Nowa regulacja dozwolonego użytku praw autorskich dla instytucji naukowych

Transkrypt

1 Nowa regulacja dozwolonego użytku praw autorskich dla instytucji naukowych Agnieszka Wachowska, Radca Prawny, Partner Warszawa, dnia 2 marca 2017 r. EDU IT TRENDS Nowoczesne technologie dla uczelni wyższych

2 Plan wystąpienia 1. Ochrona prawna utworów 2. Czym jest dozwolony użytek? 3. Kiedy instytucję edukacyjne mogą korzystać z dzieł chronionych bez konieczności uzyskiwania zezwolenia? 4. Jakie zmiany zostały wprowadzone w tym zakresie do ustawy o prawie autorskim? 5. Nowy zakres dozwolonego użytku publicznego dla instytucji naukowych. 2

3 Przedmiot prawa autorskiego (1) Art. 1 Prawa autorskiego 1.Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). ( ) 3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. 4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności 3

4 Przedmiot prawa autorskiego (2) Art. 1 Prawa autorskiego ( ) 2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: 1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, komputerowe); naukowe, kartograficzne oraz programy 2) plastyczne; 3) fotograficzne; 4) lutnicze; 5) wzornictwa przemysłowego; 6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; 7) muzyczne i słowno-muzyczne; 8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; 9) audiowizualne (w tym filmowe). 4

5 Przedmiot prawa autorskiego (3) ale, nie każde dzieło będące przejawem twórczej działalności jest utworem Art. 1 Pr. Aut Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Art. 4. Pr. Aut. Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego: 1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty; 2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole; 3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne; 4) proste informacje prasowe. 5

6 Monopol twórcy Art. 17. Pr. Aut. (autorskie prawa majątkowe) Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Zasada monopolu twórcy ale instytucja dozwolonego użytku 6

7 Dozwolony użytek publiczny Dozwolony użytek publiczny dotyczy korzystania z utworu w rozumieniu art. 17 pr. aut. Przepisy o dozwolonym użytku są w swojej istocie pewnym rodzajem kompromisu pomiędzy ochroną twórcy w prawie autorskim a społeczną potrzebą swobodnego dostępu do twórczości będącej dobrem kulturowym i rozwojem nauki 7

8 Dozwolony użytek dla instytucji naukowych Wyjątek edukacyjny Zasada: konieczność nabycia praw autorskich lub licencji (zgody), chyba że Wyjątek biblioteczny Prawo cytatu Inne 8

9 Problemy dotyczące zakresu dozwolonego użytku stare przepisy Poprzednie brzmienie przepisów: Art. 27. Pr. Aut. Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu. Art. 28 Pr. Aut. Biblioteki, archiwa i szkoły mogą: udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek 9

10 Nowy wyjątek edukacyjny Art. 27 Pr. Aut 1. Instytucje oświatowe, uczelnie oraz jednostki naukowe w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki mogą na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia badań naukowych, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz zwielokrotniać w tym celu rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów. 2. W przypadku publicznego udostępniania utworów w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym korzystanie, o którym mowa w ust. 1, jest dozwolone wyłącznie dla ograniczonego kręgu osób uczących się, nauczających lub prowadzących badania naukowe, zidentyfikowanych przez podmioty wymienione w ust

11 Nowy wyjątek edukacyjny - przesłanki Kto? Instytucje oświatowe, uczelnie oraz jednostki naukowe w rozumieniu ustawy o zasadach finansowania nauki Co? rozpowszechnione utwory i ich tłumaczenia (korzystanie) rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów (zwielokrotnienie) Nie dot. programów komp. W jakim celu? (1) zilustrowania treści w celach dydaktycznych (2) prowadzenia badań naukowych Wyjątek od wyjątku: E learning obowiązek identyfikacji adresatów 11

12 Wyjątek biblioteczny Art Pr. Aut. Instytucje oświatowe, uczelnie, instytuty badawcze prowadzące działalność, o której mowa w art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. z 2016 r. poz. 371), instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk prowadzące działalność, o której mowa w art. 50 ust. 4 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk (Dz. U. z 2015 r. poz. 1082, 1268 i 1767 oraz z 2016 r. poz. 64), biblioteki, muzea oraz archiwa mogą: 1) użyczać, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych, 2) zwielokrotniać utwory znajdujące się we własnych zbiorach w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony tych zbiorów, 3) udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek - jeżeli czynności te nie są dokonywane w celu osiągnięcia bezpośredniej lub pośredniej korzyści majątkowej. 2. Zwielokrotnianie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, nie może prowadzić do zwiększenia liczby egzemplarzy utworów i powiększenia zbiorów, odpowiednio użyczanych i udostępnianych na podstawie ust. 1 pkt 1 i Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się, jeżeli udostępnianie w określony w nim sposób odbywa się na podstawie uprzednio zawartej umowy z uprawnionym. ( ) 12

13 Nowy wyjątek biblioteczny - przesłanki Kto? Instytucje oświatowe, uczelnie, instytuty badawcze, instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk Co? egzemplarze utworów rozpowszechnionych (użyczanie) Utwory ze zbiorów (zwielokrotnianie i udostępnianie) Nie dot. baz danych i programów W jakim celu? nie w celu osiągnięcia bezpośredniej lub pośredniej korzyści majątkowej Ograniczenie wyjątku: Zwielokrotnianie nie może prowadzić do zwiększenia liczby udostępnianych egzemplarzy utworów i powiększenia zbiorów 13

14 Prawo cytatu Art. 29 Pr. Aut. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości. Art Pr. Aut Wolno korzystać z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości 14

15 Cytat z art. 29 Pr.Aut. Kto? Każdy Co? urywki rozpowszechnionych utworów, rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości W jakim celu? w zakresie uzasadnionym celami cytatu: wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawa gatunku twórczości Ograniczenie wyjątku: Wolno przytaczać jedynie w utworach stanowiących samoistną całość 15

16 Orzecznictwo TS UE mające znaczenie dla sprawy (1) Wyrok TS UE z dnia 16 lipca 2009 r. w sprawie Infopaq International A/S v. Danske Dagblades (C-5/08) części (fragmenty) utworu podlegają ochronie prawa autorskiego, kiedy same przejawiają oryginalność występującą w dziele ("przyczyniają się do oryginalności całego dzieła ) twórczość może przejawiać się w wycinku utworu, który składa się z 11 kolejnych słów, pod warunkiem że w rozpatrywanym wycinku zostanie odtworzony element utworu stanowiący wyraz własnej twórczości intelektualnej autora. (zob. pkt 48 wyroku) Orzeczenie to wprawdzie zapadło w odniesieniu do tzw. clippingu (monitorowania oraz analizy prasy), niemniej jednak zaprezentowane w nim tezy mogą być cenną wskazówką w zakresie dokonywania wykładni norm polskiej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dotyczących dozwolonego użytku, z prawem cytatu na czele. 16

17 Orzecznictwo TS UE mające znaczenie dla sprawy (2) Wyrok TS UE z dnia z dnia 1 grudnia 2011 r. w sprawie C-145/10 w postępowaniu Eva-Maria Painer v. Standard VerlagsGmbH i inni. Artykuł 5 ust. 3 lit. d) dyrektywy 2001/29 w związku z art. 5 ust. 5 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że jego stosowanie jest uzależnione od obowiązku podania źródła łącznie z nazwiskiem autora lub artysty wykonawcy cytowanego utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną. Jednakże jeśli na podstawie art. 5 ust. 3 lit. e) dyrektywy 2001/29 nazwisko to nie zostało podane, wspomniany obowiązek należy uznać za spełniony, w razie gdy zostało podane jedynie źródło. 17

18 Ograniczenie dozwolonego użytku Art. 34 i 35 Prawa autorskiego Zasady ogólne: Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. 18

19 Dziękuję za uwagę Agnieszka Wachowska Radca prawny, Partner kierujący praktyką IT-Telco