Warszawa, kwietnia 2012

Transkrypt

1 Warszawa, kwietnia 2012

2 Problemy młodzieży z wejściem na rynek pracy Urszula Sztanderska

3 Rzeczywistość rynku pracy młodych osób

4 Młodzi na rynku pracy (2011) 100% 90% 16,6% 13,4% 80% 70% 43,9% 7,7% 4,6% 5,6% 4,1% nieaktywni 60% 50% 40% 30% 92,6% 10,5% 4,8% 71,0% 76,9% bezrobotni pracujący w niepełnym wymiarze czasu pracujący w pełnym wymiarze czasu 20% 40,8% 10% 0% 1,7% 2,7% 2,9%

5 Sytuacja młodych a mity Wysokie bezrobocie po części wynikiem po prostu rozpoczynania aktywności zawodowej: młodzi wchodzą na rynek pracy i muszą ją znaleźć Żadna inna grupa nie jest w sytuacji, że wszyscy na raz muszą znaleźć pracę Poszukiwanie pracy zawsze trwa: Tym dłużej, im wyższe oczekiwania dotyczące wysokości zarobków Zróżnicowanie płac wśród młodych znaczne szukanie lepszej pracy może mieć sens (choć zależy od jednostkowej sytuacji np. kwalifikacji i charakterystyki lokalnego rynku pracy) Tym dłuższe, im mniejszy koszt poszukiwań Pozostawanie na utrzymaniu rodziców UWAGA: poszukiwanie lepszej pracy ma sens!

6 Aktywni i pracujący (2011) 100,0% 90,0% 91,2% 95,1% 89,2% 83,3% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 63,4% 52,1% 48,8% 39,1% 75,5% 67,9% 72,7% 78,1% 63,2% 58,4% 47,0% 43,1% mężczyźniaktywność kobietyaktywność mężczyźnipracujący kobiety pracujące 20,0% 10,0% 0,0% 8,5% 6,3% 6,2% 4,9% ogółem

7 Stopa bezrobocia (2011) 30,0% 25,0% 25,0% 20,0% 21,1% 19,9% 15,0% 17,7% mężczyźni kobiety 10,0% 8,6% 10,0% 6,8% 8,4% 7,5% 5,0% 6,2% 0,0% ogółem

8 Ale i smutna prawda czyli obiektywne trudności podjęcia pracy Czynnik koniunkturalny pierwsza reakcja na spowolnienie gospodarcze: zahamowanie przyjęć do pracy Stagnacyjne rynki pracy: struktura osiedleńcza nie przystaje do struktury popytu na pracę duże różnice w przekrojach: miasto wieś (dotyczy głównie młodych, dla starszych ochronna rola rolnictwa indywidualnego) aglomeracje małe miasta regiony tereny północno-zachodnie lokalne różnice: czas/koszty dojazdów do pracy

9 Ale i smutna prawda czyli obiektywne trudności podjęcia pracy Niedopasowanie kompetencyjne: różne wymiary Niewłaściwy poziom wykształcenia Nieadekwatna do popytu na pracę struktura kształcenia Finansowanie szkolnictwa zawodowego (algorytm jednakowy dla różnych rodzajów kształcenia zawodowego, ogólnie niski) Finansowanie szkolnictwa wyższego (niskie nakłady, preferencje rozwoju tanich kierunków kształceniaw szkolnictwie publicznym i prywatnym) Brak kompetencji zawodowych / fachowych Programy, podręczniki, nauczyciele Wyposażenie / nakłady Niski udział umiejętności praktycznych szkolnictwo zawodowe Mało praktyk Przestarzały ich charakter Brak doświadczenia zawodowego Raczej nie dyskryminacja!

10 Co z tym wyższym wykształceniem?

11 Upowszechnienie szkolnictwa wyższego Współczynnik skolaryzacji młodzieży w wieku lata (w%) i liczba studentów (w tys.) szkół wyższych, publicznych i niepublicznych w latach , ,0 49,4 53, ,0 39, , , ,0 współczynnik skolaryzacji 0 0,0 uczelnie publiczne uczelnie niepubliczne Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS

12 Nasycenie wykształceniem Ludność w wieku wg poziomu wykształcenia w latach wyższe średnie zawodowe i policealne średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe co najwyżej gimnazjalne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BAEL

13 Czy wyższe wykształcenie znajduje miejsce na rynku pracy? Stopa zatrudnienia w populacji lata w zależności od wykształcenia w 2010 r. (w %) 90,0 84,5 84,1 83,1 82,6 82,3 82,7 83,5 84,5 85,1 85,3 84,8 80,0 wyższe 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 71,9 70,4 68,6 67,0 66,4 67,1 67,9 70,1 70,8 70,1 69,9 65,3 64,0 64,4 61,4 62,5 62,9 58,4 58,2 58,3 58,8 60,0 58,8 59,3 59,3 59,9 61,4 61,4 61,2 58,2 57,0 57,4 55,8 42,8 41,5 41,0 43,0 41,6 39,1 39,9 38,2 37,5 37,7 38,6 średnie zawodowe i policealne średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe co najwyżej gimnazjalne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BAEL

14 Jak wykształcenie różnicuje sytuację na rynku pracy starszych i młodszych? Stopa zatrudnienia wg wykształcenia* i wieku w 2010 r. (w %) co najwyżej gimnazjalne 2,7 11,3 36, zasadnicze zawodowe 38,0 54,5 50, średnie ogólnokształcące 31,6 40,8 62,5 średnie zawodowe i policealne 56,6 52,2 66,1 inżynierskie lub licencjackie 1,5 58,3 82,4 wyższe magisterskie lub stopień 47,8 84,2 80,0 0,0 25,0 50,0 75,0 100,0 Uwaga: Dane dla osób w wieku z wykształceniem licencjackim lub inżynierskim są mało liczne, obliczone na ich podstawie wskaźniki mogą być niereprezentatywne. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BAEL

15 Specyficzna, polska struktura kształcenia wyższego Liczba studentów szkół wyższych wg formy studiów i typu uczelni w latach (w tys.) stacjonarne, publiczne stacjonarne, niepubliczne niestacjonarne, publiczne niestacjonarne, niepubliczne Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank Danych Lokalnych GUS

16 Studenci wg grup kierunków studiów w uczelniach publicznych i niepublicznych w 2010r. Kierunki kształcenia produkcja i przetwórstwo inżynieryjno-techniczne fizyczne biologiczne ekonomia i administracja ochrona i bezpieczeństwo usługi transportowe ochrona środowiska usługi dla ludności weterynaryjne architektura i budownictwo opieka społeczna informatyczne matematyczno-statystyczne dziennikarstwo i informacja rolnicze, leśne i rybactwa medyczne prawne społeczne artystyczne humanistyczne pedagogiczne uczelnie publiczne uczelnie niepubliczne 0,0 50,0 100,0150,0200,0250,0300,0350,0400,0450,0 Źródło: opracowanie własne na danych BDL GUS

17 Nakłady: nauczyciele akademiccy Nauczyciele akademiccy w latach (liczba lewy wykres, liczba studentów przypadających na 1 nauczyciela akademickiego prawy wykres) ,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 92,9 86,0 51,6 53,1 76,4 41,1 19,2 19,9 17,9 profesorowie docenci adiunkci asystenci 1 profesora 1 dr lub doc. 1 nauczyciela ak. Źródło: opracowanie własne na danych BDL GUS

18 Wydatki na 1 studenta według parytetu siły nabywczej w USD Niskie nakłady Nakłady na 1 studenta zestawione z PKB na 1 mieszkańca (w dolarach USA w ujęciu parytetu siły nabywczej) USA R² = 0, SZWAJ BRA MEK CHI WĘG SŁO POR KOR CZE IZR SŁN HISZP NZEL WŁO WB DAN AUS JAP BEL AUT HOL FRAFINNIEM SZW ISL IRL NOR 3000 ROS POL EST PKB na 1 mieszkańca według parytetu siły nabywczej USD Źródło: Education at a Glance 2009, OECD Indicators, tab. B1.1a,, B1.4 i Annex 2

19 Niedopasowania strukturalne

20 Przyczyny wykonywania innej pracy niż praca w wyuczonym zawodzie (2011) 45,0% 40,0% 38,9% 35,0% 30,0% nie znalazły takiej pracy 25,0% wybrały lepiej płatną pracę 20,0% 15,0% 10,0% 12,1% 10,2% 9,5% wybrały lepsze warunki pozapłacowe nie chciały pracować w zawodzie 5,0% 0,0% 4,6% 3,8% 2,4% 2,6% 1,6% 0,5% 0,7% 0,6% wyższe średnie zawodowe zasadnicze zawodowe

21 Różnice terytorialne Średnioroczne stopy bezrobocia osób w wieku lata w 2010 r. w przekroju województw (w %) wykształcenie województwo wyższe wyższe licencjackie średnie średnie magisters kie lub inżynierskie policealne zawodowe ogólnokształcące zasadnicze zawodowe co najwyżej gimnazjal ne dolnośląskie 7,1 10,7 11,2 10,1 13,1 13,2 26,9 kujawsko-pomorskie 6,8 6,8 14,5 11,6 17,3 15,2 30,9 lubelskie 10,0 13,0 13,1 13,4 19,0 16,2 19,0 lubuskie 5,5 15,4 10,5 10,9 13,1 10,8 28,4 łódzkie 6,2 9,1 15,9 11,3 13,0 13,7 23,7 małopolskie 8,9 12,2 11,7 8,9 10,6 11,7 21,1 mazowieckie 4,7 4,7 8,2 8,0 12,7 13,5 22,2 opolskie 6,2 6,2 12,6 11,3 12,2 12,4 29,8 podkarpackie 10,6 19,0 10,8 16,7 21,7 17,3 23,2 podlaskie 9,4 12,5 16,1 14,0 19,8 13,0 14,6 pomorskie 6,9 6,1 16,6 7,1 13,4 10,7 23,0 śląskie 5,9 8,1 13,0 10,0 8,1 15,4 27,2 świętokrzyskie 8,9 16,5 20,1 13,2 22,7 15,2 28,3 warmińsko-mazurskie 5,5 8,7 16,9 7,8 10,0 13,5 24,3 wielkopolskie 5,2 8,7 15,5 10,0 10,7 10,9 24,1 zachodniopomorskie 7,3 8,0 7,7 7,4 11,7 17,2 29,9 ogółem 6,8 9,4 12,9 10,5 13,4 13,7 24,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BAEL

22 Gdzie niskie wykształcenie szczególnie dyskryminuje Stopa bezrobocia w populacji w wieku lata zamieszkałej w różnych typach miejscowości według poziomu wykształcenia w 2010 r. (w %) 40,0 35,0 30,0 27,5 35,6 miasto 100 tys. lub więcej miasto poniżej 100 tys. wieś 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 16,6 11,8 11,8 10,7 11,2 9,7 10,0 9,9 8,0 7,5 5,8 6,0 15,7 13,1 11,4 17,9 15,3 10,4 18,2 12,8 10,7 8,8 0,0

23 Wykształcenie i praca a kompetencje fachowe i społeczne

24 Struktura wykształcenia i terytorialna Jakość kompetencji fachowych Normy i umiejętność współpracy Zatrudnialność, wynagrodzenia, awans

25 Podstawą normy współpracy Normy współpracy z założenia traktujemy je jako daleko idącą gotowość dobrego, usilnego, opierającego się na staranności, zaangażowaniu, wykorzystaniu posiadanych zasobów wiedzy/umiejętności współdziałania w zakresie realizacji wspólnych celów Norma choć nieformalna pozostaje normą bo: Dominuje jako sposób działania Istnieją sankcje (np. wykluczenia z grupy/społeczności, ostracyzmu) za jej nieprzestrzeganie Jest wpojona / zinternalizowana

26 Co dają gospodarce wspólnie przestrzegane normy? Dostęp do zasobów ilościowych i jakościowych osób zaangażowanych w produkowanie Wysoką efektywność wykorzystania zasobów Przypadek rynku pracy Działanie / niedziałanie na szkodę pracodawcy/pracownika Bumelowanie/unikanie bumelowania w pracy Rozwój wewnętrznego rynku pracy kosztem zewnętrznego

27 Umiejętność działania zespołowego Ważne: Podejmowanie działań bez przymusu zewnętrznego, w miarę potrzeb, nadarzających się okazji Umiejętność organizacji działań zbiorowych lub włączania się w nie Rozumienie i identyfikowanie się z poglądem samoradzenia sobie w zespole, brak podstaw oczekiwania na rozwiązanie problemów przychodzące z zewnątrz Brak zahamowań w oferowaniu swoich zasobów (pracy, kapitału, intelektu )

28 Umiejętność działania zespołowego We współczesnych przedsiębiorstwach zasadnicze znaczenie ma działanie zbiorowe i pozioma (płaska) struktura zarządcza. Decyzje są podejmowane na szczeblu wykonawczym (na dole) i tam realizowane Koordynacja następuje w strukturach poziomych Przypadek rynku pracy Ewolucja firm pod wpływem zmiany struktury gospodarczej, postępu technologicznego i zarządczego wymusza oczekiwanie, by pracownicy umieli pracować zespołowo, samodzielnie, elastycznie reagować na zmiany w środowisku pracy

29 Kapitał społeczny na rynku pracy perspektywa pracodawcy Rekrutacja pracowników Korzystanie z polecania pracowników, gwarancja jakości kandydatów Wiarygodność dyplomów edukacyjnych i świadectw pracy Selekcja: możliwość uzyskania zaufania pracowników co do przyczyn zwolnień i co do kryteriów selekcji pracowników nie negatywne oddziaływanie na motywacje zatrudnionych Wykonywanie pracy Samodzielność (zmniejszenie kosztów zarządzania, efektywniejsze wykonywanie pracy, elastyczność) Współpraca (wąskie zespoły + koordynacja) Eliminacja bumelowania/samokontrola wysiłku, jakości Wynagradzanie, kształtowanie warunków pracy Rozumienie reguł i warunków kształtujących wynagradzanie

30 Kapitał społeczny na rynku pracy perspektywa pracobiorcy Rekrutacja pracowników Poszukiwanie pracy poza instytucjami pośrednictwa; wiarygodność informacji o warunkach pracy Selekcja: zaufanie co do przyczyn zwolnień i do kryteriów selekcji pracowników zaufanie do skuteczności pomocy sieci społecznej i instytucji publicznych (aktywnej i pasywnej) Wykonywanie pracy Odpowiedniość uprawnień, kompetencji i odpowiedzialności za rezultat Nagradzanie za inicjatywność Nagradzanie za dzielenie się wiedzą Wynagradzanie, kształtowanie warunków pracy Przekonanie o sprawiedliwym (normy!) podziale korzyści/ kosztów funkcjonowania firmy Istnienie skutecznej reprezentacji interesów

31 Nadzór Przypadek 1.Poszukiwane kompetencje w budownictwie Robotnicy Współpraca w zespole specjalistów Znajomość swojej działki technicznej Znajomość prawa i ekonomii Umiejętność współpracy z innymi Uprawnienia pomożemy zdobyć Łączenie zadań ściśle zawodowych ze współpracą z klientem Znajomość poszczególnych narzędzi i surowców Uniwersalność (zdolność do wykonywani wielu różnych prac) Dzielenie się umiejętnościami i uczenie od innych Odpowiedzialność za powierzony odcinek prac Dokładność, umiejętność współpracy z innymi Żeby byli niepijący, ustabilizowani życiowo

32 Przypadek 2: Poszukiwane kompetencje w energetyce Biegłość w matematyce, Znajomość podstawowych praw fizyki Umiejętność przełożenia ich na praktykę zbudowanie obwodu, przeliczenie parametrów Znajomość aparatów Umiejętność odczytywania specyfikacji Rysunek techniczny Odpowiedzialność, dokładność, staranność Współpraca w zespole Samodzielność RESZTY nauczymy! 2-3 lata, praca na dublu, wewnętrzne szkolenia Certyfikaty pomożemy zdobyć

33 Sprzężenie zwrotne zawodzi PRACODAWCY PRACOWNICY Szkoły Uczelnie Instytucje kształcenia ustawicznego

34 Oczekiwania pracodawców w stosunku do szkolnictwa wyższej jakości kształcenia (przez co rozumie się także zawartość programów dostosowanych do realiów pracy w zawodzie), w tym również w zawodach nietechnicznych dla działów wsparcia tak, by absolwent znał techniki i narzędzia pracy odpowiednie do stanowisk, jakie mógłby zająć; wyjątkiem jest na ogół wysoka ocena kształcenia w politechnikach Większego nacisku na nauczanie praktyczne Rzetelnego oceniania uczniów tak, żeby świadectwo mówiło o rzeczywistej wiedzy i umiejętnościach absolwenta i generalnie, by wymagania stawiane absolwentom były wyższe niż są obecnie (świadectwa nie wzbudzają zaufania) Zainteresowania współpracą z firmami, zwłaszcza sugerowania, którzy kandydaci do pracy są obiecujący jako potencjalni pracownicy Nacisku na zrozumienie na czym polega praca, jakie są jej realia, żeby absolwent nie tylko miał znajomość zawodu ale i organizacji pracy, wymagań dotyczących własnego rozwoju, zasad pracy w zespole, pod presją rzeczywistych warunków, cechował się wysoką odpowiedzialnością.

35 Jedna z przyczyny niedopasowań edukacji do rynku pracy - praktyki Praktyka praktyk zawodowych. W założeniu praktyki mają dawać uczniom i studentom te umiejętności, których nie dostarcza im system edukacyjny. Chodzi tu o: umiejętność odnalezienia się w organizacji, zapoznania się z realiami pracy w branży z konkretnymi czynnościami zawodowymi. W szkołach są opracowywane programy praktyk, które w przypadku branży budowlanej zakładają m.in. to, że uczeń/student zapozna się ze wszystkimi etapami budowy, ale trudno znaleźć przedsiębiorstwo, które jest w stanie zapewnić tak różnorodne doświadczenia zechce przyjąć na praktyki Szkoły nie są w stanie zapewnić miejsca praktyk wszystkim uczniom, nie są też w stanie skontrolować jakości praktyk Nieprzygotowanie nauczycieli do praktykowania zawodu Aprobuje się fikcje praktyk

36 Dziękuję