakub H e r r m a n n, farar. 1 9 ) W A itaw je: k. Franc K r a l, farar. P s c h is p.: a) w Prazy w serbskim seminaru: k. Jözef P a l l m a n n, Präses; b) na wotpoczinku: k. Benuo K ra l. dwvrski kapkan kral. M arije; k. Ludwik W ahl, dwörski predar; k. Ludger P o t t h e f f, dwörsii prkdar. b) W Starvch Drezdzanach: k. Franc S t o l l e, can. a farar; k. Anton D r e ß n e r, kapkan a direktar wuczernjc pschi Queckbrunnen"; k. Iakub B u k, kapkan a direktar progymnasia; k. Jözef W e is, kapkan a ranfchi prevar; k. Karl M a a z, kapkan a präfekt; k. Anton B u k, kapkan a direktar hkowncjc wuczerüje; k. Jözef M ü l l e r, kapka«, katecheta a ranfchi predar; k. Emil H o f f m a n n, kapka«. c) W Nowych Drezdzanach: k. Eduard M achaczek, farar. d) W Friedrichstadtu: k. Hubert T illb a c h, farar. e) W Jözefininym wustawje: k. KaSpar B rie b e «, kralowfki kapkan. 2) W Annabergu: k. Jözef P le v k a, administrator. 3) W Cwikawje: Karl P etr W i ll, farar. 4) W Khewnicach: k. J a n K e ip e r t, farar. 5) W Freibergu: k. Heinrich S a l m, administrator. 6) W Hubcrtusburgu: k. Mikkawsch W o w c z e rk (Schäfer), farar. 7) W Lipsku: k. Vincenc S c h le g e l, farar; k. Jözef J u h r, kapkan; k. Richard H a lm, kapkan. 8) W Mischnje: k. Jözef H ille b r a n d t, administratcr. 9) W P irn je : k. P etr K re c z m e r, farar. 1 0 ) W P law nje: k. Oskar M a n f r o n i, kooperator.. 11) We Wechselburku: k. K. S t r a d t m a n n, hrodowski kapkan. Psck)isp. N a wotpoczinku: k. Peer N o ak, can.; k. August A r lt. C. 3 wrötskatvskeje diöresh. W Kulowje:!. Franc S c h n e id e r, farar a duchowny radziczer; k. Iakub W o w c z e rk, kapkan; k. P etr L ip ic z, kapkan; k. Heinrich L ed zb o r, direktar. 3«pis katholskich wuczernjow. 1) W se rb s k e j I u z i c y : Budyschin (seminar, präparan>5a, tachantska schula), Kukow, Khrosczicy, M a- rijna Hwezda, Njebjelczicy, Pisany D öt (Scheckthal), Radwör, Ralbicy, Rözant, Schpital, Schunow, W orklecy, Wotrow, Zvzer. 2) W nem skej L u z ic y : Blumberg, Grunau, Königshain, M arijny Dök, Nowy Leutersdorf, Reichenau, Rusdorf, Seitendorf, Scherachow, Schönfeld, Wostrowc, Zitawa. 3) W herbskich k ra jach : Annaberg, Cwikawa, Chemnic, Drezdzany (hkowna schula, Qucckbruuneu, Friebrichstadt, Nowe Drezdzany, Jözesininy wustaw), B. 3 drezdzanskeje diöcesh. Freiberg, Hubertusburg, Lipsk, Mischno, Pirna. 1 ) W Drezdzanach: a) kralowske dwörske duchownstwo: 4 ) ^W p ru sk e j se rb sk e j tz u z ic y : Kulow, Koczin, Nemcy, k. Ib je f S t i p a n e k, dwörski kapkan; k. Engelbert S e u l, Sulschecy.

17 r Mödre rö^c a brune lilije. Psched dawnhm czasom besche musj, z mjcnom R o land, kotryz so ludsom jara spodstwny czkowjel zdasche. Besche barbjer, ale jomu so njechasche scseny, durje a blida barbich; radscho chcyschc wobrazy molowacs. D uz spytowasche wobrazy, kotrez w cyrkwjach widsesche, zasy molowacz a to s» jomu ta t derje radsowasche, zo so wschitcy joho znac^i spod^iwachu. N etto nakozowasche wschitkön swöj prözdny czas na hotowjcnjo tajtich wobrazow, ale njebesche zenje ze swojim wudjelkom spokojom. S tajn je czujesche, zo m a to hischese löpje sczinicz. Nutskowny hlös jomu prajeschc, zo möze ; njoho wulki moler bycs, je-li czas k wuknjenju a wuczerja mil, kotryz bh jomu uawvd a bohrt wvbrazy k wodrazvwanju dawak. Ale khudy barbjer, kotryz mejesche za wschedny khleb dselacs, njemözesche woczatowacz, zo tuto namaka. R oland mejesche staroho nana podpjeracz, kotryz bösche hkuchi a napök slepy. D uz mönjesche, zo ma prjedy winwatosc^e dvpjelnicz, kotrez ma wot B o h a napokozene, dyzli na wuwjed^cnjo toho myslich za czimz joho wutroba tak sylnje zadasche. Tohodla wobstara swoje wschedne b ^to bjez w orkotanja a hlada- sche swvjvho staroho nana. Rano a wjeczor Pak wobrazvwasche, a hdyz mejachu joho wvtrvczkojo prvzdnh dzen, njehladasche toćn za radowankami, ale stejesche to swojkj czichej podtseschnej jstwiczcy a molowasche» dönz besche swetko. D ruhdh molowasche tez wobrazy a trjechi thch wubernje, kotsiz mijachu telko sczerpnoscse, zo jomu sedzachu. Dokelz jomu nekotsi Iub o swoju podobiznu derje zaplacsichu, zasluzi sebi rjany pjenjez. LudZo poczachu jomu m oler R oland" rekac^, a to so jomu jara spodobasche. Zaskuzene Pjenjezy khowasche sebi derje a nadsijesche so, zo pschi stajnej zlutnoscji sköncznje tak wobohatnje, zo möze do R om a puc^owac^ a so tom tot molerstwje wudospotnjecz. Tak minychu so nekotre leta. Roland bösche swödomity muz a junu spözna, zo je tele wobstajne myslenjo na to, schtoz chcysche bycs, winwatosczam joho pvwokanja napschecsne, dokelz jomu wschedne d^ko czwilne czini. W on so ja ra zrudzi, hdyz dyrbjesche sebi to wvznacz, a w mvdlitwje zamhsli sebi krucse, zo chce dzen wote dnja swoje winwatoscze dopjelrijech a starosc^ wo pschichod njebjeskomu Wötcej wostajich B ö rzy zjewichu so dobre sc^hki tutoho zamysla. Joho stary nan bu lepje wothladany, joho born bu rjenscho a lep je zarjadowany. Cyle mesto wuzna, zo nihdje rjensche drjewne molby nim aja, dyzli w Rolandowym domje. D olho njespokoji so Roland wjacy z tym, zo dubowe, klonvwe a mahagonijowe drjewv z kosmaczvm napodobnjesche: hako jomu junu stara knjeni poruczi, zo by jejny rözkuy khamor cyle po swojim zdacsu wudebik, pomolowa wön joho durczka z kwetkowymi pro«mjeschkami a wencami ta t rjcnje, kaz to w starym möscze hischcze zenje widzeli njebechu. M nozy ludjo widsachu a wobdsiwachu tele dze'ko. Nekotsi chcychu netto na swoje khamorne durczka plodowe pletwa, druzy lesne krajiny abö pohlady na Rhein molowane mecz. R oland spokoji ze swojim dselom ludsi, djakowasche so B o hu za swoje zbozo a starasche so lepje dyzli prjedy za swojvho nana. W tymle czasu pocza tez na zentwu myslicj. Znajesche mlodu holcu, kotraz besche derje kubtana a nĕfotre leta klöschtyrsku wuczernju wophtowala. Besche cyle po Rolandowych mhslach: pobozna, ponizna, pokorna a dselawa. Dokelz wona wjedsesche, zo je R o land runje tak duschnh, kaz wustojny, zwoli do joho jentwy. W ona pschihotowa jomu a joho nanej najzbozvwnischu domjacnoscj. Z a leto bu jeju zbozo z narodom d^owcziczki powyschene. Netto wumrje stary nan, poboznje a z podacjom do bozeje w ole; a hdyz besche holczka d^ewjec^ let, wumrje tez mac^er. T o besche Rolandej czezki kschiz; ledym wjedzesche jbn znjcscz. Bjez mandzeljkcje, kotraz besche joho cyle zbozo bhka, njemejesche ziwjenjo za njoho zaneje rjanosc^e wjacy. P om alu pocza R oland zasy na to myslich, wobrazy molowacj, rjane wobrazy, kotrez bychu joho mjeno znate czinike a woslawile. Dokelz mejesche netto pjenjezy, dha zamhsli sebi, zo z domowiny wo- tendje. Chcysche pncsowac^, zo by wuwolane wobrazy wohladal a wotwobrazowak, zo by stawnych molerjow phtat a wschitko dowuknyt, schtoz so wo wumjcnstwje wuczicj hodzi. Tak chcysche wön to nastacj, wo czimj besche w mkodoscji sonik. Ale schto mejesche z Hil«ziczku zapoczecz, kotruz tak lubowasche? W uzwoli najlepsche, schtoz so jej stacj hod^esche: da djec^o do klöschtyrskeje wuczernje, hdzcz bechu joho zonu kublowali, a proschesche knjezny, zo bychu so z«hil^iczku tez tat starate, kaz nehdy za joho jonu, kotraz je netto w njebjesach. Knjezny slubichu, zo chcedja Hilziczku w joho njepschitomnosczi pod swoju kedzbu wzacs. S taro scj wo swöj born a cyky wobsyd pschepod«3

18 R oland wobstarnymaj mandzelskimaj, kotrejz hizon dokhe leta znajesche- Nelko wopuschcji swoje rodnischczo peschi a ze swojim waczokom na rjemjenju, w kotrym; besche neschto drasty a joho molerski naporjadk wjacy njewza sebi sobu. Leta so minychu a wön so njew rocji. Nichtö, dyzli klöschtyrski spowjednik, njezhoni niczo wo nim ; ale tez tutom u njepisasche zenje, hdy chcc so wrüczicz a njeprajesche tez, schto czini. H ilza besche mjez tym knjezna zrostla: besche pekne holczo a pschi tym jara m udra; besche tez wjacy nawuknyla, dyzli hewak holczata w jejnych wobstejenjach, haj, mözesche tez wjacy ryczow ryczecz. N an besche porjadnje Pjenjezy za jeje kubkanjo stak a Pschecy pscheczv wvspjetvwal, zo bychu ju kedzbnje kublali a ju w wschitkich pschedmjetach wuwuczowali, kotrez so jej spodobaja. Dokelz Hilza dar k hudjbje pokazowasche, wuknjesche spewacz a lutu hracz. Najlepsche na njej besche a wosta jejna njekhabkata boroeta, zo je wschitko k jeje lepschomu, schtoz jej B üh segele. Hdyz besche so djesacj let minyto, wrüczi so R o land. Cyle meschczanstwo so wjeselesche, hdyz to zhoni; ale jeno njemnozy joho zasy spüznachu: njebischc jeno starschi, ale tez n a wschelake waschnjo pschemenjeny. Joho wutrobna zadoscz besche dopjelnjena: besche skawny moler a p^chi tym ja ra bohaty, kaz joho stari pscheczeljo menjachu. W ön sam njemejesche so za bohatoho. Besche drje wulke wobrazy molowak a wjele pjenjez za nje döstak, ale jomu chcysche so hischcje wjacy molowacz a wjacy zasluzicj. Nekotsi mkodji ludzo, kotfiz chcychu tez molowacz, proschachu R olanda, zo by jjch do swojoho bontu wzal a wuczik. M ischtyr zwoli do toho, dokelz chcysche wjele pjenjez zaskuzicz. Hdyz Roland po swoju djowku do klüschtra pschindje, widzesche wschitke swoje woczakowanja pschesahnjene. Dzakowasche so knjeznam wutrobnje a mejesche so za najzbozownischoho nana na cylym swicje. M to - djenska H ilza wjedsesche so do swojoho nowoho stawu jako domjaca knjeni ja ra derje namakach a pröcowasche so, zo by nanej za döstate wukublanjo swoju djakownoscz wopokazaka. Haczrunje mejesche netto mnohe djeka a w obstaranja, njezabu tola zenje swoje mysle na B o h a zlozowactz. Besche-li nekak m ozno, njezakomdji zenje rano bozim skuzbam w klöschtyrskej cyrkwi pschitomna bycj. Sw ojom u nanej czinjesche born bydlny a ziwjenjo pschijomne, kazkuli to zamozesche. W ön pak ju za to na najnutrnischo lubowasche a bische jomu wulka radosih, hdyz H ilza joho wobrazy wobdsiwasche abo ze rta druhich joho khwalbu skyschawschi, jomu wo tym powjedasche. Schtoz Hilzu znajesche, dyrbjesche ju czesczicz a tu» bowacj. Nekotsi nanowi wucsencojo wobdziwowachu ju ja ra a myslachu sebi, zo by tajka dobra dzowka tez nihdy dobra mandjelska byla. Mjez nimi bechu sy- nojo bohatych starschich a jedyn besche ze zemjanskeje swöjby. Wschitcy chcychu poboznu zonu mecz, haczrunje samt do naboznistwa wjele njedzerzachu. Tez Rolandej budjische so dobro zdalo, hdy by H ilza sebi mandjelskoho z nich wuzwolika; ale Hilza rjekny:,,n e." Jedyn z Rolandowych wuczencow, Pawok, besche pobozny mlodzenc a wustojny m oteř a Rolandej so zdasche, zo budze z njoho nehdy wuberny mischtyr. Pawok wobrazowasche pschede wschem swjeczata, a joho swjeczi mejachu neschto tak nadobne, zo buchn wobhladowarjo k poboznoscji hnuczi. Pawok modlesche so pak tez pschi molowanju a zredka zatomdzi tez dzetawy dsen boze skuzby. Jo ho wutrobna zadoscj besche, zo bychu joho wobrazy we wutrobach wschitkich kschesczanow, so» tsiz je widzachu, pobozne mysle a swjate zaczucza wubudzowale. Pawok lubowasche H ilzu a wona joho tez lubo» wasche. Hdyz bische wschitko dowuknyk, schtoz mözesche joho R oland nawuczicj, chcysche po europskich krajach pucjowacj, zo by sam skawne wobrazy wohladak, wo kotrychz jim R oland powjedasche. W ön dzakowasche so mischtrej za joho dobrocziwoscz a rozwuczenjo a proschesche wo dowolnoscj, zo smek zasy pschincj a wo H ilzu zadacj. T o njebische sebi R oland zenje pomyslik a bu pschez to naströzeny. W ön wobdziwaschc swoju dzowku pschejara a sudjesche ju tak wysoko, zo budsische cyle za pschihodne spöznal, hdy besche so wona wojwodze abo hrabjej wudaka. Wysche toho mözesche swojej dzowcy wulke zamozenjo sobu dacs. D uz dresche k Hilzi a. pschikaza jej, zo by Pawokowy namjet hnydom zaczisnyka. Ale dzowka wobarasche so, to czinicz a p rajesche: Je-lizo so z cyka hdy» ü b am, chcyka ja tajkoho m uza micj, kotryz je mi runjecza, kotryz je moler a pschede wschitkim pobozny; mi so zda, zo je P aw oi tajki. D uz proschu, luby nano! daj jomu netto pur^owac^, a hdyz so wröczi a je pobozny a swerny ttostal, dha daj swoju dowolnoscj k naju zentwje." R oland bu cyty hnewny. Pawok chcysche mischtra zm irowaej; hdyz pak bichu joho slowa pvdarmo, wobskorzowasche wötse swoje njezbozo. Sköncznje woprascha so swojoho mischtra, harz dha zana nadjija njeje.

19 zo toön hdy swöj zamhsk pschememi, snadz hdyz by jara wobohatnyl?,, N e " " rjekny R oland. Abo hdyz sebi wysoke mesto w ziwjenju zaskuzu?" N e! " " prajesche R oland. S c h to by tebi lo pom halo? by tola pschecy syn swojoho nana wostak!"" Abo hdy bych wobraz molowal, kotryz moje mjeno stimme sczini?" praschesche so Paw ot dale. R oland so wusmja. N e! pscheze mnje ma H ilza hizom wschitku slawu a wschitku czescs, kotruz m öhl jej moler dacz. T y njcbudzesch zenje lepje molowacz, dyz:i ja." " W o tym bcsche P aw ot pscheswedczeny. Njeje dha docyka niczo, scytoz möhto m i waschn dowolnoscz pschihotowac^?" zawoka mlodzenc dwölujcy. O h a j," " rjekny R o land, zczicha so smöjo.,, J e - li zo wobraz molujesch tak spod^iwny, zo cyly fwet wo nim ryczi: to möhto mje snadz pohnucz, zo Tebi swoju H ilzu bam. Ale ked^buj: to dyrbi w ulii rüzowy wobraz bt)q, cyle swernje Po pschirodze a wo«sebje " " tu wopschesta R o la n d, mlod^enca z wusmeschnym pohladom wobhladujo. D o le! " zawota P aw o l njesczerpnje; mhslesche sebi, zo za Hilzu wschitko dokonjecz zamozi. R ö z e dyrb;a mödre a lilije brune b y c j."" N jem üzno!" zazatosc^i wbohi mlodzenc. N je m ö z n o? "" swospje^owa R oland. Lubvscj czini djiwy, kaz so p ra ji! " " S m ejo wotendze. P aw o t pytasche swoju Hilzu a powjedasche jej, schto je nun p rajil. Pschi wschilkich joho skorzenjach wosta wona zmerna. B o hu zana wec njemözna njeje," prajesche H ilza. W ona besche nawuknyka, so tak krucje B o hu dowrrjecz, zo jej niczo druhe do myslow njcpschindze. A le njewesch dha, zo je njemözno, wobraz cyle sw^ruje po pschirvdje molowacs, na kotrhmz su röze mödre a lilije brune? Rihd^e njejsu mödre röze a brune lilije. T w öj nan je to jeno prajik, zo by mi : prawje zjownje pokazak, zo nihdh do naju Zentwy nje- I z w o»."" : T o ja tez w erju," wotmlowi H ilza; to la, hdyz ty tele wumenjenjo dopjelnisch, djerzi möj luby nan swoje stov!" P a w o l sebi myslesche, zo je Hilziny rozom cjerpjek, a to sczini joho hischc^e njezbvzvwnischoho a duz djische struchky domoj. H ilza Pak njebische bjez rozoma; djische do Ho* schtra a buch bu böle a böte we werje posylnjena, zo, je-li boza w ola, zo ma P aw ola za mand^elskoho dos.acz, B ö h jomu tez puc^ pokaza, kak müze nanowe zadanja dopjelnics. Tohodla chcysche B ohu swoju wutrobu wotewricz a wo joho pomoc prosycz. D uz pro- j schesche wo dowolnoscz, zo smeta w oltar bozeje m a-! czerje d^ewjccz bnoro pospochi z belymi rüzemi a li- i lijemi wupyschecj. W tym le czasu chcysche wschednje j psched w ottarjom paczerje spewacz, dokelz m a wulku pröstwu na B oha. W o czo chcefch d haprosyc^?" woprascha so jedna ; jeje pscheczelnicow. ' i J e - l i mam to döstacz, schtoz sebi zadam, dha dyrbi so neschto njemözne stacz. T ohodla modlu so i B o h u : Je li to napscheczo Twojej swjatej woli njeje, zo bych dostaka, schtoz zad am, dha sczin Ty mözno, zo by so stako; pschetoz Tebi njeje niczo njem özne."" A le hdyz B ö h to mözne njesczini?" prajesche jeje pscheczelka. D h a dyrbju spokojom bye^,"" prajesche H ilza; jo h o swjata wola so s ta u."" Tak pyschesche H ilza d^ewjec^ dnöw za sobu woktai a kleczesche dvlhe czasy psched nim a proschesche. P aw o l wjedzesche, schto wona czini. W on tez do cyrlwje pschikhadzesche a kleczesche na pobocznej stronje cyrkwje. Tez wön proschesche bjez pschestacza ole bjez pokneje nadzije; czim dleje wön na Hilzu a w oltar a bete röze a lilije hladasche, cjim böle sebi myslesche, zo je jejny rozom cserpjek. A ch," zaloscjesche w ön, w ona je tak dobra a podata a njepschestawa prosycz; ale w oltar pyschicz a psched nim prosych z o , ne, wona je na buch» khora." Haczrunje bösche P aw o t pobozny, njeznajesche tola njekhabtatu doweru, kotraz besche w Hilzinej wutrobje. W ona njedwelowasche, zo to dyrbi mözno bycz, schtoz njemözne mjenujemy, je-li so B o hu jeje zentwa z P a - wolom spodoba. W tychle myslach pschikhad^owasche wona a proschesche dsewjecz dnöw za sobu. Dzewjaty dzen pschindje P aw o l popotdnju do cyrkwje, zo by B o h a wo sylnoscz prosyl, zo m öht to znjesc^, schtoz jomu joho sw jata wola nadpotozi. W ön kleczesche, kaz hewak, cyle zady w cyrkwi. Psched woltarjom kleczesche Hilza. P o modlitwje chcysche röze a lilije z woktarja wzacz: dzewjaty djen besche so k köncej doblizik. Ale prjedy hacz wottarjej joho wupyschenjo wza, proschesche z tejsamej doweru, kaz we spoczatku. 3*

20 Zakhodej so blizace skönco swecsesche pschez hörne schklency wysokoho molowanoho wokna; hdyz so böle nizesche, zrazowachu sesne pruhi pschez srjedzne schklency, hdjez besche na jcdnej stronje wobraz najzböznischeje knjezny, n a druhej wobraz swjatoho Francyska molowany. M ü d ra drasta bozeje maczerje barbjesche bete röze z najsasnischej m üdrinu, a barba Francyskoweje drasch kryjcsche bete lilije a tak pokazachu so we krasnej bru- nej barbje. Z kajkej nutrnoscju dsakowasche so P aw ol B ohu. H ilza njewjedjesche wo niczim; jeje hkowa besche pvkyilena, jeje woczi zand^elenej; runje poda swoju wolu cyle bozej woli za wopor. Netto stany a chcysche röze wotewzach. Pscheslapnjena zwosta stejo: widzesche psched sobu mödre röze a brune lilije. W ostaj je stejo," rjekny so. W ona so wohladny a wuhlada P aw ota, kotryz kleczo molowasche. Hilza dresche domoj. P o nekotrym czasu bu na meschczanskej radnicy wobraz mlodoho m olerja Paw ola zjawnje na wobhladowanjo wustajeny a rekasche: M ödre röze a brune lilije. Hako R oland wo tym zastyscha, njechasche so jomu weric^, schtoz ludzo powjedaja. Spodziw ny wobraz!" tak so powjedaschc, runje tak krasny kaz wosebity. Nutskowne klöschtyrskeje cyrkwje a rjenje molowane wokna, a slönczne pruhi, kotrez pschez schklency pschebiwaja a wotznam maczerje bozeje a swjatoho Francyska nad woktar wobrazuja: krasna to mysliczka! Kak jeno je to mlodomu molerjej do hlowy pschischlo?". R oland widzesche wobraz a spözna, zo je mischthrski. W ön dasche P aw ota a H ilzu psched so pschincj o prajesche: M ojej dzesczi! B öh je waju doweru my- towak." Z nanowym zohnowanjom buschtaj zbozownaj mandzelskaj. Serbska rycz w Notvej ttrupcy. Rady S e rb swoju lubu serbsku rycz ryczi born«we wütcnym kraju, radscho so ze serbskim stowom pow ita w cuzbje a hako znatoho a pschecscla wobhladuje toho, schtoz joho ze serbskim stowom zetyka. W utroba wernoho S e rb a boli, hdyz swoju lubu mac^ersku rycz hanjenu, zacpetu, potkoczenu, störe, dobre serbske waschnjo zastorczene a z cuzym, nie pschecy dobrym zamenjene widzi. To w utrobu boli. Z wjeselom so hnuje serbska wutroba, hdyz swoju lubu serbschcjinu wot mznika czescjenu widsi. Wjetsche poczesczenjo pak jej cuznik dacs njemöze, harz hdyz tule serbsku rycz nawuknje. Tele czeschowanjo na wa«znoscst pschibjera, hdyz so tele wuknjenjo na wuhlady n a czasny dobytk njezepjera. Tajkile pschikkad su S erbjo nazymu w Krupcy ^ ro Lzechach z woczomaj widzeli. Czesczvwny knjez Josef Z r o u t, sobustaw jesuitskoho rjada, w Krupcy pschebywacy, zwjeseleny na poboznoscji Serbow, kotsiz küzde leto Krupku wopytuja, wobzamkny, rycz tak po«boznnho luda zeznacj a nawuknycz, zo by z itimt ryczecz möhk w ryczi, kotraz je serbskej wutrobje najblizscha. B ö h je joho pröcu a d^ekv tak zohnowat, zo müzesche wön z duchownym wjednikom Pschi po«boznosc^ach bycz a S erbam w serbskej ryczi predowacz.*) Schtö möhk wopisacz radoscj poboznych puczowarjow, w cuzym kraju z horta cuzoho duchownoho predowanja w serbskej ryczi styschec^. Z tarn dzerzanych predowanjow je nam tamna rycz do rukow pschischta, z kotrejz knjez Arout S e r- bam pschi jich wotkhadse bozemje prajesche. M i so zda, zo közdy, kotryz je tule rycz tarn skyschak, so z nowa wokschewi, hdyz ju wocsischcjanu czita. Z a wschech, kotsiz tehdom w Krupcy njebechu, njech je täte rycz wopokazmo, kak derje zmysleni cuznikojo serbsku rycz lubuja a jeje zdtzerzcnjo, wodkruczenjo a wobftac^o zadaja a do tak sylnoho zakika poruczeja. N am wschitkim njech je wona napominanjo, bychmy wschu pröcu na to nakozowali, zo Serbjo Serbjo wostanu. T am n a rycz pak ma so takle: M oji najlubschi kschesczenjo, a drozy lubo«wani serbscy bratsa! Sköncziwschi nttko tonte swjaty pucz pschindze khwila, zo so dyrbimy dzölicz wot wulcy zohnowaneje knjezny a boloscziweje maczerje (Marije), wot swjatoho domu bozoho; pschindze zrudna khwila, zo te ja, kiz netko möjach czescz, zbozo a trüscht, zo sym wam möht tamacz khlöb stowa bozoho, wot mojoho Serbow- stwa dzölicz dyrbju. Z cykeje wutroby a ze sylzami wam praju, zo mi to czezko pada, dokelz sym pschecy wasch dobry, duschny, jara Po«bo^ny a woprawdze stowjanski lud we wulkej c^esczi dzerzak a hischcze nutrnischo, horcyscho *) Pschirunaj Kath. Posot" 1875, str zo

21 lubowal. Ale tez ja tute swvju wutrobnu zrudobu wopruju boloscziwej maczeri. Wy Pak, moji najlubschi kschesczenjo a drozy slowjanscy, serbscy bratsa, macze pschi dzelenju root boloscziweje maczerje tröscht, zo scze czinili woprawdze dobre, kschesczanske puczowanjo, wosebje z tejele winy, zo scze nötko wschitcy pschez dwaj swjatocznaj procesionaj zawöscze dobyli dospolny wotpusk (jubilejski). Ale tez druhe dobre hnady smy dostali wot mitoscziweje maczerje. Dzakujmy so wutrobnje za wschitke tele hnady, dzakujmy so za nje a dopomnjejmh so we tutym miloscziwym lĕcje czasczischo na nje, zo by njeplaczilo tez wo nas tamne pschistowo: z woczow z myslow". Sw oju dzakownoscz Pak dopokazujmy wosebje pschez dobre, kschesczanske ziwjenjo. S w jata M arija nowokrupczanska hlada z radostnym a luboznym wöczkom na n as, kaz dobrocziwa maczer na swoje dobre dzkczi, kiz su jej pschez tonte swjaty pucz tak wulku radoscz cziinle. Wona ze swojoho tröna uötko takle k wam praji: M oje lubowane dzöczi! z maczerskej radosczu so wjeselu, haj dzakuju wam za wschitkn waschn swkru a luboscz ke mni. J a sym a rekam bolosczima maczer. Njechale zenje zabycz, moje lubowane dzöczi, zo, jelizo chcecze mi zwostacz swerni, tez kajkezkuli horjo, kajkuzkuli tyschnoscz znjescz dyrbicze. Moje prawe dzcczi budzecze tehdom, hdyz budzecze a zwostanjecze sczöhowarjo a noscherjo kschiza mojoho lubowanoho Syna. Slubcze mi to, moje lubowane dzöczi. Tole budze najslödsche wopomnjeczo na was, kotrez mi jow we mojej maczerskej wutrobje zwostajicze". A nötko dzicze, moje lube dzöczi", praji lubywana maczer dale, czehncze do swojeje wötcziny a pschinjescze wote mnje maczerske powitanjo wschitkim swojim lubym krajanam, mojim dze'czom. Wuprajcze jim moje maczerske powitanjo a sobn tez moju maczersku pröstwu, zo bychu tez woni chcyli mje pschichodnje jow wopytacz a mi, boloscziwej maczeri, tröscht a radoscz pschinjescz. Czehncze dha do swojich honow, pridujcze a wozjewcze wschudzom pschez swoje dobre pschiklady, zo scze moje dobre, postuschne, lubowane dzeczi". Tole praji wam täte lubozna maczer. A wy, moji lubowani serbscy bratsa, zawkrno dopjelnicze wolu, haj pröstwu tejele lubowaneje maczerje. A toho dla wobroczam so sköncznje k tejle luboznej maczeri z Pröstwu, kotruz wona zawirno wuslyschi: O swjata M arija, lubozna maczer Twojich dzöczi, a tez lubozna maczer cyloho Serbowstwa! Pohladaj hnadnje na tele twoje dzöczi, pohladaj hnadnje na cyte Serbowstwo. Hohnuj hnadnje tele twoje dzeczi, zohnuj hnadnje cyle Serbowstwo. D a j, zo bychu woni, maly zbytk nöhdy tak möcnoho a rozschörjenoho lud» pschecy zwostali swerni Serbjo, zo bychu na tajke waschno tez pschecy zwostali dobri, swörni katholikojo. D a j, zo by tralo jich lube Serbstwo a pschez to tez werne katholstwo we nich a wschitkich jich potomnikach, kaz doiho z drjewom zelene te hory steja kuziske". D aj, zo by tralo a zawostalo jich lube Serb- stwo, zo bychu na tajke waschnjo tez zawostali Twoje lube dzöczi. D aj toho dla, zo by pschi- böral jich kczöw, dönz boze stönczko wobsweczi a mesaczk tön kraj kuziski". D a j, zo by tr a lo a zaw ostalo jich katholske S e rb s tw o, tak dolho hacz n a jich zelenych lukach brözk so zadyn zeleni a zana kwetka zyboli", z kotrejz bychu twoje maczerske czöko krönowacz möhli. D aj, o lubozna maczer, zo by tralo a zawostalo jich katholske Serbstwo, a wötcny, katholski a Twöj marijny duch je pozböhal. Popschej hnadnje, zo by tralo jich waschnjo wötcowske, waschnjo katholske, a kö^de prawo khwalobne, dönz zadyn zwön we kraju rzi, a witaja so wote mschi." Popschej hnadnje, zo by tralo jich katholske marijanske*) Serbowstwo, dönz budze ezeschicz zana macz fej tuziczanske dzeczatko a kclebacz je spewajo." H aj, o luboscziwa maczer M arija, *) t. j : swjatu Mariju hako maczet Syna bozoh», Jczusa Khrystusa, czescsowace Serbowstwo.

22 kaz dotho mocy myslenja duch kuziczanski zadyn ma, a zadyn jazyk hiba so", njech traje, o lubowana maczer, Njkch tr a jk jich d o v re, jich pobozn e, jich katholske, jich m arijanske S erb o w stw o. Amen. M a r ija, ftro w jo khorych. 1. W Iřc^e 1866, po njezbozownej bitwje pola Königgrätza, buchn 2 4 najböle csezcy ranjeni wojacy do konvent-spitala we W inje pschiwjezeni. M jez nim i bische tez hulana, kotromuz besche lewa ruka pschetselena a tez zkamana. W bohi czerpjesche njewuprajne boloscze. Lökarjo wuprajichu, zo möze so jomu jeno pomhacs pschez to, zo so jomu ruka wotre'za. Wojak hasche napschecso swojomu kozu wobraz swjaleje M a rije powsnycs, wza sebi ze swojoho waczoka paczerje, kotrez scbi ta t n a powjazku wokoko schije pschiczini, zo jomu na wutrobje lezachu. T a t spewasche ze swojej prawej ruku pacjerje dzerzo skoro cyly dzen, a közdy raz, hdyz zas praw a boloscj pschindze, wobrocji so k wobrazej Bozeje rodziczerki a pschccy bu jomu zasy löze. P o nökotrych dnach praji lekar, zo so ruka njetrjeba wotrezacj, dokelz ra n a pomaku ale na spodziwne waschnjo zije. R anjeny bu cyle wuletowany, tat zo mözesche za dwaj mesacaj khorownju wopuschcjicj. Süfar, kotromuz so wustrowjeny dzakowasche, prajesche: M je wjeseli, zo scze zasy strowy. J a sym pschi tym najmjenje czinil, wy scze sej swoje ziwjenjo wuspiw ali." 2. Psched neschto lötami skhorje ja ra czezcy tsinaczelitn a djowka zamoziteje swöjby w Rakuskej. Wjacy lökarjow besche k pomocy wotanych a wschitcy w uprajichu, zo so wjacy pomhacs njehodzi, dokelz besche so k zlej hkowjacej khoroscsi duschacy kaschel pschitowarschik, kotryz stabuschke mocy böte a böle niczesche, zo dyrbjesche sküncznje holczka pschezmernoho woskabjenja bla wumrjecj. Z rudnej starschej slubischtaj, zo chcet*i, je-li jim aj B o h pschez zastupnu pröstwu maczerje Bozeje djöcjo zdzerzi, k skawnomu hnadnomu mestnu pucjowacj a tarn swoje dzakprajenjo pschinjescj. Khora bu pschecy slabscha a közdu khwilu woczakowasche so jeje smjercj. T u wotewri holczka swojej woczi a hlada za macjerju. Ta so pokhiliwschi I njej woprascha: S chto chcesch, moje djecjo? " Z ledma zrozemliwymi skowami prajesche khora: Proschu wo m öj pac^erc." Besche hizo prjedy ze swjathmi sakram entam i w obstarana. M acs pschinjese pacserc, kotryz khora ze slabej ruku Pschimny a pschi sebi zdserza. Z khwilkami widsachu, tot so jeje hubje hibaschtej a wöczko zboka koza wisace swjeczo najzböznischeje knjezny pytasche. A woprawdze tusamu nöc hizo pscknnjese i jej spomozny pöt neschto wolözenja. M ocy pschibjerachu drje jara pomalku, tola holczka bu zasy dospoknje strowa. Starschej dopjelnischtaj z dzaknej wutrobu swöj slub. Holczka prajesche husto, zo je psche- j swedczena byka, zo zasy wotkhorje, hdyz je k Bozej ; rodziczercy so modlika. L^kar sam wjacy kröcz wu- 1 zna, zo ma za swoju wröcsenu strowoscs jeno B ohu so dsakowacs. ; 3. i W osebity dopokaz wutrobneje a nutrneje luboscze j k najczisczischcj knjeznje Poda sydomletna holczka. Jeje starschej dyrbjeschtaj pschihladowacs, kak nezna kwetka wjadnjesche. To chcysche jimaj wutrobu rozkocsics. 1 Holczka tröschtowasche jej, prajicy: Luba macs Boza j mje zasy w ustrow i; njebudjtaj zrudnej! S y m hizo ; dsensa k njej prawje nutrnje spewaka a jej slubika, j zo chcu wenc na jeje swjeczatko w cyrkwi donjescz."! Wschitcy buchn hnucsi. Najebacs wuprajenu staroscz I lekarja wotkhorje dsecso a pre'ni joho pucs besche do, cyrkwje ze slubjenym toencom. Holczka pschkpvda jön. fararjej z pröstw u: Proschu, Knjeze, pöjscze wenc : na swjeczatko swjateje M arije. M ona je mje wustrow ila. R ady budzich pozkotny wenc pschinjesta, nie nim am telko Pjenjez." Kajki tröscht za nas, zo nas cyrkej spewacz wuczi: S tro w jo khorych prosch za n as! J. 8. i D yrbisch sw ja ty dzen swjeczicz. l. J a r a skupy kubier besche psched neschto letauii sobotu wjeczor pozdse wjezbu pschency domoj pschiwjezl. Njcdselu rano psched kemschemi pocza snopy na pschatr podawacz, hdsez je syn spody tftchi worschtowasche. Brözen pak stejesche blizko fary a duchowny Pytny, zo susod takle swjaty dsen wonjeczescsi. Dzesche k kublerjej a ryczesche jom u krucje do swedomja, tat zo kubler slubi, zo chce pschestacs dsüacs. W ön pak njcndsesche ke mschi, ale «a Bozich sluzbach wotmysli sebi djelo dokönczics. P od a so ze swojim synour zasy

23 do brüznje a pocza dzikacz. T u Pak dosczeze joho Boza sprawnostz. D zilo bische nim ale hotowe tu stupi nekak wopaki, suny so po hkadkich snopach do jeneje djery a padze z pschatra runje na wöz tak njezbozownje, zo dyrbjesche za krvtki czas wumrjecz. 2. W zamozitym mescze nad Rheinom besche wofobna, bohata swöjba w najlipschich wobstejenjach. Kaz so to jara husto stanje, sczini sich wulke bohatstwo hordych a bohazabychwych. Knjez a wotroczk, knjeni a dzowka wopytachu w tutym domje Boze skuzby jeno na hlownych swjatych dnjach a to jeno tohodla, zo möhli nowu Parizsku möbu pokazacj. T ola Boze zohnowanjo njebische z tutym domom a wosta jim jeno proscherski kij. P o miete Mach puc^owasche duchowny, pod kotrym z bichu czilc ludzo statt, pschcz Rheinowy bot. T u wid^esche na drözy muza z prochom a Potom pschikrytoho, kak spröcniwje kamuschki klepasche. N a joho wobliczu besche widzecz, zo tute dzeto wot m atofqe dzilal njeje a zo je nihdy so lepje mik. Duchowny wosta pschi nim ftejo a da so z nim bo ryczi. Kak pak so bziwasche, hdyz w tutym kamjenjekteparju tam - noho bohatoho, hordoho muza spözna! W oprascha so tohodla, hacz wön woprawdze tam ny widzany, bohaty muz je, n a czoz jomu tön wotmotwi, joho spöznawschi: H aj, ton ja sym, tak htuboko ponizi mje hordosc^ a pycha!" a sylzy, kotrez ronjcsche, dopokazachu, zo bi bo so schot. J. 8. S u d o \ t* l. S obotu psched tseczej njedzelu adventa se- dzachu w korczmje hoscjo a korczmarjec ludzo hacz pozb^e bo nocy a pschipijachu scbi jara pilnje, pschi czimz so ze wschetakimi njekhmanymi a plampatymi ryczemi a zortam i zabawjachu. Sköncznje praji hosc^encar, w mescze widzany mtody m uz: Schtöz mjez toarai njeweri, zo zadyn B ö h m njebiefad) njeje, njech zbehnje swoju ruku." Z tym zbe'hny, so fmejo, tsi porsty swojeje zony, a z nim sczinichu tez nekotsi hoscßo toho runja. Pozd^e hakte podachu so czi tub^o bo toza. Hosczcncar ze swojej zonu spasche w komorcy, kotraz bische prjedy pschez wuhlo trochu zhrita. T ola wuhlo bische tarn pschejara dotho stato a poroetr skazhko. Njedzelu rano njechaschtaj korczmar a korczmarka stawacz. Je ju schisczlitna dzowka klepasche bo duri a wolasche, tola zane wotmotwjenjo. D ruzy domjacy pak prajachu holczcy, zo dyrbi z m irom bycz, zo su starschi hakte psched krötkim lehnhcz a zo chcedza so wuspacz. T ola kemsche bichu skönczene a hischcze so tarn niczo njehibny. D uz wotpaczichu durje a hlej, tu lezeschtaj wobaj za mordweju. Likar, rucze wolany, pytny hischcze wuhlowu paru, kiz bische jeju zadusyta. Z onu njemözachu wjac k ziwjenju pschinjescz bische a wosta m ordwa. M u z pak hischcze kusk ziwjenja pokaza, tak zo wjacy likarjow swoju pomoc na nim spytachu. Dziwnje pak bische, zo tsi porsty swojeje ru ft pschec bo huby thkasche a bo nich kusasche, haj likarjo dyrbjachu hladacz, zo sebi je wön w zlösczach, kiz na njoho khodzachu, cziscze njewotkusa. Cziscze k rozomej Pak tez wön wjac njepschindze a za tydzen sczihowasche swoju zonu bo rowa. Joho pohrjeb besche prinje swjate skutkowanjo nowoho duchownoho. ßa nikotre dny na tü skhorje tez druhi muz toho mesta, bohaty kubler, kiz bische tehdy tez ruku zbihnyl. Tez wön wumrje njenadzicy. Schtw örty z tamnoho piknoho towarstwa bu na smjercz khory, tola so zas zhrjeba. P ja ty pak khodzt wot toho czasa zas pilnje bo cyrkwje a widz» joho husto plakacz. Lud ryczesche ; wjele wo tym podawku a p ra ji: T o je sud B ozi." ' 2. D ru h i pschiklad tajkoho Bozoho khostanja je sczihowacy:,, Psched krötkim (w lecje 1 868) dzichu ' schtyrjo hülcy ze wsy 2... wjeczor bo korczmy druheje wsy na piwo. N a puczu steji tarn swjaty kschiz srjedza dweju wischnjow. Jedyn z nich, sydom- naczelitny hölc, besche hako lohki, slipcowski njekniczomnik znaty, a közdy djische jomu rady z pucz«joho bjezboznych njepschistojnhch ryczi dla. C ji schtyrjo pschindzechu k spomnjenomu kschizej; jedyn z nich sczeze sej klobuk, dwaj druhej so jomu smijeschtaj, mjez tym zo sydomnaczeletny slipc zaw ola: Lepje a mudrischo '> by bhto, hdy bychu tu tajku praw u holcu, jenu rejwarfu, ftajili mefto toho kschtza." H aj wön so tak daloko zabu, zo pschi kawcy, kiz tu k poklaknjenju stejesche, swjate mefto ze swojim njerjadom wonjeczesczi. N a to dzichu bo korczmy. Hakte wokoko 3 hodzinow rano poda so nasch muzik domoj, khitrje jara czumpaty. Jo h o towarschojo bichu hizo so kruch prjedy ze swojimi" domoj wjedli. N azajtra rano dyrbjesche jedyn z nich na Polo bo dzeczela, joho pucz dzische

24 nimo kschiza. Schto tam nam aka? Bjezböznik lezesche tam mordwy na zemi. Joho wobliczo besche z joho njerjadom wot poslednjoho dnja wopancane lezesche na tym samym mescje mordwy, hdjez besche prjedy tajke njekhmanstwo wobeschok. Dokelz mejcsche dzeru do spanja, dha z toho sudzachu, zo je najskerje we swojej pjanoscji pschez tu kawku padnyk a so zarazyk. J. 8. Na serbski row sluscha kschiz ze serbskim napismom. Schtoz je czlowjek w ziwjenju byk, to tez po smjercji wostanje. Schtöz je sprawny wumrjel, sprawnh w rowje fegt. Schtoz starc w um rje, w rowje mlodjenc njebywa. Hdjez Nemca pohrjebasch, tam Nemc legt; a hdjez S e rb a khowasch, tam S e rb wotwotpoczuje. A schtöz chcyk to prec;, by byk blazn. A tola stawa so to czascjischo, hacz sebi mystisch. Abo njejsy hischcje, po serbskim pohhebnischczu khodjo, zhudak, zo wjetschi djel tych row ow, kotre; kschiz z n e m sk im napismom debi, czelo khowa, z kotrehoz serbski jazyk ryczesche? Nömski kschiz n a serbskim r o w je p a k je tz a. N a ro w, pod kotrymz hinu koscje czkowjeka, kiz je w ziwjenju wuznawak swojoho zboznika a w ttint wumrjek, stajimy kschiz, kiz közdomu, kotryz nimo dze, pschiwola: T ö n, kiz tndy wotpoczuje, besche swerny wuznawar kschiza I" Z o pak bychu tute skowa tom u, kiz je skyschi, zrozymliwsche byke, napisamy na kschiz czasto hischcje skowa swjatoho pism a, tez schtuczku z poboznoho kherluscha. Lzoho dla dha so to stanje? Zawescze toho dla, zo bychmy tom u, kiz myslo psched kschizom zastanje, p ra jili: Takle tön myslesche, kiz tudy legt; takle wön spewasche!" H dyj pak masch na s e rb s k im rowje kschiz z n e m sk im napism om, njeje to lza? Abü je tönte S e rb nöm scy swjate knihi czitak? je wön n e m sc y spew al? nöm sch ze swojim B ohom ryczak? Z a- wescze nie. A schtöz by to p ra jil, by joho wovomnjecjo hanik. D uz zdalujmy so nemskoho napisma na kschiz na serbskim rowje! Abo je tras hanba, zjawnje wuznacj, zo besche zemrjety S e rb? M a jenoz ziwy praw o, S erb bycz? Hdyz so wön hanbowal njeje, czas ziwjenja so S e rb mjenowacz. we w^cznosczi to njetrjeba: tam su zhromadjeni ze wschech ludow a narodow. Husto doscj w ina, zo so serbske napismo njeczini, na zawostajenych njelezi, ale na tym, kiz kschize djeka a n a nje pische. Jedyn p ra ji: J a sebi to serbscy zestajecz njemözu." D h a dsi 1 serbskomu duchownemu abo k serbskomu wuczerjej: tön cji to wescze zestaja. Pschetoz zo njemöze, drje by so tola hanbowak prajics. D ru h i rjeknje: J a serbski p is a c j njemözu." T o njeje werno. Hdyz serbcy pisacz njemözesch, dha nemscy tez njemözesch. Pschedpisane masch jenoz po pismiku wotpisac^. Skerje pak hischcje mözeja serbscy pisacs, hacz nömscy; pschetoz w serbskim rozymj«, schto pisaja, w nömskim nie. Pohladuj jenoz, kajke wrötnoscje druhdy na tajkich kschizach steja. N a jcnym czitach: H ie r ruhen die m o d e r n e n G ebeine*) atd." mesto die m o d e r n d e n Gebeine atd." N a druhim stejesche predku: E r trank manchen B i t t e r n " a na zadnej stronje häkle Leidenskelch." N a wschekc druhe zmylki tudy njespomnju. **) ; K tomu pak hischcse pschindje, zo su nemske na- Pisma najböle wschitke po jenym kopyc^e. M i so to ; zda, sag nekajki register, hdzej so jeno mjena a liczby j pschemenjeja. T o so wö; serbski jazyk tyscherjej, abo j schtözkuli na kschije pische, wschelakoscj a wotmenjenjo w nemskim wurazu njedowoli. T udy je po mojim zdacju Polo, na kotrymj m a- taj serbski duchowny a serbski w ucjer, kaj köjdy druhi zdm any S e rb hischcze wjele djeka. A to so hodzi bjez wulkeje pröcy wuwjescj. Serbskom u duchownomu,! fit m a n a porjebnischcju rozkazowacj, by najwjetscha czesc^ byka, hdy by tajke bjezrozomne napisma wjacy njedowolik, a so za to starak, zo nascht morwi toho Knjeza khwala w swojim jazyku. Nadjijm y so, zo zmöje w tymle nastupanju közdy S e rb swoju pschisluschnoscj swjatu, a zo so za to stara, ; zo so wotemrjetym naschoho splaha to njerubi, schtoj je jim w Ziwjenju lubo byko. W oni so wobaracj! njemöjeja, duj zakitajmy sich! ***) J. B. 8.! *) moderne Gebeine by serbski rekato: koscje Po nowym waschnju;" modernde Gebeine: ttajace koscze. '*) Cytu knizku smeschnych a htupych napismow by spisacz möhl, schtöz by rowne napisma czrödki kerchowow pschehladat. v ***) Serb am Serbstwo wschudjom zamjezuja a z rukow dreja. We wucjernjach je hizom do kuta zahnate, börzy je tam z woknom wucjerja. _ We cyrkwjach (katholskich) hischcze samostatnje knjezi, alt tez tudy so wschelake wobmjezowam hotuja. Cyrkej je tez wucjek za narodnoscj. Wona, ze swojej «rkwinskej (laqonffej) ryczi Po cyiym swecze pschezjedna, wostaji közdomu Indej joho rycz a jazyk, dopomnjejo na stowa swjatoho pisma: wschitkön jazyk budze Boha wuznawacz <Rom. 14, 11.). Kerchowy a rowne napisy su mesta, hdzez Serbej njewobaraja Serb bycz. Dzerzniy, schtoz mamy, kaz dotho so djerzecj hodji. D.

25 Pohlad do minjenoho lcta. We poslenich dnach leta stop, sluscha so, na joho najzajimawsche podawki pohladacj, so na to dopomnicz, schto je so w statnym a cyrkwinskim ziwjenju waznoho stalo. Wschelake podawki möza so potom jeno sprawnischo rozsudzics, hdyz su jich winy a scjehwki znate a tesame wozjcwja so häkle pozdjischo. Z w o n k o w n y m e r du mjez ludam i, B ohu dsak, najböle zdjerzany, wudyrjenjo w öjny, kiz we naleczu hrozesche, bu zadjewane. S m em y so na skow a spuschcjec^, kvtrez knjezerjo pschi wotewrjenju sejmow k swojim ludam ryczachu, abo pschi zetykanjn mjez sobu mejachu, je w er mjez ewrvpskiwi ludam i tez za blizschi pschichodny czas zawescjeny. T ola nazhonjeni muzojo nim aja tak stbdke nadzije a mjez knjezerstwami möcnych ewropskich krajow njeje praw a dow era, we wschelakorych waznych praschenjach su mjez sobu njepschczjcne, közde hlada swojoho wuzitka. We dwemaj krajinomaj jeno, we ju z n o w je c z o r - nej a ju z n o ra n sc h e j E w r o p je pokazuja krawne bitwy, surowoscje wöjny. Wc S p a n is k e j wojuje kral K a rlv II. hizo netko tseczc leto wo jomu pschisluschne prawa. Tesame dobycj a potom swöj lud ze sprawnym a mudrym knjezenjom wozbozicj, je joho wotpohladanjo. M öcne zadzewki su jomu na Puczu. Z a njoho ryczi jeno p r a w o, kiz ma Po stawiznach n a trö n swojich «ötcow a k ru ta w o la kaz w u sto jn o sc z, kotruz je tot wojowanju wopvkazak a kiz joho czesczi. Z bohatschimi sredkami by wescje börzy k swojim prawam pschischvk. Ale wön nim o jeno wvjvwacz z wöjskom swojoho wuja Alfonsa, kotrohoz je sebi westa ftroita we Spaniskcj k kralej wuzwolika, zo by pod joho mjenom sama knjczicz mohka. D on K arlos m a wosebje wojowacj pschecziwo tamnej möcnej liberalnej stronje, kiz je wschudjom rozscherjcna a kiz m a najböle «e wschitkich ewropskich knjezerstwach möcnych zastu- pjerjow a pschecjelow. T ale je, kotraz mkodzenca Alfonsa we Spaniskcj d^erzi, dokelz tam njecha cjerpjecj samostatnoho m uza, kiz by po zakonjach a wuczbach kschescjanstwa swöj kraj wvbknjezik a swöj lud k nehduschej mocy a slawje pozbehowak. M uzo jo, kiz blizsche wobstejnoscze spanskich wojowanjow znaja a tamnische wobstejenja njestroniscy rozsudzeja, njejsu bjez nadjije za D on Karlosa a joho sprawnu wie. W e ju z n v ra n s c h e jk ra jin je Ewropy, w Turkvw- skej pocjisnjenych skowjanskich krajinch, knjezi letstotetki dvkhv hizo njehödna njesprawnvscz. Turkowske knjezerstwo tköczi ze njesprawnymi zakonjemi a z njeswedomitymi zastojnikami kschesczanskich poddanow. Wjacy kröcj we behu czasa su so czisami wutrobicze zbehnyli, wulke wopory za swoje wumozenjo z turkowskoho Pschaha pschiujesli, cwropske knjezerstwa wo sprawne rozsudzenjo swojich skörzbow prosyli. W e ty «su wschitcy pschezjene, zo so tamnym ludam wot Turkow najwjetscha kschiwda stawa, tez to wjedza wschitcy, zo T urka z cyka zoneje wustojnoscze k knjezerstwu. nim a, zo po swojim naboznistwje kschesczanam sprawny bycj njesmi, zo jeno krajiny, kiz su jomu podczisnjene, wucyca, o zo sam pschi tym jenak khudy a skaby wostanje. Ewropskc knjezeöstwa pak njcwjedza, schto z rozscherjenym turkowskim krajom zapoczinacz. Susodnej Rakuskej je njepopscheja a pod netczischim rakuskim knjezerstwom njebychu so tez tamne ludy zbozomne czule. Möcne samostatne skowjanske kralestwo we juznoranschej Ewropje zalozicj, drje by prawje spraw na wec byka, ate czezka k wuwjedzenju. S taboscj a khudoba Turki pokaza so we minjenym lecze doscz jasnje. Zbezk kschesczanskich Skowjanvw njezamözesche potkoczicj. Horstka S low janow wojowasche zbozomnje pschecziwo swojiur njesprawnym potkoczerjam. Ewropske knjezerstwa su tez pschez k tomu wotpöskanych muzow jich skörzby pschepytacj dali, a Ruska je zjawnje w u prajila, zo m a za winomotofcj n a stronu kschesczanow stupicj a jich praw a pschecziwo Turkam zamokwjecj. B e tak Ew ropa we zandzenym lkcje psched wulkimi wüjnami, w kotrychz so sprawna wie z m je c z o m o z k a n o n a m i rozsudza, zakitana, wojowasche so to la czim kruczischo z d u c h o w n y m i b r ö n je m i, z n o w y - m i z a k o n je m i a w u k a z a m i a d o k h im i r y c z c m i. Tez wonkowna namöc bu k tomu husto na pomoc wo- lana. Njepscheczel, kiz so tak pschima, je k a th o ls k a cy rk ej a jeje zastojnicy a jeje stawy. P r u s k a dze druhim krajam do predka. Jeje wotpohladanjo je, cyrkej sebi cyle podczisnycz kaz skuzownu dzowku, wschitku samostatnoscs ji wzacz, wschu möc, kiz ma na lud, cyle zkamacs. S w ö t n e k n jezerstw o dyrbi wschitke naleznoscje tubo, tez nabozne w swojej mocy mecz. W e wuwjedsenju tutoho wotpohladanjo je Pruska w zandzenym Ižcfce wo ts i w u lk e kroczele do predka pschischla. Wjerch katholskeje chrkwje be we februaru we wosebithm pismje pruske mejske zakonje rozsudzak a swjatocznje wuprajil, zo su tamne zakonje njeptacziwe, dokelz su pschecsiwo böjskomu zarjadowanju chrkwje. T ale bamzvwa bulla je we pruskim knjezerstwje wulke

26 mjcrzanjo pschihotowala; katholske now iny, kiz bechu ju wvgschczeli, buchu khostane a biskopja maja jeje dla cjerpjecz. KnjezeLftwo pschedpokozi hizo we mercu pruskomu feitnej nowy zokon, kiz p o s ta ja, zo m a ja so d o k h o d y, kotrez p r u s te b is k o p stw a a d u - c h o w n i w o t s ta ta d ostaw achu a k o tre z ze c y rk - w in skich, w o t s ta ta w za ty c h, kubkow p schin d u, j im p schichodnje z a p o w je s c j, tak dokho donz biskopja nowym statnym zakonjam so njepoczisnu. Zakon tak njesprawny kaz tez be, bu po roolt knjezerstwa wot sejma pschijaty. Haczrunje pruscy biskopja, kiz bechu so we Fuldje n a zapvczatku hapryla zeschli, krala naleznje proschachu: wön chcyk namjetowanomu zakonjej, kotryz zawesczene praw a cyrkwje ran i a k njewuprajomnym zrudobam a muczenjam powjedze, swoje najwysche wobkrucjenjo zapowjescj, bu tola tonte zakon w meji wobkruczeny a wozjewjeny. Biskopja a duchowni njedostawaja jeno bäte swoje prjedy wuczinjene dokhody, ne tez wustawy katholskeje cyrkwje, kaz wschelake seminary a t. d. su sobu khostaue, dokelz so jim tez statne podpjery zapvwjcdzeja, haj duchowni a biskopja kaz tez wschelake wustawy byrbjachu swoje dotalsche wobydlenja wopuschczicz, jelizo tw arjenja pruskomu statej skuschachu. Wulku schkodu ma katholska cyrkej a jeje zastojnicy pschez tönte zakon, äse podarmo nadzija so pruste knjezerstwo, z tym sebi biskopow a meschnikow poczisnycz. Schtoz je jim stat wotczahnyk, wopruja radscho, hako zo bychu cyrkwi sweru zlam ali; za jich nuzne podpjery stara so luboscz weriwych. Pruska w u s ta w a dzerzi w tsjoch artiklach tez zaruczene praw a naboznych towarstwow, kiz m aja swoje z n u ts k o m n e n a le jn o s c je s a m o f ta tn je rjadowacz. Knjezerstwej bechu tele artikle zadzewki w datschim potkoczowanju cyrkwje, duz bu hizo w haprytu sejmej wot knjezerstwa zakon pschedpolozeny, po kotrymz buchu artikle 15, 16 a 18 pruskeje wustawy zbehnjenc. Cyrkej zhubi z tym praw a naboznoho towarstwa, kaz tez prawo swoje naleznoscze samoftatnje rjadowacj. W ot liberalneje wjetschiny sejma döstawa tak netto zakonje. Sczehwk tutoho zbehnjcnja waznych artiklow be druhi zakoß, kiz w schitke k lo sc h try a tu th m p o d o b n e zjen o c ^en stw a w Pruskej zakaza. W dehn krötkoho czasa byrbjachu wschitke sobustawy buchownych rjabow, knjezny a mnischa, swoju wotczinu wopuschczicj a w cuzbje sebi bruhu pytacj. T u khwilu wovsteja jeno hisch^e nekotre kongregacije, kiz mlodoscz rozwuczeja; jim bu wot ministeria dowolene, zo möza 4 le'ta dokho hischcze wobstacz. Tam ne rjady pal, kiz su jeno za wothlabanjo khorych postajcne, su pob bohtab stata stajene a möza tat dokho wobstacz, donz so pschez kralowski. wukaz njezbehnu. Pschez zbehnjenjo klöschtrow o wupokazanjo jich sobustawow bu tubej w Pruskej wschetaki cjekny a buchowny wuzitk wzaty. Tez w prjebawschich lstach bawane, cyrkwi tak schkodniwe zakonje buchn z kratosczu nakozane. B i skopja a meschnicy buchu wschelako khostani. Dokelz so pola nich niczo k cjazanju wjacy njenamaka, buchu bo jastwow tykani a ze swojich zastojnstwow wotsadzeni. M jez biskopami najdleje czerpi hrabja L e b o c h o w s k i, kardinal a arcbiskop w Poznanju, wot februara je hizo w jastwje. Biskop z T r i e r a bu posteni dzen leta 1874 z jastwa puschczcny. Biskop B r in c k - m a n n z M ü n s t e r s je le'tsa swoje khostanjo w ja stwje zapokuczik. Biskop M a r t i n z P a d e r b o r n a bu tez swojoho biskopskoho zastojnstwa wotsadzeny, a dokelz so jomu njedowoli, twjerdziznu Wesel, kiz be jomu po pschitratym wjacmösacznym jastwje k pschebywanju pschipokazana, wopuschczicz, zo by po lekarjowej radje kupjele k wobkrucjenju strowoty wuziwacj möhl, je sam do wukraja czeknyk. Tez biskop D r. F ö r s t e r bu psched nlfchto tydzenjemi swojoho biskopstwa w Pruskej wotsadzeny. Tonsam y pschebywa w Jo han nisberku, w rakuskej Schlezynskej. Tsjo druzy biskopja Pruskeje budza w krotkim tez wot najwyschschoho cyrkwinskoho suda w B arlin je sudjeni, tez na nich sprawnischi wotsud njeczaka. Arcbiskop w Kölnje hizo bu napominany, zo by so biskopstwa sam wotrjekk, je to prenja kroczel k wotsadzenju. W cykej Pruskej pschesczeha so katholska cyrkej wot knjezerstwa, kiz ma pschi tym wotpohladanjo, ju wot wjekcha. wot bamza dzelicj a sebi ju cyle podczisnycz. Sw oje sredki je netto stat nimale wschitke nalozak, cyrkwi je wjele zeschkodjak, swojim poddanam wjele kschiwdy naczinik, ale swoje wotpohladanjo njeje dosahnyk. Cyrkej je samostatua a njebudje so njesprawnym zakonjam podczisnycz, dokelz by z tym pschestaka Khrystusowa cyrkej bycz. Podobne pschesczöhanja mejesche cyrkej tez w J t a l - skej a R a k u sk e j pschetracz. W e wobömaj krajomaj je nuza wo pjenjezy; w Jtalskej buchu tohodla tez kloschtry zbihane a zamozenjo w ot knjejstwa pschetrebane, w Rakuskej pak buchn wulke dawki na cyrkwinske kubka a dokhody polozene a tez hewak wschelake zakonje wuradzene, kiz cyrkwi swoju samostatnoscz woznu. W J e n d je ls k e j pschibjera nahladnoscj katholskeje cyrkwje, wosobnje pschez wobwrocjenjo slawnych, wuczenych a bohatych muzow ke katholskej wernosczi.

27 W zanbjenym lecze twarjesche so tam we wschelakich belach kraja na dvbo 12 nowhch cyrkwjow, wjacy klöschtrow za wnichow o knjezny. Pschecy lepje so spöznawa, kak wulka kschiwda je so w Jendjklskej katholskcj cyrkwi w poslenich 3 letstotetkach staka. W ' Jendjelskej ntöje so katholska cyrkej rjcnschich czasvw nadzijecz. F r a n c o z s k a je jeniczla wjetscha rcpublika w Ewropje. Pod m udrym wjedzenjvm swojaho netczi«schvho pschedsydy zija ji ranh, kotrez bechu pschez rnćjnu nabite. Wschelake politiske strony zbehaja drje so. o bychu rady druhe knjezerstwo widzeli, wulki b el zada za Napoleonvwym synom, druhi zas za jenym potomnikom prjedawscheje kralowskeje swöjby B ourbonow. T o la netto runje nim a zana strona nadjiju, swoje zadanja dopjelnjene widzecz. Nabozne ziwjenjo so rozscheruje a wobkrucja, knjezerstwo podpjera cyrkej a nowy schulski zakon wudjela katholskej cyrkwi prawo, I samostatne wyschsche a nizsche schule zalozecz a wjescj. A cyrkej nakoza tez jara pilnje tcle prawo, weriwi a biskopja pschinjesu bohate wopory. Nabozny buch francozskvho lud» wvpokazvwasche so tez letsa pschez wobdjelenjo na cyrkwinskich processionach a pschez podpjcranjo swj. wütca a druhich cyrkwinskich naleznosczow. W e wschitkich wulkich pschemenjenjach stvji twjerdze kaz skaka w jerch katholskeje chrkwje b a m z P i u s I X. spodziwnje root Bozcje pschedwidzvwnoscze w wysokej starobje zakitany. Z podaczon, do Bvzeje wole znjese wschu kschiwdu, kvtraz je so jomu wosebje w poslenich letach wot italskoho knjezerstwa staka. Z doweru na pomvc B ozu wjedze wön swjatu cyrkej z krutej ruku. B u jomu swetna möc njepscheczelscy wzata, joho duchowna bu po cytym katholskim swecje czim möenischo wobkruczena. Z a to swedcza joho rhcze, joho pisma, joho pschikaznje, kotrez so speschnje rozscherjeja, kcdzbnje czitaja a wobkedzbuja. Lötsa be jomu B ö h tez wulku hnadu doczakacj bat, zo mözeschc jubilejske leto za cyke kschcscjanstwo wotewricz. Dyrbjachu so zrudnych wobstejenjow bin, kiz w Romje knjeza, wonkowne swjaztocznoscje pschi wotcwrjenju a traczu jubilejskoho leta wuwostajicj, modlitwh wcriwych cykoho sweta su we-,!fc e czim nutrnischo w pröstwje zjednosczili: T ön knjez zbzerz a woziw joho, sczin joho zböznoho na zemi a»jepodaj joho bo mocy joho njepschccjelow. Z a nasch wötcny kraj zapocza so leto zrubnje. 9. januara rozscherjesche Po cykhm kraju njewvczakoioana powjetz^ wschudzom werne wvbzarvwanjv a we putrvbach kvtcholikow hkuboku zrudvbu wubudzejo, potojefci, zo je knjez b isk o p a ta c h a n t L u d w ik F o r - w erk wjeczor 3/ januarja po krötkej boloscziwej khorosc^i, zböznje wumrjek. T ale powjesc; zrub i wschitkich czim hkubscho, dokelz mözachmy po joho starobje a dotalschim namakanju westu nadziju mecz, zo hischc^e wjele löt jomu bowerjenej biöcesy powjedze. Äiimale 8 mesacow czakachmy na joho nastupnika julija wuzwolichu lanonikojo Bubyskoho tachantstwa jenohlösnje wysokobostojnoho k. F r. B e rn e rta, kiz be wot s. wötca hizo na zapoczatku toho mesaca za japoschtolskoho vikara pomjenowanh, za tachanta a orbinariusa za Luzicu. W ön je 4. hapryla 1811 w Grafensteinu w Czeskcj robjeny, we l k möschnikej swjeczeny a skutkujc wot leta 1840 jara spomoznje a swernje w Sakskej. B ö h chchyk joho w nowych ta t waznych a cjezkich zastojnstwach ze swojim bohatym zohnowanjom wjele let pschewobzecj. S m jercl zabasche Pak tez brühe wopory mjez bu- chownymi Luzich. 16. merca wumrje mloby buchowny, knjez B r u n o F r ie d e! kapkan w Seitenborfje a 2 0. junia miny so po bleschej khoroscji! wulkej zrubobje swojeje w osaby, swojich krejnych a druhich pschechelow za- sluzbnh k.fa ra r J a k u b N o w a k w R abw orju. Joho spomozne swebomite skutkowanjo w cyrkwi a wuczerni, joho pscheczelne towarschne samotnoscjr wobkhowaju jomu czesc^owne a bvkhe wopomnjeczo we joho wosab e a pola wschitkich, kiz su joho znali. W kiöschtrje O ssek u w C W e j wumrje 14. julia wysokobostojny knjez J u r i j A r n o l d W e r n e r, robz. z Dubrjenka pola Kulowa. Tez joho smjercz zbubzi wernu zrubobu mjez S e rb a m i, dokelz be njebohi közdoletnje w Krupcy hako lubowany spowjednik a predat swojim serbskim krajanam k sluzbje byl. Z a wosyroczenu Radworsku wosadu bu 1. augusta nowy fara r knjez H a n d r i j D u c z m a n, kiz be tam nim ale 14 let dolho hako kaplan pilnje skutkowal a doweru wosadnych sebi dobyk. Nowy schulski zakon mejesche Prenje leto placziwoscz. F a ra rja m, kotsiz su dohladowarjo schulow a pschcbsydojo schulskich pschebstejiczerstwow, pschihotuje drje wschelake nowe bzeka, bzerzi Pak jim z tym möcny wliw na wjedzcnjo schulow a kschesc^anske wotczehnjcnjo wosabneje mtoboscje. Chrkwinske ziwjenjo a nabozne zmyslenjo naschoho serbskoho katholskvho lubu bud^r tez wesczc wschitke strachi wotwobroczicz, kotrez nowy zakon civilne man- djelstwo nastupacy we sebi zdzerzi. S w ernje postuchajo n a hlös cyrkwje, njebud^e so nichtö zwericz, bjez jeje wole a voiobnowania bo manbielstma ftnuiri T T.

28 Kotry howjazy sköt je za nasch burski lud najwuzitmschii Zwjetscha wschitkim ratarjam je znate, zo bu hizon psched dlejschim czasom na ratarskich towarstwach rabzene, zo by so stary krajny howjnzy sköt z wosobnischim cuzym wumenil abö tola nameschak. Z toho lubjesche so wjetschi mlöczny wuzitk. Wjetschi kublerjo a tez mjenschi su to zwjetscha wschitcy czinili. Tez ja* ) sebi zamyslich, zo so tomule pokraczcnju pschizamknu. Njechach bo zaby wostacj, hbyz so tat wjele wo wuzitku tutoho pschemenjenja ryczesche. Kupich sebi (je to netto hizon 4 0 let) nekotre alg a w sk e howjabla, kotrez tehbom naj- wjetschu khwalbu böstawachu. Z a to wotstronich neschto krajnych howjablow, kotrez bčdj wot swojeju starscheju z kubkom pschewzak. B örzy pak so, kaz tez nekotryzkuli bruhi ra ta r, bohlabach, zo maja algawske kruwy rjany mjasnh tw ar. T ola reznikam abö wjele böle tym, kiz mjaso kupuja, njechasche so tele mjaso prawje spobobacj, bokelz ma malo juzki a hrubu libu a njcje tak bobre, kaz wot krajnych kruwow. P o c e= leczu algawki berje, ale krötki czas beja, steja bokho bjez bojwa. Z cyka bha su algawki rjany sköt, kormja so löhcy, m aja hubjensche mjaso a mlöczny (a butrow y) wuzitk je snabnischi, byzli pola krajnych kruwow. Toho bla buch» börzy zahnate. N a to pschinbje h o lla n b s k i sköt, z kotrohoz so wjele wuzitka lubjesche. Besche to rjany sköt, bejesche lepje hacz algawske a krajne kruwy. Ale tez pola nich so wulke njebostatki pokazachu. Dawachu mnohoscz mlöka, ale mlöko bösche zibke a bawasche malo smjetany a butry. H aj, kaz twarozkarjo wobkrucjachu, njeje tele möbre mlöko tez k twarohej a twarozkam khmane. Wysche toho nakhila hollanbske howjabko k njeschwarnym, natykniwym, njezahöjnym khorosczam, kotrez pscheb 4 0 letam i pola n as ani po mjenje znate njeböchu. Krajny sköt mejesche tez swoje khoroscze, wosebje hbyz besitze pschez zhmu hubjenje wubzerzany; tola so löhcy wulekowachu a njebechu natykniwe. Cuzy sköt je nam nowe, cuze khoroscje pschinjesl. K tomu m a so pschispomnicj, zo hollanbske skoczo swojoho sylnoho tw ara a wulkoho ziwota (kutla) bla wjele wjacy picy pschetrjeba, byzli krajna kruwa. Zerje za bwe, beji a bawa butru berje za jenu krajnu kruwu. Tsec^e kruwy bechu je n b je ls k e. Te su wulke, *) TutLn nastawk je z pjera jerbskoho bura. mjasne, kormja so berje, ale jich mlöczny wuzitk*) je snabny. Najnowische su o lb e n b u rg s k e. Kaz je skhschecj, czini so z tutym i neschto lepje; ale butrowy wuzitk tola tat wulki nim aja, kaz nasche stare krajne kruwy. Nascha stara sakska krajna kruwa pschecy najwjacy butry bawa. Hbjez je berje wubzerzana, bawa za tyb^en 3 4 kany butry, mjez' tym so cuze kruwy wjele pschez 2 kanje njebawaja. Schkoba je, zo skoro nihbje wjacy staru krajnu kruwu njenabenbzesch; pschetoz skoro wfchubzom je wona Pak cyle zahnata, pak pschez nameschenjo z cuzymi pschemenjena, to reka, nie porjcbzena, ale pokazena. Z bawnoho nazhonjenja byrbju prajicz: cuzy howjazy sköt je za maloho ra ta rja nie jeno schkoba, ale j njezbozo. Pschetoz maly ra ta r ma sköt mlöka, smje- tany a butry bla. Kormicj jün njemöze, bokelz nim a tejko zornoweje abö zeleneje picy, kaz wulcy kublerjo to (z palernjow, piwarnjow atb.) zwjetscha maja. Lzi ; swoje (byrnje cjenke) mlöko bo mestow abo twarozkarjam pschebawaja a wuwikuja z toho rjany pjenjez a mözeja, bokelz po wazy pschebawaja, tez z mjasa najwjetschi wuzitk wuczahnycz. J. K. *) Wschudzom styschana skdrzba, zo so mało butry nadzeta, ma swoju mittu nie samo wo njeptödnoseji abö njedostatkn ze«, leneje picy, ale wosebje w tym, zo skoro nichtö wjacy krajnu i kruwu nima, ale cuzy, za naschn krajlnu so njehodzacy^sköt., S u l t a n. M jeno S u lta n " je we Serbach bosc; znate a rozscherjenc njeno; tola wo tych njecham tuby powje- j bac^. Wobroczam kebzbnoscz na toho S u lta n a, kotryz 1 we Konstantinoplu bobre bny wuziwa a pschi tym swojich zastojnikow, pobbanow, wosebje kschesczanow breje. - W o tutym S u lta n» czasopisy sczehowace Pisaja. j S u ltan o w a müc je njewobmjezowana, bjeze wscheje zamlowitoscze a bohlaba. Z an a wurabzowaca zhro- j mab^izna joho poruczenjam mjezy njestaja. W ön so j njetrjeba nikoho wo rabu praschecz, ale czini a poru- ; cza, tak berje abo hubjenje hacz schto rozemi. We joho rucy je najsamostatnischa, zakonjebawarska, subniska o wukonjaca möc. M uselm an (T urka) p raji: S u l- tan sczin bozi na zemi." S u tano w a kaznja je za«j Ion." Tejle mach runaja so tez zwonkowne wopokazma, z kotrymiz jomu lud (nizcy a wosobni) swoje pocze.! sczenjo wozjewjeja. Z cyka wön zrebka hby koho pscheb

29 so puschczi: sobustawy knjezerskich swöjbow, pöstancojo a najwyschschi zastojnicy druhdy tele zbozo döstanu. Tschepotajo blizi so Turka sultanowomu hrodej. T am dyrbi zwjetscha nekotre hodziny czakacz, prjedy hacz pschistup döstanje. Pschekrocziwschi pröh jstwy, hd^ez S u lta n pschebywa, stupi so k scjenjc, polozi rucy nakschiznje na czclo a pvlhili so nanajhkubscho a wostawa pokhileny stejo. S u lta n e j njesme bo woczow pohlabacz, lebym zwazi sebi skrabzu na njoho pohlabnycz, hbyz S u lta n z nim ryczi. N a közbu rycz sultanowu wotmkowi so z turkowskim postrowjenjom: jeb^e z prawej ruf«wot huby na czoto. Pscheb S u ltan o m nichtön sebzecz njesme. W uw - zacjo je, hbyz S u lta n cuzoho wercha abo prynca k blibu pscheprvsy. Tehbom su tez ministrojo pschitomni a sebja, ale to tak, kaz bychu na stölcowej stronje wisali. Hbyz S u lta n zjawnje so pokaza, njepoftrowi wön nikoho a nichtön njesme joho postrowicz. Küzby na pucju zastanje a wostanje k zcmi sklaczeny stejo. Abbul-Aziz, tak netczischi S u lta n reka, njemöze zanu bruhu rycz, hacz turkowsku. Rjenje pisacj wön möze a to we joho krajach hizon za wulku wuczenosctz pkacji. S ultanow y hröb so bo bweju bjelow bzeli: Harem (zvnjenc), hbzez joho zony*) bybla, a salam lik, hbzez muzske sluzownistwo bybli a hosczo pschikhabzcja. S w öj zvnjenc (Harem) S u lta n zwjetscha bopolbnja srjeb^ 9. a 10. hobj. wopuschczi a wröczi so tam wjeczor Po 9. hobmach. S w ojim komornikam, kotsiz m aja rano stuzbu pola njoho, pokazuje so we ja ra jenorej b ra sse: betn czapku na hlowje, z bosy nohomaj we mjehkich toflach, bokhu a slebornu rüziczkatu pisanu suknju wobleczeny, spody kotrejez je we spöbnich kholowach. Joho snebanjo je bohate, bokelz S u lta n e j berje stobzi. W on pschech sam za so je; tola steja komornikojo nazbala, kotsiz byrbja jomu blaby a tiefst z mesta powjebacz. We swojej mlobosc^i besche Abbul-Aziz njebojazny jezbnik a lubowasche hontwu a ryby lowjenjo. Netto pak je so wschech tutych wecow wostajil. N a konja so jeniczcy hischcze synje, hbyz chce so bo moscheje na moblenjo pobacz. Z a to ba sylnikow, boran y, honacze mjez sobu wojowacz. Pschi honaczich wojowanjach ba wön najsylnischomu swoje mjeno. D ruhe *) Turkojo smedza sebi telko zonow djerzecj, kaz so jim shodoba abö kaz wjele mözeja jich zeziwicz. böstaitu mjeno toho abö tamnoho wercha. We tutych bitwach byrbi sultanowy honacz bobyc^ a bostawa za to czestne wuznamjenjenjo. Abbul-Aziz lubuje wobrazy, wosebje bitwy. N ajböle so jomu tajke spodobaja, hbzez Turkojo Rakuskich zbija. Ale morwoho Turki tam njesme wibzecz bycz, za to pak cjim wjacy Rakuschanvw. We prjebawschich letach besche Abbul-Azizowe wjeselo, so ze swojimi komornikami bics a mjetac;. W e so, zo dyrbjesche S u lta n nie jeno bobywacj, ale tez sam storki a praski wubzelecz. Czim böle so Pschecziwnik mjetacs a storkacs basche, csim wysche stejesche we S ultanow ej hnabje a bu k najwyschschim zastojnstwam pozbehnjeny. Közby kraj m a swoje waschnjo a S u lta n chce tez swoje tryski mecs. Dwanacze Ut pozdzischo. We lecje 1863 wopyta J u rij, kral hanoverski, ze swojej swöjbu klöschtyr weczneje m oblitw y"*) we Osnabrück«. Biskop P aw o l powita kralowsku swöjbu a pschebstaji knjczny, prajicy: Kralowska majestoscz! Kaz m aja kralojo zemje pscheb swojimi hrobami wobnjo a to noch straz, wubranu z najsylnischich mkobzencow kraja: tak ma tez kral kralow kajku straz wobnjo a w noch. S lab e knjezny, kotrez su so sweta wotrjekle,1 m obla so tuby pscheb bozim w vltarjom wobnjo g w nocy za wschitkich lubzi, wosebje tez za waschu kralowsku majestoscz a za cyky kralowski born. K sylzam hnutej pschimnhschtaj kral a kralowna wjerschnicu klüschtra za ruku, bzakowaschtaj so a wuprosyschtaj sebi tez za balsche moblitwu knjeznow. Kralow na poruczi wosebje tez wosebje swoje bzeczi bo jich paczerjow. Dwanacze let pozbjischo we septembru 1875 klepa so knjezerski zastojnik bo burjow tohosamoho klöschtra a pschepoba wjerschnicy pismo, zo byrbja knjezny hacz bo 2 0. oktobra toho leta klöschtyr wopuschczicz a zo ma policajstwo porucznosc^, za swernym bopjelnjenjom tuteje pschikaznje hlabacj. Tak so czasy pschemenjeja. *) Knjezniske klöschtry tutoho mjena maja mjez druhiml winwatoscjemi tez nadawk, wodnjo a w nocy najswjeczischi sakrament z modlenjom «zescjowacj. Stajnje mataj tam dwe knjezitjc Psched bozim cjktom swjatu straz. K c;vmtt so stnzbak tez hodzi. Pscheb neschto letam i wumrje w Kölnje (pschi Rheinje) czesczomny mischczan, kotryz mejesche «e

30 swojej poslednjcj khoroscji wjele öolosczow pschenjescz. Woslepjeny duchowny Huklenbroik joho na khorym kozu wophtowasche a pröcowasche so, zo by joho k sczerpnosczi pschiwjebk. Thdzen bo smjercze wopuschczi khoroho sczerpnoscz cyle a meschnik mejesche swoju nuzu, zo by joho we joho boloschach zmerowak. Mjez bruhim i wecami rabzesche jomu, zo by, hbyz joho boloscje pschim a ja, sebi zasy a zasy p ra jil: M ischtrje bubz jeno hischc^e khwilu scjerpny. Skoro bubje wschitko zapkacjene." Tele slowa so khoromu spobobachu a wön flubt, zo chce sebi to bo pomjatka wzacj. Z a nekotre bny pschinbje meschnik zasy k khoroim. Lebym besche so synyl, zastyscha, kak blizko tjoho muz pomaku prajesche: M ischtrje budj jeno lischcje khwilku sczerpny. Skoro bubze wschitko zailaczene." P o krötkej khwili skyschcschc tele slowa asy, a tak bäte, tsecji, schtwörty kröcj. Ze spobzioanjom so meschnik woprascha, schto m a to na sebi. khory wotmlowi: T anm e wasche skowo so m i jara Pobobasche, ale we wulkich bolosczach pozabywach, sebi r prajicz. Toho bla sym sebi sluzbaka wzak a ba«tarn jomu na bjett to te r, zo by mi közde pjecz minttoto tamne slowa prajil. Pschez ' tp je mi wjele üzo, moju boloscz znjescz." t Prözdua kolebka:. M u z, kiz raby pozbje w nocy' bömyj khobzesche, mejesche swoju lubu n u z u, sebi nekajku wurycz wuyslicz, kotraz by joho pola zony zamlowika. Pschez joho zona njebe'schc najlepscha,..j u n u jomu zbowna wysliczka pschipabze. Hby^ besche zasy poze bomoj pschischok, bzeschc jara nijclczo stupajo my pucj k kolebcy, kotraz w komorje stejesche. ocza jara nutrnje kolebac;, zo 'by sebi zona myk a, zo je na bjiscjvwe plakaitjo ^ ta n h k a so k lebcy synyl. Pjecz minutow njebesche hischcze so«a a l, zawoka zona na njoho: L ezcm v do koza,»ry kazako, a njekolebaj prözdnu kolebkü. la mje we lozu.". Hanka je Najwesczischi pucz. J a r a kebjbny a bojazny spisowar nekajkoho czaso- 'a so jara hladasche, zo sebi z njcwe'rnymi powjeemi njeby njeluboznosczow naczinik. Ju n u rekasche, je minister B. K. wumrjck, ale westoscj hischcje mejachu. Nasch now inar to takle wozjewi: Nekotre nowiuy pisaja, zo je minister B. K. wumrjel. brühe zasy p ra ja, zo je hischcze ziwy. D önz weste powjesc^e wo tym njezmejemy, rabzimy naschim czitarjam, zo njebychu ani to an! tamne w erili." J. 8. Schtö je w domje knjez! M ubry zortnik powsny cyly kruch pökcza na meschcjanske wrota a napisa, zo möze sebi pölcz wzac^ muz, kotryz sebi wot zony niczo poruczecz njeda. Ludzo tam nimo khobjachu, czitachu pismo a bjechu bäte. Pschinbze tez wjesnik, hrabny pölcz a chcysche wotencj. T y, czakaj, hbze chcesch z pülczom?" zawoka zortnik za itim. T ö n jeno tomu skuscha, kiz je w swojim bomje z knjezom." R unje toho bla sym sebi jön wzak", wotmlowi wjesnik. D h a sebi jön bo kapsy tykn. J e to zawibzerjow b la ", kazasche zortnik. B ö h zw arnuj", bjesche wjesnik. S chto jeno by moja zona prajila, hbyz bych sebi njedjelsku suknju z tucznym zamazak." Zortnik prajesche: Jo w z pökczom! T y njejsy boma z knjezom." Hudancjko. Wojerski wyschk mejesche schtyrirüzknu wezu (törm ) pschecjiwo njepscheczelej wobarac^. W ön swojich wo> jakow tak rozestaja, zo besche jich na közbej stronje weze bjewjec^ wibzecj. Ale w nocy jomu schtyrjo k njepscheczelej cjeknychu; ale wyschk zbytnych tak rozestaja, zo besche jich na közbej stronje zasy bzewjcc; wibzec^. R ano skhorjechu schtyrjo. ale wyschk sebi pomhac^ wjcbjcsche a rozestaja strowych tak, zo njepschec^el na közbej stronje bjewjccj wojökow wib^csche. Popolbnju so wojowanjo zapocja a wyschkej buchu schtyrjo wojacy zatseleni, ale njepscheczel so bjiwasche, hbyz börzy na to zasy na közbej stronje bjewjecj wojakow wibjesche. W nocy jomu nje«pschecjel bwej wojakow popabny, a tola be rano zasy na közbej stronje bzewjecz wojakow wibjecz. Netto so prascha: 1) kak wjele wojakow mejesche wyschk Pschi spoczatku? a 2) kak je jich najprjeby a po közbym schkobowanju wokolo weze rozestajat?

31 Wulki nol W e wöjnje pschindje njewustaty wojak k burej na hospodu a csisny naht mjccz na blido, hdzej besche hizon wobjed pschihotowany. B u r bezesche ze jstwy, a pschinjese hnöjne widky a polozi je na blido prajicy: S chtöz chce z wulkim nozom jescj, trjeba tez wulke widliczki." - Wojak zane hkuposc^e wjacy njeczinjesche. J. 8. Kak prawje cjiuiczd Paduch bu sadzcny, dokelz besche so na kranjenjo n u ts lamak. B ö rzy wön z jastwa cjekny, ale bu popadnjeny a dösta pschidawk k swojomu khostanju. Hdyz bu jomu zasudjenjo wozjewjene, woprascha so sudnik, hacz m a schto k tomu prajicy? Paduch rjekny: M o ji knjeza, wam je czezko praw je czinicz. Hdyz so nuts tam am, mje zasudzicje, a hdyz so w o n lam am, mje tez zasudjicze." J. 8. Cjeladnik a hospodat. W otroczk: D raczina to je a zenje zadyn m er. Ledom je so leczo m inylo, dze dzclo zasy wot zapoczatka a dyrbi mtöczicz a wusywacz; w zymje a lec^e ro b o t«!'' B u r : M i so tez tak dje. Lödym sym pjenjezy za zito d ö stat, dyrbju je zasy na mzdu wudawac^. D rjew o a jesc^ tez darmo njeje. W zyutje a lec^e pkacjenjo.", Schpatny wuberat. Schcsipakec M a tij möjesche ja ra woboznu zonu, kotrej; zenje niczo prawje czinicz njemözcsche. Ju n u pschinjese sebi -nowy zwörch na kozuch domoj. Z ona swarjesche a rjekny: T y sebi tola Pschecy najhubjensche wubjerjesch!" H a j, praw je masch, K h ata!" wotmlowi M atij, tak je so mi tez z tobu zeschko." J. 8. Kak daloko je naleznoscz wotmysleneje cyrkwje w Serbach^ W o tym pvwjeda Katholski Posol közde leto, hdyz je so zhromadzizna wubjerka dzerzata a zapisuje wot leta 1870 w közdhm czisle, schto je so z nowa dariko. Poslenje 24. czisko 1875 pvkazuje 2 3,1 1 0 markow 71 pjenjezkow. K tomu je w knizkach czislo 2 8,5 06 (Storcha-Tscharnitzer Kirchenbaufond, n ur gegen D e kret zu erheben) hacz do 1. novembra t. l. közde pol«leta zapisaneje danje hizo 3,5 8 9 m., 29 p.; duz m am y z cyka 2 6, To je nahladna summa 1o nadzijamy so, zo budje dale pschibjeracj. Pschetoz sobustawy wubjerka pschi pschileznoscji, wosebje^tez pschi testamentach na nasche wotmystcnjo kedmoscj druhich wobroc^eja. A k tom u je najwaznische, zo chcedza Czorneczenjo a runje tak tez Bacjoncjenjo trebne Polo za cyrkej darmo wostupicz. N a wschech Swjatych je deputacija wubjerka po porucznoscji poslenjeje zhromadjizny hnadnomu knjezej tachantej k. Francej B ernertej zbozo pschala a jomu wobschernu rozprawu wo dotalnym skutkowanju wubjerka, nad sotrohoz pokladnicu m a tachantske konsistorium po statutach zakonski dohlad, napisanu pschepodaka. Tez je depu tacija bjez druhim prosyka, zo by hnadny knjez znajmjenscha pschichodne leczo wusudzicz chcyk, hdze dyrbjaka so nowa cyrkej twaricz po naschim statucze, hd^ez stcji, zo so tajke postajenjo ordinariusej (t. r. tachantej) zawostaja we dorozymjenju z tymi, kotsiz su pschi dzelenju khrosczanskeje wosady (kaz je so to pschi wotdm enju wotrowskeje wosady psched 100 letami stako) «obdzeleni. Hnadny knjez chce tohodla w naleczu z pomocu wecy wustojnych a njestroniskich muzow te wazne praschenjo na mescje samym pschepytac^ a wusudjicj. N a dotalnych zhromadziznach wubjerka su za BacHon eventualnje chlosowali: B acjon, Haslow, Wutokczicy, NowyLuscz, Banecy, Lahow, Strözischczo a trochu zdaleny Zare'cz; za Czornecy Pak: Czornecy, Libon, Czeschkecy a Pozdecy; jenoz Sulschecy hkosuja za prenje kaz za druhe. M y tudy pschi pulcze nochcemy rozsudzecz a njewustupujemy za jenu abo druhu wjes, hdjez by pschihotowana cyrkej najwuzitnischo a najlepje stala. Jenoz wospjetujemy, schtoz su nom druzy prajili (haczrunje tej woboje samt znajemy) za Czornecy abo za Baczon. Z a BacZon rhczi: 1. je wjetscha wjes, 2. lezi pschi lepschim puczu, 3. tam bychu z dale dele a böle k ranju lezacych wsow blize m eli, hdjez su huscsischo mjeüsche wobsedm stwa^na kup abo na pschcdan. Z a Czornecy ryczi: 1. maja schuln, 2. leza w srjedziiije dotalneho schulskoho wokrjesa, 3. maja z ty m i, kiz za nje hlosuja, wjacy burskich kublow a dawkowych jcnoscjow. Schtöz löpje we, njech do Posoka napische! M. H.

32 Ä Kak dolho domjaey sköt nosy. CzaS wuridze. P f c h i f p o m n j e n j a. konje: frutot): tootocb, kozy: ftotüje: 48ipdz.4d. 40 tpdz5d. 22 tydz, 17 tydz.ld. abi abi abi abi 340vnöw dnöw dnöw dnöw ( ). ( ). ( ). ( ). l. januara decbr oktbr junij hapr. 5. meje ttoti jan julij februara 10. jan. 16. nov. 8. julij luitij l.b ec m e rra febr decbr aug junij 4. julij merc 5. jan h a p rh la merc jan fcpr julij 3. aug febr rneje hapr febr oft aug. 2. fept merc rneje ju n ija 10. rneje 16 merc 5. nov hapr junij oktbr. 7. -

33 Kak dokho domjach sköt nosy C zas wundze. Pschispomnjenja. t konje: 48tydz.4b. abö 340 dnöw ( ). kniw h: 40tt)tj.5b. abö dnöw ( ). wowey, kozy: 22tt)bj. abö dnöw ( ). sw in je: 17 lydz 1d. abö dnöw ( ). 5. ju lija 9. junij 15. hapr. 5. decbr. 1. not) meje julij augusta 9. julij 15. meje 4. jan. 1. decbr junij aug septbr. 8. aug. 14. junij 3. fcbr. 31. dec jan julij sept oktobra 7. frpt. 14. julij 5. merc 30. jan fcbr i aug oktbr novbr. 7. oktbr. 13. aug. 4. hapr. 1. merc! ! ! sept noti decbr. 6. not). 12. sept. 4. meje 31. merc hapr oktbr decbr junij i

34 K avi' toi. Mark. 3 P r. letnje?cent. mes. Danjowka, abö wuliczbowanjo letneje a mesac^neje danje. 34 P r letnje M. np. M. np M. np. i i * 3} Procent. letnje mes. M. np. IlM. np. 4 P letnje M. np rocent. mes. 4 } P rocent.! 5 P letnje mes. I letnje -ocent. 1 mes. M. np. M. np. II9JZ. np.>m. np. I'tit np. 5} Procent. letnje [ mes. M. np. fiuř. np. K apital. Mark. 1! 3 i } 4} 1 ] 5 TZ! 3} ii 1 2 i 6 i 6 f A 7 T2 8 ' I n U 3 I 9? } z } >z 15 1} Lös i f l 1 3 } i 14 16! i i! 18 i i j H 1 6 j^ts 17} i i t 20! l f! 22} 1-1 j 25 2? ; 27} 2h U iz 24 2 j 27 >i i 23z 1 4 I 24} j 2}} 28! 31} 2 35 o u - r r 38} 3/ ! 2 t } 44 3} z } 2 S } H 45 3} 49} z 33} 2 35 : 2 } } 40 3} 45 3} 50 4} 55 4-fj z 36 f 3rV 38}! 6 A 44 3} 49} 4} 53' 60} 5 /, } 42! 3} } z H 43} } 3 } 52 4} 58} 4} } 5 zz } , z } 70' 5} 77 6A H } 4! } H 7 j 6}.82} 6 } } f 64!? f 72 ö 80: 6! ' H 5 6 } *44 59} 4}} 68 76} 6z 85 7 Ti '93} 7 } f »}! ö l 90 7} 99 8z } V* 66$ 5}} 76 6} 8 5 f Vf 95'! 7 } 11 4 i 8}! } 70,80. 6 } 90 7} 1 8} } z 70, 5} 73} 6} 84' } 7} l 5 8} 1 15} 9} } 6 } 77 6 Yi ;8s ' 7} 99 8} } Tv H 7 6 f 6t78 80 \ 6 } } 92! 7} 1 3} 8z t7ž 1 26} io-h } 8 4, 7 96 ; i 20 io l o z 83} 6 }} 875 U-s L i } n 1-25 tü r j l 3 7 } U ł! f 7 f 91 7 /x l 4' ; ! z U tz z 90 7} 9 4 i 7 i 1 8; ; } 10} u t z } n 9 3 j 8} 112, JJl } I 40 u } ! : 7z 9 6 } f } } 10z 1 45 L2t 2 l /, 2.» I 7 i 1 8} } U t } } H } } } 180! 15 2 I 16} } a 1 66} 13} t s 2 16} 2 25!.18! ! }} } } 2 40, } } z 2133} 19} / ; 2' 80 23} i 26} 3,50 29} } } } } 3 6 0! } } o! 22z } i 3 3! } } 90, Z } 4 3 3} i } } 7 58} } } 11 91} } } i i 1 2 i 15 j } ' 1 l l } 14 1 lö s 16. [3 3 } I 6 6 } } } 1 38# l 45} 2 [ 6 6 } 22 50! } 25 8 } } } 21 t i! } } } } (20} } } 32»66} } } } 36 'j Ii } } } } [ } } 5 77} } 80 t>66} } }

35 Serbske knihi a pisma. W nowschim czasu je so wjacy knihcw a pismow za katholskich Serbow pisato a czischczako, dyzli hdy prjedy. S ecb ma netto pswileznoscz, wjele wecow we swvjej maczerskej ryczi namakacz, kotrez su k spokojenjn swojich dudwwnych a czasnych potrjcbnosczow spomozne. W sczehowacym zapisku namakasch rjanu zberku, z kctrejez inoze sebi közdy po spodobanju wuberacz. a) Dospolne paczerske knihi. 1) Dobre semo na pwödnu rolu. Powutzacze a modlerske knihe za katholskich Serbow. Jakub Kuczank stronow. V III. Pkaczizna 2 mark 25 np. 1 ras. 5 0 np. 1 rat. 2) Hwezda. M odlitna knizka za katholskich kschesczanow. Handrij Dnczman stronow. X V I. Pkaczizna 1 ras. 8 0 np. 6 0 np. 3) D nchow na B özow n ja svvjateje M arije m aćerje božeje a přecy čisteje k nježn y. Handrij D uĕm an stronow. VIII. Pkaczizna: W rjanej wjazbje 6 rat. W srenej wjazbje 4 mk. 2 5 np. Leschita 3 ras 5 0 np. b) Knihi za kschesczanske rozwuczenjo a poboznoscz. 1) Iezuö, nasch wnczek, schkit a tröscht ro sinjerczi. Predowanjo wot Petra Duczmana ( ). Wndak Handrij Dnczman stronow. VIII. Pkaczizna 15 np. 2) Jutrowna sween. Rozpomnjena wot Handrija Duczmana stronow. VIII. Pkaczizna 1 0 np. najzböznischeje knjezny 3) Rö^owc z rozpominanjemi a modlitwami. Handrij Duczraan stronow. VIII. Pkaczizna 2 5 np. 4) Sw jaty Wötczenasch, wukkadowany w prerowanju swjatoho Petra Zkotostow- noho. Pfchekozik Handrij Ducznian stronow. V III. Pkaczizna 3 np. 5) Poboznoscz na swatem Skhodze. Z pschidaczom dweju Litanijow wndak Mickak Hörnik stronow. VIII. Pkaczizna 2 0 np. 6) P salm y, P ř e ło ž ił Jan Laras. Z přidaćom łaeansk ich n y š- pornyob psalm ow w udat M ichat H ornik stronow. Pkaczizna 1 mk. 5 0 np. 7) X ovena t. j. d źew jee dnöw p obožn oso k česdi zböünoho naroda J ezu sa K h rystu sa. S p isa l M ichat W alda. W udat Handrij D učm an stronow. V III. Pkaczizna 12 np. 8 ) W e n c k n je z n o w, abo wobrjadh a modlitwy pschi nutswjedzenju, drasczenju a stajenju knjeznow cisterciskoho rjada. Handrij Duczman stronow. VIII, Pkaczizna 2 0 np. 9 ) C z e sc z o w a n jo najswjeczischeje w u tr o b Ie z n s o w e je a najswjcczischoho sakramenta w oitarja. Handrij Duczraan stronow. VIII Pkaczizna 15 np. 10) Krötke rozwuczenjo wo nekvtrhch bratstwach swjotoho skapttlira. V. Arnold W erner, duchowny cisteiciskoho rjavu w Ossegu stronow. VIII. Pkaczizna 15 np. Wunoschk tuteje knizki je hako Petrowh psenjezk za swjatoho Wötca postajenq. 11) Smjertnic^ka. Zberka raodlitwow (a boza rafcha) za weterarjetych kschesczanow. Handrij Duczraan stronow. X V I Czisty wunoschk tuteje knizki je za cyrkej w Czornecach abo Bacz nju. - Pkaczizna 1 ras. Zeschita 8 0 np. 12) Jeznsowe swjate rany su kkoki, kotrez so pschez najtwjerdsche wutroby pschedobywaja a najzyranische dusche zahorjeja stronow. X V I. Ze swjeczatkom. Pkcczizna 10 np. 13) Katholski katechismus. z krötkirai stawiznami naboznistwa. P o Deharbe'owyra pfchekozik Jn rij Husczanski stronow. VIII. Pkaczizna 77 np. 14) Knizka za pobozne czesczowanjo sydora bolosczow swjateje M arije, maczerje Bozeje. Wosebje spisana za hnadowne mösto N ow a Krupka stronow. VIII. P kaczizna 15 np. 15) Poboznoscz kschizowoho pucza. Porodzcny wudawk z uowym pschidawkow. nik. M ichat H ör stronow. VIII. Pkaczizna 2 0 np 16) Rozwuczenjo a modlitwy za jubilejski czas. Spisak I. Lusczanski stronow. VIII. Pkaczizna 2 0 np. c) Stawizniske knihi. 1) ^iwjenja Swjatych. P o rjedze cyrkwinskich stawizuow spisak Handrij Dnczm an D o ta l 12 zeschiwkow (