Wadliwe zasady oceny bezpiecze stwa zdrowotnego ywno ci GMO

Transkrypt

1 Wpływ produkcji z udziałem organizmów genetycznie zmodyfikowanych na zdrowie ludzi i zwierząt Wadliwe zasady oceny bezpieczeństwa zdrowotnego Ŝywności GMO dr hab. Katarzyna Lisowska Specjalność: biologia molekularna, biologia medyczna Profesor w Centrum Onkologii w Gliwicach Członek Komisji ds. GMO przy Ministerstwie Środowiska

2 Wprowadzenie W Polsce toczy się dyskusja nad legislacją komercyjnych upraw GMO. Polityczne decyzje w tej sprawie powinny zapaść w oparciu o rzetelną analizę uwarunkowań ekonomicznospołecznych, JednakŜe - debata publiczna koncentruje się przede wszystkim na zagadnieniach zdrowotnych.

3 Kto ma rację? Zwolennicy biotechnologii rolniczej głoszą, Ŝe badania naukowe udowodniły bezwzględny brak zagroŝeń zdrowotnych (przemysł biotechnologiczny to gigantyczny biznes ma bardzo silny marketing) OstroŜniejsi naukowcy: nie ma naukowych podstaw, aby twierdzić, Ŝe GM Ŝywność jest w 100% bezpieczna

4 Nie ma naukowych podstaw, aby twierdzić, Ŝe GM Ŝywność jest w 100% bezpieczna PoniewaŜ przy wprowadzaniu jej na rynek obowiązywała teoria zasadniczej równowaŝności, dlatego nie były wymagane testy toksykologiczne Nie ma badań epidemiologicznych na ludziach Opublikowane dotąd badania na zwierzętach przynoszą sprzeczne wyniki nie moŝna ignorować sygnałów o potencjalnej szkodliwości Metody oceny ryzyka są niewłaściwe: nie bada się skutków odległych, lekcewaŝy się niewielkie odchylenia od normy Nawet, jeŝeli Ŝywność wytworzona z udziałem GMO nie wykazuje ostrej toksyczności to nie jest to zdrowa Ŝywność bo jest przesycona pestycydami

5 Analiza polskich prac badawczych, które są cytowane jako dowód na bezpieczeństwo GMO

6 Badania polskich roślin GM 1. Kilkanaście publikacji opisuje analizy bezpieczeństwa roślin GMO wytworzonych w polskich laboratoriach. 2. Badania te są w większości dość wyczerpujące pod względem metodycznym i stoją na wysokim poziomie. 3. W niektórych przypadkach obserwowane są odchylenia od normy zdrowotnej, ale brak szerszej dyskusji tych zjawisk 4. Mimo pewnych odchyleń, autorzy zwykle konkludują, Ŝe wykazali brak zagroŝeń 5. Badania te nie mają obecnie większego znaczenia praktycznego, gdyŝ dotyczą roślin, które nie są dopuszczone do obrotu i z którymi konsument się nie styka.

7 U szczurów karmionych transgenicznym ogórkiem zaobserwowano niewielkie zaburzenia funkcji układu odpornościowego

8 U szczurów karmionych transgenicznym ziemniakiem obserwowano zwiększenie ilości adduktów DNA w wątrobie

9 Inne odchylenia od normy: Pogorszenie wskaźników wzrostowych szczurów Gorsze trawienie białka Większa liczba martwych komórek w wątrobie

10 Te wyniki są bez większego znaczenia, bo dotyczą GMO, które nie są dopuszczone na rynek Te badania pokazują jednak, jak złoŝone i nieprzewidziane efekty uboczne powodują manipulacje genetyczne

11 Polskie badania nad innymi GMO 1. Mniej jest badań nad roślinami GMO dopuszczonymi do obrotu jako Ŝywność i jako pasza. 2. Większość badań budzi zastrzeŝenia metodologiczne: 3. Autorzy nie szukają zagroŝeń, które dziś są juŝ dość dobrze udokumentowane, 4. Autorzy skupiają się na zagroŝeniach, które praktycznie zostały wyeliminowane w doświadczeniach światowych, jako nieistotne.

12 Sekretarz stanu Kazimierz Plocke ( ) Odpowiedź na interpelację posłanki Hanny Zdanowskiej W Instytucie Zootechniki - PIB w Krakowie przy współudziale Państwowego Instytutu Weterynaryjnego - PIB w Puławach rozpoczęto badania naukowe które dotyczą m.in. zadania 3.4. Wpływ pasz GMO na produkcyjność i zdrowotność zwierząt, transfer transgenicznego DNA w przewodzie pokarmowym oraz jego retencję w tkankach i produktach Ŝywnościowych pochodzenia zwierzęcego. Czas trwania lata , koszt zł. Program wieloletni Ministerstwa Rolnictwa: Biologiczne, środowiskowe i technologiczne uwarunkowania rozwoju produkcji zwierzęcej

13 Sekretarz stanu Kazimierz Plocke ( ) Odpowiedź na interpelację posłanki Hanny Zdanowskiej Ze wstępnych badań wynika, Ŝe stosowanie śruty sojowej z roślin GM (Roundup Ready) i ziarna kukurydzy GM (MON 810) nie ma negatywnego wpływu na wskaźniki produkcyjne zwierząt i jakość produktów spoŝywczych pochodzenia zwierzęcego (jest publikacja odnośnie brojlerów). Nie odnotowano równieŝ negatywnego oddziaływania surowców GM na zdrowie zwierząt, jak i nie stwierdzono pozostałości transgenicznego DNA w mięsie, mleku i jajach (brak publikacji!) Końcowe wyniki badań przeprowadzonych przez polskie instytuty naukowe zostaną opracowane w 2011 r. i będą przedmiotem dalszej analizy przy podejmowaniu decyzji rządowych.

14 Wpływ pasz GMO na produkcyjność i zdrowotność zwierząt [ ] Brak dostępnych dla społeczeństwa raportów z tych badań W bazie PubMed zaledwie jedna publikacja przeglądowa z 2008 roku w Polish Journal of Veterinary Sciences, Kwiatek i wsp. Google: dwa artykuły oryginalne opublikowane w Biuletynie Instytutu Weterynaryjnego (Bull Vet Inst Pulawy) oraz jeden artykuł o charakterze poglądowym omawiający wyniki badań własnych w śyciu Weterynaryjnym.

15 Krytyka Publikacje przywoływane jako dowód na bezpieczeństwo GMO często dotyczą całkiem innych zagadnień, a nie oceny ryzyka: Zamiast analizować stan zdrowia zwierząt bada się wydajność karmy GMO w produkcji zwierzęcej (ile karmy musi zjeść Brojler, aby osiągnąć wagę 2 kg.) Takie badanie nie daje odpowiedzi na pytanie o zdrowie zwierząt. W wielu pracach brak badania krwi oraz oceny mikroskopowej narządów wewnętrznych. Oznaczano tylko wagę narządów. Tak nie da się wykryć niewielkich zmian chorobowych.

16 Krytyka: obcy DNA Z uporem analizuje się czy obcy (transgeniczny) DNA przedostaje się do tkanek zwierząt karmionych GMO, chociaŝ badania światowe wykazały, Ŝe to nie stanowi problemu zdrowotnego. Wbrew temu, co twierdzą zwolennicy GMO, brak obcego DNA w mięsie zwierząt nie dowodzi, Ŝe karma GMO jest nieszkodliwa. Aby to stwierdzić, trzeba ocenić stan zdrowotny zwierząt, a tego się często w ogóle nie robi. Testy trwają często zaledwie 3 4 tygodnie to nie pozwala wykryć skutków długotrwałej diety.

17 Krytyka: w ocenie bezpieczeństwa GMO nie moŝna zapominać o toksyczności środków chwastobójczych!

18 Ok. 85% światowych areałów upraw GMO to odmiany odporne na środki herbicydy

19 Tymczasem, badania bezpieczeństwa tych odmian często robi się na ziarnie wyhodowanym bez oprysków herbicydowych! Wytłumaczenie: badamy szkodliwość GMO a nie herbicydu Ale konsument będzie jadł i GMO, i pozostałości herbicydów.

20 Podsumowanie I Wyniki polskich badań nad bezpieczeństwem zdrowotnym GMO nie pozwalają rozwiać wątpliwości, ani stawiać tezy, Ŝe wykazano bezpieczeństwo tej Ŝywności. Część tych prac dotyczy odmian GMO, których nie ma w obrocie, część nie obejmuje w ogóle oceny ryzyka tylko wydajność produkcyjną, część opiera się na anachronicznych załoŝeniach o szkodliwości obcego DNA inne ignorują problem szkodliwości herbicydów stosowanych w uprawie GMO.

21 Roundup story

22 Więcej upraw GMO = więcej Roundupu SOJA GMO ROUNDUP INNE HERBICYDY

23 Historia glifosatu Firma Monsanto to firma chemiczna. Firma opatentowała glifosat w latach 70-tych XX wieku, Roundup został skomercjalizowany w 1976 r. Amerykański patent Monsanto na glifosat wygasł w 2000 r. i wtedy inne firmy zaczęły sprzedawać własne herbicydy na bazie glifosatu Dalsza wysoka sprzedaŝ Roundupu marki Monsanto została zagwarantowana dzięki komercjalizacji upraw typu Roundup Ready Monsnanto sprzedaje pakiet ziarno + Roundup w 2003 roku Monsanto zarobiła 3.1 miliarda USD na sprzedaŝy pestycydów i 1.6 miliarda na sprzedaŝy GM nasion

24 Roundup zmienia świat

25 Brazylia wojna soi z lasem

26 Importowana do Polski soja GMO to łzy argentyńskich matek Felicity Lawrence (Guardian): Jeśli przekonać ludzi, by jedli duŝo drobiu - soja staje się kopalnią złota.

27 Ręczne usuwanie chwastów odpornych na Roundup (USA)

28 Roundup a zdrowie

29 Norma dla pozostałości glifosatu w ziarnie zwiększona 200 razy W latach 90-tych, wraz z dopuszczeniem soi Roundup Ready na rynek UE, zwiększono 200-krotnie europejską normę pozostałości glifosatu w ziarnie było - 0,1 mg/kg, jest - 20 mg/kg

30 Roundup nie jest biodegradowalny ani przyjazny dla środowiska wyroki sądowe Sądy w USA (1996) i we Francji (2007) zakwestionowały takŝe twierdzenia, Ŝe Roundup jest biodegradowalny i przyjazny dla środowiska. W 2007 r wyrokiem sądu zmuszono firmę Monsanto do usunięcia z reklam informacji, Ŝe Roundup jest biodegradowalny i nie pozostaje w ziemi. Te określenia zostały uznane za fałszywe i wprowadzające w błąd, francuski dystrybutor Monsanto zapłacił karę E

31 Wpływ glifosatu na komórki eukariotyczne Glifosat hamuje funkcje roślinnego enzymu EPSPS i działa jako nieselektywny środek chwastobójczy Glifosat miał być bezpieczny dla ludzi i zwierząt, które nie posiadają one enzymu EPSPS Coraz więcej dowodów eksperymentalnych pokazuje, Ŝe jest inaczej Wykazano, Ŝe sam Glifosat oraz Roundup zaburzają funkcje hormonów i są toksyczne dla komórek ludzkich. U zwierząt substancje te zaburzają funkcje hormonów, hamują rozwój i powodują wady wrodzone

32 Glifosat powoduje śmierć komórek embrionalnych, pępowinowych i łoŝyskowych człowieka w warunkach eksperymentalnych

33 Glifosat powoduje wady wrodzone u kręgowców

34 Glifosat powoduje wady rozwojowe u kijanek Paganelli et al., 2010

35 Glifosat zaburza funkcjonowanie ścieŝki sygnałowej kwasu retinowego (róŝnicowanie komórek)

36 Glifosat powoduje uszkodzenia DNA u ludzi Badania mieszkańców Ameryki Pd., którzy padli ofiarą oprysków zwalczania nielegalnych upraw koki (Roundup, stęŝenie 20 x wyŝsze niŝ zalecane). Objawy wczesne: wymioty, biegunka, trudności w oddychaniu, zaburzenia widzenia Po 2 miesiącach wciąŝ obecne uszkodzenia DNA ( x więcej uszkodzeń niŝ w grupie kontrolnej)

37 2011: wykryto glifosat i toksynę Bt we krwi u ludzi: u kobiet cięŝarnych i we krwi pępowinowej płodu

38 Bezpieczeństwo zdrowotne Ŝywności wytworzonej z odmian transgenicznych Wątpliwości metodyczne i dotyczące interpretacji wyników

39 Większość badań, które wykazały bezpieczeństwo GMO pochodzi z laboratoriów firm produkujących GMO

40 Kukurydza MON 863: niezaleŝna analiza danych Monsanto wykazała symptomy toksyczności wątrobowo-nerkowej

41 Wiele publikacji naukowych wskazuje, Ŝe karma GMO moŝe nie być całkiem neutralna dla zwierząt doświadczalnych

42

43

44 Metaanaliza: Gilles-Eric Seralini, University of Caen, France, 2011

45 Metaanaliza 19 publikacji: zaburzenia pracy wątroby i nerek, inne odchylenia Obecna metodyka testów GMO jest wadliwa

46 Bezpieczeństwo zdrowotne GMO? Rzetelna ocena ryzyka wymaga zmiany podejścia badawczego: NaleŜy stosować testy wielopokoleniowe, Oraz szczegółową analizę zdrowotną zwierząt doświadczalnych A takŝe uwzględniać w ocenie ryzyka pozostałości herbicydów.

47 ISAAA: Uprawy GMO w 2011 Triki: na Słowacji jest około 700 ha kukurydzy Bt, ale na mapie zaznaczone jest jako < ha (podobnie ze wszystkimi krajami wyłączając Hiszpanię), Niemcy ok. 20 ha Amflory

48 Europa 2011 Unia Europejska ma 110,849,000 hektarów ziemi uprawnej, a jedynie 114,525 hektarów to uprawy GMO: W 2011 w Europie uprawiano GMO jedynie na powierzchni 0.1% ziemi uprawnej Uprawy ekologiczne zajmowały 4% upraw 19 krajów UE w ogóle nie uprawia GMO

49 Czego nie mówi raport ISAAA? Francuskie ministerstwo rolnictwa podtrzymuje zakaz upraw MON810 (styczeń 2012), mimo wyroku sądu UE, który kazał cofnąć zakaz Monsanto wycofuje się ze sprzedaŝy MON810 we Francji (luty 2012) BASF wycofuje się z prac rozwojowych w Europie (styczeń 2012) Kostaryka nie daje zgody na uprawy kukurydzy GMO Monsanto wycofuje się (luty 2012) Amerykańscy rolnicy pozywają Monsanto do sądu o łamanie praw i ograniczanie wolności (czerwiec 2011, pierwsze posiedzenie sądu styczeń 2012)

50 Europa wolna od GMO? W UE wolno uprawiać kukurydzę MON810 i ziemniaka Amflora Wiele krajów UE zrezygnowało z uprawy MON810, producent Amflory wycofuje się z Europy Konsument w UE szuka Ŝywności bez GMO, Rosja i Ukraina podobnie to są nasze rynki zbytu!

51 Krytyka rządowego projektu ustawy o GMO 1. Skutki uwalniania GMO do środowiska są dalekosięŝne i nieodwracalne, a równocześnie znacznie groźniejsze od skutków powodowanych przez jakiekolwiek inne czynniki zagraŝające obecnie bioróŝnorodności i jakości środowiska, przy czym rzeczywista skala zagroŝeń pozostaje wciąŝ nierozpoznana 2. Koegzystencja upraw GM i tradycyjnych oraz ekologicznych jest de facto niemoŝliwa (zbyt wiele nieprzewidywalnych czynników decyduje o niekontrolowanym rozprzestrzenianiu się pyłku lub nasion) oraz ze względu na rozdrobnioną strukturę agrarną polskiego rolnictwa; rolnictwo ekologiczne i transgeniczne wykluczają się 3. Uprawa GMO jest sprzeczna z dalekowzrocznym interesem polskiego rolnictwa i przemysłu spoŝywczego; dopuszczenie odmian GMO uderzy w tradycyjny model polskiego rolnictwa, zagrozi konkurencyjnej pozycji polskiej Ŝywności w UE, moŝe doprowadzić do szybkiego wzrostu bezrobocia Dorota Stankiewicz, ekspert ds. systemu gospodarczego w Biurze Analiz Sejmowych: Analiza opinii i stanowisk, które wpłynęły do Komisji Ochrony Środowiska nt. rządowego projektu ustawy z druku 2547 ( )