OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ WYKŁAD 2. dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

Transkrypt

1 OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ WYKŁAD 2 dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

2 WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA Własność intelektualna Prawo autorskie Własność przemysłowa Know-how Utwory Przedmioty praw pokrewnych Wynalazki Wzory użytkowe Wzory przemysłowe Znaki towarowe Oznaczenia geograficzne Topografie scalone Nowe odmiany roślin Oznaczenia przedsiębiorstw Poufne informacje techniczne, gospodarcze Receptury Prototypy

3 UTWÓR Pojęcie utworu jest jednym z podstawowych elementów systemu prawa autorskiego. Potoczne rozumienie- utwór to wynik jakiejś działalności o artystycznym charakterze, taki jak film, obraz, książka czy piosenka, artykuł naukowy, broszury, opracowania Prawo autorskie- szersza definicja utworu Kiedy mamy do czynienia z utworem? Przy określaniu, czy rezultat twórczej aktywności autora jest utworem w sensie prawnym, nie ma znaczenia wartość artystyczna lub materialna jego pracy ani też cel jej powstania.

4 UTWÓR Tekst ustawy, mówi, że utworem jest: każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. utwór jest chroniony od chwili, w której zostanie w jakiejkolwiek postaci ustalony. Cechą pozwalającą uznać, że mamy do czynienia z utworem, jest indywidualny charakter działalności twórczej.

5 USTALENIE UTWORU Utwór jest chroniony od chwili, w której zostanie w jakiejkolwiek postaci ustalony. Sformułowanie,,forma ustalona" ma dość szerokie znaczenie, ale w praktyce wystarczy przyjąć, że utworem jest informacja w jakiś sposób uzewnętrzniona: nagranie na taśmie magnetycznej obraz na kliszy fotograficznej plik na komputerze zapis na kartce papieru wykonanie nieprowadzące do powstania materialnego nośnika (np. wygłoszenie, zaśpiewanie)

6 UTWÓR Nie każdy proces intelektualny prowadzić musi też do powstania utworu. Sąd Najwyższy w wyroku z 2006 roku stwierdził, że praca intelektualna o charakterze twórczym jest przeciwieństwem pracy o charakterze technicznym. Ta ostatnia polega na wykonywaniu czynności wymagających jedynie określonej wiedzy i sprawności oraz użycia określonych narzędzi, surowców i technologii. Podkreślono, że cechą pracy o charakterze technicznym jest przewidywalność i powtarzalność osiągniętego rezultatu, nie może być on więc utworem w rozumieniu prawa autorskiego.

7 UTWÓR Instytucje np. muzea, biblioteki czy archiwa prowadzą obecnie wiele programów digitalizacyjnych: skanują książki, dokumenty i fotografie część z nich publikowana jest online. Wokół tych działań stawiane są pytania dotyczące tego, czy w akcie skanowania powstaje utwór zależny. 1. Jeśli skan wykonany został w sposób automatyczny bez żadnego twórczego wkładu ze strony bibliotekarza, nie jest utworem podobnie utwór nie powstaje w trakcie kserowania czy wydruku. 2. Jeśli jednak w trakcie digitalizacji opracowano zdjęcie, usunięto jego niedoskonałości, poprawiono kolory czy w inny sposób przetworzono fotografię, możemy mieć do czynienia z utworem objętym standardową ochroną, o ile tylko czynności te miały twórczy charakter..

8 UTWÓR JEST NIEMATERIALNY utworem nie jest kartka papieru, jest ona nośnik informacji, medium przy pomocy którego rozpowszechniany jest niematerialny utwór. kupując książkę nie zyskujemy prawa do swobodnego rozpowszechniania jej treści. Możemy dysponować przedmiotem, np. sprzedać przeczytaną książkę na aukcji internetowej. Jest to wyraźnie dozwolone w prawie autor., które stwierdza, że po wprowadzeniu konkretnej fizycznej kopii utworu do obrotu prawo do zezwalania na dalszy obrót tą kopią ulega wyczerpaniu. Ale sam niematerialny utwór pozostaje wciąż objęty monopolem prawnoautorskim. Oznacza to że nie możemy sprzedawać samodzielnie zrobionych kopii książki ani np. udostępniać jej w publicznym Internecie.

9 CZY UTWÓR? Czasem nie jesteśmy w stanie od razu rozpoznać czy materiał jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego. W takim - tzw. test statystycznej jednorazowości. Zadajemy pytanie o to, czy ktoś oprócz jego autora mógłby dysponując takimi samymi środkami i w podobnych warunkach stworzyć coś identycznego lub bardzo podobnego. Pozytywny wynik testu- materiał ten nie jest przedmiotem prawa autorskiego. Nie działa to niestety tak prosto w drugą stronę negatywny wynik testu nie oznacza automatycznie, że mamy do czynienia z utworem, a jedynie to bardzo uprawdopodabnia.

10 SYSTEM PRAWA AUTORSKIEGO OBEJMUJE UTWORY: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym filmowe) Ale lista ta pozostaje otwarta

11 WARTO PAMIĘTAĆ, ŻE system prawa autorskiego obejmuje takie utwory jak: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym filmowe) prawo autorskie nie chroni idei, odkryć, procedur, metod i zasad działania oraz koncepcji matematycznych. Chroniony jest sposób wyrażenia idei utwór jest niematerialny. Nie jest nim kartka papieru- to tylko nośnik informacji, medium przy pomocy którego rozpowszechniany jest niematerialny utwór.

12 RODZAJE UTWORÓW Ustawa wprowadza rozróżnienie między: utworami pierwotnymi utworami zależnymi (opracowania, adaptacje) Utworem zależnym może być więc adaptacja, tłumaczenie, remiks czy przeróbka. Utwory zależne podlegają ochronie niezależnie od utworów pierwotnych

13 WARTO PAMIĘTAĆ, ŻE: System utworów zależnych może być skomplikowany na bazie istniejących już utworów zależnych powstają kolejne. Na bazie tylko jednej książki może powstać np.: oryginał książki w języku angielskim, scenariusz filmowy w języku angielskim na bazie książki, polskie tłumaczenie listy dialogowej w wydaniu DVD filmu, gra komputerowa z listą dialogową na bazie scenariusza filmu, tłumaczenie listy dialogowej gry. Na każdym etapie tego procesu twórcy opracowania, przeróbki czy adaptacji uzyskać muszą odpowiednią zgodę na rozpowszechnianie utworów zależnych ze strony uprawnionego do oryginalnego utworu (utworów).

14 UTWÓR ZALEŻNY A INSPIROWANY Od utworów zależnych odróżnia się utwory inspirowane. Utwór inspirowany jest utworem samodzielnym, posiadającym oryginalne twórcze elementy, czerpiącym jedynie inspirację z innego utworu i wykorzystującym jego wybrane wątki. Do rozpowszechniania utworu inspirowanego nie jest konieczna zgoda podmiotu uprawnionego do dzieła, które było źródłem inspiracji.

15 CO NIE JEST UTWOREM? akty normatywne (np. ustawy) lub ich projekty, dokumenty urzędowe, urzędowe materiały, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe lub ochronne, proste informacje prasowe, idee, odkrycia, procedury, metody i zasady działania, koncepcje matematyczne

16 PRAWA AUTORSKIE Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: ) pojęcie prawnicze oznaczające: ogół praw przysługujących autorowi utworu, przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) wyróżnia: autorskie prawa osobiste autorskie prawa majątkowe

17 POWODY ISTNIENIA AUTORSKIEGO PRAWA MAJĄTKOWEGO Powodem wprowadzenia praw autorskich majątkowych było zabezpieczenie interesów twórców oraz wydawców. Efektem naruszenia tych właśnie praw są m.in. następujące szkody: utrata przez twórców zysków z tytułu rozpowszechniania utworów straty firm zajmujących się dystrybucją i promocją utworów straty państwa związane z nie odprowadzonymi podatkami Pamiętać należy, że zbyt restrykcyjne prawa autorskie utrudniają rozwój twórczości, a także realizację projektów, opartych na współpracy między grupami twórców lub też ograniczanie dostępności do wolnych licencji.

18 AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE Są prawami ojcostwa utworu i obejmują przede wszystkim prawo autora do wiązania z dziełem jego nazwiska. Prawo to nigdy nie wygasa i jest, z natury rzeczy, niezbywalne, nie można się go zrzec ani przenieść na inną osobę. W ramach ochrony dóbr osobistych autor ma prawo do przedstawiania utworu pod pseudonimem lub anonimowo. Do osobistych praw autorskich należy także prawo do zachowania niezmienionej treści i formy utworu, zakazujące wprowadzania zmian, zniekształceń, przeinaczeń.

19 AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE Autorskie prawa osobiste - zespół uprawnień jakie przysługują twórcy utworu. Autorskie prawa osobiste chronią intelektualny związek twórcy z jego dziełem. W prawie polskim pojęcie autorskich praw osobistych reguluje: art. 16 "Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych" (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904).

20 AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE Jest to rodzaj szczególnej więzi niezbywalnej i nie podlegającej zrzeczeniu się, łączącej twórcę z jego utworem a wyrażającej się w prawie: autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

21 AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE W przypadku programów komputerowych zakres autorskich praw osobistych ma węższy zakres. Autorom programów komputerowych przysługują jedynie prawa: autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo

22 OCHRONA AUTORSKICH PRAW OSOBISTYCH Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.