Świetlana przyszłość dla witaminy D

Transkrypt

1 Świetlana przyszłość dla witaminy D dodatkowej pomocy? Witamina D trafiła ostatnio na pierwsze strony gazet w Europie, zwracające uwagę na potrzebę działań w celu zapewnienia, że Europejczycy mają wystarczająco dużo witaminy D. Ale jak to uzyskać? Wystarczy dieta i odpowiednia ilość słońca, czy też potrzebujemy trochę Witamina D ponad witaminami Witamina D jest wyjątkowym składnikiem odżywczym ze względu na fakt, że może pochodzić z żywności, jak również powstawać w wyniku działania promieni słonecznych na odkrytą skórę. Jest ona niezbędna dla optymalnego wykorzystania wapnia w organizmie, przyczynia się bowiem do wchłaniania wapnia w jelitach oraz magazynowania go w kościach i kontroluje jego poziom we krwi. Rezultatem jej niedoboru są zaburzenia kostne, takie, jak krzywica u dzieci i osteoporoza u osób dorosłych. Obecnie pojawiają się dowody na to, że witamina D ma wiele dodatkowych ról do odegrania. Termin witamina D faktycznie obejmuje dwa związki, witaminę D 2 i witaminę D 3, które różnią się nieco strukturą chemiczną. Witamina D 2, zwana także ergokalcyferolem, wytwarzana jest przez drożdże i przeważnie dodawana do żywności. Witamina D 3 (cholekalcyferol) z kolei, jest formą produkowaną w skórze, na skutek ekspozycji na promienie słoneczne, oraz dostarczana wraz z dietą poprzez produkty pochodzenia zwierzęcego. Obie formy witaminy D są stosowane w żywności wzbogacanej i suplementach diety, przy czym istnieją dowody, że witamina D 3 może być silniejsza i bardziej stabilna niż witamina D 2 i dlatego powinna być wybieranym składnikiem wzbogacającym. 1 Witamina D z ekspozycji na słońce Witamina D jest wytwarzana z cholesterolu, gdy światło słoneczne oddziaływuje na skórę. Dokładniej, jest to promieniowanie

2 ultrafioletowe B (UV-B, nm) - frakcja światła słonecznego, która powoduje powstawanie witaminy D z prekursora 7- dehydrocholesterolu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, by odsłaniać twarz i ramiona na słońce przez około 30 minut dziennie - unikając oparzeń słonecznych - w celu osiągnięcia odpowiedniej syntezy witaminy D. 2 Wszelkie nadwyżki tej rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy, wyprodukowane w okresie letnim mogą być przechowywane w tkance tłuszczowej, w celu późniejszego wykorzystania. Nie jest możliwe, aby w wyniku ekspozycji na słońce powstało zbyt dużo witaminy D z powodu mechanizmu autoregulacji, który prowadzi do wywołanego ciepłem podziału witaminy D na jej nieaktywne analogi. Zapasy witaminy D nie wystarczają zwykle na cały okres zimowy, a na europejskich szerokościach geograficznych słońce nie jest wystarczająco silne zimą, by wyprodukować wystarczającą ilość witaminy D. 3 Według WHO, osoby, które są niezdolne do wyjścia z domu lub które ubierają się zakrywając skórę, są w szczególnie narażone na wysokie ryzyko niedoboru witaminy D, podobnie jak osoby o ciemnej skórze, gdyż ciemna pigmentacja redukuje promieniowanie UV-B, docierające do komórek produkujących witaminę D. 2 Częste i dokładne stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym, zalecanych w celu ochrony przed rakiem skóry, podobnie blokuje syntezę witaminy D. 4,5 W związku z tym witamina D pochodząca z diety spełnia ważną funkcję. Witamina D z diety WHO zaleca następujące dzienne spożycie witaminy D:5 µg ( 200 jednostek międzynarodowych (jm)) dla dzieci i dorosłych do 50 lat (w tym kobiet ciężarnych i karmiących), 10 µg (400 jm) od lat i 15 µg ( 600 jm), dla osób powyżej 65 lat. 2 Krajowe zalecenia na witaminę D z diety różnią się w całej Europie, ale są na ogół wyższe w stosunku do powyższych zaleceń. Dla porównania, w Stanach Zjednoczonych Instytut Medycyny (IOM) obecnie zaleca spożycie witaminy D na poziomie 15 µg na dobę u osób w wieku 1-70 lat i 20 µg na dobę u dla osób do 70 r. ż. 7 Te nowo opublikowane przez IOM zalecania odzwierciedlają znaczny wzrost (tych poziomów) w stosunku do poprzedniej edycji -trzykrotny wzrost zalecanego

3 spożycia witaminy D dla dzieci i 1,5-3-krotny wzrost dla dorosłych w wieku powyżej 70 lat, co wskazuje na znaczący postęp badań w dziedzinie witaminy D. Głównymi źródłami pokarmowymi witaminy D są: wątroba ryb, olej z wątroby ryb, tłuste ryby i żółtka jaj (patrz: tabela 1) oraz żywność wzbogacana, taka jak wzbogacane płatki zbożowe, mleko, masło i margaryna. 8 Tabela 1. Główne źródła pokarmowe witaminy D: Żywność Witamina D (µg per 100 g) Olej z wątroby dorsza Makrela surowa 8.2 Łosoś surowy 7.1 Łosoś grillowany 5.9 Żółtko jaja 4.9 Źródło 9 Bezpieczne górne poziomy spożycia, określone przez Komitet Naukowy ds. Żywności to 25 µg witaminy D na dzień dla niemowląt i dzieci do lat 10 oraz 50 µg/dzień dla reszty populacji. 8 Dla porównania, IOM zdefiniował bezpieczne górne poziomy spożycia witaminy D - 25 µg dla niemowląt w wieku 0-6 miesięcy, 37,5 µg dla niemowląt w wieku 6-12 miesięcy, 62,5 µg dla niemowląt w wieku 1-3 lat, 75 µg dla dzieci w wieku 4-8 lat i 100 µg dla osób w wieku 9 lat i starszych. Niewystarczająca ilość witaminy D? Większość Europejczyków nie spełnia zaleceń żywieniowych dla witaminy D. 2,3 Dla osób usiłujących osiągnąć odpowiedni poziom witaminy D dzięki słońcu i diecie, opcją mogą być suplementy witaminy D bądź żywność wzbogacana w witaminę D. Najnowsze badania wykazały na przykład, że wzbogacony sok pomarańczowy może być oszczędnym sposobem pomocy ludziom w dostarczeniu odpowiedniej ilości witaminy D. 10 Programy wzbogacania żywności w witaminę D, których celem jest

4 dotarcie do znaczącej części społeczeństwa, zostały pomyślnie wdrożone w wielu krajach (np. wzbogacenie całego płynnego mleka w Kanadzie). Zostało to wykazane poprzez analizę stanu odżywienia witaminą D wśród populacji tych krajów. Wzbogacanie żywności (obowiązkowe i dobrowolne) należy monitorować pod kątem jego wpływu na całkowite spożycie. Obowiązkowe programy wzbogacania żywności witaminą D mają wyraźną przewagę nad programami nieobligatoryjnymi, w których mogą występować znaczne różnice w wartości odżywczej składników wzbogacanych, nawet w tej samej marce i kategorii żywności (np. w płatkach śniadaniowych). Z tych powodów porady w zakresie zdrowia publicznego, których celem jest zapewnienie odpowiedniej ilości witaminy D zalecają suplementy dostarczające ściśle określonych dawek - w szczególności dla grup ryzyka, takich jak osoby starsze i kobiety po menopauzie) - obok jej podstawowego źródła, którym jest żywność, w tym żywność wzbogacana. 11 Niezależnie od podejścia, należy mieć na uwadze, że całkowite dzienne spożycie nie powinno przekraczać związanych z wiekiem bezpiecznych górnych poziomów 25 i 50 µg (1000 i 2000 jm) /dzień, które zostały określone przez Europejski Komitet Naukowy ds. Żywności. 8 Ludzie poddani większej ekspozycji na słońce, która przyczynia się do syntezy witaminy D, mogą potrzebować starań, aby utrzymać się w bezpiecznych poziomach witaminy D z żywności. Objawy kliniczne nadmiaru witaminy D (hiperwitaminoza D) to brak łaknienia, utrata masy ciała, osłabienie, zmęczenie, zaburzenia orientacji, wymioty i zaparcia. 8 Korzyści z witaminy D - stare i nowe Witamina D ma duże znaczenie w zachowaniu zdrowia kości, ale jest także niezbędna dla funkcjonowania mięśni i narządu równowagi zbyt mała jej ilość może prowadzić do zwiększonego ryzyka złamań. Oprócz sprzyjania mocniejszym kościom, odpowiedni poziom witaminy D zmniejsza ryzyko złamań spowodowanych upadkiem o ok %, istotnego problemu osób starszych. 12 Innymi obszarami, na których witamina D może mieć korzystne działanie, to osłabienie funkcji poznawczych u osób starszych, stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, niektóre nowotwory

5 (piersi, jelita grubego i prostaty) Jednak raport IOM zastrzega, że niezbędne są dalsze badania, aby potwierdzić powyższe zależności. 7 Wnioski Europejczykom zagrożonych niskim poziomem witaminy D, codzienne, krótkie okresy ekspozycji na światło słoneczne pomagają zapewnić wystarczająca jej ilość późną wiosną, latem i wczesną jesienią. Krótki sezon letni w połączeniu z przebywaniem w domu jak również obawy przed rakiem skóry, wskazują jednak na znaczenie działań w ramach diety dla zaspokajania indywidualnych potrzeb. Mogą one obejmować żywność wzbogacaną w witaminę D i suplementy, zwłaszcza w przypadku grup szczególnie wysokiego ryzyka niedoboru witaminy D. Piśmiennictwo: 1. Houghton LA and Vieth R. (2006). The case against ergocalciferol (vitamin D2) as a vitamin supplement. American Journal of Clinical Nutrition 84(4): WHO. (2004). Vitamin and Mineral Requirements in Human Nutrition, 2nd Edition. Geneva, Switzerland. 3. Ovesen et al. (2003). Geographical differences in vitamin D status, with particular reference to European countries. Proceedings of the Nutrition Society 62: WHO Fact sheet N 305. Ultraviolet radiation and human health. December Dostępny na: 5. Norval M, Wulf HC. (2009). Does chronic sunscreen use reduce vitamin D production to insufficient levels? British Journal of Dermatology 161(4): Doets EL et al. (2008) Current micronutrient recommendations in Europe: towards understanding their differences and similarities. European Journal of Nutrition 47 Supplement 1: Institute of Medicine. (2010). DRIs for Calcium and Vitamin D. Dostępny na: Vitamin-D/DRI-Values.aspx 8. Scientific Committee on Food. (2002). Opinion of the Scientific Committee on Food on the Tolerable Upper Intake Level of Vitamin D. Dostępny na: 9. Food Standards Agency (2002). McCance and Widdowsons s The Composition of Foods, 6th summary edition. Cambridge: Royal Society of Chemistry. 10. Biancuzzo RM et al. (2010). Fortification of orange juice with vitamin D2 or vitamin D3 is as effective as an oral supplement in maintaining vitamin D status in adults. American Journal of Clinical Nutrition 91: Flynn MAT et al. (2008). Folic acid food fortification: the Irish experience. Proceedings of the Nutrition Society 67: Bischoff-Ferrari HA et al. (2009). Fall prevention with supplemental and active forms of vitamin D: a meta-analysis of randomised controlled trials. British Medical Journal 339:b3692.

6 13. Buell et al. (2009). Vitamin D Is Associated With Cognitive Function in Elders Receiving Home Health Services. Journal of Gerontology 664: Holick MF. (2004). Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune diseases, cancers, and cardiovascular disease. American Journal of Clinical Nutrition 80(6 Suppl):1678S-1688S. 15. Giovannucci E et al. (2006). Prospective study of predictors of vitamin D status and cancer incidence and mortality in men. Journal of the National Cancer Institute 98(7):