Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Ekonomii, Zarządzania i Turystyki Katedra Ekonometrii i Informatyki

Transkrypt

1 Wydział Ekonomii, Zarządzania i Turystyki Katedra Ekonometrii i Informatyki Analiza ryzyka transakcji wykład ćwiczenia

2 Literatura Literatura podstawowa: 1. Kaczmarek T. (2005), Ryzyko i zarządzanie ryzykiem ujęcie interdyscyplinarne, Difin, Warszawa. 2. Tarczyński W., Mojsiewicz M. (2001), Zarządzanie ryzykiem, PWE. Literatura uzupełniająca: 1. Tarczyński W., Mojsiewicz M. (1999), Inżynieria finansowa, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa. 2. Weron A., Weron R. (1998), Inżynieria finansowa, WNT, Warszawa. 3. Holliwell J. (2001), Ryzyko finansowe: metody identyfikacji i zarządzania ryzykiem finansowym, Liber, Warszawa. 4. Zaleska M. (2002), Identyfikacja ryzyka upadłości przedsiębiorstwa i banku systemy wczesnego ostrzegania, Difin, Warszawa. 5. Korzeniowski L. (2001), Firma w warunkach ryzyka gospodarczego, KTE, Kraków.

3 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie wprowadzenie Ryzyko występowało, występuje i będzie występować w życiu codziennym każdego człowieka. Występuje ono również w działalności każdego podmiotu funkcjonującego w gospodarce. Przeważająca większość ludzi widzi potrzebę zabezpieczania się przed różnymi rodzajami ryzyka. Potrzeba ta występuje również w przypadku podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw), a wynika ona bezpośrednio z celu działania każdego podmiotu. Mówiąc bardziej ogólnie, podmiot gospodarczy staje przed koniecznością zarządzania ryzykiem. Zarządzanie ryzykiem jest to podejmowanie decyzji i realizacja działań prowadzących do osiągnięcia akceptowalnego poziomu ryzyka. Podmiotem, który zarządza ryzykiem może być np. przedsiębiorstwo, instytucja finansowa, podmiot sektora publicznego, gospodarstwo domowe, a także indywidualna jednostka. Zarządzanie ryzykiem jest częścią składową zarządzania danym podmiotem i stanowi nieodłączny element jego strategii. W przypadku przedsiębiorstwa, zarządzanie ryzykiem jest częścią procesu kierowania tym przedsiębiorstwem. Co więcej, zarządzanie ryzykiem uznaje się za podsystem zarządzania firmą. W związku z tym, w ramach zarządzania ryzykiem mówi się o specyficznym procesie, który obejmuje planowanie wraz z kolejnymi fazami analizy ryzyka i poszukiwaniem odpowiednich środków przeciwdziałania, a także ocenę oraz wybór właściwych narzędzi. Dalsze elementy tego procesu obejmują kontrolę podjętych decyzji.

4 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie rodzaje ryzyka Ryzyko wewnętrzne to ryzyko, które identyfikujemy wewnątrz organizacji (przedsiębiorstwa). Jest ono z reguły zależne od nas samych, od sposobu zarządzania, doboru ludzi oraz prowadzonej polityki finansowej. Ryzyko wewnętrzne to ryzyko mające następujące cechy: jest losowe, nagłe, nieoczekiwane i nieregularne, ale kalkulowane. Ryzyko wewnętrzne może powstać w każdej części przedsiębiorstwa i może dotyczyć: zapasów (przestarzałe produkty), urządzeń (np. utrata linii produkcyjnej wskutek pożaru fabryki), produkcji (odpady, poprawki itp.), gwarancji (dostawa części zamiennych, upusty cenowe z tytułu napraw gwarancyjnych), rozwoju (błędne eksperymenty, wadliwe konstrukcje), zbytu, który obejmuje nieotrzymanie zapłaty. (?) Ryzyko wewnętrzne odnosi się głównie do produkcji i zbytu towarów.

5 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie rodzaje ryzyka Ryzyko zewnętrzne to ryzyko, które identyfikujemy na zewnątrz organizacji (przedsiębiorstwa) w otoczeniu w jakim organizacja funkcjonuje (trendy w branży, szeroko rozumiana polityka społeczna, przepisy prawne, ludzie itd.). Przedsiębiorstwo na ryzyko zewnętrzne z reguły nie ma wpływu. Można je jedynie ograniczać poprzez wnikliwą obserwację i badanie rynku, na którym firma funkcjonuje. Ryzyko zewnętrzne to ryzyko zagrażające całemu przedsiębiorstwu i trudne do kwantyfikacji (kalkulacji). Przychodzi ono z otoczenia przedsiębiorstwa i ma swoje źródło w złym stanie całej gospodarki, światowym postępie technicznym i technologicznym, narastającej konkurencji na rynkach, a także w możliwości utraty ważnych rynków zbytu. Ryzyko to i powstałe straty muszą zostać pokryte z zysków przedsiębiorstwa na innych rynkach. Ryzyko w przedsiębiorstwie może występować w postaci m.in: ryzyka produkcyjnego, ryzyka logistycznego, ryzyka w zakresie badań i rozwoju.

6 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie ryzyko produkcyjne Ryzyko w obszarze produkcji (ryzyko produkcyjne) można podzielić według różnych kryteriów, np. według czynników produkcji, procesów produkcji, produktów i/lub według związków przyczynowych i ich skutków. W każdej sytuacji ważny jest zakres i wielkość zagrożeń płynących z procesu produkcji. Inne kryteria podziału ryzyka związanego z produkcją, to organizacja procesu produkcji, system jej planowania, sterowania, kontrolowania i informatycznego ujęcia. Mając na uwadze praktykę ubezpieczeniową można zaproponować następujący podział: ryzyko rzeczowe obejmuje urządzenia produkcyjne, zapasy oraz wyroby gotowe i w trakcie produkcji. Chodzi tu o ryzyko zniszczenia, uszkodzenia, ubytku i kradzieży, ryzyko osobowe dotyczy dostępności personelu, jego fachowych umiejętności i integralności personelu kierowniczego, a także pracowników produkcyjnych, ryzyko przerwy w produkcji powoduje straty w przychodach i zyskach w postaci ryzyka odpowiedzialności cywilnej. Wiąże się z obowiązkiem zapłacenia odszkodowania za szkody powstałe wskutek działalności produkcyjnej, płynące z samych produktów, a także szkody wyrządzone środowisku.

7 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie ryzyko logistyczne Dokonując próby usystematyzowania różnych rodzajów ryzyka związanego z logistyką należ wziąć pod uwagę typowy łańcuch logistyczny w przedsiębiorstwie, obejmujący gospodarkę materiałową, logistykę zaopatrzenia oraz dystrybucji. Oznacza to występowanie ryzyka związanego m.in. z dostawcami, transportowaniem, magazynowaniem. Ryzyko powstające w kontaktach z dostawcami jest wielopłaszczyznowe i dotyczy m.in. asortymentu towarów, ich ilości, cen asortymentu. Ryzykiem tym można sterować, przy czym skuteczność sterowania zależy od pracowników działu zakupów, którzy odpowiadają za wybór dostawców towarów i usług oraz poziomu uzyskiwanych cen, sposobów obniżania kosztów, wybierania towarów o wysokiej jakości, stosowania dostaw just-in-time, itd. Przy ocenie ryzyka transportu brana jest pod uwagę możliwość wystąpienia szkód, opóźnień w dostawie oraz sposób, długość, kompleksowość i jakość transportu. W przypadku ryzyka magazynowania, jest ono duże w przypadku składowania przez długi okres i kolejne fazy przekazywania zapasów z magazynu wyższego szczebla do niższego. Straty mogą powstać wskutek ponadnormatywnych zapasów, których koszt utrzymania jest bardzo wysoki oraz w następstwie możliwości zaistnienia szkód, wyrażających się m.in. w zniszczeniu towarów, ich uszkodzeniu, ubytku, a nawet kradzieży.

8 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie ryzyko B+R Zadaniem obszaru działań badawczych i rozwojowych w przedsiębiorstwie jest tworzenie warunków organizacyjnych, osobowych, technicznych i finansowych, które pozwolą zrealizować przyjęte w przedsiębiorstwie cele. Badania i rozwój mają określić przyszły potencjał przedsiębiorstwa, co pozwoli mu przynajmniej utrzymać dotychczasową pozycję na rynku w konfrontacji z konkurencją. Ryzyko w badaniach i rozwoju to stan niepewności czy wysiłki poczynione na działania badawcze, które spowodowały utworzenie nowego produktu, projektu czy procesu są adekwatne i czy zgromadzoną wiedzę będzie można stosować w praktyce gospodarczej. Tym samym, głównym zadaniem badań jest określenie potencjału przedsiębiorstw na przyszłość. W dużej mierze wiedza wynikająca z badań związana jest z ryzykiem technologicznym i rynkowym. O ile w zakresie ryzyka technologicznego jesteśmy w stanie przewidzieć niepowodzenie wykorzystania w przyszłości nowych rozwiązań ze względu na np. normy prawne to przewidujące, to w przypadku ryzyka rynkowego tego przewidzieć nie możemy. Jest to związane z niepewnością czy rynek w ogóle przyjmie nasze efekty badań, gdyż są nieznane i nierozpowszechnione na większą skalę. Ryzyko B+R wiąże się z sytuacją kiedy w obszarze działań badawczych i rozwojowych mogą pojawić się produkty, projekty i procesy obarczone błędnymi rozwiązaniami, nieprawidłowymi konstrukcjami itp. Nieudane produkty i rozwiązania mogą być powodem strat dla przedsiębiorstwa, a w skrajnej sytuacji przyczyną jego bankructwa.

9 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie identyfikacja i ocena ryzyka Potencjał zagrożeń w przedsiębiorstwie ustala się poprzez identyfikację występującego ryzyka. Informacje nt. rodzajów i rozmiarów ryzyka ukryte są poszczególnych działach przedsiębiorstwa (produkcji, logistyki, dziale B+R). W celu uzyskania informacji potrzebnych do oceny ryzyka należy przeprowadzić: wizję lokalną, analizę dokumentów, analizę struktur organizacyjnych, badanie otoczenia przedsiębiorstwa. Ryzykiem można zarządzać po dokonaniu jego oceny i pomiaru. Wykorzystywanymi narzędziami identyfikacji ryzyka w przedsiębiorstwie mogą być: wykres oceny wielkości szkody i prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka, analiza SWOT, diagram Ishikawy, itd.

10 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie narzędzia oceny ryzyka Wykres oceny wielkości i pr-wa wystąpienia ryzyka Wielkość szkody Bardzo duża Duża potrzebna interwencja niepotrzebna interwencja Średnia Mała Bez znaczenia Niemożliwe Nieprawdopo dobne Możliwe Prawdopodo bne Bardzo prawdopodo bne Prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka

11 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie narzędzia oceny ryzyka Analiza SWOT

12 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie Diagram Ishikawy

13 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie diagram Ishikawy Diagram przyczynowo-skutkowy Ishikawy jest graficzną analizą wpływu różnych czynników (grup czynników) oraz ich wzajemnych powiązań wywołujących określony problem jakościowy oraz analizą rezultatów (skutków) spowodowanych działaniem tych powiązań. Metoda ta utworzona została w celu rozpoznania zależności pomiędzy wymaganiami klienta, a jakością finalnego wyrobu i ułatwiającego ustalanie jego cech. Diagram porządkuje logicznie i chronologicznie przyczyny lub czynności ze względu na zdefiniowany problem.

14 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie diagram Ishikawy Wśród przyczyn w diagramie występuje 5 głównych składowych określanych jako tzw. 5M: Manpower (ludzie), Methods (metody), Machinery (maszyny), Materials (materiały), Management (zarządzanie). Każda z tych składowych rozbija się na poszczególne przyczyny, które powinny być rozpatrywane indywidualnie jako problemy do rozwiązania. Za pomocą wykresu Ishikawy można wskazać wszelkie istotne związki zachodzące między różnymi przyczynami oraz odkryć źródło niepowodzenia lub nieprawidłowego przebiegu danego procesu. Celem tej metody jest analiza wyników danego kierunku postępowania, czyli wykrycie potencjalnych niepowodzeń przedsięwzięcia, uszeregowanie przyczyn problemów. Zastosowanie diagramu umożliwia rozpoznanie i klasyfikację wszelkich przyczyn pewnego zagadnienia i wskazanie przyczyny niedoskonałości procesu. Analiza przyczyn i skutków przydatna jest szczególnie w pracy zespołowej ze względu na złożoność problemów oraz zróżnicowanej wiedzy i doświadczeń członków zespołu dotyczących przyczyn problemów. Przygotowywanie, tworzenie i analiza diagramu powinna odbywać się w grupie.

15 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie narzędzia oceny ryzyka

16 Czynniki ryzyka zadanie Zadanie.Opracuj diagram Ishikawy obrazujący ryzyko wystąpienia wypadków przy pracy, wykorzystując standardowy diagram 5M, w którym jako główne kategorie możliwych przyczyn (czynników) występują: Człowiek, Maszyna, Materiały, Metody, Zarządzanie (w zadaniu rozumiane jako Organizacja pracy). W zadaniu należy założyć, iż w przedsiębiorstwie praca odbywa się w systemie zmianowym, w kontakcie ze szkodliwymi materiałami i na nie najnowszych maszynach, w sytuacji gdy tylko część załogi przeszła odpowiednie szkolenia.

17 Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie narzędzia oceny ryzyka

18 Pytania?