Oratorium i pasja w baroku i klasycyzmie. mgr Dominika Micał Akademia Muzyczna w Krakowie

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Oratorium i pasja w baroku i klasycyzmie. mgr Dominika Micał Akademia Muzyczna w Krakowie"

Aneta Jakubowska
5 lat temu
Przeglądów:

1 Oratorium i pasja w baroku i klasycyzmie mgr Dominika Micał Akademia Muzyczna w Krakowie

2 playlista w serwisie Spotify: 0/playlist/3qQBnsjZnCq6qEvDNBsMWQ

3 BAROK W MUZYCE symboliczne otwarcie 1600 pierwsza zachowana opera Euridice Jacopa Periego pierwsze oratorium Rappresentatione di Anima e di Corpo Emilia Cavalieriego symboliczne zamknięcie 1750 śmierć Johanna Sebastiana Bacha cechy wzrost znaczenia muzyki instrumentalnej wpływ teatru nowe gatunki: opera, oratorium, pasja, kantata duże znaczenie retoryki muzycznej

4 ORATORIUM gatunek wokalno-instrumentalny, dramatyczny, ale wykonywany zwykle estradowo, zazwyczaj o tematyce religijnej lub moralizatorskiej, niekiedy mitologicznej powstanie na przełomie XVI i XVII wieku etymologicznie dom modlitewny (Congregazione dell' Oratorio Filipa Neriego) wywodzi się z przedstawianych historii biblijnych, religijnych madrygałów, pasji dialogowanych rozwój równoległy do opery dozwolony do wykonywania w okresach pokuty oratorio latino oratorium po łacinie oratorio volgare oratorium po włosku

5 ORATORIUM TESTO (storico, historicus) świadek, narrator, główny element strukturalny odróżniający oratorium od opery

6 ORATORIUM początki 1600 pierwsze oratorium Rappresentatione di Anima e di Corpo Emilia Cavalieriego 1619 Giovanni Francesco Anerio koncertujące madrygały religijne napisane dla zgromadzenia Neriego Il Teatro armonico spirituale di madrigali a 5-8 voci concertati col basso per l'organo prawie 100 dramatycznych madrygałów na tekstach biblijnych i hagiograficznych postaci w partiach solowych koncertujące, samodzielne instrumenty otwierające instrumentalne sinfonie krystalizacja w twórczości Luigiego Rossiego i Giacoma Carissimiego przeniesienie oratorium do muzyki francuskiej Marc- Antoine Charpentier

7 ORATORIUM RECYTATYW śpiew imitujący mowę, rytmicznie swobodny, narracja lub zdarzenia secco z basso continuo accompagnato z bc i innymi instrumentami ARIA śpiewna lub wirtuozowska, często o budowie aba (aria da capo) lub innej regularnej, emocje, zatrzymanie akcji ARIOSO typ śpiewu pośredniego między arią i recytatywem ENSEMBLE partie zespołowe CHÓRY partie chóralne o różnych funkcjach CZĘŚCI wstępy (sinfonie, uwertury), INSTRUMENTALNE zakończenia, interludia

8 ORATORIUM PRZEŁOMU XVII/XVIII wpływ opery: często zanik partii testa większa wirtuozeria wokalna muzyczna realizacja afektów silnych stanów emocjonalnych nacisk na solowe, wirtuozowskie arie lub wielkie sceny chóralne (zależnie od tematyki i lokalnych tradycji) najważniejsi twórcy przełomu XVII/XVIII i XVIII w.: Alessandro Scarlatti, Georg Friedrich Händel, Antonio Caldara, Antonio Vivaldi, Johann Sebastian Bach

9 Antonio Vivaldi ( ) Juditha triumphans devicta Holofernis barbarie RV 644 jedyne zachowane oratorium Vivaldiego 1716, dla dziewcząt z Ospedale della Pietà (więc brak głosów męskich) libretto Giacomo Cassetti na podstawie Księgi Judyty Judyta jako wzór dla dziewcząt, a także symbol Wenecji (wojna z Turcją): Wojna trwa i wróg zaciekły nam zagraża: Judyta jest Adrią, a Jej towarzyszka Abra Przeznaczeniem, Bethulia jest Kościołem, Ozeasz Papieżem, sojuszem Chrześcijan i honorem dziewic, Holofernes jest władcą Turków, eunuch jego generałem, i tak cała wenecka flota osiągnie wielkie zwycięstwo.

10 Antonio Vivaldi ( ) Juditha triumphans devicta Holofernis barbarie RV 644 bez testa dwie części muzyka podkreślająca znaczenia tekstu budowa numerowa ścisłe oddzielenie arii, recytatywów, chórów

11 Antonio Vivaldi ( ) Juditha triumphans devicta Holofernis barbarie RV 644 środki muzyczne w służbie tekstowi zastosowanie charakterystycznych instrumentów (np. bębny bitewne w otwierającym chórze) zastosowania figur retoryczno-muzycznych przekazywanie afektów za pomocą odpowiedniego rytmu, tempa, motywów o skojarzeniach pozamuzycznych (np. fanfar) stosowanie powtórzeń, koloratury dla podkreślenia konkretnych słów

12 Antonio Vivaldi ( ) Juditha triumphans devicta Holofernis barbarie RV 644 chór otwierający Chorus militum pugnatium in acie cum tympano bellico aria Judyty Veni, me sequere fida (fragment) recytatyw Vagausa Jam non procul ab axe, aria Vagausa Armatae face, et anguibus

13 Georg Friedrich Händel ( ) 25 dzieł (m.in. Mesjasz, Izrael w Egipcie) reakcja na kryzys w dziedzinie opery nawiązanie do angielskiej tradycji chóralnej duża rola chóru, często chór jako bohater zbiorowy libretta w języku angielskim, biblijne i mitologiczne podobieństwo do opery trzyczęściowość podział na akty i sceny większy nacisk na dramatyczność rozbudowane partie instrumentalne chór Their land brought forth frogs z oratorium Izrael w Egipcie chór He gave them hailstones z oratorium Izrael w Egipcie

14 oratorium klasycystyczne Joseph Haydn ( ) 4 religijne, 1 świeckie (Pory roku) Stworzenie świata tekst Gotfried van Swieten wg Thomasa Lidley a i Johna Miltona Raju utraconego oraz Księgi Rodzaju obsada: trzej soliści S, T, B (archaniołowie Gabriel, Uriel, Rafael), chór, orkiestra symfoniczna druga wizyta Haydna w Londynie ciągle żywe tradycje Handla 3 części: I+II 6 dni stworzenia, III hymn na cześć Stwórcy muzyka podkreślająca znaczenia tekstu recytatyw i chór Im Anfange schuf Gott Himmel und Erde z oratorium Stworzenie świata

15 passio cierpienie, męka PASJA gatunek wokalny lub wokalno-instrumentalny, którego najbardziej charakterystyczną cechą jest temat męka i śmierci Jezusa powstała prawdopodobnie w XII wieku, śpiewane wykonywanie tzw. Męki Pańskiej przez 4 kapłanów (narrator, Jezus, pozostałe osoby, partie zbiorowe) pasja chorałowa, motetowa, w baroku pasja oratoryjna summa passionis pasja zestawiająca wydarzenia ze wszystkich ewangelii

16 PASJA najstarsza pasja wielogłosowa Antoine de Longueval ( ) najpopularniejsze pasje luterańskie pisali: Johann Walther ( ) Heinrich Schütz ( ) od XVII w. wprowadzenie tekstów spoza ewangelii Thomas Selle ( ) Passio secundum Johannem cum intermediis wzór gatunku dwie zachowane pasje Johanna Sebastiana Bacha

17 Johann Sebastian Bach ( ) Pasja wg św. Jana i Pasja wg św. Mateusza teksty spoza ewangelii (chorały, poezja) budowa dwuczęściowa (pomiędzy częściami kazanie) pasja oratoryjna wchłaniająca wszystkie elementy opery i oratorium recytatywy opowiadanie (ewangelista) lub wypowiedzi bohaterów, dialogi, poziom wydarzeń biblijnych arie osobista refleksja wierzących osób, z perspektywy czasu, komentarz do wydarzeń chóry biorące udział w akcji (turba), o funkcji strukturalnej (otwierające, zamykające), komentujące akcję lub chorały modlitewna refleksja zgromadzenia wiernych bogata retoryka muzyczna

18 Johann Sebastian Bach Pasja wg św. Jana pierwotna wersja z 1724, ostatnia (piąta) z 1749 krótsza, większe skupienie na wydarzeniach i na przedstawieniu królewskiej godności Jezusa, punktem wyjścia relacja ewangelisty, uzupełniona wierszami, głównie Brokesa początek akcji pojmanie w Ogrodzie Oliwnym tylko recytatywy secco chór Herr, unser Herrscher z Pasji wg św. Jana chorał Ach grosser König z Pasji wg św. Jana aria z chórem Eilt, ihr angefochtnen Seelen

19 1727 lub 1729 Johann Sebastian Bach Pasja wg św. Mateusza dłuższa, większe skupienie na refleksji i teologicznej interpretacji, punktem wyjścia wiersze Picandra początek akcji zapowiedź Chrystusa dotycząca ukrzyżowania (pojmanie dopiero koniec I części) większa obsada (pasja dwuchórowa) recytatywy secco i accompagnato (towarzyszące Jezusowi) wpisanie słów ewangelii czerwonym atramentem aria Erbarme dich z Pasji wg św. Mateusza recytatyw Und siehe da z Pasji wg św. Mateusza

20 Evangelista Und siehe da, der Vorhang im Tempel zerriß in zwei Stücke, von oben an bis unten aus. Und die Erde erbebete, und die Felsen zerrissen, und die Gräber täten sich auf, und stunden auf viel Leiber der Heiligen, die da schliefen; und gingen aus den Gräbern nach seiner Auferstehung, und kamen in die heilige Stadt, und erschienen vielen. Ewangelista A oto zasłona przybytku rozdarła się na dwoje z góry na dół; ziemia zadrżała i skały zaczęły pękać. Groby się otworzyły i wiele ciał świętych, którzy umarli, powstało. I wyszedłszy z grobów po Jego zmartwychwstaniu, weszli oni do Miasta świętego i ukazali się wielu. Aber der Hauptmann, und die bei ihm waren, und bewahreten Jesum, da się sahen das Erdbeben und was da geschah, erschraken sie sehr und sprachen: Setnik zaś i jego ludzie, którzy odbywali straż przy Jezusie, widząc trzęsienie ziemi i to, co się działo, zlękli się bardzo i mówili: Chorus I & II Wahrlich, dieser ist Gottes Sohn gewesen. Chór I & II Prawdziwie, Ten był Synem Bożym.

Podobne dokumenty

Projekt okładki. Adrian Witkowski

Projekt okładki. Adrian Witkowski Projekt okładki Adrian Witkowski 2 Część II Pasje wielogłosowe na solistów, chór i organy 3 4 Drugi zamieszczony w tym zbiorze komplet pasji, zawiera utwory na solistów i chór, w jednym przypadku także