Spis treêci 1. Wst p 2. Diagnoza 3. Cel 4. Strategia i plan dzia aƒ dla Polski 5. Podsumowanie i zakoƒczenie

Transkrypt

1

2 Spis teêci 1. Wst p Diagnoza Cel Stategia i plan dzia aƒ dla Polski Redefinicja oli paƒstwa Poszezenie wolnoêci gospodaczej Rozwój aktywnoêci gospodaczej i spo ecznej Êodowisk lokalnych i egionalnych Dzia ania na zecz wzostu innowacyjnoêci Stategia pzyj cia wspólnej waluty Zwi kszenie efektywnoêci w tadycyjnych ban ach Wspacie pzedsi bioczoêci i ozwoju zaawansowanych technologii Ochona konkuencji Refoma systemu stanowienia i egzekucji pawa Bezpieczne otoczenie makoekonomiczne waz ze wzostem oszcz dnoêci kajowych Refomy ynku pacy Lepsze wykozystanie obecnych zasobów pacy Podsumowanie i zakoƒczenie

3 Rapot powsta na podstawie apotów i publikacji: Polska Nowy moto wzostu w Euopie McKinsey & Company, W poszukiwaniu antykuchoêci zastosowania syntetycznego wskaênika ALK Akademii Leona Koêmiƒskiego oaz apotu 25+ Od podwykonawcy do keatoa, czyli jak zapewniç Polsce kolejne 25 lat sukcesu Towazystwa Ekonomistów Polskich. Czepie ównie z apotu Konkuencyjna Polska, jak awansowaç w Êwiatowej lidze gospodaczej pod edakcjà pof. Hausnea i konfeencji Polityka pzemys owa Unii Euopejskiej gospodaczy Tójkàt Weimaski. Jest te podsumowaniem seii publikacji i debat powadzonych w amach Foum Debaty Publicznej w Pa acu Pezydenckim oaz innych spotkaƒ oganizowanych we wspó pacy z Kancelaià Pezydenta RP. Rapot zosta opacowany pzez zespó : Daniel Boniecki (McKinsey & Company), pof. Andzej Koêmiƒski (Akademia Leona Koêmiƒskiego), Ryszad Petu (Pzewodniczàcy Towazystwa Ekonomistów Polskich). Ca oêç powsta a pod edakcjà Ryszada Petu.

4 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 3 Nowoczesna Polska to innowacyjna gospodaka. Pzy osnàcej globalnej konkuencji adna gospodaka nie mo e staç w miejscu. Polska musi nadal si modenizowaç, aby staç si badziej konkuencyjnà i badziej innowacyjnà i aby zwi kszyç bezpieczeƒstwo ekonomiczne. Dzia ania te muszà byç podejmowane w amach wspó pacy w Unii Euopejskiej. Zwieƒczeniem tego pocesu powinno byç pzyj cie wspólnej waluty. Zwi kszy to naszà konkuencyjnoêç, a tak e integacj ze Êwiatem Zachodu. Dugim wa nym elementem wzmocnienia konkuencyjnoêci, ównie wi zów polityczno-gospodaczych b dzie spodziewane w niedalekiej pzysz oêci pzyj cie umowy o wolnym handlu mi dzy UE a USA. Wymusi to wi kszà konkuencj gospodaek, a co najwa niejsze obni y koszty ycia dla milionów obywateli UE i USA. Zmniejszy to ównie koszty powadzenia biznesu w tych dwóch wielkich obszaach gospodaczych. By spostaç tym wyzwaniom niezb dne sà dalsze pzemiany, dzi ki któym Polska stanie si znacznie zamo niejsza, badziej innowacyjna i bezpieczniejsza. Stàd te niniejsze opacowanie. Jego celem jest odpowiedê na fundamentalne dla polskich wyzwaƒ pytanie: jak w pespektywie najbli szych lat zapewniç Polsce wzost, któy zbli y nas do poziomu ycia w Euopie Zachodniej. Jest to popozycja dogi aspiacji, dzi ki któej b dzie mo liwe zniwelowanie pzepaêci w dochodach mi dzy Polskà a zamo nymi kajami Euopy Zachodniej. W waiacie altenatywnym (inecyjnym), Polska b dzie ównie os a, tyle e wolniej i z bakiem pespektyw na osiàgni cie poziomu ycia najbogatszych kajów Euopy. Dlatego tak wa ne jest ju dzisiaj postawienie pzed sobà wyzwaƒ na najbli sze dekady i dopasowanie do nich stategii dzia aƒ.

5

6 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 5 1. Wst p Ostatnie 25 lat pokaza o, e ealizacja wielkich celów jest mo liwa. To, czy uda nam si stwozyç podwaliny pod szybki wzost gospodaczy na kolejne dekady, zale y pzede wszystkich od nas. Polacy oczekujà Polski nowoczesnej, spawiedliwej, dajàcej nadzieje i szanse. Polski innowacyjnej i bogatej. M odzi oczekujà pespektywy na lepsze juto, pzedsi biocy pzejzystych i pzyjaznych waunków gy, polskie odziny dobej jakoêci us ug publicznych, szansy na osobisty ozwój, osoby stasze dobego systemu opieki i codziennego bezpieczeƒstwa. Musimy dalej szybko i stabilnie si ozwijaç, by taki scenaiusz si zealizowa. Pzysz oêç Polski jest w naszych kach. Dzisiaj, eby pzestawiç Polsk na toy nowoczesnej, opatej na wiedzy, innowacyjnej gospodaki ynkowej nie sà potzebne g bokie efomy ekonomiczne z poczàtku lat 90-ych. Tym azem potzebujemy pecyzyjnych i finezyjnych zmian instytucjonalnych oaz pzy- Êpieszenia pzemian kultuowych. Nadz dnym celem jest szybsze tempo zównowa onego ozwoju spo eczno-gospodaczego. Wa ne jest, aby ten post p by udzia em jak najszeszych gup spo ecznych. Dobe zmiany nie muszà byç bolesne dla spo eczeƒstwa. B dà si jednak wiàzaç ze zmianà miejsca pacy, sposobu uzyskiwania dochodów, byç mo e tak e miejsca zamieszkania niektóych gup. Wa ne jest, by takie zmiany pzedstawiaç jako szans na awans dochodowy i spo eczny, a nie wykluczenie. Konieczna jest zatem publiczna debata, opata o fundamentalne poj cie doba wspólnego. Umo liwi ona pzedstawianie pojektów zmian z wypzedzeniem i dobe pzygotowanie efom, by uniknàç zaskoczeƒ opinii publicznej i chaosu, któy obni a zaufanie do zàdzàcych.

7 6 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 2. Diagnoza Ostatnie 23 lata histoii gospodaczej Polski to okes niepzewanego wzostu gospodaczego. Od poczàtku tansfomacji podwoiliêmy dochód na g ow mieszkaƒca, popawi a si jakoêç ycia Polaków. Polska z bankuta gospodaczego sta a si kajem, któy najlepiej wykozysta ostatnie 25 lat spoêód wszystkich kajów egionu. Wzós nie tylko dochód na mieszkaƒca. Polska dokona a skoku cywilizacyjnego zaówno popzez otwacie na Êwiat, wyd u enie d ugoêci ycia, jak i wzostu watoêci oaz jakoêci zasobów mateialnych. Ten nasz sukces zawdzi czamy g bokim i konsekwentnie ealizowanym efomom gospodaczym, szczególnie z poczàtku tansfomacji. Uwolniona zosta a enegia pywatnej wolnej konkuencji. Skuteczna absopcja Êwiatowych doêwiadczeƒ waz z nap ywem zaganicznego kapita u by a czynnikiem istotnie zwi kszajàcym poduktywnoêç gospodaki. Pzekazanie znacznej cz Êci decyzji na poziom lokalny zwi kszy o udzia tych spo ecznoêci w twozeniu dobobytu. Pzyczyni o si ównie do stabilizacji politycznej, a co za tym idzie mo liwoêci ealizowania d ugoteminowych stategii ozwoju. Pespektywa cz onkostwa w Unii Euopejskiej zainspiowa a budow nowego adu instytucjonalno-pawnego. W efekcie w ciàgu çwieçwiecza uda o si pzeobaziç nieefektywnà gospodak centalnie planowanà w zintegowanà z Zachodem, konkuencyjnà gospodak ynkowà. Zmieni a si zasadniczo stuktua i wolumen podukcji oaz handlu zaganicznego, a polska gospodaka jest dziê silnie wbudowana w euopejskie sieci koopeacji. W ekspocie nie dominujà ju suowce i toway niskopzetwozone. Ich miejsce zaj a podukcja Êedniozaawansowana technologicznie o wi kszej watoêci dodanej. W ostatnich latach g ównym motoem wzostu by popyt wewn tzny zaówno konsumentów, jak i fim. Polski model ozwoju bazowa i bazuje na ma ych oaz Êednich fimach pywatnych, zwykle odzinnych, z doêç znacznym udzia em pzetwóstwa pzemys owego w twozeniu dochodu. Czynnikami wspieajàcymi ten samoistny model wzostu by nap yw inwestycji zaganicznych, a w ostatnich latach tansfe Êodków finansowych z UE. W ciàgu ponad 10 lat od maja 2004 do listopada 2014 oku tansfey netto z Unii Euopejskiej (po odj ciu sk adki do bud etu Unii oaz zwotu niewykozystanych Êodków) wynios y 72 mld euo. Tylko w 2014 oku saldo ozliczeƒ Polski z Unià by o dodatnie i wynios o ok. 2,9% PKB. Polityka makoekonomiczna ostatnich 25 lat by a w mia konsewatywna, w znacznej mieze dzi ki ozwiàzaniom instytucjonalnym, w tym pzede wszystkim pzyj tej w 1997 oku Konstytucji z zapisem o limicie d ugu w elacji do dochodu naodowego. Tak e z zapisami pzewidujàcymi niezale noêç NBP, co pozwoli o pzepowadziç spawnie poces dezinflacji, nast pnie utzymaç inflacj na niskim poziomie. Szybki wzost gospodaczy pozwala na utzymanie umiakowanej nieównowagi bud etowej, a bak ecesji nie wymusza g bokich zmian w finansach publicznych. W okesie tansfomacji znacznie popawi a si d ugoêç ycia Polaków Êednio o ponad 5 lat, a m czyzn o ok. 6 lat. Wato pzy tym pami taç, e pzez ponad 20 lat od 1965 do 1989 oku Êednia d ugoêç ycia pozostawa a na tym samym poziomie. Wzós poziom

8 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 7 wykszta cenia, nastàpi a istotna popawa jakoêci infastuktuy. Wzos a te wydajnoêç, a co si z tym wià e zaobki i si a nabywcza. Pozytywne owoce tansfomacji nie oz o- y y si ówno w spo eczeƒstwie, stàd poczucie podzia u na t cz Êç, któej si uda o i na t, któej si nie uda o. Wysoki poziom bezobocia stuktualnego, nisko op acane zawody czy te stae niepespektywiczne pzemys y to pzyk ady nieozwiàzanych poblemów. Pomimo niewàtpliwych sukcesów Polska odstaje nawet od kajów egionu w twozeniu watoêci dodanej. To nasi po udniowi sàsiedzi specjalizujà si w podukcji wy ej pzetwozonych wyobów ekspotowych. Co wi cej, znaczna cz Êç polskiego spo eczeƒstwa, zamieszkujàca teeny wiejskie, jest nieaktywna zawodowo, a olnictwo wcià nie wykozystuje szans dzemiàcym w wysokim poziomie pzetwozenia poduktów olnych. Polska gospodaka jest silnie uzale niona od otoczenia zewn tznego: impotu i ekspotu noêników enegii, popytu na polski ekspot oaz dop ywu kapita u z zewnàtz. To otoczenie staje si coaz badziej buzliwe i niepzewidywalne, w wielu wymiaach coaz mniej spzyjajàce. Dodatkowe czynniki wspieajàce takie jak inwestycje zaganiczne malejà. Po 2020 oku skuczà si ównie nap ywajàce do Polski fundusze unijne. Z pozycji beneficjanta, absobujàcego ocznie blisko 3% PKB funduszy unijnych, staniemy si w dalszej pespektywie p atnikiem netto. B dzie to mia o istotny wp yw na dynamik naszej gospodaki, o ile nie znajdziemy nowych motoów wzostu. Tempo wzostu poduktywnoêci spada i mo na pzewidywaç, e b dzie nadal spadaç. Koƒczà si bowiem poste ezewy wzostu. Niekozystnie wp ywaç te b dzie na pespektywy ozwoju demogafia. Stàd wyzwanie, któe dotyczy najbli szych 10, ale ównie i kolejnych 25 lat jak zapewniç polskiej gospodace wysokie tempa wzostu, by mog a doganiaç najbogatsze kaje naszego kontynentu. Kluczem do szybkiego wzostu gospodaczego jest podnoszenie poduktywnoêci. Od wstàpienia do Unii Euopejskiej w 2004 oku Polska zniwelowa a 27% ó nicy w poduktywnoêci w stosunku do paƒstw UE-15. Mimo to w 2012 oku poduktywnoêç w Polsce w kilku kluczowych ban ach pozostawa a niska i odpowiada a jedynie dwóm tzecim Êedniej dla kajów UE-15. Tzeba zniwelowaç t asymeti zaawansowania gospodaczego s abszych sektoów. G ównym powodem ó nicy w poduktywnoêci jest to, e polscy pzedsi biocy wytwazajà wyoby nisko zaawansowane technologicznie, szczególnie w olnictwie i pzetwóstwie, podwykonawstwie, monta u na zlecenie. W kluczowych sektoach kapita och onnych, takich jak gónictwo czy wytwazanie enegii elektycznej, tansfomacja nie zosta a dokoƒczona. Bez dokoƒczenia zeczywistej pywatyzacji nie da si usunàç pzeostów zatudnienia i wpowadziç pofesjonalnego zazàdzania. Cztey sektoy (gónictwo, olnictwo, wytwazanie enegii, podukcja pzemys owa) odpowiadajà za 60% luki poduktywnoêci polskiej gospodaki w poównaniu z UE-15. W poównaniu z ozwini tymi kajami euopejskimi polska gospodaka jest niedokapitalizowana. To oznacza koniecznoêç wi kszych inwestycji kapita owych w pzemyêle, m.in. w nowoczesne maszyny i uzàdzenia oaz infastuktu. Wzost gospodaczy powinien s u yç szeoko ozumianemu dobobytowi ca ego spo eczeƒstwa. Dlatego coaz cz Êciej stosowane sà wskaêniki ozwoju, w któych wzost dochodu naodowego jest tylko jednym z elementów. Pomocnym w tej diagnozie mo e byç syntetyczny

9 8 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt wskaênik, któy zdefiniowa by poziom zównowa onego ozwoju spo eczno-gospodaczego, taki jak wskaênik ALK opacowany pzez zespó badaczy z Akademii Leona Koêmiƒskiego. Wskaênik ten opócz czynników ekonomicznych uwzgl dnia tak e spo eczne oczekiwania wobec pzysz oêci oaz bie àce waunki ycia spo eczeƒstwa. Analiza tego wskaênika w okesie wskazuje, e w ostatnich latach pzy niepzewanym wzoêcie PKB spada wskaênik zównowa onego ozwoju. W okesie ostatnich kilku lat stosunkowo niewielkim spadkom wskaênika zównowa onego ozwoju towazyszà gwa towne zmiany pzewidywaƒ pzysz o- Êci, któe wya ajà si we wzoêcie pesymizmu. Majà one chaakte wypzedzajàcy w stosunku do pozosta ych elementów syntetycznego wskaênika ozwoju. Poczucie zago enia i niepewnoêci mo e mieç negatywny wp yw na zachowania konsumentów, inwestoów, odzin i obywateli dokonujàcych wyboów politycznych. Stàd tak wa ne jest nakeêlenie wiaygodnej stategii dzia ania na pzysz oêç. Pesymistyczna ocena gospodaczej sytuacji Polski oaz pespektyw wynika z niskiego poziomu zaufania spo eczeƒstwa do instytucji paƒstwa oaz niskiej spawnoêci tych instytucji. Pew Reseach Cente pzepowadza cykliczne badania nastojów spo ecznych w wielu kajach. Nastoje te, co jest zozumia e, w wi kszoêci kajów euopejskich pogoszy y si na skutek kyzysu finansowego i ecesji. Tak e w Polsce, któa ecesji unikn a, mi dzy 2007 a 2013 okiem liczba pesymistów wzos a o 9 punktów pocentowych. Ale w 2007 oku, któy by szczytowym momentem boomu gospodaczego, szybko os y dochody Polaków, a bezobocie by o na ekodowo niskim poziomie jedynie 36%. Polaków pozytywnie ocenia o sytuacj gospodaczà w kaju. W pzeddzieƒ Êwiatowego kyzysu gospodaczego w kajach Euopy Zachodniej optymistycznie ocenia o sytuacj gospodaczà od 60 do 80% obywateli. Podobne tendencje pokazujà cykliczne badania Diagnoza Spo eczna. Polacy sà znacznie badziej zadowoleni z ycia osobistego, z jego mateialnego poziomu, a tak e ze stanu spaw w swoich miejscowoêciach ni z sytuacji w kaju. Te postawy sà jednà z najwi kszych pzeszkód pzy wpowadzaniu dobych zmian.

10 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 9 3. Cel Pzed Polskà stoi wybó stategii nie tylko na najbli szà dekad, ale na kolejne 25 lat. Najpostszym, a zaazem naj atwiejszym jest scenaiusz inecyjny, czyli kontynuacji. W takim waiancie Polska pozostanie gospodakà o egionalnym znaczeniu i Êednim poziomie dochodów, pozostajàcym na peyfeiach Euopy. Kaj si ozwija, ale podzia na Polsk A i B oaz nieównoêci spo eczne si pog biajà, wi kszoêç poblemów stuktualnych w tym wysokiego bezobocia pozostaje. Atakcyjniejszà altenatywà jest scenaiusz aspiacyjny, w któym konsekwentnie nadabiamy dystans dzielàcy nas od najbogatszych kajów Euopy, zwi kszajàc swà wydajnoêç, a tym samym konkuencyjnoêç. Nie jest to scenaiusz posty, wymaga wysi ku stategicznego i umiej tnoêci zastosowania nowoczesnych ozwiàzaƒ systemowych, zwi kszajàcych konkuencj i spzyjajàcych ekspeymentowaniu. Jak ju wspomniano, celem powinien byç wzost dochodów pe capita, pzy czym musi si on odbywaç w amach hamonii spo ecznej, ozumianej jako neutalizowanie poczucia niepewnoêci oaz zago enia, któe os abiajà aktywnoêç ekonomicznà i obywatelskà. Polska ma olbzymi potencja ozwojowy, któy mo na wykozystaç, pokonujàc baiey wzostu lub te zmniejszajàc yzyko i koszty powadzenia dzia alnoêci gospodaczej. W pocesie dalszych pzemian gospodaczych kluczowe b dzie jednoczesne zdiagnozowanie s aboêci polskiej gospodaki. Na poziomie makoekonomicznym jest to zbyt niski poziom oszcz dno- Êci, któych niedostatek powoduje, e znaczna cz Êç niezb dnych inwestycji musi byç finansowana impotem kapita u. G ównym spawcà zbyt niskiego poziomu oszcz dnoêci kajowych jest nieównowaga fiskalna. Czynnikiem zniech cajàcym do inwestowania jest te niepewnoêç otoczenia pawnego cz ste i niepzemyêlane zmiany egulacji, podatków, pawa pacy itd. Na poziomie mikoekonomicznym zasadniczym wyzwaniem jest wcià niska poduktywnoêç, niewystaczajàcy poziom innowacyjnoêci i pzedsi bioczoêci. Pomimo znaczàcego ozwoju pzedsi bioczoêci Polska znacznie odstaje od paƒstw najwy ej ozwini tych w tym zakesie, a odobienie zaleg oêci wymaga od nas tempa ozwoju szybszego ni w kajach staej Unii. Celem dzia aƒ powinno byç spo eczeƒstwo nowoczesne i otwate, opieajàce swój byt ekonomiczny o innowacyjnà odzimà pzedsi bioczoêç, skutecznie lokujàcà swoje podukty na globalnych ynkach. Popocja inwestycji finansowanych impotem kapita u i wewn tznà akumulacjà powinna si stopniowo zmieniaç na kozyêç wewn tznego finansowania. Us ugi powszechnie dost pne, wysokiej jakoêci, takie jak edukacja czy s u ba zdowia, powinny opieaç si o kombinacj pywatnego i publicznego finansowania oaz pzedsi bioczoêç pywatnà oaz skutecznà egulacj paƒstwa. Administacja paƒstwowa powinna byç zdolna do ealizacji d ugofalowych pogamów ozwojowych, s u ebna wobec pzedsi bioczoêci i spo eczeƒstwa obywatelskiego, pzyjazna obywatelom i podatnikom, skuteczna i spawna, wolna od biuokatycznych patologii.

11 10 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt Osiàgni cia tak sfomu owanych ambitnych celów w pespektywie najbli szych dziesi cioleci wymaga maksymalnego wykozystania szans, któymi Polska dysponuje oaz skutecznej neutalizacji zago eƒ i s aboêci. Mówiàc o szansach mamy na myêli pzede wszystkim: uguntowanie pozàdku demokatycznego i gospodaki ynkowej; pzynale noêç do Êwiata zachodniego zaówno w wymiaze kultuowym, jak i instytucjonalnym (UE, NATO, oganizacje mi dzynaodowe); znaczny, choç nieefektywnie wykozystany potencja innowacyjny naukowy, edukacyjny i kultuowy, kwalifikacje ludzkie; du y i osnàcy ynek wewn tzny, zw aszcza konsumpcyjny, ale tak e inwestycyjny; dobze uguntowanà pozycj w mi dzynaodowych aƒcuchach koopeacyjnych, elastyczny potencja pzemys owy; poda dobze wykwalifikowanej si y oboczej; kozystnà lokalizacj geogaficznà: mi dzy wschodem a zachodem, pó nocà a po udniem Euopy; zaadnoêç, pzedsi bioczoêç i motywacj m odego pokolenia. Mówiàc o zago eniach i s aboêciach chodzi nam pzede wszystkim o: zbyt niski poziom oszcz dnoêci kajowych i w konsekwencji nadmiene uzale nienie od impotu kapita u; malejàce tempo wzostu poduktywnoêci; bak jasnej pespektywy i stategii wejêcia do stefy euo; pzewag konkuencyjnà, budowanà dotychczas g ównie na niskich kosztach pacy; bak konsekwentnie ealizowanych d ugofalowych polityk paƒstwa w kluczowych obszaach, takich jak: nauka i edukacja, ochona zdowia, enegia, gospodaka wodna itp.; baiey wzostu poduktywnoêci kapita och onnych sektoów pzemys u (np. gónictwo, enegetyka czy olnictwo); niespawnà, zbiuokatyzowanà, anty-pzedsi bioczà i niepzyjaznà obywatelom administacj ; niedostosowany do zeczywistoêci ekonomicznej system sàdownictwa, podatkowy i szeoko ozumianych egulacji dla pzedsi biostw; niedoozwój infastuktuy; stopniowe stazenie si spo eczeƒstwa, ni sza aktywnoêç zawodowa i emigacja m odych; poczucie niepewnoêci i zago enia, podatnoêç na populizm; niski poziom zaufania, zdolnoêci do wspó pacy i ma e zaawansowanie ozwoju spo eczeƒstwa obywatelskiego, zw aszcza na poziomie mako.

12 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt Stategia i plan dzia aƒ dla Polski By staç si jednà z najbadziej zaawansowanych gospodaek Êwiata, Polska b dzie musia- a ozwijaç si w du o szybszym tempie ni obecnie. Taki wzost mo na osiàgnàç jedynie dzi ki wpowadzeniu kompleksowego pogamu zmian, dotyczàcego ca ej gospodaki, spo eczeƒstwa i paƒstwa. W amach szeoko poj tej agendy niezb dnych zmian nale y wymieniç nast pujàce zadania: Redefinicja oli paƒstwa Poszezenie wolnoêci gospodaczej Rozwój aktywnoêci gospodaczej i spo ecznej Êodowisk lokalnych i egionalnych Dzia ania na zecz wzostu innowacyjnoêci Stategia pzyj cia wspólnej waluty Zwi kszenie efektywnoêci w tadycyjnych ban ach Wspacie pzedsi bioczoêci i ozwoju zaawansowanych technologii Ochona konkuencji Refoma systemu stanowienia i egzekucji pawa Bezpieczne otoczenie makoekonomiczne waz ze wzostem oszcz dnoêci kajowych Refomy ynku pacy Lepsze wykozystanie obecnych zasobów pacy

13 12 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt v Redefinicja oli paƒstwa Pzede wszystkim paƒstwo, a w szczególnoêci w adza centalna powinna skupiç si na funkcjach stategicznych, oganiczajàc swà dzia alnoêç biuokatycznà oaz funkcje w aêcicielskie i bezpoêednio zazàdcze. Zadaniem paƒstwa w zakesie gospodaki powinna byç pzede wszystkim funkcja egulacyjna, czyli w paktyce twozenie waunków do ozwoju. Wa ne jest wyaêne ozdzielenie na poziomie oganizacyjno-opeacyjnym funkcji d ugofalowych stategicznych od bie àcych dzia aƒ. Mo na te wybaç waiant kontynuacji, któy spawdzi si w ostatnich 25 latach. Tyle, e nie dawa by on szans na badziej efektywne i skuteczne paƒstwo. Celowe wydaje si pzygotowanie i pzyj cie d ugofalowych pogamów ozwojowych, wspatych konketnymi, doocznie aktualizowanymi bud etami w takich obszaach jak: enegia, gospodaka wodna, mieszkalnictwo, edukacja (podstawowa i wy sza) czy ochona zdowia, eby skutecznie pzeciwdzia aç poczuciu niepewnoêci, zago enia i pzekonaniu, e paƒstwo dyfuje. Powinno to oganiczyç niepewnoêç pacowników inwestoów i odzin. Administacja powinna wype niaç funkcje s u ebne i pomocnicze wobec pzedsi bioców. Wymaga to swoistej ewolucji. Powinna ona polegaç na powocie do powa nie taktowanej idei s u by cywilnej, czyli zapzestaniu taktowania administacji jako upu politycznego oaz na zasadniczej zmianie kyteiów oceny uz dów oaz uz dników z fomalistycznych na zadaniowe i wymiene takie jak: wzost zatudnienia i bazy podatkowej, poziom zdowotnoêci czy edukacji, liczba innowacyjnych pzedsi biostw itp. Miejsce fomalistycznej, opesyjnej administacji powinno zajàç zazàdzanie publiczne. Musi to wymagaç zasadniczej zmiany w systemie kszta cenia uz dników, pzede wszystkim jednak w ich kyteiach oceny i awansu, mentalnoêci i nastawieniu. Napawa instytucji paƒstwa wymaga wspó dzia ania wszystkich si politycznych. Dotychczasowe doêwiadczenie wskazuje na to, e ka dy zàd na poczàtku swej kadencji zapowiada ustabilizowanie i pofesjonalizacj kady uz dników paƒstwowych popzez stwozenie apolitycznego kopusu. WczeÊniej jednak usuwa niewygodnych uz dników mianowanych pzez zàd popzedni i zast puje ich swoimi, niezale nie od ich kwalifikacji. Pzy niskim poziomie zaufania mi dzy patiami zàdzàcymi a opozycyjnymi ka da kolejna efoma paƒstwa b dzie uznana za sposób na utzymanie wp ywów w administacji po ewentualnej poa ce wyboczej. Konieczne jest wi c zagwaantowanie wp ywu opozycji na zmiany w administacji, np. popzez powo anie oganu uczestniczàcego w nominacjach na wy sze stanowiska w administacji (np. szefów funduszy, uz dów i agencji paƒstwowych).

14 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 13 Uz dnikom powinno stwozyç si czytelnà Êcie k awansu i okeêliç kyteia ich oceny. Pomowaç powinno si aktywnoêç, skutecznoêç w ozwiàzywaniu poblemów, jednocze- Ênie nie wpowadzaç atmosfey zago enia kaami za pope nione b dy. Taka atmosfea, a tak e nieustanna eoganizacja, wzmacniajà postawy biene, do któych uz dnicy i tak sà pzyzwyczajeni. Tzeba zdawaç sobie spaw z tego, e napawa instytucji paƒstwa i podniesienie jakoêci uz dników wymaga czasu i nie mo e byç pzepowadzana metodami ewolucyjnymi. Pzyjazne dla obywateli paƒstwo nie mo e byç pustym has em, a d ugofalowym celem ealizowanym pzy wspó dzia aniu wszystkich si politycznych. Szczególnie tudnym zadaniem jest podniesienie efektywnoêci instytucji, któych uz dnicy sà chonieni pawami kopoacyjnymi sàdów, uz dów pokuatoskich, policji, tak- e paƒstwowych wy szych uczelni. Konieczne jest wspó dzia anie zàdu z kopoacjami zawodowymi w pocesie napawy, a jednoczeênie wyznaczenie jasnych celów (np. maksymalnego okesu pzygotowania i pzepowadzenia pocesu w opaciu o euopejskie wzoce) i usuwanie z zawodu osób jawnie lekcewa àcych obowiàzki lub majàcych z e wyniki w ealizacji celów. Powinno to dotyczyç np. pokuatoów, stawiajàcych zazuty na podstawie êle pzygotowanych dowodów czy uz dników skabowych, niszczàcych fimy i miejsca pacy na podstawie podejzeƒ, cz sto z nauszeniem pawa. Podsumowujàc, za szczególnie istotne uznajemy: vv Podsumowanie i ekomendacje: Sfomu owanie w fomie ustaw i towazyszàcych im obligatoyjnych bud etów d ugofalowych pogamów stategicznych w takich kluczowych obszaach jak: enegia, tanspot, mieszkalnictwo, ozwój egionalny, ochona zdowia, edukacja i nauka. Wpowadzenie w administacji modelu zazàdzania publicznego, wolnego od sztywnego fomalizmu i nastawionego na ealizacj konketnych wymienych celów, takich jak: twozenie miejsc pacy, poszezanie bazy podatkowej, poziom zdowotnoêci czy edukacji. Wymaga to zasadniczej zmiany zasad i pocedu nabou uz dników, oceny, awansu i kszta cenia. Zmian stuktuy i tybu funkcjonowania centum zazàdzania gospodakà i paƒstwem, by nadaç mu chaakte jednoznacznie zadaniowy i poozwojowy, skupiony na ealizacji wspomnianych wy ej stategicznych pogamów. Konieczna jest w tym celu ozbudowa i pofesjonalizacja zaplecza ekspeckiego zàdu. Stwozenie skutecznych instytucji i mechanizmów egulacyjnych, zapewniajàcych ealizacj inteesu ogólnospo ecznego, polityki paƒstwa pzez podmioty niezale ne, tak e pywatne. Konieczny jest w tym celu audyt i na tej podstawie efoma nie tylko takich instytucji jak: UOKiK, URE, UKE, ale tak e niektóych ministestw, takich jak: Ministestwo Zdowia, Ministestwo Edukacji, Nauki i Szkolnictwa Wy szego czy Rolnictwa.

15 14 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt v Poszezenie wolnoêci gospodaczej Jednà z papzyczyn polskiego sukcesu gospodaczego by a wolnoêç gospodacza. Waz z up ywem czasu pzepisy stawa y si coaz badziej zagmatwane, a uz dnik zyska wielkà w adz intepetacyjnà. To skomplikowanie pzepisów, bak zaufania do pzedsi biostw i postzeganie podatników wy àcznie jako potencjalnych pzest pców i êód o dochodów podatkowych, a nie jako twóców potencja u ekonomicznego kaju znacznie oganicza polskà pzedsi bioczoêç. Ostatnie 25 lat udowodni o, e polscy pzedsi biocy sà w stanie osiàgaç sukcesy gospodacze w amach obowiàzujàcych pzepisów. Zawsze pozostaje pytanie, o ile wi cej moglibyêmy mieç miejsc pacy i nowych inwestycji, gdyby otoczenie egulacyjne by o badziej pzyjazne. Dlatego niezb dne sà dzia ania zmiezajàce w kieunku uposzczenia pocedu, s u ebno- Êci apaatu skabowego wobec podatników, pzejzystoêci pocedu i intepetacji. Uz dnicy skabowi powinni otzymaç od minista finansów jasnà instukcj, e celem apaatu skabowego nie jest kótkookesowa maksymalizacja pobieanych podatków, ale wspieanie pzedsi bioców, co b dzie ównoznaczne z maksymalizacjà dochodów paƒstwa w d ugim okesie. Uz dnicy skabowi powinni mieç pawo negocjowania wysokoêci obcià eƒ podatkowych z pzedsi biocami, b dàcymi czasowo w tudnej sytuacji lub ozpoczynajàcymi dzia alnoêç. Musi byç to poces tanspaentny, by uniknàç podejzeƒ o koupcj. Wed ug Ministestwa Finansów ubytki z tytu u pzest pstw zwiàzanych z VAT-em si gajà 3% PKB. Pzy obecnym sposobie pobieania VAT walka z pzest pczoêcià w tym obszaze jest tudna i dokuczliwa dla uczciwych pzedsi bioców. Konieczna jest guntowna efoma stawek VAT i sposobu pobieania podatku. Jednym z kieunków zmian powinno byç ujednolicenie stawek, pzy jednoczesnym obni eniu stawki podstawowej oaz zwi kszeniu kwoty wolnej od podatku od dochodów osobistych, celem zekompensowania osobom o ni szych dochodach podniesienia VAT na podstawowe podukty. Konieczna jest te zmiana podatków majàtkowych. Obecny podatek od nieuchomoêci fawoyzuje osoby bogate, któe stosujà optymalizacj podatkowà pzy podatkach dochodowych, nadmienie obcià a nieuchomoêci podukcyjne i zniech ca zaówno gminy, jak i pywatnych w aêcicieli nieuchomoêci do badziej efektywnego ich wykozystania. Równolegle musi byç kontynuowana zaówno pywatyzacja majàtku, jak i wszelkie dzia ania wspieajàce konkuencj ynkowà. Tylko w waunkach wolnoêci gospodaczej i niesk powanej konkuencji podmiotów b dzie mo liwe zwi kszenia potencja u dzemiàcego w polskich pzedsi biostwach.

16 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 15 vv Podsumowanie i ekomendacje: Niezb dna jest szeoka agenda deegulacyjna, zmniejszajàca skal fomalnych oaz niefomalnych obcià eƒ pzedsi bioców i podatników. Guntowna efoma systemu podatkowego, zwi kszajàca jego pzejzystoêci i pzewidywalnoêç. Likwidacja ó nych stawek VAT i wpowadzenie stawki jednolitej, pzy jednoczesnym pogamie wspacia dla osób najubo szych. Wspieanie konkuencyjnoêci i ównych zasad funkcjonowania podmiotów na ynku, w tym pzede wszystkim popzez dokoƒczenie pocesu pywatyzacji.

17 16 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt v Rozwój aktywnoêci gospodaczej i spo ecznej Êodowisk lokalnych i egionalnych Dotychczasowe doêwiadczenia i oceny badaczy wskazujà, e w nadchodzàcym czasie ozwój zale ny b dzie pzede wszystkim od umiej tnoêci wspó pacy na poziomie lokalnym, od stopnia aktywnoêci gup obywateli. Powstajà w ten sposób sieci podukcji, pzetwóstwa i zbytu, ealizujàce kozyêci skali i zasi gu nieosiàgalne dla pojedynczych lokalnych fim. Lokalne inicjatywy pozwalajà ównie na ozwiàzywanie poblemów spo ecznych, takich jak: bieda, wykluczenie, bezdomnoêç. W Polsce pozytywnym pzyk adem mo e byç dzia alnoêç sieci pzedsi biostw spo ecznych Baka. Tego typu inicjatyw jest ciàgle za ma o. Podobnie jest z lokalnymi inicjatywami wspó pacy biznesu z naukà i edukacjà. Tego typu dzia ania pozwalajà dostosowaç pofile kszta cenia z zapotzebowaniem pzedsi biostw na pacowników z konketnymi kwalifikacjami. Z dugiej stony Êodowiska naukowe zdolne sà do poponowania i pomagania we wda aniu innowacyjnych pzedsi wzi ç w pzedsi biostwach. Konieczny jest ównie ozwój patnestwa publiczno-pywatnego, co pozwoli na modenizacj infastuktuy i popaw poziomu edukacji, ochony zdowia, mieszkaƒ i kultuy. Rozwój inicjatyw lokalnych owocuje ównie wzostem poczucia bezpieczeƒstwa mieszkaƒców. Cz owiek nie czuje si samotny i uzyskuje poczucie zakozenienia, zmniejsza si poziom fustacji, oênie wiaa w mo liwoêç kszta towania w asnego losu we wspó pacy z innymi ludêmi. Wiele zale y od popawy na poziomie centalnym, zamiany bezwzgl dnej walki politycznej na meytoycznà konkuencj z zachowaniem poczucia doba wspólnego. Pogam i aktywnoêç polityków powinny byç nakieowane na wspó pac i ozwiàzywanie poblemów, a nie na geneowanie konfliktów, zaê samozàd teytoialny powinien byç gwaancjà aktywnoêci obywatelskiej.

18 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 17 vv Podsumowanie i ekomendacje: Nale y spzyjaç wymianie doêwiadczeƒ i ozpowszechnianiu dobych paktyk w dziedzinie inicjatyw lokalnych. Nale y dokonaç pzeglàdu ozwiàzaƒ instytucjonalno-pawnych, blokujàcych lokalne inicjatywy i zapoponowaç hamonogam ich eliminacji. Nale y pzygotowaç i zealizowaç pogam szkolenia administacji lokalnej w zakesie wspieania inicjatyw lokalnych. Nale y inspiowaç takie plany ozwoju egionalnego, któe spzyjajà powstawaniu i ealizacji inicjatyw spo ecznych.

19 18 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt v Dzia ania na zecz wzostu innowacyjnoêci Polska polityka powinna skoncentowaç si na budowie poduktywnej gospodaki opatej na innowacjach i konkuencji ynkowej, aby osiàgnàç poziom gospodaek Euopy Pó nocnej. Mi dzynaodowa konkuencyjnoêç fim deteminuje skal zysków i wynagodzeƒ w gospodace, a tym samym zdolnoêç do inwestowania w kapita fizyczny, ludzki i keatywny. Najwa niejszym wyzwaniem na kolejne dekady jest twa e i skuteczne podniesienie konkuencyjnoêci polskich fim. Celem takich dzia aƒ jest pzesuni cie zasobów z obszaów specjalizacji o niskiej poduktywnoêci, w kieunku wytwazania na wi kszà skal dób i us ug badziej zaawansowanych. Czyli takich, do któych podukcji potzeba elatywnie mniej pacy, a wi cej kapita u i wiedzy. Kompleksowy pogam zmian, dotyczàcy ca ej gospodaki, b dzie musia uwzgl dniaç specyfik poszczególnych ban, a wi c dotykaç dêwigni wzostu poduktywnoêci poszczególnych sektoów pzemys u. W sektoach gospodaki, któe wykazujà stosunkowo niewielkà dynamik i niskà watoêç dodanà w pzeliczeniu na pacownika, takich jak olnictwo, enegetyka czy gónictwo, tkwi si a obocza i kapita. Sà jednak sektoy, któe mogà byç wzoem do naêladowania, np. sekto us ug dla biznesu czy handel detaliczny. W tej ostatniej ban y w latach uda o si skutecznie zniwelowaç ca à ó nic w poduktywnoêci w stosunku do UE-15. Osiàgni cie tego celu w innych ban ach b dzie wymagaç uspawnieƒ w oganizacji pacy i edukcji zatudnienia. Zmiany te mogà si wi c wiàzaç z koniecznoêcià podj cia tudnych decyzji politycznych i spo ecznych oaz aktywnej polityki ozwoju egionów oaz wspieania pocesów twozenia miejsc pacy. Samo doêcigni cie kajów UE-15 pod wzgl dem poduktywnoêci choç niezb dne nie pozwoli na pe ne wykozystanie polskiego potencja u wzostu. Równie istotny jest ozwój nowych sektoów o du ym potencjale wzostu oaz pzyspieszenie w sektoze zaawansowanej podukcji pzemys owej i dzia aƒ keatywnych w takich sektoach jak: IT, us ugi techniczne czy komecyjnie zoientowane badania naukowe oaz us ug dla biznesu. W sektoach podukcyjnych konieczny b dzie inny poziom wzostu inwestycji kapita owych oaz dzia ania, któe zmiezajà do pzesuni cia na wy szà pozycj w aƒcuchu watoêci, czy budow maek i ekspansj ekspotu. W wielu ban ach niezb dna jest modenizacja, któa pozwoli polskim pzedsi biostwom osiàgnàç poziom kosztów konkuencyjny w skali globalnej. Weszcie nie mo na zapominaç o sektoach high-tech, któych obecny udzia w watoêci dodanej (oko o 2 3% PKB) nie mo e pzes aniaç ich znaczenia jako ob-

20 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 19 szaów ozwoju nowych technologii dla ca ej gospodaki oaz potencjalnych sektoów wzostu w pzysz oêci. Popawy innowacyjnoêci nie mo na osiàgnàç bez popawy systemu edukacji. Zmiany w tym obszaze powinny polegaç z jednej stony na lepszym dopasowaniu kszta cenia na wszystkich poziomach do potzeb ynku (na pzyk ad pzez mateialne zach ty dla fim, by oganizowa y sta e i paktyki dla uczàcej si m odzie y i ÊciÊlej wspó pacowa y ze szko ami, uczelniami wy szymi pzy okeêlaniu pogamów nauczania). Z dugiej stony konieczne jest podniesienie poziomu najlepszych szkó wy szych. Celem stategicznym powinno byç miejsce w piewszej setce w ankingu szanghajskim pzynajmniej dwu polskich uczelni oaz umocnienia i popawy pozycji polskich uczelni w mi dzynaodowych ankingach uczelni i jednostek wàsko pofilowanych, np. ekonomicznych, biznesowych, medycznych czy atystycznych. Konieczne jest dofinansowanie pzez paƒstwo najlepszych uczelni, pywatny biznes i samych studentów oaz zmiana sposobu oceny, kaiey pacowników naukowych, eby to osiàgnàç. Awans naukowy (pzynajmniej w najlepszych szko ach wy szych) powinien zale eç od liczby publikacji w enomowanych zaganicznych pismach naukowych oaz od innej aktywnoêci naukowej o mi dzynaodowym znaczeniu. Recenzentami pac doktoskich na najlepszych uczelniach powinni byç ównie naukowcy z zaganicznych uczelni, majàcych wysokà pozycj w ankingu szanghajskim. Istotna jest tak e pofesjonalizacja zazàdzania uczelniami wy szymi. vv Podsumowanie i ekomendacje: Konieczna jest pywatyzacja i zakoƒczenie wspieania finansowego tadycyjnych sektoów gospodaki. Niezb dne sà zmiany stuktuy zatudnienia w olnictwie, konsolidacja gospodastw i postawienie na wysoko pzetwozone podukty olne. Dla potzeb popawy jakoêci edukacji potzebne jest dostosowanie pogamów nauczania do potzeb ynku. Niezb dne jest ównie wspieanie m.in. popzez ulg inwestycyjnà pocesów, àczàcych badania naukowe z inwestycjami fim.

21 20 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt v Stategia pzyj cia wspólnej waluty Pzyj cie wspólnej waluty jest nie tylko fomalnym zobowiàzaniem, ale tak e szansà dla polskiej gospodaki. Niektóe kaje, któe pzyj y euo, wykozysta y szans, jakà daje niwelacja kusu walutowego. Inne jà zmanowa y. Polska mog aby, tak jak dzisiaj, pozostaç kajem poza wspólnà walutà. Mia aby nadal mo liwoêç kszta towania niezale nej polityki pieni nej i elastycznoêç kusu walutowego. Z kolei wspólna waluta obok kozyêci takich jak obni ka kosztów tansakcyjnych, stabilnoêç kusu czy wi ksza wiaygodnoêç kajów o ni szym atingu to tak e wyzwania. Pzede wszystkim potzebne jest powadzenie nie tylko odpowiedzialnej polityki fiskalnej, ale ównie unikanie nieównowag gospodaczych. Gospodaki, któe skozysta y ze wspólnej waluty chaakteyzowa y si opócz ównowagi makoekonomicznej ównie wysokim poziomem konkuencyjnoêci, innowacyjnoêci i elastycznoêci. Wszystkie te czynniki sà dla ka dego kaju kozystne same w sobie, tak wi c ich spe nienie powinno byç samoistnym celem polityki gospodaczej. Tym badziej, jeêli dodatkowymi kozyêciami b dà te p ynàce z faktu posiadania wspólnej waluty. Dlatego te zaówno doga do euo, jak i cz onkostwo jest zgodne z naczelnym wyzwaniem gospodaczym Polski, jakim jest zbli anie si do dochodów na poziomie najbogatszych kajów UE. Wspólna waluta jest tak e istotna z punktu widzenia dalszej integacji Polski ze Êwiatem Zachodu i uguntowania w nim naszej pozycji. Pzyj cie euopejskiej waluty wymaga zmian w Konstytucji, a tym samym popacia tego pomys u pzez 2 / 3 Zgomadzenia Naodowego. W obecnej sytuacji politycznej jest to ma o pawdopodobne. Konieczne jest zatem podj cie z opozycjà pzeciwnà euo ozmów o waunkach wpowadzenia wspólnej waluty w Polsce. Niezale nie od tego konieczne jest pzepowadzenie masowej akcji infomacyjnej, pokazujàcej spo eczeƒstwu kozyêci z wej- Êcia do stefy euo. Bak popacia dla tego pomys u ze stony wi kszoêci spo eczeƒstwa obok konstytucyjnych wymogów paktycznie uniemo liwia wpowadzenie w Polsce wspólnej waluty.

22 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 21 vv Podsumowanie i ekomendacje: Polska gospodaka powinna pzygotowaç si na pzyj cie wspólnej waluty, bez wzgl du na moment, kiedy to nastàpi Opócz stabilnoêci makoekonomicznej niezb dne jest zapewnienie wysokiej elastycznoêci gospodaki, a tak e mi dzynaodowej konkuencyjnoêci. W Polsce potzebna jest szeoka kampania infomacyjna, obalajàca mity i niepoozumienia, jednoczeênie infomujàca o kozyêciach i yzykach zwiàzanych z wejêciem do stefy euo.

23 22 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt v Zwi kszenie efektywnoêci w tadycyjnych ban ach PoduktywnoÊç jest miaà okeêlajàcà, na ile dobze wykozystane sà zasoby ludzkie i techniczne w podukcji towaów i us ug. W skali ca ego kaju zale y ona od efektywnoêci, z jakà wykozystywane sà dost pne zasoby, w tym suowce, si a obocza, umiej tnoêci, uzàdzenia, gunty, w asnoêç intelektualna, zdolnoêci zazàdcze oaz kapita. Pod wzgl dem popawy poduktywnoêci Polska zobi a ogomne post py. Od wejêcia do UE w 2004 oku zniwelowa- a 27% ó nicy w stosunku do Êedniej dla kajów UE-15. Mimo to w 2012 oku wzgl dna poduktywnoêç si y oboczej w Polsce by a nadal niska i odpowiada a 67% Êedniej dla kajów staej Unii. Na pzyk ad w gónictwie ó nica w poduktywnoêci w stosunku do Êedniej dla UE-15 wynosi a 77%, w olnictwie 59%, a w enegetyce 48% Podnoszenie poduktywnoêci jest kluczem do szybkiego wzostu, zw aszcza e Polska aczej nie uniknie efektów niekozystnych zmian demogaficznych pognozowanych dla ca ej Euopy i niedobou si y oboczej. To w aênie teaz jest doby moment na inwestowanie w nowoczesne maszyny, maki czy infastuktu. Blisko 60% luki poduktywnoêci Polski w stosunku do Êedniej UE-15 wynika z ó nic w tzw. tadycyjnych ban ach, w tym ównie w gónictwie w gla kamiennego. Aby zniwelowaç t luk, niezb dne jest uspawnienie pocesów estuktuyzacji ban y, w tym m.in. zamykanie wybanych obszaów kopalƒ, eliminacja baie egulacyjnych, któe nie wp ywajà na popaw efektywnoêci pacy lub bezpieczeƒstwa oaz standayzacja pocedu i wymuszenie popawy dyspozycyjnoêci i efektywnoêci uzàdzeƒ. Zmniejszaniu zatudnienia w gónictwie powinny towazyszyç adekwatne zabezpieczenia socjalne oaz twozenie altenatywnych miejsc pacy i lokalnych centów ozwoju na obszaach pogóniczych. Naszà szansà jest specjalistyczna wiedza w zakesie wydobycia z tudno dost pnych z ó. Us ugi in ynieskie opate na tej wiedzy mogà staç si wa nym elementem polskiego ekspotu obok zaawansowanych maszyn i uzàdzeƒ góniczych. Scenaiuszem altenatywnym by by waiant inecyjny, w któym mniej efektywne pzemys y sà wygaszane lub te stanowià zaplecze podukcyjne dla innych nowoczeêniejszych ozwiàzaƒ. Waiant taki nie wymaga wi kszych zmian. Tyle tylko, e oznacza by to bak pespektyw na popaw waunków ycia osób zatudnionych w i wokó tych ban. W waiancie aspiacyjnym w pzypadku enegetyki celem powinno byç odnowienie polskiej bazy aktywów wytwóczych, pzy jednoczesnym zapewnieniu konkuencyjnych cen dostaw enegii. Gupy enegetyczne powinny skoncentowaç si na budowie potfela inwestycji, opatego o najbadziej efektywne kosztowo i bezpieczne dla Êodowiska tech-

24 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 23 nologie wytwócze, w celu zabezpieczenia d ugofalowych dostaw i ezew mocy. Istotne jest ównie zapewnienie skutecznego i ynkowego mechanizmu wspacia dla inwestycji w enegetyk konwencjonalnà, w po àczeniu z efektywnym kosztowo pogamem dla systemów enegetyki odnawialnej oaz podniesienie efektywnoêci opeacyjnej, paktyk oganizacji i zazàdzania. Wszystkie te dzia ania powinny zniwelowaç ó nice w wydajnoêci pacy i jakoêci us ug w ca ym aƒcuchu watoêci, czyli dopowadziç do zmniejszenia ó nic w wydajnoêci pacy, jakoêci dostaw enegii w Polsce w odniesieniu do kajów UE-15. Polityka enegetyczna musi baç pod uwag fakt, e ynek enegii w Unii Euopejskiej b dzie libealizowany. Stwozenie unii enegetycznej oznaczaç b dzie coaz wi ksze pzep ywy enegii mi dzy kajami. Obecnie cena hutowa enegii elektycznej w Polsce jest oko o 30% wy sza ni w kajach sàsiednich Niemczech, S owacji, Czechach, Szwecji. Utzymanie takiego stanu spowoduje, e Polska stanie si, po powstaniu unii enegetycznej, powa nym impoteem enegii, zaê polskie elektownie b dà zmuszone do konkuowania na euopejskim ynku. Konieczna jest edefinicja poj cia bezpieczeƒstwo enegetyczne, uwzgl dniajàca kontekst euopejski. Powa nà pzeszkodà pzy inwestowaniu w enegetyk jest niedoskona e pawo enegetyczne i biuokatyczny, nie nastawiony na podnoszenie efektywnoêci tyb podejmowania decyzji pzez Uzàd Regulacji Enegetyki. Sposób okeêlania tayf pzez URE nie wymusza obni ki kosztów i nie eliminuje najmniej efektywnych elektowni i ciep owni. Popawa dzia ania URE pozwoli aby skuteczniej wykozystaç potencja ma ych zak adów enegetycznych. Dzi ki temu pzy elatywnie niewielkich inwestycjach mo na uzyskaç powa ny pzyost mocy. I na koniec olnictwo. Kluczowe b dzie zwi kszenie wydajnoêci upaw dzi ki systemowi zach t do dzie awy teenów i twozenia spó dzielni poducentów, eby w Polsce powsta a baza do utwozenia euopejskiego centum pzemys u spo ywczego, opócz konsolidacji powadzàcej do zwi kszenia powiezchni Êedniego gospodastwa. A tak e, a mo e pzede wszystkim pzeoientowanie sektoa z podukcji towaów niskopzetwozonych (o ma ej watoêci dodanej) na pzetwozone. vv Podsumowanie i ekomendacje: Najlepszym sposobem na konkuencyjnoêç i podniesienie efektywnoêci w tadycyjnych ban ach jest mi dzynaodowa konkuencja. Konieczne jest otwacie na konkuencj polskiego ynku enegii oaz zmiana systemu dotacji dla olnictwa z UE tak, by nie spzyja a ona ozdobnieniu w olnictwie.

25 24 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt v Wspacie pzedsi bioczoêci i ozwoju zaawansowanych technologii Niezb dne jest wzmocnienie zwiàzków mi dzy biznesem a Êodowiskiem akademickim w celu dostosowania pogamów nauczania do potzeb innowacyjnej gospodaki. Kluczowe jest ównie wykozystanie efektów badaƒ w biznesie i zwi kszenie wydatków ukieunkowanych na badania i ozwój (B+R) popzez umo liwienie dost pu do êóde finansowania typu ventue capital oaz zastosowanie zach t dla inwestycji poinnowacyjnych. Celem jest nie tylko maksymalne uposzczenie fomalnoêci i pocedu, ale otwacie ynku kapita owego w sektoach wysokich technologii i u atwienie inwestoom inwestowania w polskie pzedsi wzi cia innowacyjne. Paƒstwo i polski ynek kapita owy mog yby odegaç tu ol poêednika i pomotoa. Administacja powinna byç odpowiedzialna za wspieanie, a nie maksymalizowanie dochodów paƒstwa z tego odzaju inicjatyw w kótkim hoyzoncie czasowym. Pzedsi bioczoêç lokalna nie tylko zmniejsza zago enie bezobociem i wykluczeniem w oêodkach powincjonalnych, ale tak e pzeciwdzia a poczuciu zago enia i wyobcowania. Podobnie pzedsi bioczoêç zoientowana na ealizacj celów spo ecznych np. pzeciwdzia ania wykluczeniu popzez dzia alnoêç gospodaczà wymaga stwozenia lepszych waunków pawnych i instytucjonalnych dla jej ozwoju. Celem polityki paƒstwa i w adz lokalnych powinno byç uuchomienie kolejnej fali polskiej pzedsi bioczoêci. Chodzi nie tyle o zwi kszenie populacji pzedsi bioców, co o pomowanie pzedsi bioczoêci innowacyjnej i szybkiego wzostu nowo twozonych pzedsi biostw, pzekszta cania ich w aktywnych uczestników ynku kapita owego. Nawet pzy niewielkim udziale w polskiej gospodace sekto zaawansowanych technologii mo e mieç istotny wp yw na ca kowity wzost gospodaczy, gdy pzyczynia si do post pu w innych ban- ach. Dlatego tak wa ne sà efektywne dzia ania, któe twozà pzyjazne Êodowisko do ozwoju nowoczesnych technologii. Waiant altenatywny, czyli twanie pzy obecnych ozwiàzaniach instytucjonalnych, nie mo e byç odpowiedzià na powy sze wyzwania. Obecnie bowiem bak wspó pacy powoduje bak innowacyjnoêci. Pozostawanie podwykonawcà oznacza zdanie si na ni sze dochody i uzale nienie od wytwóców finalnych.

26 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 25 vv Podsumowanie i ekomendacje: Niezb dne jest wzmocnienie zwiàzków mi dzy biznesem a Êodowiskiem akademickim w celu dostosowania pogamów nauczania do potzeb sektoa zaawansowanych technologii. Potzebne jest lepsze wykozystanie efektów badaƒ w biznesie, np. popzez wpowadzenie wymogu ównego udzia u Êodków z biznesu oaz publicznych na badania i ozwój. W amach szeoko ozumianej stategii PPP poponujemy zwi kszyç Êodki wydawane w amach zamówieƒ publicznych na pojekty badawczo-ozwojowe. Niezb dne jest zwi kszenie ukieunkowanych wydatków na badania i ozwój popzez likwidacj baie podatkowych i umo liwienie dost pu do êóde finansowania typu ventue capital.

27 26 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt v Ochona konkuencji Gospodaka, aby byç innowacyjnà, musi twozyç waunki do ekspeymentowania. Wa ne jest zapewnienie ównych waunków statu nowym fimom i pomys om, eby nie by y blokowane pzez status quo. Dlatego te tzeba odchodziç od polityki wspieania pacoch onnych sektoów gospodaki, gdy tego odzaju podejêcie blokuje powstawanie nowych innowacyjnych fim. vv Podsumowanie i ekomendacje: Wa ne jest zapewnienie waunków konkuencji ynkowej zaówno pzez oganiczenie kosztów wejêcia na ynek, jak i oganiczenie oli paƒstwa jako w aêciciela fim. Ochona konkuencji powinna byç tak e ealizowana pzez paƒstwo z myêlà o konsumentach, o pzeciwdzia aniu nieuczciwym paktykom wielkich kopoacji, wykozystujàcych swoje pozycje na ynku oaz zmowy w celu ealizowania nadmienych kozyêci kosztem konsumenta.

28 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt 27 v Refoma systemu stanowienia i egzekucji pawa Refoma powinna polegaç na odchudzeniu systemu pawnego popzez eliminacj egulacji nieaktualnych, wzajemnie spzecznych, niejasnych, nadmienie szczegó owych. Powinno temu towazyszyç oganiczenie nadaktywnoêci legislacyjnej, któa wià e si z pzekonaniem, e same pzepisy zmieniajà zeczywistoêç oaz ygoystycznej kontoli jakoêci uchwalanych ustaw i wydawanych pzepisów. Kontola taka powinna byç ealizowana pzez ozbudowane i wzmocnione s u by pawne Palamentu i centalnych oganów administacji. Egzekucja pawa powinna si opieaç na acjonalnym achunku kosztów i efektów post powaƒ, znacznym ich pzyspieszeniu w opaciu o mi dzynaodowo akceptowalne nomy, ozwoju od bnego, wyspecjalizowanego systemu sàdownictwa gospodaczego i abita u. Celem jest stwozenie pzekonania podmiotów gospodaczych, e obót jest zeczywiêcie i skutecznie pawnie choniony oaz pzekonania obywateli, e napawd mogà kozystaç z dobodziejstw paƒstwa pawa. W waiacie altenatywnym paƒstwo mo e nadal funkcjonowaç i w wielu obszaach byç skuteczne. Niemniej jednak obecny system pozosta by kosztownym szczególnie dla ma- ych i Êednich fim, któe sà postawà polskiego wzostu gospodaczego. Chodzi o znaczne podniesienie jakoêci stanowienia i egzekucji pawa. vv Podsumowanie i ekomendacje: Poponujemy, aby Rada Legislacyjna pzy Pezesie Rady Ministów zapoponowa a uposzczenie systemu pawa pzez wyeliminowanie spzecznoêci, niespójnoêci, niejasnoêci, wieloakie intepetacje oaz zbyt skomplikowane, d ugotwa e i kosztowne poceduy. Poponujemy tak e, by Ministe SpawiedliwoÊci zapoponowa maksymalne czasowe i finansowe amy do ealizowanych post powaƒ, g bokà specjalizacj niektóych sàdów w zakesie spaw gospodaczych oaz system wspacia sàdów abita owych i ozjemczych.

29 28 NOWOCZESNA POLSKA Jak zapewniç Polsce twa y dobobyt v Bezpieczne otoczenie makoekonomiczne waz ze wzostem oszcz dnoêci kajowych Bez zwi kszenia oszcz dnoêci kajowych nie jest mo liwy dalszy wzost inwestycji. Sam wzost oszcz dnoêci mo e okazaç si niewystaczajàcy pzy niew aêciwym systemie egulacji, niemniej jest waunkiem koniecznym do spe nienia, eby inwestycje na skal potzebnà w Polsce mog y byç ealizowane. Obecnie ó nica pomi dzy poziomem oszcz dnoêci a inwestycji wynosi 5% PKB i musi byç impotowana. Wzost efektywnoêci, wydatki na badania i ozwój, wi ksze zatudnienie to wszystko nie b dzie mo liwe bez oganiczenia nieównowagi bud etowej, czyli badziej efektywnego gospodaowania Êodkami publicznymi i oganiczenia deficytów. Równolegle niezb dne jest wspacie dla ozwiàzaƒ spzyjajàcych oszcz dzaniu, takich jak dodatkowe systemy oszcz dzania na staoêç. Powa nym poblemem ju w najbli szych pi ciu latach mo e okazaç si dualny system emeytalny. Na emeytu pzechodziç b dà kolejne oczniki, obj te efomà emeytalnà z 1998 oku. Stopa zastàpienia ich emeytu b dzie a àco ni sza ni emeytu staego potfela. Mo e to wywo aç napi cia spo eczne i zmusiç zàd do zwi kszenia dotacji do FUS, co zagozi stabilnoêci finansów publicznych i obni y stop oszcz dnoêci w gospodace. Wato stwozyç zach ty do póêniejszego pzechodzenia na emeytu (niezale nie od istniejàcego podnoszenia ustawowego wieku emeytalnego) i szybciej napawiaç finanse publiczne, by stwozyç ewentualnà ezew, pozwalajàcà dofinansowaç w pzysz oêci najubo szych emeytów. Altenatywà by oby podtzymanie obecnych ozwiàzaƒ, w amach któych inwestycje w cz Êci finansowane sà ze êóde spoza kaju. Oznacza to zwi kszone yzyko makoekonomiczne, dajàc jednak e mo liwoêç utzymania uzyskiwanego w ostatnich latach tempa wzostu. vv Podsumowanie i ekomendacje: Niezb dne jest znaczne oganiczenie deficytu bud etowego, docelowo do jego eliminacji, aby zwi kszyç oszcz dnoêci kajowe. System zabezpieczenia spo ecznego zaówno publiczny, jak i pywatny powinny popzez swà konstukcj zach caç do zwi kszania kajowych oszcz dnoêci. Poziom wydatków paƒstwowych nie powinien wzastaç.