Model podtrzymania ciągłości uczenia się dorosłych we wspólnotach poprzez techniki samopomocy

Transkrypt

1 REZULTAT PROJEKTU: Sustainable Self-help Adult Community Learning Model (SUSCOM) Realizowanego w latach W ramach Programu Unii Europejskiej: ERASMUS - Grundtvig, Type 2 Model podtrzymania ciągłości uczenia się dorosłych we wspólnotach poprzez techniki samopomocy Partnerzy Projektu: The MRS Consultancy Ltd, York, Anglia (Koordynator) Grafia, Pilzno (Czechy) Asset Τεχνολογική ΕΠΕ, Ateny (Grecja) Pactul Regional Nord-Vest pentru Ocupare si Incluziune Sociala, Cluj (Rumunia) Borgorete Società Cooperativa Sociale, Bologna (Włochy) TOWARZYSTWO POLSKO-NIEMIECKIE W KRAKOWIE, KRAKÓW (Polska) we współpracy z Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Krakowie w ramach programu Seniora (S@S)

2 Spis treści Wstęp 3 Etap 0. Nawiązanie kontaktu i współpracy ze społecznością grupy adresowej 4 Etap 1. Wytypowanie, przeszkolenie oraz funkcjonowanie Rzeczników Wspólnoty 5 Etap 2. Wytypowanie Ambasadorów Edukacji Wspólnoty 6 Etap 3. Stworzenie Mechanizmów Wymiany Umiejętności we Wspólnotach 8 Etap 4. Wytworzenie mechanizmu stymulowania aktywności grupy przez Rówieśniczych Doradców ( Mentorów ) - Peer Mentoring 10 Etap 5 Utworzenie Organizacji Podtrzymującej Działalność Edukacyjną Wspólnoty 12 Etap 6 Zapewnienie jakości wymiany umiejętności oraz wspierania grupy przez Mentorów 14 Załącznik 1. Tło ogólne i włączenie społeczne 16 Załącznik 2. Słownik terminów (wg potrzeb Partnerów) 18 Diagram, Tabela 20

3 Wstęp Wprowadzenie Model ten został opracowany przez partnerów w ramach projektu SUSCOM w celu udzielenia pomocy grupom wspierającym proces uczenia się/edukacji w swoich społecznościach. Wiele organizacji z całej Europy, prowadzących działalność edukacyjną dla dorosłych lub różnych społeczności napotyka na trudności związane z istotnym ograniczeniem dostępnych funduszy lub nawet ich brakiem. Więcej informacji można znaleźć w Załączniku 1. Kto powinien go używać? Zidentyfikowaliśmy organizacje, które chcą zapewnić ciągłość procesu uczenia się w swoich społecznościach, zwłaszcza, ale nie wyłącznie, w czasie recesji gospodarczej. Z opracowanego modelu i zestawu instrumentów mogą korzystać nie tylko sami szkolący, ale także planujący i organizujący proces uczenia się. Zamierzeniem Partnerów Projektu jest zainspirowanie do działania poprzez zastosowanie zaproponowanego modelu ciągłego uczenia się społeczności oraz udostępnienie innowacyjnych praktyk rozwiniętych przez europejskich specjalistów pracujących na tym polu. Jak korzystać z modelu? Niekoniecznie wszystko dla wszystkich Opracowany model składa się z kilku etapów, które mają pomóc procesowi uczenia się w Twojej społeczności. Jednak nie na wszystkie musi być zapotrzebowanie. Wychodzimy z założenia, że to Ty masz najlepsze rozeznanie sytuacji w uczącej się społeczności i na tej podstawie możesz wybrać i zastosować te rozwiązania, które uznasz za pożyteczne i potrzebne. Praktyczna pomoc Nie dostajesz pustej kartki papieru, bo każdy etap poprzedzony jest opisem z propozycją jak możesz ten etap rozpocząć. Narzędzia (zestaw instrumentów) - Będziesz miał do dyspozycji linki do instrumentów, które pomogą Ci wystartować: w Twoim języku i z Twojego kraju. Podane zostaną także przykłady dobrych praktyk i udanych przedsięwzięć ( success stories historii z sukcesem ) Korzyści dla uczących się Wreszcie, na koniec opisu każdego etapu, zasugerowano rezultaty, których można się spodziewać po tym, gdy przeprowadzi się dany etap w swojej społeczności. Etapy i ich logiczne powiązania przedstawiono schematycznie na rysunku 1 i w Tabeli 1, zamieszczonych na ostatnich stronach.

4 Etap 0 Nawiązanie kontaktu i współpracy ze społecznością grupy adresowej Cele Ten rozdział jest skierowany przede wszystkim do organizacji zewnętrznych 1, które nawiązały lub zamierzają nawiązać kontakt i współpracę ze Wspólnotą by stymulować ciągłą edukację. Celem działań jest rozeznanie aspiracji, potrzeb, problemów Wspólnoty oraz zidentyfikowanie/wytypowanie w niej osób o predyspozycjach pomocnych dla osiągnięcia sukcesu. Jak zacząć? 1. Jeśli jesteś organizacją zewnętrzną, określ konkretną wspólnotę, z którą współpracujesz lub chcesz pracować w celu wspomożenia wytworzenia w niej procesu ciągłego uczenia się (Wspólnoty mogą cechować specyficzne uwarunkowania geograficzne, socjo-ekonomiczne lub wiekowe). 2. Zidentyfikuj kluczowe osoby/specjalistów, którzy mają już kontakty w obrębie tych społeczności, jeśli sam nie masz żadnych kontaktów. 3. Zorganizuj wymiany pomysłów na temat Wspólnoty, zarówno przez Facebook, portal społecznościowy lub przez spotkanie na zasadzie burzy mózgów. W trakcie, staraj się ustalić, co spaja Wspólnotę, które organizacje lub osoby są kluczowe pod względem efektywności wpływania na Wspólnotę oraz kto jest aktywny w działalności Wspólnoty. 4. Z pozycji zewnętrznej organizacji lub członka Wspólnoty zbierz wytypowane wyżej osoby kluczowe i razem wskażcie jakiego typu edukacja jest lub ostatnio była prowadzona we Wspólnocie oraz jakie są oczekiwania i potrzeby Wspólnoty w tym zakresie. Ponadto, określ jakie źródła, osobowe i inne, mogły by być dostępne dla wsparcia procesu edukacji we Wspólnocie. 5. Kontynuuj prowadzenie badań patrz Narzędzia (poniżej) Narzędzia Patrz Aneks 3 Efekt Etapu Rezultat (-y) Pod koniec tego etapu zostaną określone najważniejsze organizacje i kluczowe osoby kluczowych dla Wspólnoty, co stanowi w istocie- punkt wyjścia dla całego Modelu. 1 Przykłady takich organizacji: Wydziały/departamenty/agendy regionalnego samorządu lub administracji wojewódzkiej, narodowe agencje projektów europejskich (ESF, ERDF) mające zadania związane ze wsparciem zagrożonych lub wymagających pomocy grup społecznych

5 Etap 1 Wytypowanie, przeszkolenie oraz funkcjonowanie Rzeczników Wspólnoty Cele i zadania Jest to kluczowy etap dla wzbudzenia zainteresowania, ustalenia potrzeb edukacyjnych w ramach Wspólnoty oraz zachęcenia do różnych możliwości uczenia się poprzez wymianę umiejętności. Jak zacząć. Istnieją dwie potencjalne drogi: Nr 1 - Jeśli Wspólnota ma już znaczne zasoby mediów społecznych, takich jak wspólnotowe gazety, czasopisma, strony internetowe oraz wysoki poziom wykorzystania mediów społecznych, to kluczowe zagadnienia i interesy społeczności są już prawdopodobnie zidentyfikowane. Wtedy można przystąpić do typowania i szkolenia Ambasadorów Edukacji Wspólnoty oraz tworzenia mechanizmów wymiany umiejętności. Jednakże tak jest zapewne w niewielkiej części społeczności. Dla pozostałych droga nr 2 wydaje się być bardziej odpowiednią. Nr 2 -Spośród kluczowych osób wskazanych w poprzednim etapie należy wytypować i przeszkolić Rzeczników Wspólnoty. Te osoby będą wtedy w stanie wygenerować wspólnotowe media, w których będzie przedstawiany interes Wspólnoty, poprzez określenie kluczowych problemów wraz potrzebami edukacyjnymi. Szkolenia zostaną wprowadzone za pomocą środków wskazanych w Zestawie Instrumentów. Szkolenia te będą dotyczyć szeregu ważnych aspektów dla reprezentowania wspólnot, jak: Umiejętności relacjonowania i opowiadania (komunikacja werbalna) Umiejętności pisania i oraz prowadzenia działalności dziennikarskiej Szkolenie Video ( telewizyjne ) - techniki rozmawiania/wywiadów i niezbędne kompetencje techniczne Audio Training ( radiowe ) - techniki rozmawiania/wywiadów i niezbędne kompetencje techniczne Narzędzia Patrz Aneks 3 Efekt Etapu Rezultat (-y) Osoby ze Wspólnoty są w stanie relacjonować, opowiadać oraz formułować wypowiedzi/opinie w różnych formach, odpowiednich dla ich społeczności. Stworzone media wspólnotowe mogą to wykorzystać do typowania oraz do zachęcania do szkolenia Ambasadorów Edukacji Wspólnoty, prowadzenia wymiany umiejętności w ramach Wspólnoty oraz do utworzenia organizacji ciągłą podtrzymującej jej działalność edukacyjną.

6 Etap 2 Wytypowanie Ambasadorów Edukacji Wspólnoty Cele i zadania Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty będą niezbędni, by wzbudzić zainteresowanie edukacją, a ściślej uczeniem się (niezależnie od bardziej ogólnych spraw środowiskowych) oraz wspierać uczenia się/edukację w swoich społecznościach. Jak zacząć? Kim są Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty? Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty to osoby z określonych wspólnot, jak sąsiedzkich czy innych grup społecznych. Są oni rekrutowani z różnych środowisk. Niektórzy z nich są sami w niekorzystnej sytuacji, a inni profesjonalistami lub specjalistami. Wszyscy widzą korzyści, jakie edukacja/uczenie się przynosi społeczności i znaczenie podtrzymywania jego ciągłości. Są też gotowi do pomocy innym w zaangażowaniu się w edukację, także nowym i niechętnym temu osobom. Jest całkiem prawdopodobne, że w wielu przypadkach, Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty będą wyłaniani spośród Rzeczników Wspólnoty, ale to nie zawsze tak musi być. Szkolenie Ambasadorów Edukacji Wspólnoty Każdyz Ambasadorów Edukacji Wspólnoty będzie uczestniczyć w początkowym szkoleniu. Może to być realizowane przez zewnętrzną organizację kształcącą dorosłych, która działa lub działała w społeczności albo może to być samopomocowe szkolenie w ramach wymiany umiejętności lub w projektowych mediach społecznościowych. Program szkolenia powinien zależeć od Wspólnoty, jej kręgu kulturowego i kraju. Jednakże, przewiduje się, że co najmniej będzie składać się z: podstaw marketingu o tym jak angażować się w swojej społeczności bloku dotyczącego wskazywania możliwości kształcenia i przekonywania do aktywności w tym zakresie Wielu Ambasadorów Edukacji Wspólnoty stanie się również Rówieśniczymi Mentorami i będzie zachęcać oraz wspomagać uczących się w ich edukacji. Narzędzia Patrz Aneks 3 Efekt Etapu Rezultat (-y) 1. Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty będzie mogli: współpracować z lokalną społecznością, aby stymulować jej zainteresowanie określić potrzeby edukacyjne osób w obrębie Wspólnoty skierować konkretne osoby do działań polegających na wymianie doświadczeń (i innych dostępnych możliwości edukacyjnych) określić program wymiany doświadczeń tak, by wychodził naprzeciw potrzebom, a zatem, by one były zaspokajane współpracować z Rzecznikami Wspólnoty tak, by zapewnić maksymalny stopień artykułowania możliwości i potrzeb w lokalnych mediach

7 wesprzeć tworzenie Organizacji Podtrzymującej Działalność Edukacyjną Wspólnoty. 2. Członkowie Wspólnoty uzyskają umiejętności, wiedzę i entuzjazm do wspierania uczących się ramach mechanizmu wymiany umiejętności (wytworzonego w ramach Etapu 3 Modelu)

8 Etap 3 Stworzenie Mechanizmów Wymiany Umiejętności we Wspólnotach Cele i zadania Mechanizmy Wymiany Umiejętności Wspólnota, czyli forma, którą można określić jako forum barteru umiejętności, jest zorganizowanym procesem w wyniku którego członkowie Wspólnoty rozwijają się, także w sensie uzyskiwania nowych kompetencji, poprzez wzajemną wymianę wiedzy, umiejętności, kompetencji oraz różnego typu know-how. Bardzo typowe przypadki wymiany umiejętności, często występują spontanicznie w kręgach sąsiedzkich. Na przykład, wymiana know how w odniesieniu do przygotowywania posiłków przez wspólne przyrządzanie (wspólne robienie i pokaz) jak również za pośrednictwem prostego przekazywania wiedzy (przekazywanie przepisu). Występują też inne formy wymiany spontanicznej, polegające na wymianie przysług ( zrobię coś dla ciebie, a ty zrobisz coś dla mnie ), przy czym ten drugi sposób, jeśli nabierze formy organizacyjnostrukturalnej, można nazwać bankiem czasu (w sensie: formy pozwalającej na oszczędzanie czasu). Jednak wymiana umiejętności lub barter umiejętności (określenia można uznać za synonimy), nie tylko pociąga za sobą oddanie do dyspozycji własnego czasu na czyjeś zadania lub na otoczenie kogoś opieką, ale dotyczy "oferowania i transferowania części własnego kulturowego i rzeczowego (merytorycznego) know-how, a tym samym własnej tożsamości. Dlatego wymiana umiejętności/barter może być uznane nie tylko jako środek do promowania uczenia się/edukacji i transferu wiedzy w systemie niskobudżetowym, ale raczej co bardziej ciekawe- jako wydajny i skuteczny mechanizm wspierania międzykulturowych i międzypokoleniowych kontaktów oraz wymiany. Zatem barter umiejętności wzmocni więzi społeczne w dzisiejszych wielokulturowych i wielopokoleniowych sąsiedztwach i społecznościach. Jak zacząć? Pierwsze kroki Model ten zaleca organizację zestrukturyzowanego procesu barteru umiejętności wewnątrz danej wspólnoty. Jak wynika z powyższego, cele są dwojakie: Cel bezpośredni ( projektowy ) - promowanie wzajemnej wymiany umiejętności i doświadczeń w ramach społeczności Cel pośredni (ogólny społeczny): wzmocnienie więzi społecznych oraz promowania integracji międzykulturowej. Stadium planowania Podczas planowania i organizacji procesu barteru umiejętności we Wspólnocie, powinieneś zadbać, by wszystkie następujące aspekty i zmienne zostały wzięte pod uwagę podczas nadawania ostatecznej struktury programowi działań: a. Kim są uczestnicy/użytkownicy? b. Jaki rodzaj umiejętności ma być wymieniany? c. Gdzie będzie wymiana miała miejsce? d. Kiedy wymiana nastąpi i jak długo będzie trwała? e. Jak będzie ona wykonana? (organizacyjnie, logistycznie, czasowo, komunikacyjnie) Powiązania z innymi etapami Program wymiany umiejętności jest mocno spleciony z innymi działaniami na poziomie Wspólnoty oraz z uczestnikami innych etapów: - Rzecznikami Wspólnoty; - Ambasadorami Edukacji Wspólnoty;

9 - Rówieśniczych Doradców (Mentorów). Wszyscy wyżej wymienieni są aktywnymi liderami we Wspólnocie i mogą odgrywać rolę w tworzeniu i organizowaniu procesu wymiany umiejętności, na przykład w barterze ich umiejętności z innymi członkami Wspólnoty, poprzez ustną komunikację o określonym kontekście. Co do komunikacji: łatwo sobie wyobrazić, jak ważna może być działalność Rzeczników Wspólnoty dla stworzenie wspólnej przestrzeni dla komunikowania się z innymi członkami Wspólnoty oraz dla konkretnego szukania możliwości wymiany umiejętności. W poniższych linkach można znaleźć przykłady wykorzystania nowych mediów do barteru umiejętności w dużej skali (szeroki dostęp): Narzędzia Patrz Aneks 3 Efekt Etapu Rezultat (-y) Uczenie się/edukacja zachodząca poprzez wymianę umiejętności Wzmocnienie więzi wewnątrz Wspólnoty oraz bardziej ogólnie- społecznych Wzmocnienie Wspólnoty w zakresie ciągłego (podtrzymywanego) uczenia się/edukacji

10 Etap 4 Wytworzenie mechanizmu stymulowania aktywności grupy przez Rówieśniczych Doradców ( Mentorów ) - Peer Mentoring Cele i zadania Działalność Rówieśniczych Doradców (Mentorów) będzie stanowić podstawowy proces wspierania uczenia się w obrębie Wspólnoty. Istotą tego procesu jest wsparcie udzielane konkretnej osobie (tzw. Beneficjentowi) przez doświadczonych rówieśników ( Mentorów ) w formie długoczasowych, konstruktywnych, osobistych kontaktów. Jak zacząć? Kim są Rówieśniczy Doradcy (Mentorzy)? Rówieśniczy Doradcy to doświadczeni członkowie Wspólnoty lub profesjonalni wolontariusze ściśle współpracujący ze Wspólnotą, którzy motywują, umacniają, uczą/edukują, proponują działania rekreacyjne oraz różne możliwości wsparcia dla członków Wspólnoty. Rówieśniczy Doradcy mogą stawiać nowe wyzwania przed członkami Wspólnoty i zachęcać ich do wyjść poza dotychczasowe, być może bardzo wygodne, schematy myślenia i działania. Większość Rówieśniczych Mentorów wybiera się mając na uwadze także ich wrażliwość, umiejętność wzbudzania zaufania i inne umiejętności społeczne oraz wiarygodność. Jest całkiem prawdopodobne, że biorąc pod uwagę warunek wzbudzania zaufania, w niektórych przypadkach, Rówieśniczymi Doradcami będą Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty, inspirujący i promujący zainteresowanie edukacją oraz Rzecznicy Wspólnoty. Planowanie: Szkolenie Rówieśniczych Doradców (Mentorów) Ważne jest, by zacząć od odpowiedniego szkolenia w zakresie mentorstwa oraz edukacji i wspierania grup rówieśniczych tak, by Mentorzy oraz organizacje, z którymi mają oni pracować mogli opracować bezpieczne, odpowiednio zestrukturyzowane i nadzorowane programy. Szkolenia mogą być prowadzone przez zewnętrzną organizację szkolącą dorosłych, znającą proces doradztwa rówieśniczego oraz daną Wspólnotę lub przez odpowiednio przygotowany proces samokształcenia wewnątrz organizacji, korzystający z jej zasobów. Szkolenia będą zróżnicowane, w zależności od rodzaju Wspólnoty, kultury i kraju. Jednak można rozważyć zintegrowany program szkoleń dla Rówieśniczych Doradców (Mentorów) oraz Ambasadorów Edukacji Wspólnoty, w którym uczestnicy mogą brać udział we wszystkich lub wybranych częściach, w zależności od jego roli. Podstawowe szkolenia dla Rówieśniczych Doradców (Mentorów) powinny zawierać kursy obejmujące: umiejętności mentorskie (w tym: jak pomagać oraz pomoc i umiejętności wspierania i przekonywania) umiejętności komunikacyjne Narzędzia Patrz Aneks 3 Efekt Etapu Rezultat (-y) 1. Identyfikacja, określenie zadań i szkolenie Rówieśniczych Doradców (Mentorów). 2. Rówieśniczy Doradca (Mentor) będzie w stanie: zapewnić motywację i wzmocnić członków społeczności

11 wesprzeć rówieśników w wykorzystaniu możliwości kształcenia przez całe życie być przewodnikiem dla członków społeczności w zakresie ich rozwoju osobistego promować integrację społeczną i włączenie społeczne wspierać odtwarzanie wspólnoty współpracować z Rzecznikami Wspólnoty oraz Ambasadorami Edukacji Wspólnoty w zakresie tworzenia zintegrowanego modelu zrównoważonego dla procesu uczenia się/edukacji.

12 Etap 5 Utworzenie Organizacji Podtrzymującej Działalność Edukacyjną Wspólnoty Cele i zadania Etap ten ma na celu stworzenie organizacji wewnątrz Wspólnoty, która będzie podtrzymywać ciągłość procesu uczenia się/edukacji. Organizacja ta ma zostać utworzona zgodnie z przepisami w danym kraju/regionie, ale są pewne zasady, które powinny być stosowane we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Jak zacząć? Najważniejsze osoby we Wspólnocie, na przykład Ambasadorowie Edukacji Wspólnoty, uzgodnią swoje role, by korzystając z własnego doświadczenia- stworzyć plan podtrzymania ciągłości edukacji/uczenia się we Wspólnocie. Grupę tę można nazwać Grupa Inicjatywna Podtrzymania Edukacji (GIPE). Nazwa zależeć będzie od lokalnych uwarunkowań i kultury. Planowanie Krok 1. Gromadzenie informacji Przedstawiciele społeczności w GIPE będą mogli dostarczyć informacji na temat obecnych i przyszłych potrzeb edukacyjnych społeczności. Rzecznicy Wspólnoty będą mieć dane i informacje uzyskane za pośrednictwem wspólnotowych mediów. Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty oraz Rówieśniczy Doradcy będą przekazywać informacje od, odpowiednio, społeczności oraz osób szkolonych w ramach Mechanizmu Wymiany Umiejętności. Na tym polegać będzie Analiza Potrzeb. Krok 2. Określenie misji Z danych zebranych w kroku, GIPE będzie mogła stworzyć prostą Deklarację Misji, z jasnymi krótko- i średnio- terminowych celami, które członkowie GIPE oraz Wspólnoty uczynią celami strategicznymi organizacji. Krok 3 Tworzenie programu pracy a) GIPE będzie musiała stworzyć program pracy, określający jak strategiczne cele będą osiągnięte - kluczowe zadania, cele pośrednie ( kamienie milowe, etapy) i końcowe (generalne). b) Program prac będzie musiał pokazać, iż istnieją wystarczające zasoby - ludzkie i finansowe na jego wykonanie. W przypadku uczenia się/edukacji Wspólnoty obszary wymagające analizy powinny obejmować: 1. wewnętrzne środki wspólnotowe, uwzględniające Ambasadorów Edukacji, Rówieśniczych Doradców (Mentorów) oraz ciągłe funkcjonowanie Mechanizmów Wymiany Umiejętności i mediów wspólnotowych; 2. możliwości wsparcia finansowego (wewnętrznego i zewnętrznego w odniesieniu do Wspólnoty). Krok 4. Komunikacja i upublicznianie planu Twój plan nie musi być ujęty w jednym dokumencie. Może on równie dobrze funkcjonować jako zbiór krótkich tekstów syntetycznych. Możesz rozważyć różne formy dla różnych odbiorców. Typu planu Oto kilka sugestii, jak może wyglądać plan strategiczny: Narracja: plan, który w formie przekonującej, ciągłej narracji opisującej punkt wyjścia GIPE oraz pokazującej wizję przyszłości. Mapa drogowa : plan techniczny, który pokazuje drogę do miejsca przeznaczenia, podkreślając punkty szczególne i zwrotne na tej drodze, a także potencjalne zagrożenia oraz zapotrzebowanie na

13 środki;. Ulotka: krótki, dynamiczny plan ukierunkowany na promocję osiągnięć twojej organizacji i pokazanie odbiorcom jej przyszłych zamiarów (Źródło NVCO. UK) Krok 5: Monitorowania i ewaluacja twojego planu Konieczne będzie także określenie, jak plan będzie monitorowany i recenzowany. Narzędzia Patrz Aneks 3 Efekt Etapu Rezultat (-y) Pod koniec tego etapu grupa GIPE działająca wewnątrz Wspólnoty, będzie miała szczegółowy plan pozwalające jej zorganizować i znaleźć pokrycie na część działań edukacyjnych potrzebnych z punktu widzenia indywidualnego lub grup osób należących do Wspólnoty.

14 Etap 6 Zapewnienie jakości wymiany umiejętności oraz wspierania grupy przez Mentorów Cele i zadania Etap ten ma na celu zapewnienie jakości wszystkich planowanych działań i procesów w sytuacji, gdy model oparty jest na działaniach jednostek pomagającym innym we Wspólnocie w uczeniu się. Kryterium jakości, choć jest istotne głównie dla etapów dotyczących edukacji w ramach wymiany umiejętności wewnątrz społeczności oraz działalności doradców rówieśniczych, powinno również objąć etapy 0, 1 oraz 2 modelu. Jakość procesu nauczania jest jednym z najważniejszych aspektów w przekazywaniu wiedzy i informacji od trenera / mentora dla innych członków społeczności. Chodzi o to, by mentor lub edukacyjnych lider zawsze miał na względzie jak wygląda sytuacja w jego grupie docelowej i dostosował do tego swoje metody nauczania / stymulowania uczenia się. Jak zacząć? Jakość w etapach 0, 1 i 2 może być zapewniona w wyniku zastosowania podstawowych technik ewaluacji, z wykorzystaniem prostych kwestionariuszy z refleksjami uczestników. W etapach 3 i 4, ważne jest, aby wybrać cechy charakterystyczne, które określają standard jakości dla wymiany umiejętności i rówieśniczego doradztwa (mentorstwa). Następujące cechy charakterystyczne mogą być brane pod uwagę przy opracowywaniu standardów zapewniania jakości: charakter podmiotów uczestniczących w procesie uczenia się typ informacji, które mają być przekazane oraz oceny efektów uczenia się ramy czasowe, w których przekazanie może zostać zakończona - krótki lub dłuższy okres Planowanie Zapewnianie jakości w kształceniu nieformalnym może zawierać: procedury opisujące sposób, w jaki wskaźniki zapewnienia jakości są ustalone. procedury ustalania minimalnych standardów zapewniania jakości działań edukacyjnych procedury, w których dobre praktyki stają się punktami odniesienia dla innych tak, by można się na nich wzorować w społeczności normy postępowania już funkcjonujące dotyczące nieformalnego i poza-formalnego uczenie się wykorzystanie mediów społecznych i technologii do eksponowania dobrych praktyk i ewentualnych możliwości poprawy. Na przykład: nagrywanie audio lub wideo sesji uczenia się jest ważne dla zapewnienia mentorom/trenerom pomocy w optymalizacji jakości zarówno nowym mentorom/trenerom jak i już pracującym, którzy mogą sprawdzić swój poziom podczas sesji. Ponadto, mentor/trener może użyć materiału nagranego podczas kolejnych sesji, do poprawy jakości przekazu ( Ostatnio mówiliśmy o..., a teraz możemy spojrzeć jak Janowi się powiodło") lub w trakcie sesji edukacyjnej z nową grupą. Dla podtrzymania jakości w przekazywaniu umiejętności nowym mentorom, istotne jest nadzorowanie poprzedniego mentora oraz konsultacje nowych mentorów z nimi (jak zrobiłeś to, co wyszło najlepiej). Narzędzia Patrz Aneks 3 Efekt Etapu Rezultat (-y) - Podstawowe standardy w celu zapewnienia, że proces edukacji/uczenia się w ramach wymiany umiejętności i doradztwa (działalności mentorskiej) spełnia wymogi jakościowe

15 - Ochrona wrażliwych grup w społecznościach - Włączenie społeczne jako podstawowy motyw działań dla całego Projektu.

16 Załącznik 1. Tło ogólne oraz włączenie społeczne Tło ogólne Partnerzy, którzy opracowali ten model działają w różnych organizacjach, posiadających doświadczenie w organizacji i wspieraniu uczenia się/szkoleń różnych defaworyzowanych grup. Obecne i przyszłe perspektywy wsparcia w tych sektorach w całej Europie wskazują, że środki na nie przeznaczane będą ograniczane, a zatem należy opracować nowe, innowacyjne metody podejścia do podtrzymywania ciągłości procesu uczenia się, edukacji czy szkoleń. Aktualny projekt mimo ograniczonych środków finansowych na jego realizację, proponuje podejście, w którym stosuje się do społeczności, jednakowoż w wymiarze lokalnym, pan-europejskie koncepcje ET2020 w celu promowania spójności społecznej i włączenia społecznego. Zasady lokalizacji Koncepcja europejska Lokalizacja Partnerzy na etapie opracowywania modelu uwzględnili następujące czynniki: 1. rodzaje grupy docelowej kim są jej członkowie i czego oczekują - na przykład, czy uczącymi się (bezpośredni uczestnicy procesu edukacji) czy nauczycielami/trenerami/szkolącymi (pośredni uczestnicy procesu edukacji)? Czy grupy uczestników są skoncentrowane na problemach rynku pracy, przeciwdziałaniu społecznemu wykluczeniu (np. osoby starsze/seniorzy), stworzeniu warunków dla adaptacji (osoby niepełnosprawne, chore) czy też motywowane własnymi zainteresowaniami (hobby)? 2. Jakie istnieją bariery czy są pochodzenia wewnętrznego lub zewnętrznego? Na przykład: dla osób z zaburzeniami fizycznymi lub sensorycznymi wybór miejsca działalności jest krytyczny. Ponadto, trzeba sobie zdawać sprawę, że dla niektórych nawet zdolność do zmiany stron w książkach może być problemem, ale mogą oni naciskać klawisze w komputerze. 3. Jakie instrumenty są efektywne - jakie mechanizmy wsparcia są adekwatne do indywidualnych potrzeb uczących się? 4. Jakie instrumenty są dostępne - nie tylko jakie potencjalnie są do dyspozycji, ale które z nich są łatwo dostępne, zarówno w perspektywie krótko- jak i w długo- czasowej. Włączenie społeczne (integracja) Ogólne podejście do włączenia społecznego wymaga wzięcia pod uwagę różnych potrzeb i uwarunkowań, związanych z konkretnymi osobami oraz z całą społecznością, jak: stosunek do religii,

17 wykształcenie, kultura, pochodzenie etniczne, (nie-) sprawność fizyczna lub psychiczną) i potrzeb. W konsekwencji, jest ważne, by "środowisko" wykazywało wrażliwość, szacunek i uczciwe, sprawiedliwe podejście w sprawach dotyczących wspólnot i ich członków. Partnerzy Projektu chętnie obdarzą wsparciem lub wskazówkami społeczności, które stoją przed szczególnymi wyzwaniami w związku z utrzymaniem ciągłości procesu uczenia się swoich członków. Jednak każdy kraj partnerski będzie miał swoje własne uwarunkowania kulturowe, społecznoekonomiczne i prawne dla tych grup - np. poziom rezerwy państwowej, rola rodziny, tradycji wolontariatu i "samopomocy". Projekt -przy będących w dyspozycji środkach- nie może objąć swym programem wszystkich zagadnień i problemów, ale stara się zaproponować kilka zasad integracji i praktyczne przykłady dotyczące społeczności, z którymi pracowali partnerzy tego projektu, czyli: osób dorosłych z niepełnosprawnością mieszkańców odległych obszaraów wiejskich seniorów osób niskowykwalifikowanych i bezrobotnych osób o statusie marginesu społecznego. Włączenie społeczne jest zatem celem horyzontalnym, osiąganym we wszystkich etapach modelu. Specyficzny zestaw instrumentów będzie przetwarzać te podejścia w celu zastosowania ich do różnych wspólnot. Zestawy instrumentów będą efektem doświadczeń partnerów, które wskazano we Tle ogólnym, ale będą one podstawą do zaproponowania bardziej ogólnych narzędzi.

18 Załącznik 2. Słownik terminów (wg potrzeb Partnerów) SUSCOM TERMIN Uczenie się/ edukacja/ kształcenie dorosłych grupa adresowa Partnerzy Projektu (też skrótowo: Partnerzy) społeczność Wspólnota Zestaw Instrumentów Rzecznik Wspólnoty Ambasador Edukacji Wspólnoty Doradca Rówieśniczy (Mentor) Grupa Inicjatywna Podtrzymania Edukacji (GIPE) Organizacja Podtrzymująca Działalność Edukacyjną Wspólnoty ZNACZENIE (w Modelu) Skrót / akronim realizowanego Projektu działanie typu edukacji nie- i poza- formalnej prowadzonej w różnych grupach społecznych, niezależnie od ich zakresu i celu (terminy używane w tekście wymiennie) grupa społeczna, w której prowadzone są działania edukacyjnej wszystkie organizacje/instytucje uczestniczące w Projekcie SUSCOM ogólne określenie lokalnego środowiska społecznego konkretna społeczność objęta działaniami projektowymi przez któregoś z Partnerów lub przez innych, stosujących Model Działania wewnętrzne i zewnętrzne podejmowane dla realizacji konkretnego zadania w ramach Projektu, w szczególności, każdego z kolejnych jego etapów Osoba tworząca i prowadząca wspólnotowe media, w których prezentowane są potrzeby i problemy Wspólnoty, głównie, ale nie tylko, w zakresie edukacyjnym interes Wspólnoty, poprzez określenie kluczowych problemów wraz potrzebami edukacyjnym Osoba wzbudzająca we Wspólnocie zainteresowanie uczeniem się oraz wspierająca organizację tego procesu i prezentująca z tym związane potrzeby w odpowiednich gremiach Doświadczona osoba, mająca autorytet, wspierająca proces uczenia się rówieśników konkretnym doradztwem w formie długoczasowych, konstruktywnych, osobistych kontaktów Grupa ważnych osób we Wspólnocie, które wspólnie tworzą plan operacji zmierzających do podtrzymania ciągłości edukacji/uczenia się we Wspólnocie organizacji utworzona wewnątrz Wspólnoty, której zasadniczym celem będzie podtrzymywani ciągłości procesu uczenia się / edukacji we Wspólnocie

19 Załącznik 3. Narzędzia (Zestaw instrumentów) Uwagi wstępne Założeniem Projektu było wskazanie do każdego etapu Narzędzi w formie linków do materiałów źródłowych w każdy z języków partnerów. Niestety, w języku polskim znalezienie źródeł, spełniających wymogi Projektu, jest bardzo trudne lub niemożliwe. Są tylko informacje o prowadzeniu działalności edukacyjnej w postaci szkoleń oraz materiały bardzo sprofilowane, adresowane do wąskiej grupy społecznej. Dlatego zdecydowano się na inne od pierwotnie planowanego podejście do tego zagadnienia i odniesienie się do poszczególnych etapów poprzez krótkie podzielenie się własnymi doświadczeniami polskiego realizatora Projektu i jego obserwacjami oraz tam gdzie to możliwe- dodanie odnośników do konkretnych materiałów. Etap 0. Nawiązanie kontaktu i współpracy ze społecznością grupy adresowej Sposób kontaktowania się oraz przebieg współpracy z grupą adresową jest uzależniony od tego, czy osoba podejmująca te próbę jest naturalnym członkiem społeczności czy osoba zewnętrzną, zamierzającą jej pomóc merytorycznie lub organizacyjnie. W każdym z tych przypadków, należy kierować się zasadami znanymi z opracowań ogólnych lub sporządzonych dla konkretnych grup społecznych i uwzględnić specyfikę konkretnej grupy adresowej. W zależności od cech osobowościowych podejmującego kontakt oraz atmosfery w grupie, takie działania wymagać mogą, ale nie muszą, konsultacji ze specjalistami w zakresie komunikacji czy socjologii. Z pewnością, kontakt i współpraca powinna być konkretna, ukierunkowana na rozwiązywanie problemów. Przykładowe materiały dostępne w Internecie: (1) Poradnik: Jak angażować mieszkańców we wspólną sprawę, czyli jak skutecznie rozmawiać (2) Publikacja internetowa: Jak usłyszeć głos seniora? (3) Poradnik ngo: Czy możemy działać społecznie, ale nie rejestrować się w sądzie? (4) Poradnik-publikacja: Aktywny senior - najlepszy rzecznikiem swoich społeczności Etap 1. Wytypowanie, przeszkolenie oraz funkcjonowanie Rzeczników Wspólnoty Najczęściej w grupie widać kandydatów na naturalnych Rzeczników. Warto jednak upewnić się, czy cechy osobowościowe predestynują ich do tej roli czy ich pozycja wynika tylko ze sposobu zachowania. Selekcji można dokonać w fazie szkolenia, które koniecznie należy zorganizować, opierając się na stosunkowo szerokiej ofercie wyspecjalizowanych podmiotów (trzeba koniecznie najpierw sprawdzić opinie o nich). Funkcjonowanie Rzeczników Wspólnoty dotyczyć powinno dwóch rodzajów działań: codziennych oraz szczególnych. Pierwsze odnoszą się do stałego i konsekwentnego rzecznictwa interesu grupy, a drugie do najbardziej dokuczliwych problemów o dużym priorytetowym znaczeniu dla właściwego funkcjonowania grupy. W kontekście pozyskiwania środków na utrzymanie ciągłości procesu edukacji, kluczowymi umiejętnościami są: (1) identyfikowanie źródeł finansowania oraz (2) opracowywania wniosków o środki. Aktualnie, największymi źródłami wsparcia w Polsce, opartymi o środki UE są organy

20 administracji publicznej oraz ich agendy, a także inne instytucje lub organizacje w ich imieniu prowadzące zarządzanie wydatkowaniem tych środków. Szkolenia dotyczące przedmiotów Etapu 1 są organizowane w ramach różnych projektów, głównie przez organizacje obywatelskie, ale także pod auspicjami agend administracji publicznej. Informacje o nich znajdują się zwykle na portalach obywatelskich i stronach Internetowych organizacji. Przykładowe materiały dostępne w Internecie: (1) Reprezentowanie niepełnosprawnych: model podejścia publikacja_h3bc.pdf (2) Szkolenia w zakresie mediacji i negocjacji: (3) Poradnik: Inicjatywa lokalna krok po kroku (4) Krótki poradnik partycypacji społecznej: Etap 2. Wytypowanie Ambasadorów Edukacji Wspólnoty Ambasadorzy Edukacji powinni sami być odpowiednio wyedukowani i nadawać ton społeczności, zarówno promując w niej i organizując proces uczenia się, jak i tzw. otoczenie dla niego, czyli zabiegać o nadanie zadaniom z tym związanym odpowiedniej rangi na poziomie administracji publicznej (od centralnej, przez regionalną do lokalnej). Przykładowe materiały dostępne w Internecie: (1) Poradnik: Jak reprezentować samego siebie (na przykładzie osób niepełnosprawnych) (2) Materiały projektu LLP Leonardo TOI Enable ( Etap 3. Stworzenie Mechanizmów Wymiany Umiejętności we Wspólnotach Szkolenia w tej materii są organizowane w ramach różnych projektów, głównie przez organizacje obywatelskie, ale także pod auspicjami agend administracji publicznej. Informacje o nich znajdują się zwykle na portalach obywatelskich i stronach Internetowych organizacji. Przykładowe materiały dostępne w Internecie: (1) Dobra praktyka: (2) Poradnik: Inicjatywa lokalna krok po kroku Etap 4. Wytworzenie mechanizmu stymulowania aktywności grupy przez Rówieśniczych Doradców ( Mentorów ) - Peer Mentoring Szkolenia w tej materii są organizowane w ramach różnych projektów, głównie przez organizacje obywatelskie, ale także pod auspicjami agend administracji publicznej. Informacje o nich znajdują się zwykle na portalach obywatelskich i stronach Internetowych organizacji. Przykładowe materiały dostępne w Internecie: (1) Poradnik ngo: Czy możemy działać społecznie, ale nie rejestrować się w sądzie? (2) Poradnik: Jak angażować mieszkańców we wspólną sprawę, czyli jak skutecznie rozmawiać

21 Etap 5 Utworzenie Organizacji Podtrzymującej Działalność Edukacyjną Wspólnoty Ten etap wiąże się z umiejętnością zakładania organizacji oraz prowadzenia przez nią działalności, w oparciu o pozyskiwanie środków. Stanowi on zwieńczenie poprzednich etapów, a zatem zastosowanie mają również Narzędzia wskazane w poprzednich etapach. Przykładowe materiały dostępne w Internecie: (1) Poradnik jak założyć organizację i prowadzić działalność: (2) Poradnik ngo: Czy możemy działać społecznie, ale nie rejestrować się w sądzie? Etap 6 Zapewnienie jakości wymiany umiejętności oraz wspierania grupy przez Mentorów Zapewnienie i kontrola jakości są aktualnie przedmiotem opracowań profesjonalnych naukowych lub wykonywanych na potrzeby konkretnych odbiorców. Żadne z nich nie obejmują są równocześnie konkretne i elastyczne tak, by mogły być uniwersalnie wykorzystywane. Stanowią jednak cenne wskazanie jak do tego problemu należy podchodzić. Przykładowe materiały dostępne w Internecie: (1) Jerzy Choroszczak, Monitorowanie, kontrola i zamknięcia projektu, (2) Materiały na stronie: (3) Materiały na stronie: Linki do stron organizacji i projektów z informacjami o szkoleniach i projektach oraz z materiałami szkoleniowymi i poradnikami, możliwych do wykorzystania w różnych Etapach (uwaga materiały nierzadko są w katalogach, do których trzeba wejść)

22

23

24

25 ETAPY MODELU. Wersja 1.

26 Numer etapu OKRES KTO BIERZE UDZIAŁ? 0 IDENTYFIKACJA KLUCZOWYCH OSÓB Opcjonalnie aktualny, gdy organizacje zewnętrzne mają stymulować do działania Zewnętrzne organizacje inicjują warsztaty rozpoznawania rynku (diagnoza sytuacji i określenie potrzeb) 1 UTWORZENIE MEDIÓW WSPÓLNOTOWYCH 2 DZIAŁAJĄ AMBASADORZY EDUKACJI WSPÓLNOTY 3 STWORZENIE I FUNKCJONOWANIE MECHANIZMU WYMIANY UMIEJĘTNOŚCI 4 DZIAŁAJĄ RÓWIEŚNICZY DORADCY Moga funkcjonować równocześnie Po etapie 2 Gdy etap 3 osiągnie odpowiedni stopień zaawansowania Kluczowe osoby we Wspólnocie Kluczowe osoby we Wspólnocie Rzecznicy Wspólnoty Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty (AEW) i/lub Kluczowe osoby i/lub Rzecznicy Wspólnoty działający z użyciem Wspólnotowych Mediów (później organizacja podtrzymująca ciągłość procesu uczenia się) Rzecznicy Wspólnoty Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty (później organizacja podtrzymująca ciągłość procesu uczenia się) 5 FUNKCJONUJE PLAN PODTRZYMANIA CIĄGŁOŚCI PROCESU UCZENIA SIĘ W każdym czasie (najlepiej po etapie 2) Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty Organizacje Wspólnotowe 6 DZIAŁA NADZÓR JAKOŚCI DZIAŁAŃ NA WSZYSTKICH ETAPACH Po etapach 3 i 4 wstępna kompletna wersja, następnie po etapie 5 Doradcy Rówieśnicy / Mentorzy Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty (później organizacje podtrzymująca ciągłość procesu uczenia się, które będą nadzorować działania innych części składowych systemu) REZULTATY Identyfikacja kluczowych dla Wspólnoty: oficjalnych reprezentantów organizacji grup nacisku liderów innych kluczowych: 1. Działają Rzecznicy Wspólnoty 2. Media Wspólnotowe funkcjonują i: wyrażają interesy Wspólnoty (początkowe oraz rozwijające się) Ambasadorzy Edukacji Wspólnoty przeszkoleni i działający dla wsparcia późniejszych etapów Funkcjonująca wymiana umiejętności Doradcy Rówieśniczy / Mentorzy: znani/ zidentyfikowani przeszkoleni działający I wspierający 1. Stworzony i działający biznesplan 2. Stworzona I działająca Organizacja Podtrzymująca 1. Ustalone zasady zapewnienia I kontroli jakości 2. Działające mechanizmy zapewniające, że

27 - osób - spraw i potrzeb Po to, by wygenerować: kluczowe osoby do etapów 1, 2 i 3 organizacje Wspólnotowe dla etapu 5 zapewniają nagłośnienie/reklamę Wymianie Umiejętności (Etap 3) działają jako platforma rekrutująca doradców/ mentorów (Etap 4) process uczenia się Ciągłość procesu uczenia się procesy uczenia się oraz wsparcia są oceniane przez ich uczestników, Ambasadorów Edukacji Wspólnoty, itd. są intstrumentem sprzężenia zwrotnego dla mechanizmu zapewnienia jakości (Etap 6)

28