PO CZYM ROZPOZNAĆ ŻE NASTOLATEK/NASTOLATKA CHORUJE NA DEPRESJE?

Transkrypt

1 PO CZYM ROZPOZNAĆ ŻE NASTOLATEK/NASTOLATKA CHORUJE NA DEPRESJE? Aby zrozumieć czym jest depresja, musimy zrozumieć czym jest nastrój człowieka. Każda definicja depresji bowiem w praktyce skupia się na tym, że jest to zaburzenie nastroju lub że choroba ta objawia się obniżeniem nastroju. Nastrój wiąże się z poczuciem szczęścia lub smutku, z byciem optymistą lub pesymistą, z zadowoleniem lub brakiem satysfakcji z własnej sytuacji życiowej. Nastrój jest naszą emocjonalną temperaturą. Podobnie jak nie czujemy się dobrze z gorączką, nie będziemy dobrze czuć się z temperaturą. Nastrój może być różny, ponieważ u zdrowych ludzi nieznacznie się waha, zazwyczaj pod wpływem konkretnych wydarzeń, zmęczenia i tym podobnych czynników. To zupełnie naturalne i prawidłowe że jednego dnia jesteśmy weselsi, drugiego smutniejsi. Przyjemne spotkanie poprawia nam humor, a zła wiadomość go pogarsza. Przykładowe rodzaje nastroju Szczęście NASTRÓJ Smutek, żal Brak satysfakcji Optymizm Zadowolenie Pesymizm Przejawy dobrego i obniżonego nastroju DOBRY NASTRÓJ Pozytywne nastawienie do innych Spokój Zaciekawienie Pewność siebie Optymizm Zadowolenie Zaciekawienie OBNIŻONY NASTRÓJ Lęk przed zmianami Niepokój, drażliwość Negatywny obraz przyszłości Poczucie samotności Poczucie pustki Zamykanie się w sobie Nastrój oznacza długotrwałą emocje, która rzutuje na to, jak patrzymy na swoje życie. Może być prawidłowy, wyrównany- wtedy zazwyczaj jesteśmy zadowoleni, choć trudne wydarzenia mogą na chwilę obniżyć nasz nastrój. Nastrój może być też zbyt niski, depresyjnywtedy patrzymy na świat przez ciemne okulary, negatywnie oceniamy teraźniejszość i przyszłość, rozpamiętujemy błędy i potknięcia, praktycznie cały czas źle myślimy o sobie. Większość z nas od czasu do czasu odczuwa smutek, czyli ma obniżony nastrój. Niezaliczona klasówka, kłótnia z przyjaciółką, sprzeczka z szefem czy niezgoda w rodziniewszystko to są przykłady zdarzeń które mogą doprowadzić do chwilowego, najprawdopodobniej kilkudniowego obniżenia nastroju. Pewne trudne wydarzenia mogą, co jest zupełnie normalne, pogorszyć nastrój na dłużej. Naturalnie odczuwamy obniżenie nastroju kiedy przeżywamy stratę. Dotyczy to każdej straty, między innymi: Śmierci bliskiej osoby

2 Wyjazdu kogoś ważnego Rozwodu rodziców Odejścia dziewczyny lub chłopaka Niedostania się do wymarzonej szkoły Odrzucenia przez przyjaciół Choroby W takiej sytuacji przeżywamy żałobę. Okresy obniżonego nastroju z powodu trudnych wydarzeń, podobnie jak ból i strach, są uniwersalnym, ludzkim doświadczeniem. W takim wypadku przypadku smutek zazwyczaj łączy się z żalem- za czymś, co utraciliśmy, za dobrymi wspomnieniami. Z czasem staje się coraz słabszy, zaczynamy dostrzegać pozytywne rzeczy wokół nas, od czasu do czasu komuś może się udać nas rozbawić. Potem smutek powoli mija. Różnice między depresją a żałobą DEPRESJA Depresyjny nastrój utrzymuje się przez cały czas. Negatywne myśli są zgeneralizowane, dotyczą własnej osoby, świata, przyszłości. Nie zdarzają się momenty lepszego nastroju. Myśli o śmierci są związane z pesymistyczną oceną siebie, świata i przyszłości. ŻAŁOBA Nasilenie smutku zmienia się w ciągu jednego dnia, z czasem słabnie. Negatywne myśli wiążą się ze stratą. Zdarzają się momenty lepszego nastroju. Myśli o śmierci są związane z chęcią połączenia się z ukochaną osobą. CZY MOJE DZIECKO MA DEPRESJĘ? Żeby stwierdzić, czy dziecko ma depresję, trzeba zadać sobie serię pytań szczegółowych: Czy zauważyłam/zauważyłem u dziecka przewlekłe zmiany nastroju- dziecko jest ponure, przygnębione, drażliwe, smutne, marudne? Czy obserwuję takie zmiany przynajmniej od kilku tygodni, przez większą część każdego dnia (choć mogą być momenty kiedy dziecko czuje się lepiej)? Czy dziecko straciło radość życia? Jest takie dzień po dniu, tydzień po tygodniu? Czy powyższe zmiany sprawiły, że dziecko funkcjonuje znacznie gorzej niż dotychczas? Czy dziecko straciło zainteresowanie rzeczami, które wcześniej sprawiały mu przyjemność? Czy spędza mniej czasu, zajmując się swoim hobby? Czy dziecko zaczęło ograniczać spotkania z przyjaciółmi, rzadziej wychodzi z domu? Czy pojawiają się problemy z nauką? Może nagle pogorszyły się oceny? Czy dziecko mówi, że ma trudności z koncentracją, nie ma sił, ma problemy ze zmobilizowaniem się? Czy podaje dobre powody niewychodzenia z domu (Nie pójdę dziś do szkoły, by lepiej napisać to wypracowanie/przygotować się do klasówki?). Czy ma problemy ze snem (zarówno trudności z zasypianiem, jak i nadmierna senność) i/lub wahania apetytu?

3 Czy dziecko mówi że nie ma energii do działania, mniej dba o siebie, ma podkrążone oczy? Czy dziecko mówi gorzej o sobie, postrzega innych jako lepszych od siebie, obwinia się nadmiernie, mówi, że życie nie ma sensu albo że nie ma po co żyć? Czy zacząłem/ zaczęłam myśleć że moje dziecko jest leniwe, zdemoralizowane, ma zaburzenia zachowania, bo jego zachowanie nagle się zmieniło? Uwaga: oczywiście nie wszystkie te objawy muszą świadczyć o depresji czy innym zaburzeniu (na przykład uzależnieniu), ale im bardziej obecne zachowanie dziecka odbiega od jego wcześniejszego zachowania, tym bardziej wskazana wydaje się być konsultacja z psychiatrą i psychoterapeutą. Trzeba też pamiętać, że wymienione problemy nie zawsze występują razem. Na przykład nastolatki mogą się zmuszać do spotkań z przyjaciółmi i udawać dobry nastrój, gdy boją się, że przyjaciele je odrzucą i zostaną same. Depresja może u różnych osób objawiać się zupełnie inaczej. Z badań wynika, że objawy depresji często bardzo różnią się u poszczególnych nastolatków. Zdarza się, że problemy widoczne są zarówno dla rodzica jak i dla dziecka, ale czasami rodzice przyznają, że zapisali dziecko na konsultacje, bo wierciło im o to dziurę w brzuchu a oni nie bardzo wiedzą dlaczego. Czasami młody człowiek twierdzi, ze rodzice zabrali go na konsultację, choć on nie widzi po temu żadnego powodu. Depresja jest chorobą która rozwija się stopniowo. W ciągu kilku tygodni pojawiają się kolejne objawy, aż w końcu, czasami niepostrzeżenie dla otoczenia, u młodego człowieka są już obecne praktycznie wszystkie, tak że w czasie konsultacji psychiatrycznej rozpoznanie nie stanowi większych trudności. Rodzice i nastolatki mogą postrzegać objawy depresji w odmienny sposób, ponieważ ich uwagę skupiają różne problemy (różne przejawy choroby). Dla otoczenia bardziej widoczne są zmiany zachowania (trudności ze wstaniem z łóżka, opuszczenie się w nauce, odmowa chodzenia do szkoły, przesiadywanie przed komputerem) czy wpływające na relacje z innymi ludźmi zmiany w nasileniu emocji (nastroju) przede wszystkim DRAŻLIWOŚĆ (mieszanka złości i smutku). Dla nastolatków ważniejsze jest to, co dzieje się z nimi samymi- wszechogarniający smutek, brak sił do działania, kłopoty z koncentracją, negatywne myślenie, nasilające się myśli o braku sensu życia czy wręcz myśli samobójcze. Opis samopoczucia nastolatka może znacząco różnić się od odbioru jego zachowań i spostrzeżeń jego rodzica (co w tej sytuacji jest naturalne). Objawy depresji z perspektywy rodzica i dziecka PERSPEKTYWA RODZICÓW Problemy wychowawcze Drażliwość Unikanie wysiłku Trudności w porannym wstawaniu Utrata zainteresowań Pogorszenie wyników w nauce PERSPEKTYWA DZIECKA Smutek Myśli samobójcze Obniżona samoocena Problemy ze snem Objawy depresji u nastolatków: Obniżony nastrój- smutek, przygnębienie, poczucie że życie straciło swój urok. Stan utrzymuje się 2 tygodnie (dziecko może mieć momenty w których będzie czuło się lepiej w tym czasie)

4 Brak sił do działania- przewlekły brak energii czego skutkiem jest zobojętnienie na świat zewnętrzny (czynności które młoda osoba niegdyś wykonywała automatycznie jak np. ubranie się, umycie się, wyjście z domu- teraz przychodzą jej z ogromnym trudem). Obniżenie samooceny i wzrost krytycyzmu- negatywny obraz siebie ( Jestem beznadziejny, Jestem głupia, Nie zasługuję na nic dobrego ); negatywny obraz świata ( Oni na pewno mnie nie lubią, Uwzięła się na mnie, Nigdy nie byłem dla niej ważny ); negatywna wizja swojej przyszłości ( Nigdy mi się nie uda, To za trudne, Nie warto nawet próbować zainteresować go sobą ); wielogodzinne rozmyślania o wszelkich życiowych porażkach, o tym w czym jesteśmy kiepscy, co z pewnością nigdy nam nie wyjdzie i z czym sobie nie poradzimy. Drażliwość i częste wpadanie w złość- objawy te skutecznie uniemożliwiają młodej osobie satysfakcjonujące funkcjonowanie w kontaktach z innymi ludźmi w tym rówieśnikami. Drażliwość i złość mogą odstraszać innych, więc negatywnie wpływają na relacje. Badania pokazują że u nastolatków zamiast smutku (charakterystyczny objaw w depresji osób dorosłych) występuje drażliwość (mieszanina smutku i złości). Utrata zdolności do odczuwania przyjemności i cieszenia się rzeczami, które kiedyś sprawiały radość- to co dawniej cieszyło, przestaje cieszyć albo sprawia minimalną przyjemność. Ten objaw częściej występuje u starszych nastolatków- dotyczy odczuwania przyjemności i ograniczenia zainteresowań. Dorośli inaczej interpretują ten problem i zazwyczaj mówią o lenistwie ( Syn spędza czas w łóżku, oglądając filmy na YouTube ). Objaw ten nie występuje stale, ale raczej przez większość czasu. Odczuwanie przyjemności jest zazwyczaj słabsze i mniej intensywne niż przed zachorowaniem. Poczucie beznadziejności i spadek zaufania lub szacunku do siebie- osoby z depresją tracą zaufanie do swoich umiejętności i możliwości, zaczynają wątpić, czy mogą być zaakceptowane przez innych. Mówią o poczuciu niższości, gorszości, przegranej, bezwartościowości. Mogą umniejszać swoją wartość lub poniżać siebie. Nadmierne poczucie winy- osoby z depresją, mogą mieć poczucie, że są niepotrzebnym i nadmiernym ciężarem dla innych i że nic nie może sprawić, by odkupiły swoje winy. Nawracające myśli o śmierci i samobójstwie- ich wystąpienie w czasie depresji jest bardzo prawdopodobne. Takie myśli i zachowania obejmują bardzo szeroki zakres reakcji- począwszy od zwiewnych myśli samobójczych bez intencji odebrania sobie życia do udanych prób samobójczych. Około 20% nastolatków ma zwiewne myśli samobójcze- bez konkretnych planów, 6% ma myśli samobójcze z konkretnym planem. Połowa z tych 6% w ciągu roku czasu podejmie próbę samobójczą. Wahania wagi i apetytu Zaburzenia koncentracji uwagi- dziecko uskarża się że trudniej mu się uczyć, znajdować rozwiązania, więcej czasu zajmuje mu nauka, odrabianie lekcji niż kiedyś. Dotyczy także czynności codziennych np. zakładanie dwóch różnych skarpet, nie zamykanie drzwi, nie zakręcanie kranu. Jest to pierwszy zauważany przez rodziców objaw. Pobudzenie lub spowolnienie- osoba która jest smutna może mieć też trudności ze spokojnym siedzeniem w miejscu lub z wykonaniem jakiegokolwiek ruchu. W stanie pobudzenia dziecko będzie się wiercić, przestępować z nogi na nogę, chodzić w kółko, mówić bez przerwy, bawić się ubraniem. W stanie spowolnienia obserwować będziemy u dziecka zamyślenie, zahamowanie ruchów. Zdarza się że młoda osoba będzie mówiła znaczniej mniej niż kiedyś a rodzice będą mieli wrażenie, jakby ich dziecko poruszało się w zwolnionym tempie.

5 Zaburzenia snu- trudności z zasypianiem, budzenie się w środku nocy i kłopoty z zaśnięciem, zbyt wczesne poranne budzenie się, nadmierna senność. KAŻDEGO ROKU OKOŁO 3% NASTOLATKÓW I 8% NASTOLATEK PODEJMUJE PRÓBĘ SAMOBÓJCZĄ.!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! NIEBEZPIECZNYM MITEM jest związanym z SAMOBÓJSTWEM jest PRZEKONANIE, że jeśli nastolatek MÓWI o samobójstwie, to z pewnością go NIE POPEŁNI. Nastolatki, które popełniły samobójstwo, mówiły przynajmniej jednej osobie ze swojego otoczenia, że chcą to zrobić, znacznie częściej niż te które doświadczały jedynie zwiewnych myśli samobójczych. MÓWIENIE GŁOŚNO O SWOICH PLANACH SAMOBÓJCZYCH MOŻE BYĆ SYGNAŁEM DUŻEGO ZAGROŻENIA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ŚWIADCZY ZAZWYCZAJ O UKŁADANIU W GŁOWIE PLANU SAMOBÓJSTWA. ZACHOWANIE TWOJEGO DZIECKA NIEPOKOI CIĘ? ZADZWOŃ POROZMAWIAJ Psychologiem szkolnym Pedagogiem szkolnym Osoby te udzielą Ci informacji na temat możliwości pomocy Twojemu dziecku. 1. Telefon Zaufania dla Rodziców w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci Tel Centrum Praw Kobiet Pn.-pt.: Tel. (22) Komitet Ochrony Praw Dziecka Tel. (22)