ŹRÓDŁA PRAWA: PRAWO POCHODNE. Rozporządzenia. Dyrektywy. Decyzje. Zalecenia i opinie.

Transkrypt

1 ŹRÓDŁA PRAWA: PRAWO POCHODNE. Rozporządzenia. Dyrektywy. Decyzje. Zalecenia i opinie. 1. Źródła prawa pochodnego 1.1. Podział aktów prawa pochodnego Delegowane Ustawodawcze Wiążące Wykonawcze Nieustawodawcze Akty prawa pochodnego Bez przymiotnika Zalecenia Niewiążące Porozumienia międzyinstytucjonalne Opinie 1.2. Katalog aktów prawa pochodnego (art. 288 TfUE) A. Rozporządzenia B. Dyrektywy C. Decyzje D. Zalecenia i opinie 1.3. Akty ustawodawcze Dyrektywy, rozporządzenia i decyzje przyjmowane według zwykłej lub specjalnej procedury ustawodawczej Zwykła procedura ustawodawcza: do przyjęcia aktu z inicjatywy KE potrzebna jest zgoda Parlamentu i Rady Specjalna procedura ustawodawcza: akt jest przyjmowany przez Parlament z udziałem Rady albo Radę z udziałem Parlamentu 1.4. Akty nie ustawodawcze delegowane i wykonawcze akty delegowane - są to rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, które uzupełniają lub zmieniają nieistotne elementy aktu ustawodawczego, przyjmowane przez Komisję Europejską na podstawie aktu ustawodawczego (art. 290 TfUE). akty wykonawcze są to rozporządzenia wykonawcze, dyrektywy wykonawcze i decyzje wykonawcze wydawane przez Komisję Europejską (wyjątkowo przez Radę) na podstawie aktu wiążącego, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia jednolitych warunków wykonania aktu wiążącego (art. 291 TfUE).

2 1.5. Akty nieustawodawcze: bez przymiotnika i porozumienia międzyinstytucjonalne Akty bez przymiotnika Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje 2ie ustawodawcze, inne niż delegowane i wykonawcze decyzja KE w sprawach ochrony konkurencji decyzje KE w sprawach dotyczących zgodności udzielanej przez państwa członkowskie przedsiębiorcom pomocy publicznej z rynkiem wewnętrznym Porozumienia międzyinstytucjonalne Wiążące porozumienia zawierane przez Parlament, Radę i Komisję na podstawie art. 295 TfUE Dotyczą procesu stanowienia prawa i zawierania umów międzynarodowych Regulują kwestie wzajemnej współpracy przy procedowaniu nad aktami, m.in.: Odpowiedzialność polityczna za akty Dostęp i wymiana informacji Realizacja kompetencji wykonawczych, itp. 2. Rozporządzenie zasięg ogólny zawiera normy generalne i abstrakcyjne cel wydawania ujednolicenie prawa stosuje się je bezpośrednio, tzn.: staje się natychmiast częścią krajowego porządku prawnego bez konieczności implementacji wywiera natychmiastowe skutki od momentu wejścia w życie o byciu rozporządzeniem przesądza jego treść, a nie nazwa aktu akt generalny, abstrakcyjny i wywierający skutki z momentem wejścia w życie będzie rozporządzeniem bez względu na nazwę akt konkretny i indywidualny nie będzie rozporządzeniem, bez względu na nazwę Sprawa 34/73 Frateli Variola Rozporządzenie staje się automatycznie integralną częścią porządku prawnego, w konsekwencji państwa członkowskie: i. nie mogą przyjmować aktów powielających treść rozporządzenia ii. mają obowiązek uchylić wcześniejsze regulacje krajowe w iii. zakresie w jakim dublują rozporządzenie nie mogą wprowadzać ani utrzymywać aktów sprzecznych z rozporządzeniem Skutek bezpośredni rozporządzenia Bezpośrednie stosowanie akt nie wymaga implementacji Bezpośrednia skuteczność możliwość wywodzenia roszczeń, jeśli przepis jest jasny, precyzyjnie nakłada obowiązki i nie wymaga od państwa podjęcia dodatkowych działań legislacyjnych Wiążąca moc rozporządzenia a tłumaczenie aktu na języki narodowe

3 sprawa C-161/06 Skoma-Lux sro [2007] Artykuł 58 [Traktatu akcesyjnego] sprzeciwia się temu, aby obowiązki zawarte w przepisach wspólnotowych, które nie zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w języku nowego państwa członkowskiego, mimo że język ten jest językiem urzędowym Unii, mogły zostać nałożone na jednostki w tym państwie, nawet jeśli miały one możliwość zapoznania się z tymi uregulowaniami przy użyciu innych środków. 3. Dyrektywa Wiąże co do rezultatu, pozostawiając państwom członkowskim swobodę wyboru formy i środków wprowadzenia jej do krajowego porządku prawnego Adresat dyrektywy: państwa członkowskie na których spoczywa obowiązek implementacji aktu (jedno/grupa/wszystkie) nie jest bezpośrednio stosowalna co oznacza, że wymaga implementacji stanowi instrument harmonizacji prawa 3.1. Harmonizacja Harmonizacja prawa polega na zastąpieniu wielu zróżnicowanych przepisów krajowych regulujących daną kwestię jedną normą unijną. W praktyce wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje harmonizacji: wyczerpującą, opcjonalną i minimalną Fazy implementacji dyrektywy TRANSPOZYCJA STOSOWANIE EGZEKUCJA Transpozycja Transpozycja to wprowadzenie dyrektywy do porządku krajowego, za pomocą wydania odpowiednich aktów prawa Transpozycja ma być prawidłowa i terminowa Terminowość data wejścia w życie dyrektywy termin transpozycji od momentu wejścia w życie do upływu terminu transpozycji państwa mają się powstrzymywać od podejmowania działań mogących zaprzepaścić cel dyrektywy (implikacja zasady lojalnej współpracy, por. Mangold) Warunki prawidłowej implementacji dyrektyw unijnych i. akty prawnie wiążące praktyka administracyjna (C-102/79 KE p. Belgii) ii. przepisy jasne i przejrzyste ogólny kontekst prawny który jest zgodny z dyr. to nie jej implementacja (C-144/99 KE p. NL) iii. zapewnienie skutecznego systemu sankcji cywilnych, karnych lub administracyjnych (jeśli wymagane) iv. państwo członkowskie ma zapewnić, że krajowe organy odpowiedzialne za stosowanie prawa będą rzeczywiście stosować prawo UE

4 Stosowanie Skutek pośredni dyrektywy A. Sprawa 14/83 von Colson i Kamann [1984] Do sądu krajowego należy, na ile to jest możliwe w ramach swobodnej oceny przyznanej mu przez prawo krajowe, dokonanie takiej wykładni i takie stosowanie przepisów wydanych w celu wykonania dyrektywy, które będą zgodne z wymogami prawa wspólnotowego. Zapewnia możliwość powołania się na prawo UE nawet wówczas gdy nie jest możliwe powołanie się na skutek bezpośredni ze względu na to, że przepis nie jest jasny lub w stosunkach między jednostkami. B. Stosowanie dyrektywy reguła Marleasing C-106/89 Marleasing S.A. [1990] Wynikający z dyrektywy obowiązek państw członkowskich do osiągnięcia przewidzianego w niej celu oraz wynikający z art. 4 ust. 3 TUE obowiązek podjęcia wszelkich środków, zarówno ogólnych jak i szczególnych, do zapewnienia realizacji tego obowiązku, wiąże wszystkie organy państwa członkowskiego, w tym sądy, w sprawach należących do ich jurysdykcji. Wynika stąd, że stosując prawo krajowe, bez względu na to czy przepisy te zostały wydane przed czy po przyjęciu dyrektywy, sąd krajowy powinien zinterpretować je tak dalece, jak jest to możliwe, w świetle treści i celu dyrektywy, by osiągnąć przewidziany w niej cel i w ten sposób zachować się w sposób zgodny z art. 189 ust. 3 TWE (art. 288 TFUE). Granice reguły Marleasing Tak daleko jak możliwe: granica skutku pośredniego leży tam gdzie zaczyna się wykładnia contra legem sprzeczność z prawem pozytywnym sprzeczność z zasadami ogólnymi prawa C. Skutek pośredni dyrektywy implementowanej po terminie C 212/04 Konstantinos Adeneler [2006] W razie dokonania transpozycji dyrektywy do porządku prawnego danego państwa członkowskiego po terminie oraz przy braku bezpośredniej skuteczności odpowiednich przepisów tejże dyrektywy, sądy krajowe są zobowiązane, z chwilą upływu terminu transpozycji, do dokonywania wykładni prawa wewnętrznego tak dalece jak jest to możliwe, w świetle brzmienia dyrektywy i realizowanego przez nią celu, tak by osiągnięte zostały rezultaty wskazane dyrektywą, przychylając się do najbardziej zgodnej z tym celem wykładni przepisów krajowych oraz do przedstawienia rozstrzygnięcia zgodnego z postanowieniami tej dyrektywy Skutek bezpośredni dyrektywy niewdrożonej w terminie Sprawa 8/81 Ursula Becker [1985]

5 Generalne wyłącznie możliwości powołania się przez podmioty indywidualne na obowiązek nałożony przez dyrektywę byłoby sprzeczne z wiążącym skutkiem dyrektywy, który wynika z art. 189 [249] TWE. Gdy organy wspólnotowe nałożyły dyrektywą na państwa członkowskie obowiązek podjęcia określonych działań, skuteczność tego aktu byłaby obniżona, gdyby podmioty indywidualne nie mogły powoływać się na nie przed sądami krajowymi, zaś sądy krajowe nie mogły brać ich pod uwagę jako części prawa wspólnotowego. W konsekwencji, państwo członkowskie, które nie wydało w określonym terminie środków implementujących dyrektywę, nie może powoływać się w stosunku do podmiotów indywidualnych na fakt niewykonania przez siebie obowiązków wynikających z dyrektyw. Jeżeli przepisy dyrektyw są, o ile chodzi o ich treść, bezwarunkowe i dostatecznie precyzyjne, mogą one, w braku implementacji w określonym terminie, być powoływane przeciwko jakimkolwiek przepisom prawa krajowego, które są sprzeczne z dyrektywą, o ile przepisy dyrektywy określają, jakich praw jednostki mogą dochodzić od państwa Skutek triangularny (vel. incydentalny) dyrektywy Bezpośredni skutek dyrektyw w układzie triangularnym dotyczy sytuacji, w których podmiot indywidualny powołuje się na uprawnienia wynikające z dyrektywy w stosunku do państwa, lecz realizacja tych uprawnień narusza jednocześnie uprawnienia innego podmiotu indywidualnego. W ten sposób sprawa w której występują dwa podmioty prywatne oraz organ administracji publicznej, jest określana mianem sprawy w relacji triangularnej. Triangularny skutek ilustrują sprawy dotyczące dyrektyw z zakresu zamówień publicznych. W przypadku błędnej implementacji przedsiębiorca powołując się na dyrektywę kwestionuje procedurę przetargową, w wyniku której organ władzy publicznej zawarł umowę z konkurencyjnym podmiotem; w takiej sytuacji występuje konflikt dwóch przeciwstawnych interesów: z jednej strony nadanie bezpośredniego skutku dyrektywie (w aspekcie wertykalnym powołujemy ją wobec emanacji państwa w sporze z udzielającym zamówienia), z drugiej strony natomiast ochrona praw nabytych przez podmiot trzeci, z którym zawarto umowę, a który co do zasady nie powinien ponosić konsekwencji braku implementacji dyrektywy przez państwo. TSUE uznaje w takich sytuacjach skutek postanowieniom dyrektyw. Przykłady z orzecznictwa: sprawa CIA Security (C-194/94); Delena Wells (C-201/02) Egzekwowanie stosowania dyrektywy Fazy transpozycji i stosowania powinny zawsze wystąpić; jeśli nie przechodzą poprawnie pojawia się faza egzekucji

6 Transpozycję prawa UE można wyegzekwować Podmioty egzekwujące przestrzeganie prawa UE: Komisja Europejska inne państwo członkowskie (w relacji państwo - Unia) - skarga państwa członkowskiego do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (art. 259 TFUE) osoba, której prawa zostały naruszone przez nieprzestrzeganie przepisów UE (w relacji państwo - podmiot indywidualny) odszkodowanie dochodzone na forum krajowym 4. Decyzje wiążą adresatów co do wszystkich przepisów w nich zawartych, wykonywanie decyzji nie może być ograniczane aktami prawa krajowego, adresatem decyzji może być każdy podmiot prawa (państwa członkowskie, przedsiębiorcy czy inne podmioty prawa) na podstawie decyzji jednostka (przedsiębiorca) może nabywać prawa i być obciążana obowiązkami adresaci decyzji są określeni bezpośrednio lub też można ich ustalić pośrednio; istnieją decyzje bez adresata decyzja, która wskazuje adresatów wiąże tylko tych adresatów jest bezpośrednio skuteczna względem adresata, nie podlega transformacji, nie wywołuje skutków prawnych erga omnes. jeżeli decyzja jest adresowana do państw członkowskich to wiąże wszystkie organy państwa, zazwyczaj ma charakter indywidualny przypomina krajową decyzję administracyjną decyzje nie muszą dotyczyć indywidualnie określonego adresata (kategorii adresatów), gdyż mogą być wydawane decyzje niewskazujące adresatów mogące mieć charakter generalny (np. decyzje powołujące do życia programy badawcze lub finansowe) Bezpośrednia skuteczność decyzji skierowanych do państw Sprawa 9/70 Franz Grad vs Urząd Finansowy Traunstein [1970] Jakkolwiek skutki decyzji nie mogą być identyczne ze skutkami przepisów zawartych w rozporządzeniu, różnica ta nie wyłącza tego, że rezultat końcowy, a mianowicie prawo jednostki do powoływania się na treść decyzji przed sądami, może być taki sam jak w przypadku bezpośrednio skutecznych przepisów rozporządzenia. W każdej sprawie należy upewnić się czy charakter, geneza oraz treść przepisów wskazują, że mogą one wywoływać bezpośrednie skutki w stosunkach prawnych pomiędzy adresatem aktu a podmiotami trzecimi. 5. Zalecenia i opinie Charakter niewiążący (soft law) Opinia akt wyrażający stanowisko lub ocenę instytucji unijnej wobec określonego stanu faktycznego w konkretnej sprawie, objętej zakresem zastosowania traktatów

7 Zalecenie postulat podjęcia określonego działania przez adresata aktu C-322/88 Salvatore Grimaldi [1989] interpretacyjna rola zaleceń i opinii Ważność i wykładnia zaleceń i opinii może być przedmiotem pytania prejudycjalnego sądy krajowe są zobowiązane do wzięcia pod uwagę zaleceń w celu rozstrzygnięcia sporów im przedstawionych, w szczególności gdy rzucają one światło na interpretację środków krajowych przyjętych w celu implementowania ich lub gdy mają na celu uzupełnienie wiążących postanowień Wspólnoty Akty nienazwane Deklaracje, rezolucje, noty, konkluzje, komunikaty, raporty, memoranda, projekty, programy, wytyczne Razem z zaleceniami i opiniami stanowią unijne prawo miękkie