MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA

Transkrypt

1 MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA OTWARTYCH ZASOBÓW EDUKACYJNYCH W NAUCZANIU JĘZYKA POLSKIEGO Agnieszka Grudzińska grudzinska@womczest.edu.pl Częstochowa, 13 października 2016 r.

2 Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2016/ Upowszechnianie czytelnictwa, rozwijanie kompetencji czytelniczych wśród dzieci i młodzieży. 2. Rozwijanie kompetencji informatycznych dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach. 3. Kształtowanie postaw. Wychowanie do wartości. 4. Podniesienie jakości kształcenia zawodowego w szkołach ponadgimnazjalnych poprzez angażowanie pracodawców w proces dostosowania kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy.

3 OTWARTE ZASOBY EDUKACYJNE Dlaczego warto je poznać: - możemy w różny sposób korzystać z materiałów stworzonych przez innych, np. kopiować, łączyć z innymi, modyfikować, - możemy publikować utworzone na ich bazie własne materiały bez obaw o naruszenie czyichś praw autorskich, - nauczymy się, jak zabezpieczyć własne materiały przed naruszeniem naszych praw autorskich.

4 OTWARTE ZASOBY EDUKACYJNE Co warto o nich wiedzieć? Open Educational Resources termin OZE po raz pierwszy został użyty w 2002 r. na forum UNESCO, istnieje więc od 14 lat; OZE to materiały edukacyjne, mające 3 cechy: opublikowane wraz z prawem do dalszego wykorzystania; publicznie dostępne w Internecie; rozwijane w otwarty sposób;

5 ZASOBY EDUKACYJNE To, co najbardziej przydatne dla nauczyciela: podręczniki, scenariusze lekcji, teksty utworów literackich, teksty dokumentów historycznych filmy fabularne i dokumentalne, reportaże, audiobooki, materiały muzyczne i ikonograficzne, educasty.

6 ZASOBY EDUKACYJNE Różnorodne inicjatywy edukacyjne z całego świata: słowniki, kursy online, testy, multimedia, zbiory muzealne i biblioteczne, publikacje, syllabusy, encyklopedie.

7 OTWARTE Możemy je wykorzystywać bez pytania kogokolwiek o zgodę. Każdy ma prawo je: adaptować, poprawiać, tłumaczyć na inne języki, dzielić się nimi. Każdy może je: kopiować, prezentować, rozprowadzać, łączyć z innymi materiałami.

8 PRAWA AUTORSKIE Co jest przedmiotem prawa autorskiego? Każdy przejaw działalności twórczej w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości i sposobu wyrażenia, czyli utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczno-urbanistyczne muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne

9 PRAWA AUTORSKIE Wyjątki: idee i pomysły (chyba że są wyrażone oryginalną formą); urzędowe dokumenty, znaki i symbole państwowe; akty normatywne (kodeksy, uchwały) lub ich urzędowe projekty; proste informacje prasowe; teorie i fakty naukowe. Treści te należą do domeny publicznej.

10 PRAWA AUTORSKIE Autorskie prawa osobiste bezpośrednio związane z osobą autora dotyczą relacji twórcy z utworem umożliwiają zachowanie niemajątkowej więzi z utworem nieograniczone w czasie nie można z nich zrezygnować ani nikomu przekazać, zawsze przysługują twórcom Autorskie prawa majątkowe pośrednio związane z osobą autora dotyczą dysponowania utworem i zarabiania na jego rozpowszechnianiu lub na innej formie wykorzystania dają prawo kontroli nad korzystaniem z utworu ograniczone w czasie (standardowo trwają przez 70 lat od śmierci autora lub od daty rozpowszechnienia utworu) mogą być przeniesione przez autora w ramach umowy o przeniesieniu praw lub w ramach spadku, we wskazanych w ustawie przypadkach przysługują innej osobie niż twórca, uprawniony z autorskich praw majątkowych może upoważnić inną osobę do korzystania z nich (licencja)

11 PRAWA AUTORSKIE dozwolony użytek Korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym (rodzina, znajomi), nie obejmuje programów komputerowych. W ramach dozwolonego użytku publicznego nieodpłatne udostępnianie egzemplarzy rozpowszechnionych, chronionych utworów przez biblioteki, archiwa i szkoły (mają prawo wykonywać również kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona własnych zbiorów) W ramach dozwolonego użytku publicznego instytucje naukowe i oświatowe mogą korzystać z już rozpowszechnionych utworów w celach dydaktycznych i do prowadzenia własnych badań. Muzea i galerie mają prawo do rozpowszechniania fotografii, reprodukcji obiektów w ramach katalogów czy publikacji (folderów, ulotek, plakatów) promocyjnych oraz w mediach w celach informacyjnych.

12 PRAWA AUTORSKIE prawo cytatu Zasady cytowania: Cytat musi być rozpoznawalny (cudzysłowy) Cytat musi być wyraźnie oznaczony (autorstwo i źródło) i to w każdym przypadku, w którym się pojawia. Zamieszczenie cytatu musi być uzasadnione celem (wyjaśnianie, nauczanie, krytyczna analiza). Cytat pełni funkcję pomocniczą ma służyć uzupełnieniu i wzbogaceniu dzieła, nie może go natomiast zastępować ani tworzyć jego zasadniczej konstrukcji

14 OZE a prawa autorskie Jak korzystać z dzieła i nie naruszać praw autorskich? Żródło: ed=0ahukewigunsg- M_PAhUEiywKHdLWBiwQ_AUICCgB&biw=1280&bih=913#imgrc=8xvVyuwpTBeH7M%3A

15 OZE a prawa autorskie 2 drogi utworu do przestrzeni OZE: Przejście do domeny publicznej (np. 70 lat po śmierci autora). Opublikowanie na tzw. wolnej licencji. %9Bcie%C5%BCki&order=popular

16 DOMENA PUBLICZNA CC0 Twórczość dostępna w DP jest to własność publiczna dostępna dla każdego do wykorzystania w dowolnym celu, gdyż prawa majątkowe do tej twórczości wygasły lub nigdy ich nie było. Wolno zwielokrotniać, zmieniać i rozpowszechniać oraz wykonywać utwór, nawet w celach komercyjnych, bez konieczności pytania o zgodę. Nie podlega żadnym ograniczeniom prawa autorskiego. Przechodzą do niej utwory 70 lat po śmierci autora. Należy podać nazwisko autora.

17 WOLNE LICENCJE CC To rodzaj umowy, którą autor utworu (właściciel praw autorskich) zawiera z całą resztą ludzkości. Jej główne założenia: - twórca pozostaje właścicielem praw autorskich, - jednocześnie pozwala wszystkim na kopiowanie, redystrybucję (także w celach komercyjnych) i przeróbki (utwory zależne).

18 WOLNE LICENCJE Międzynarodowy projekt oferujący darmowe rozwiązania prawne służące zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi. Powstał w 2001 r. w Stanach Zjednoczonych z inicjatywy naukowców, prawników, intelektualistów, którzy chcieli promować wspólne dobra kultury. Dziś oddziały CC są prowadzone w ponad 80 krajach świata.

19 WOLNE LICENCJE Creative Commons w Polsce założony w 2005 r., jeden z najstarszych oddziałów (11 Lat) działalność nie dla zysku (wszystkie narzędzia i licencje są za darmo) Cele: 1. Udogodnienia dla twórców i odbiorców. 2. Zwiększenie poszanowania dla prawa autorskiego. 3. Ułatwienie dzielenia się twórczością.

20 WOLNE LICENCJE a prawa autorskie Jak osiągnąć kompromis między ochroną praw autorskich a korzystaniem z twórczości innych osób?

21 WOLNE LICENCJE a prawa autorskie Tradycyjny model: Wszystkie prawa zastrzeżone

22 WOLNE LICENCJE a prawa autorskie Propozycja CC: Pewne prawa zastrzeżone Copyright ----> copyleft left lewo, left - od leave porzucić = porzucenie ograniczeń kopiowania, modyfikowania, redystrybucji

23 LICENCJE CC CC przygotowała gotowe licencje, które oferują różne zestawy warunków licencyjnych (co wolno, czego nie wolno odbiorcy) 4 warunki licencyjne, które działają jak klocki: po złożeniu 2 lub 3 warunków powstaje licencja, którą może wybrać autor

24 LICENCJE CC 4 warunki 4 klocki

25 LICENCJE CC Kombinacja tych warunków daje 6 licencji CC:

26 LICENCJE CC 1. Uznanie autorstwa - BY =

27 WOLNE LICENCJE CC 1. Uznanie autorstwa Ten utwór możesz za darmo: kopiować, zmieniać i remiksować, rozpowszechniać, przedstawiać i wykonywać. Musisz tylko oznaczyć autora oryginału!

28 LICENCJE CC 2. Uznanie autorstwa. Na tych samych warunkach. BY SA = +

29 WOLNE LICENCJE CC 2. Uznanie autorstwa. Na tych samych warunkach. Ten utwór możesz za darmo: kopiować, zmieniać i remiksować, rozpowszechniać, przedstawiać i wykonywać. Ale musisz oznaczyć autora oryginału oraz udostępnić go na tej samej licencji!

30 LICENCJE CC Te 2 licencje CC BY oraz CC BY-SA są to tzw. WOLNE LICENCJE, które gwarantują najszersze swobody: 1. Korzystania z prac innych autorów 2. Zmiany i adaptacji 3. Łączenia z innymi materiałami 4.Rozpowszechniania i dzielenia się nowymi wersjami

31 LICENCJE CC Pozostałe 4 licencje nazwane są licencjami dozwalającymi (nie wolnymi). Dlaczego? Nie gwarantują one pełni 4 swobód: kopiowania, zmieniania, rozpowszechniania i wykonywania. (pojawia się więcej ograniczeń)

32 LICENCJE CC 3. Uznanie autorstwa. Użycie niekomercyjne. BY NC + Wolno: - dzielić się i adaptować. Warunki: - wskazać autora i dokonane zmiany, - nie używać do celów komercyjnych.

33 LICENCJE CC 4. Uznanie autorstwa. Użycie niekomercyjne. Na tych samych warunkach. BY NC SA + Wolno: dzielić się i adaptować. Warunki: - wskazać autora i dokonane zmiany, - nie używać do celów komercyjnych, - upowszechniać na tej samej licencji.

34 LICENCJE CC 5. Uznanie autorstwa. Bez utworów zależnych. BY ND + Wolno: dzielić się także w celu komercyjnym Warunki: - wskazać autora i dokonane zmiany, - nie rozpowszechniać zmodyfikowanych treści

35 LICENCJE CC 6. Uznanie autorstwa. Użycie niekomercyjne. Bez utworów zależnych. BY NC ND + +

36 LICENCJE CC Trzy warstwy licencji 1) Tekst prawny (dla prawników) 2) Przystępne podsumowanie (dla użytkowników) 3) Metadane (wersja dla komputerów)

37 LICENCJE CC Cechy wspólne licencji CC 1. Poszanowanie praw autorskich osobistych - twórca, korzystając z licencji, zawsze zachowuje prawa autorskie. 2. Dodatkowe warunki wybrane przez twórcę: - umożliwienie kopiowania, rozpowszechniania utworu - czy na zasadzie komercyjnej czy niekomercyjnej - czy można tworzyć utwory zależne

38 Otwarte Zasoby Edukacyjne Licencja CC BY DOSTĘPNOŚĆ Licencja CC BY SA Domena publiczna

39 JAK WYSZUKAĆ ZASOBY NA LICENCJACH CC? Wyszukiwarka Creative Commons oferuje możliwość przeglądania treści na wszystkich licencjach CC w serwisach Google, Wikimedia Commons, PixaBay, Jamendo i innych. Wystarczy wejść na stronę i wpisać pożądane hasło w wyszukiwarce. Należy zaznaczyć, czy planujemy dany utwór modyfikować i udostępniać komercyjnie. /05/18/32/old-books _640.jpg

40 Search creative commons

41 Search creative commons

42 GOOGLE zaawansowana wyszukiwarka pozwalająca filtrować treści według tego, jakie prawa dają użytkownikom autorzy treści w sieci. /Google

43 GOOGLE

44 E - podręczniki

45 E-PODRĘCZNIKI

46 E - podręczniki

47 Wolne lektury

48 Wolne lektury

49 FREEBOOKI Freebooki.net to największa w Polsce platforma, na której publikowane są darmowe e-booki, dokumenty, fragmenty video. Wszystko jest bezpłatne. bvdbczijnahwlicwkhwiwcqkqsaqigw&biw=1866&bih=978&dpr=0.9#imgrc=xbsyb-w0danmxm%3a

50 Freebooki

51 POLONA Cyfrowa Biblioteka Narodowa PORTAL, KTÓRY UDOSTĘPNIA W SIECI ZBIORY BIBLIOTEKI NARODOWEJ I POKAZUJE ICH BOGACTWO otwiera dla czytelników skarbiec i magazyny BN prezentuje dziedzictwo kulturalne Polski, jej wielowiekowe tradycje i dokonania prezentuje zbiory innych instytucji kultury udostępnia w postaci cyfrowej najważniejsze wydania tekstów literackich i naukowych, dokumentów historycznych, czasopisma, grafikę, fotografię, nuty oraz mapy istnieje od czerwca 2013 roku

52 POLONA Projekt Biblioteki Narodowej, udostępniający teksty literackie i naukowe, dokumenty historyczne, czasopisma, grafikę, fotografie, nuty oraz mapy.

53 POLONA co warto wiedzieć podzielona jest na trzy części-zakładki: 1. ogólnie dostępną Stronę główną 2. Bibliotekę, zawierającą narzędzia wyszukiwania i sortowania obiektów 3. część prywatną Moje zbiory, w której użytkownik tworzyć może na podstawie zbiorów Biblioteki Narodowej swoją własną kolekcję.

54 POLONA co warto wiedzieć Strona główna to główne narzędzie promocji kolekcji cyfrowej Biblioteki Narodowej umieszczane są tu informacje o kolekcjach i wydarzeniach związanych z BN i POLONĄ, a także linki do filmów video to cyfrowa pinakoteka (codziennie pokazywane są na niej najciekawsze obiekty i tematyczne kolekcje, z tysięcy codziennie digitalizowanych w BN obiektów wybierane są perły, diamenty i ciekawostki )

55 POLONA co warto wiedzieć Biblioteka rewolucja w prezentacji zasobów cyfrowych: użytkownik widzi wszystkie obiekty tak jakby znalazł się w wirtualnym magazynie wielkiej biblioteki obiekty prezentowane są w panelu, w którym otwiera się wybrana książka, rysunek, mapa (bez instalowania dodatkowego oprogramowania) panel stanowi osobną przestrzeń służącą do: przeglądania zawartości przeszukiwania tekstu zaznaczania interesujących fragmentów obrazu i sporządzania notatek pobierania całego obiektu w formacie pdf z warstwą tekstową lub skanu, a także podzielenia się nim na Facebooku, Google+, Twitterze.

56 POLONA co warto wiedzieć MOJE ZBIORY korzystanie z funkcji pracy z obiektem i pobierania skanów wymaga zalogowania i założenia konta, które jest warunkiem zachowania wyników pracy w przestrzeni prywatnej, w zakładce Moje zbiory.

57 POLONA co warto wiedzieć 4 ZALETY skany najwyższej rozdzielczości szlaki po bezkresnych zasobach CBN wytyczone przez kolekcje prowadzone przez kuratorów współpraca z internautami, właścicielami prywatnych kolekcji, instytucjami kultury ciągły rozwój - do Repozytorium codziennie wpływa skanów, a w POLONIE pojawia się ponad 1000 nowych obiektów

58 Polona

59 INSTYTUT BADAŃ EDUKACYJNYCH BAZA DOBRYCH PRAKTYK

60 IBE Baza Dobrych Praktyk

61 SCHOLARIS stanowi bazę publikacji o treściach edukacyjnych, opatrzonych licencjami, uporządkowanych według kategorii użytkowych oraz etapów nauczania.

62 Scholaris

63 Scholaris

64 Internetowy Polski Słownik Biograficzny

65 IPSB

66 BIBLIOTEKA CYFROWA OŚRODKA ROZWOJU EDUKACJI gromadzi i udostępnia materiały i publikacje opracowane w ramach działalności wydziałów ORE i projektów EFS dotyczące edukacji

67 EDUKATOR stanowi bogatą bazę materiałów edukacyjnych oraz narzędzi do tworzenia własnych lub modyfikacji już istniejących, ale z uwzględnieniem licencji CC.

68 PIXABAY w tym serwisie użytkownicy mogą uzyskać pełne obrazy wysokiej jakości, wolne od praw autorskich i bez konieczności rejestracji.

69 JAMENDO muzyczny serwis internetowy publikujący muzykę na licencjach Creative Commons/Free Art License.

70 ZAPROSZENIE DO PUBLIKACJI W CZĘSTOCHOWSKIM BIULETYNIE OŚWIATOWYM Gorąco zachęcam do dzielenia się swoimi sukcesami i dobrymi praktykami na łamach wydawanego przez WOM kwartalnika Częstochowski Biuletyn Oświatowy. Opisy podejmowanych działań, czyli np. konkursów, kół zainteresowań, realizowanych projektów, scenariusze lekcji lub imprez okolicznościowych itp. można przesyłać na adres mailowy: grudzinska@womczest.edu.pl (Agnieszka Grudzińska). Tworzone przez Państwa dobre praktyki są dla nas i dla innych nauczycieli bardzo cennym materiałem dydaktycznym, który dodatkowo uzyska kształt publikacji Zapraszamy do współpracy!

71 WYKORZYSTANE ŹRÓDŁA 1) Koalicja Otwartej Edukacji (2010), Otwarta Edukacja. Dostęp: odczyt: r. Tekst dostępny na licencji CC BY 3.0 Polska. 2) Stosowanie licencji Creative Commons. Dostęp: odczyt: r. Tekst dostępny na licencji CC BY 3.0 Polska. 3) Wikipedia. Hasło Domena publiczna. Dostęp: odczyt: r. Tekst dostępny na licencji CC BY 3.0 Polska.

72 Dziękuję za uwagę AGNIESZKA GRUDZIŃSKA Oprac. Agnieszka Grudzińska - konsultant Regionalnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli WOM w Częstochowie Licencja Uznanie autorstwa Użycie niekomercyjne 3.0. Polska