Wyzwania dla szkół i uczelni w dobie kryzysu demograficznego

Transkrypt

1 2012 Wyzwania dla szkół i uczelni w dobie kryzysu demograficznego Warszawa, 25 kwietnia 2012 Centrum Nauki Kopernik

2 Wyzwania dla szkół i uczelni w dobie kryzysu demograficznego prelegenci: Magdalena Jelonek ekspertka BKL Dariusz Szklarczyk ekspert BKL paneliści: Stanisław Drzażdżewski, Ministerstwo Edukacji Narodowej Czesław Szmidt, Akademia Leona Koźmińskiego Dominik Antonowicz, Uniwersytet Mikołaja Kopernika Tomasz Bratek, Fundacja Rozwoju Sytemu Edukacji moderator: Michał Miąskiewicz, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

3 Agenda I. Analiza kierunków kształcenia informacje wstępne II. Szkoły wyższe w czasach niżu demograficznego I. Zmiany w funkcjonowaniu instytucji II. Zmiany w preferencjach w zakresie kierunku kształcenia III.Szkoły ponadgimnazjalne w czasach niżu demograficznego I. Zmiany w preferencjach w zakresie kierunku kształcenia II. Zmiany w sytuacji szkół ponadgimnazjalnych

4 Analiza kierunków kształcenia Źródła danych: - roczne sprawozdania statystyczne S-10 (o studiach wyższych), - dane na temat szkół ponadgimnazjalanych zbierane w ramach Systemu Informacji Oświatowej (SIO) - dane uzupełniające: GUS BDL, raporty i zestawienia MNiSW, MEN Cel: - zarysowanie kontekstu dla badań sondażowych, - uzupełniający względem analiz prowadzonych w pozostałych obszarach, Dostęp do danych z poziomu pojedynczej szkoły Lata: Wybrane analizy prowadzone w dłuższym okresie - monitorowanie zmian, które zajdą pomiędzy 1, a 2 falą badania uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów.

5 SZKOŁY WYŻSZE

6 Spadek liczby kandydatów na studia rok Wsp. skolaryzacji netto Liczba osób w wieku (w tyś) liczba studentów 1990/1991 9, / , / ,6 3765, / ,7 3818, / ,5 3902, / ,3 3958, / ,8 3982, / , / ,8 3867, / ,7 3767, / ,6 3629, / ,9 3504,

7

8 GŁÓWNE SEGMENTY SZKÓŁ WYŻSZYCH Hierarchiczna analiza skupień (zmienne: różnica w liczbie studentów kształcących się na studiach stacjonarnych (między 2010 a 2009 rokiem) oraz różnica w liczbie studentów kształcących się na studiach niestacjonarnych (między 2010 a 2009 rokiem) Szkoły, które odniosły sukces w naborach głównie za sprawą kierunków niestacjonarnych Szkoły, które odniosły sukces w naborach głównie za sprawą kierunków stacjonarnych Szkoły, które tracą studentów uczelnie niepubliczne, przeciętnej wielkości, mające siedzibę w głównych ośrodkach akademickich lub innych, większych miastach największe uniwersytety, oraz przeciętnej wielkości lub duże uczelnie publiczne (głównie politechniki i uniwersytety), mające siedzibę w głównych ośrodkach akademickich, takich jak: Kraków, Warszawa i Łódź zarówno szkoły niepubliczne, jak i uczelnie publiczne (w tym uniwersytety i politechniki) spoza największych ośrodków akademickich

9 Przesunięcie kosztów kształcenia od indywidualnego konsumenta w stronę państwa: Możliwe konsekwencje -może zmuszać do zwiększenia nakładów na kształcenie na studiach stacjonarnych, które w sytuacji niżu demograficznego powinny maleć; -zmniejsza selekcję kandydatów na studia; -generuje sytuację, w której studenci, którzy byliby skłonni zapłacić za wykształcenie nie będą za nie płacić, bo mogą je otrzymać za darmo; -może działać demotywująco na uczniów szkół ponadgimnazjalnych (jak dotąd dobrym motywatorem do nauki było ryzyko niedostania się na studia stacjonarne); -może całkowicie zmienić rynek kształcenia na poziomie wyższym, doprowadzając do jeszcze większej jego centralizacji; -może w pełni uformować profil studiów niestacjonarnych, jako studiów skierowanych głównie do osób pracujących.

10 Socjologia Pedagogika Stosunki międzynarodow e Zarządzanie i inżynieria produkcji Zarządzanie Prawo Ochrona środowiska Budownictwo Biotechnologia Informatyka Dziennikarstwo i komunikacja społeczna Ekonomia Automatyka i robotyka Administracja Mechanika i budowa maszyn Psychologia Gospodarka przestrzenna Turystyka i rekreacja Kulturoznastwo Inżynieria środowiska Geodezja i kartografia Filologiaspecjalność: filologia angielska Filologia polska Finanse i rachunkowość Najpopularniejsze kierunki na studiach stacjonarnych pierwszego stopnia i jednolitych studiach magisterskich według ogólnej liczby kandydatów (10 tys. i więcej). Porównanie 2009 r. i 2010 r.

11 Zmiany w naborach na pierwszy rok studiów (2010 do 2009) WZRASTA ZAINTERESOWANIE KIERUNKAMI NISZOWYMI

12 Odsetek kobiet studiujących na poszczególnych kierunkach (studia stacjonarne) Grupa kierunków % kobiet na kierunku w 2009 r. - I stopień i j.m. % kobiet na kierunku w 2010 r. - I stopień i j.m. % kobiet na kierunku w 2009 r. - II stopień % kobiet na kierunku w 2010 r. - II stopień Opieki społecznej 87,38% 86,63% 92,86% 89,02% Pedagogiczna 78,85% 80,21% 79,32% 81,86% Biologiczna 72,01% 71,94% 76,72% 76,45% Medyczna 71,83% 71,77% 85,02% 83,89% Humanistyczna 71,64% 71,87% 79,99% 78,43% Artystyczna 69,11% 69,59% 66,09% 67,35% Dziennikarstwa i informacji 69,07% 68,63% 74,22% 74,96% Usługi dla ludności 68,52% 69,82% 66,00% 63,87% Społeczna 66,00% 66,81% 67,08% 66,76% Weterynaryjna 63,18% 63,38% Fizyczna 61,56% 62,25% 62,92% 63,98% Matematyczna i statystyczna 59,35% 62,40% 67,16% 65,78% Rolnicza, leśna i rybactwa 58,42% 58,34% 65,94% 62,63% Ekonomiczna i administracyjna 57,98% 58,45% 63,33% 63,06% Prawna 53,70% 55,21% Ochrony środowiska 50,09% 51,66% 61,31% 58,23% Produkcji i przetwórstwa 49,52% 50,60% 62,40% 61,02% Architektury i budownictwa 41,97% 43,35% 47,22% 45,81% Ochrony i bezpieczeństwa 40,19% 45,15% 43,37% 40,85% Inżynieryjno-techniczna 22,51% 23,40% 44,33% 38,80% Usług transportowych 19,34% 21,47% 48,99% 34,75% Informatyczna 12,23% 12,33% 15,42% 16,23% Kształcenie na studiach stacjonarnych częściej wybierają kobiety Widać większą skłonność kobiet do kontynuowania kształcenia w ramach studiów II stopnia Wzrasta odsetek kobiet kształcących się w trybie dziennym oraz na uczelniach publicznych

13 Odsetek kobiet studiujących na poszczególnych kierunkach (studia niestacjonarne) Grupa kierunków % kobiet (2009 r.) - I stopień i j.m. % kobiet (2010 r.) - I stopień i j.m. % kobiet (2009 r.) - II stopień % kobiet (2010 r.) - II stopień Opieki społecznej 89,29% 88,99% 82,09% 89,47% Pedagogiczna 78,79% 80,50% 81,94% 84,44% Medyczna 74,71% 77,19% 83,58% 82,48% Humanistyczna 73,28% 74,11% 84,02% 83,76% Usługi dla ludności 67,69% 71,15% 68,73% 69,58% Społeczna 65,57% 67,12% 69,47% 69,74% Artystyczna 64,73% 65,63% 65,05% 64,05% Dziennikarstwa i informacji 64,18% 62,87% 67,19% 67,88% Weterynaryjna 63,72% 67,83% Ekonomiczna i 61,46% 61,98% 70,10% 70,03% administracyjna Matematyczna i 59,66% 58,80% 77,71% 72,99% statystyczna Prawna 59,34% 59,58% Fizyczna 58,22% 58,89% 65,17% 65,88% Biologiczna 49,75% 47,69% 62,85% 63,28% Rolnicza, leśna i rybactwa 34,54% 33,38% 45,69% 43,71% Produkcji i przetwórstwa 28,98% 29,40% 34,35% 36,67% Ochrony środowiska 27,77% 29,36% 34,74% 35,51% Ochrony i bezpieczeństwa 26,78% 29,87% 31,06% 33,73% Architektury i budownictwa 26,45% 28,04% 26,64% 25,15% Usług transportowych 9,62% 9,98% 16,30% 14,44% Informatyczna 6,72% 7,30% 9,09% 8,56% Inżynieryjno-techniczna 6,03% 6,15% 9,30% 9,45% Poziom zmaskulinizowania typowo męskich kierunków jest zdecydowanie wyższy na studiach niestacjonarnych Widoczny podział kierunków na typowo kobiece (częściej przygotowujące do zawodów gorzej płatnych i rzadziej poszukiwanych na rynku), typowo męskie (zazwyczaj przygotowujące do zawodów lepiej płatnych i częściej poszukiwanych na rynku) oraz neutralne

14 SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE

15 Preferencje uczniów szkół ponadgimnazjalnych w zakresie kierunków kształcenia (2011 r.) Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych Średni personel do spraw biznesu i administracji Pracownicy usług osobistych Średni personel do spraw zdrowia Średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych, kultury i Technicy informatycy 8,9 8,7 8,7 11,3 14,9 22,2 w tym technik informatyk 7,8% ogólna stabilizacja preferencji w sytuacji spadku bezwzględnej liczby uczniów ukierunkowanie na sektor usług popularność zawodów z tytułem technika Pracownicy obsługi klienta Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i Sprzedawcy i pokrewni Robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) Robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, Elektrycy i elektronicy 5,8 5,2 4,0 3,0 2,4 1,8 Kierunek kształcenia % uczniów miejsce 2011 (2010) Technik 7,8 1 (1) informatyk Technik 5,9 2 (2) ekonomista Muzyk 5,0 3 (3) Technik hotelarstwa Technik administracji 4,2 4 (4) 3,7 5 (6)

16 Preferencje uczniów zasadniczych szkół zawodowych w zakresie kierunków kształcenia (2011 r.) własna działalność gospodarcza? koniunktura?

17 Różnice w preferencjach dotyczących szkół i kierunków kształcenia ponadgimnazjalnego pomiędzy chłopcami i dziewczętami 2011 chłopcy dziewczęta Typ szkoły n= n= LO 30,4 43,5 LO uzup. 4,4 4,1 LProf 1,4 2,5 Szk. policealna 9,3 15,6 Tech 33,4 21,2 Tech uzup. 2,2 0,9 ZSZ 16,1 6,6 Szk artyst. 2,5 4,4 Kolegia 0,3 1,2 Ogółem 100,00 100,00

18 Sytuacja szkół ponadgimnazjalnych w okresie niżu demograficznego Największy spadek liczby uczniów dotyczy szkół uzupełniających i policealnych Stabilna sytuacja w technikach i liceach ogólnokształcących Liczba uczniów utrzymuje się na względnie stałym poziomie w dużych szkołach Częściowa zgodność z planowanymi zmianami -25

19 Konsekwencje zmian, problemy i wyzwania Niż demograficzny w szkołach ponadgimnazjalnych Kontynuacja kształcenia Kształcenie bezpośrednio na rynek pracy Zmiana struktury szkół ponadgimnazjalnych wygaszanie kształcenia w szkołach uzupełniających i liceach profilowanych Zmiana ilościowa czy jakościowa? Reakcje na niż rentowność czy perspektywa potrzeb rynku pracy? Trwałość różnic w preferencjach ze względu na płeć Zagrożenie wzmocnieniem trendów poziomo segmentujących rynek pracy Nacisk na wzmocnienie kompetencji ogólnych w kształceniu zawodowym Silna i utrzymująca się dominacja wybranych kierunków kształcenia Efekt mody na określony kierunek kształcenia możliwa nadwyżka absolwentów Potrzeba zróżnicowania oferty, konieczność specjalizacji, np. informatyk vs. tyfloinformatyk Czy ratunkiem może być przedsiębiorczość absolwentów?

20 Dziękujemy za uwagę Zapraszamy do pytań i dyskusji Magdalena Jelonek magdalena.jelonek@uek.krakow.pl Dariusz Szklarczyk dariusz.szklaczyk@uj.edu.pl