PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW 1. NAZWA MODUŁU: BIOCHEMIA Z ELEMENTAMI DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot (moduł): KATEDRA I ZAKŁAD BIOCHEMII I BIOLOGII MOLEKULARNEJ () ZAKŁAD BIOCHEMI KLINICZNEJ I MEDYCYNY LABORATORYJNEJ (ZBKM) 3. Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę: Katedra i Zakład Biochemii i Biologii Molekularnej Adres: Święcickiego 6, Poznań, Coll. Anatomicum Tel. /Fax: / Strona WWW: biolmol@ump.edu.pl Adres: Centrum Biologii Medycznej, ul. Rokietnicka 8 Tel. /Fax: Strona WWW: doforman@ump.edu.pl 4. Kierownik jednostki: prof. dr hab. n. med. Paweł P. () dr hab. n. med. Dorota Formanowicz (ZBKM) 5. Osoba zaliczająca przedmiot w E-indeksie z dostępem do platformy WISUS prof. dr hab. n. med. Paweł P. () 6. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I z dostępem do platformy WISUS (listy studentów) (koordynator przedmiotu) :

2 Nazwisko: prof. dr hab. Paweł P. () Tel. kontaktowy: (061) Możliwość kontaktu (dni, godz., miejsce): od poniedziałku do piątku w godz. od 8.00 do 15.00, pjagodzi@ump.edu.pl Osoba zastępująca: dr Marcin Hołysz Kontakt: (061) , mholysz@ump.edu.pl Nazwisko imię: dr hab. n. med. Dorota Formanowicz (ZBKM) Tel. kontaktowy: (61) Możliwość kontaktu - konsultacje (dni, godz., miejsce): przez sekretariat Zakładu od poniedziałku do piątku w godz. od 8.00 do doforman@ump.edu.pl Osoba zastępująca: dr n. med. Alicja Brożek Kontakt: abrozek@ump.edu.pl 7. Osoba odpowiedzialna za rezerwację sal: Nazwisko i imię: Marcin Hołysz () Tel. kontaktowy: (061) mholysz@ump.edu.pl Nazwisko imię: mgr Barbara Strzelczyk (ZBKM) Tel. kontaktowy: barbaras@ump.edu.pl 8. Miejsce przedmiotu w programie studiów: Rok: I Semestr: I i II 9. Liczba godzin ogółem: 50 (moduł) liczba pkt. ECTS: 5 (moduł) 40 (biochemia) 10 (diagnostyka laboratoryjna)

3 Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu Katedra i Zakład Biochemii i Biologii Molekularnej Zakład Biochemii Klinicznej i Medycyny W Semestr zimowy/letni liczba godzin Ć Ćwiczenia kategoria A B 3 S Razem: Tematyka poszczególnych wykładów, ćwiczeń, seminariów Wykłady - Semestr zimowy/letni Wykład 1 (ZBKM) Wykład 2 () Wykład 3 () Wykład 4 () Wykład 5 () Wykład 6 () Tematyka wykładów Od biochemii do diagnostyki laboratoryjnej Metabolizm triacylogliceroli i lipoprotein. Metabolizm cholesterolu. Metabolizm kwasu arachidonowego. Budowa i funkcja hormonów steroidowych Receptory. Sygnalizacja komórkowa. Substancja pozakomórkowa. Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia Prof. dr hab. M. Pioruńska-Stolzmann, dr hab. n. med. Dorota Formanowicz Prof. dr hab. Paweł P. Prof. dr hab. Paweł P. Prof. dr hab. Paweł P. Prof. dr hab. Paweł P. Prof. dr hab. Paweł P. Ćwiczenia - Semestr zimowy/letni () Tematyka ćwiczeń Osoba odpowiedzialna SALA Ćwiczenie 1. Budowa i funkcja enzymów. Prof. dr hab. Paweł P. Ćwiczenie 2. Biochemiczne podstawy zaburzeń metabolizmu nukleotydów purynowych. Prof. dr hab. Paweł P. Ćwiczenie 3. Biochemiczne podstawy zaburzeń metabolizmu nukleotydów pirymidynowych. Prof. dr hab. Paweł P. Ćwiczenie 4. Gospodarka azotowa. Prof. dr hab. Paweł P. Ćwiczenie 5. Biochemiczne podstawy zaburzeń przemian Prof. dr hab. Paweł P.

4 związków azotowych. Ćwiczenie 6. Biochemiczne podstawy chorób związanych z nieprawidłową syntezą, budową i funkcją białek. Prof. dr hab. Paweł P. Ćwiczenie 7. Metody rozdziału białek i oznaczania aktywności enzymów. Prof. dr hab. Paweł P. Ćwiczenie 8. Analiza związków azotowych. Prof. dr hab. Paweł P. Ćwiczenia - Semestr zimowy/letni (ZBKM) Ćwiczenie 1. Praktyczne zastosowanie badań laboratoryjnych w monitorowaniu wybranych chorób. Dr Alicja Brożek Dr Anna Blacha Lek. Alicja Płóciniczak Lek. Alicja Świątek- Pawelczak Mgr Marcin Nowicki Ćwiczenie 2. Techniki pobierania materiału do badań laboratoryjnych. Dr Anna Blacha Mgr Marcin Nowicki Lek. Alicja Płóciniczak 3041 Ćwiczenie 3. Analizy laboratoryjne sprawdzające skuteczność zmian w stylu życia. Dr Kalina Maćkowiak Lek. Alicja Światek- Pawelczak 3041 Ćwiczenia - Semestr zimowy/letni () Tematyka seminariów Osoba odpowiedzialna SALA Seminarium 1 Wstęp do budowy i funkcji enzymów. Prof. dr hab. Paweł P. Seminarium 2 Wstęp do metabolizmu nukleotydów purynowych. Prof. dr hab. Paweł P. Seminarium 3 Wstęp do metabolizmu nukleotydów pirymidynowych. Prof. dr hab. Paweł P. Seminarium 4 Wstęp do gospodarki azotowej. Prof. dr hab. Paweł P. Seminaria - Semestr zimowy/letni (ZBKM) Seminarium 1 Badania laboratoryjne jako obiektywne źródło informacji niezależnej od subiektywnych odczuć pacjenta; cz. 1 Dr Alicja Brożek Dr Anna Blacha Mgr Marcin Nowicki Seminarium 2 Badania laboratoryjne jako obiektywne źródło informacji niezależnej od subiektywnych odczuć pacjenta; cz. 2 Dr Alicja Brożek Dr Anna Blacha Mgr Marcin Nowicki

5 REGULAMIN ZAJĘĆ: Zajęcia dydaktyczne z modułu Biochemia z elementami diagnostyki laboratoryjnej odbywają się w semestrze zimowym (wykłady) i letnim (seminaria i ćwiczenia) na I roku studiów na kierunku lekarskim Wydziału Lekarskiego I. W skład modułu wchodzą: wykłady, seminaria oraz ćwiczenie laboratoryjne i konwersatoryjne. Zajęcia teoretyczne i praktyczne odbywają się w grupach seminaryjnych lub ćwiczeniowych, wg szczegółowego harmonogramu zajęć podanego na tablicy ogłoszeń i na stronie internetowej i ZBKM, zgodnie z ustalonym planem i wymiarem godzin. REGULAMIN ZAJĘĆ Z BIOCHEMII 1. Zajęcia dydaktyczne z przedmiotu Biochemia są realizowane w wymiarze 40 godzin w ramach modułu Biochemia z elementami diagnostyki laboratoryjnej. 2. W skład przedmiotu wchodzą: wykłady (10 godz.), seminaria (8 godz.) oraz ćwiczenia laboratoryjne i konwersatoryjne (22 godz.). 3. Studenci przygotowują się do zajęć praktycznych korzystając z prezentacji multimedialnych na poszczególne zajęcia, zmieszczonych na stronie internetowej oraz ze wskazanego piśmiennictwa. 4. Obecność na wszystkich zajęciach jest obowiązkowa, a obecność na ćwiczeniach i seminariach jest kontrolowana. 5. Studenci przygotowują się do zajęć praktycznych korzystając z prezentacji multimedialnych na poszczególne zajęcia, zmieszczonych na stronie internetowej ( oraz ze wskazanego piśmiennictwa. 6. Nieobecności: Student ma obowiązek usprawiedliwiania nieobecności na zajęciach kontrolowanych. Spóźnienie przekraczające 15 minut traktuje się jako nieobecność. W uzasadnionych przypadkach, za zgodą Kierownika Jednostki, student może odrobić nieobecność na zajęciach prowadzonych z inną grupą studencką. 7. Formy zajęć: Ćwiczenia laboratoryjne (LAB) Przed rozpoczęciem zajęć studenci zapoznawani są z regulaminem BHP obowiązującym w laboratorium biochemicznym. student musi być przygotowany teoretycznie na każde ćwiczenie w stopniu umożliwiającym podjęcie zajęć praktycznych, studenci wypełniają protokół z poszczególnych ćwiczeń laboratoryjnych, studenci są zobowiązani do pracy w fartuchach laboratoryjnych, przestrzegania przepisów BHP oraz zarządzeń porządkowych osób prowadzących ćwiczenia, Zajęcia seminaryjno-ćwiczeniowe zajęcia seminaryjno-ćwiczeniowe prowadzone są w formie prelekcji i dyskusji, studenci przygotowują się do zajęć z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych dostępnych na stronie internetowej Katedry, Ćwiczenia konwersatoryjne (PBL-A i PBL-B) ćwiczenia konwersatoryjne są prowadzone systemem nauczania problemowego (PBL), polegają na rozwiązywaniu postawionych zadań w oparciu o samodzielnie przygotowane

6 prezentacje multimedialne (student w ciągu kursu przygotowuje jedną prezentację z zakresu tematów przewidzianych na zajęcia PBL-A lub PBL-B), studenci rozwiązując postawione problemy biochemiczne mogą wykazać się znajomością danego tematu oraz umiejętnością pracy zespołowej, Sprawdzian zaliczeniowy: Po przeprowadzeniu zajęć odbywa się sprawdzian zaliczeniowy, obejmujący pełen zakres tematyczny zajęć seminaryjnych i ćwiczeniowych z biochemii w module. Sprawdzian zaliczeniowy z modułu ma formę testową (na platformie OLAT), składa się z 40 pytań. W przypadku uzyskania oceny negatywnej lub nieprzystąpienia do sprawdzianu zaliczeniowego, student ma prawo do 1-krotnego poprawiania go w terminie ustalonym przez Koordynatora modułu. Student, który nie poprawi tego sprawdzianu, nie uzyska zaliczenia modułu w bieżącym roku akademickim. 8. System oceny punktowej wyników nauczania: W celu ciągłej i obiektywnej oceny postępów w nauce stosowany jest system punktowy. Ocena postępów w nauce jest podawana do wiadomości zainteresowanych studentów. Punktowane są następujące elementy procesu dydaktycznego: Ćwiczenia laboratoryjne: za przygotowanie teoretyczne, wykonanie ćwiczenia i opracowanie protokołu od 0 do 5 pkt. za każde ćwiczenie. Student nieprzygotowany teoretycznie nie może być dopuszczony do zajęć i nie otrzymuje punktów. Za nieobecność odlicza się po 2 pkt. za każde ćwiczenie. Ćwiczenia konwersatoryjne: za przygotowanie i przedstawienie prezentacji multimedialnej można uzyskać od 0 do 10 pkt. Sprawdzian zaliczeniowy: od 0 do 40 pkt. Łącznie student może uzyskać 60 pkt co stanowi 100% całkowitej puli punktów. Student, który zgromadzi min. 36 pkt (60%) uzyskuje zaliczenie zajęć z biochemii. REGULAMIN ZAJĘĆ Z DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ 1. Przedmiot diagnostyka laboratoryjna jest realizowany w ramach modułu Biochemii z elementami diagnostyki laboratoryjnej w semestrze II pierwszego roku studiów lekarskich, w ilości 10 godzin w przeliczeniu na każdego studenta (2 godziny wykładów, 3 godziny seminariów i 5 godzin ćwiczeń). 2. Seminaria i ćwiczenia odbywają się w wyznaczonych przez Dziekanat blokach, poniedziałki i środy w godzinach od do Każdy student otrzymuje szczegółowy program zajęć w wyznaczonej przez Zakład podgrupie. 4. Warunkiem zaliczenia jest uzyskanie 60% (tj. 6 pkt.) z testu końcowego (maks. 10 pkt.). Do testu, który odbędzie się w ostatnim dniu zajęć mogą przystąpić tylko studenci, którzy uczestniczyli we wszystkich zajęciach. 5. Obecność na wszystkich zajęciach jest obowiązkowa. W szczególnych przypadkach student może mieć 1 nieobecność usprawiedliwioną. Usprawiedliwienie nieobecności należy zgłaszać w sekretariacie mgr Barbara Strzelczyk (barbaras@ump.edu.pl) tel Dwie nieobecności powinny być zgłoszone do Kierownika Zakładu dr hab. n. med. Doroty Formanowicz (doforman@ump.edu.pl).

7 6. Do egzaminu może przystąpić student, który uzyskał zaliczenie przedmiotu w ramach modułu. 7. Egzamin końcowy odbywa się w systemie OLAT, próg zaliczenia do decyzji kierownika modułu. 8. Przed rozpoczęciem ćwiczeń studenci poznają aktualne przepisy BHP. ZALICZENIE MODUŁU 1. Warunkiem uzyskania zaliczenia zajęć realizowanych w ramach modułu Biochemia z elementami chemii z jest uzyskanie zaliczeń obu bloków wchodzących w skład modułu. 2. Warunkiem uzyskania zaliczenia zajęć w poszczególnych blokach jest uzyskanie minimum 60% punktów przewidzianych programem bloku. Student, który uzyskał mniej niż 60% punktów może ubiegać się o zaliczenie zajęć na podstawie kolokwium zaliczeniowego z całości materiału obowiązującego w danym bloku, w formie określonej przez Kierownika jednostki prowadzącej zajęcia. 6. W ciągu całego modułu student może uzyskać łącznie 70 punktów, co stanowi 100% punktów możliwych do zdobycia z obu bloków (60+10). 7. Wszystkie punkty zgromadzone w module powyżej progu zaliczenia (60% = 42 pkt.) zostaną przeliczone na punkty egzaminacyjne według następującego wzoru: punkty egzaminacyjne = (suma punktów studenta 42 pkt.) x 0,1 (czyli po 0,1 pkt. egz. za każdy cały punkt powyżej progu zaliczenia, maksymalnie 2,8 pkt.) i jako premia za systematyczne i dobre postępy w nauce zostaną doliczone do uzyskanego wyniku egzaminu (dotyczy egzaminu w pierwszym terminie). EGZAMIN 1. Studenta obowiązuje egzamin końcowy potwierdzający opanowanie całości materiału określonego programem nauczania modułów Biochemia z elementami chemii" i Biochemia z elementami diagnostyki laboratoryjnej". 2. Termin egzaminu wybiera student, zapisując się na jeden z proponowanych trzech terminów. 3. Nie zgłoszenie się w ustalonym terminie jest równoznaczne z utratą jednego z terminów zdawania egzaminu. 4. Do egzaminu końcowego zostaną dopuszczeni studenci, którzy zaliczyli zajęcia w obu modułach (lub uzyskali pozytywną ocenę z kolokwium zaliczeniowego). 5. Egzamin końcowy ma formę testową pytań jednokrotnego wyboru (w systemie OLAT) podzielonych na poszczególne bloki wchodzące w skład obu modułów ( biochemia; 20 - chemia, 10 - diagnostyka), zgodnie z liczbą godzin zajęć w poszczególnych blokach. 6. Student musi uzyskać minimum 60% punktów z każdego bloku wchodzącego w skład egzaminu końcowego.

8 7. Do uzyskanego wyniku egzaminu (w pierwszym terminie) zostaną doliczone punkty egzaminacyjne. Kryteria oceny egzaminu końcowego: bardzo dobry - od 95% ponad dobry - od 90% dobry - od 80% dość dobry - od 70% dostateczny - od 60% niedostateczny - poniżej 60% W przypadku nie uzyskania w pierwszym terminie minimum 60% z danej części egzaminu (bloku) student zobowiązany jest poprawić jedynie tą część egzaminu, której nie zdał (wynik pozostałych części egzaminu pozostaje ważny). W terminach poprawkowych nie dolicza się punktów zgromadzonych w ciągu kursu przeliczonych na tzw. punkty egzaminacyjne. PROGRAM ZAJĘĆ: Wykłady: 1. Metabolizm triacylogliceroli i lipoprotein Lipoproteiny (budowa, klasyfikacja, funkcja) Transport triacylogliceroli (chylomikrony, VLDL). Rola lipazy lipoproteinowej Metabolizm lipoprotein o małej gęstości (LDL) Metabolizm lipoprotein o dużej gęstości (HDL). Odwrócony transport cholestrolu Aspekty kliniczne (hiperlipidemie, miażdżyca naczyń krwionośnych). 2. Metabolizm cholesterolu Cholesterol: metabolity i enzymy biosyntezy, regulacja biosyntezy, wewnątrzkomórkowy transport cholesterolu, drogi estryfikacji cholesterolu, transport cholesterolu z wątroby do tkanek obwodowych i z tkanek obwodowych do wątroby (rola lipoprotein osocza krwi) Metabolizm kwasu arachidonowego. - Biosynteza eikozanoidów: rola cyklooksygenazy i lipoksygenazy, synteza i rola biologiczna prostaglandyn, prostacyklin, tromboksanów, leukotrienów, lipoksyn. - Inhibitory syntazy prostaglandyny H (PGHS), steroidowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). 3. Budowa i funkcja hormonów steroidowych 3.1. Cholesterol jako substrat dla syntezy hormonów steroidowych: źródła substratu (cholesterol LDL, synteza de novo, hydroliza estrów cholesterolu), wewnątrzkomórkowy transport cholesterolu: rola białek wiążących Hormony steroidowe kory nadnerczy (mineralokortykoidy, glukokortykoidy i androgeny nadnerczowe): metabolity i enzymy biosyntezy, regulacja biosyntezy, transport w osoczu krwi: białka wiążące i regulacja ich syntezy Hormony płciowe (androgeny i estrogeny): metaboliy i enzymy biosyntezy, lokalizacja enzymów syntetyzujących hormony płciowe w komórkach, regulacja biosyntezy, transport w osoczu krwi: białka wiążące i regulacja ich syntezy.

9 3.4. Hormony ciałka żółtego (progestyny): metabolity i enzymy biosyntezy, lokalizacja enzymów syntetyzujących progestyny w komórkach, regulacja biosyntezy, transport w osoczu krwi: białka wiążące Mechanizm działania hormonów steroidowych w komórkach docelowych: receptory hormonów steroidowych, hormony steroidowe jako regulatory transkrypcji genów, efekty biologiczne działania hormonów steroidowych Genetycznie uwarunkowane nieprawidłowości przemian i mechanizmu działania hormonów steroidowych. 4. Sygnalizacja komórkowa 4.1. Receptory błonowe i śródkomórkowe Białka G Elementy (sekwencje) odpowiedzi hormonalnej HRE Wtórne przekaźniki wewnątrzkomórkowe: camp, cgmp, Ca 2+, DAG, IP Kaskady kinaz białek (MAPK, JAK/STAT) 5. Substancja pozakomórkowa Budowa, biosynteza i funkcja kolagenu Choroby dziedziczne wynikające z nieprawidłowej syntezy kolagenu Budowa, biosynteza i funkcja elastyny Budowa i funkcja fibryliny. Zespół Marfana Budowa i funkcja fibronektyny Budowa i funkcja lamininy Budowa i funkcja fibronektyny Proteoglikany i glikozoaminoglikany. Biochemiczne podstawy mukopolisacharydoz Choroby metaboliczne kości i chrząstki. Seminaria i ćwiczenia: 1. Budowa i funkcja enzymów Budowa enzymów: (a) centrum katalityczne, (b) miejsca allosteryczne, (c) swoistość substratowa enzymów, (d) enzymy wielofunkcyjne i kompleksy enzymatyczne, (e) koenzymy Zasady klasyfikacji i nazewnictwa enzymów Kinetyka reakcji enzymatycznych: (a) zależność szybkości reakcji od stężenia substratu (równanie Michaelisa-Menten i jego przedstawienie za pomocą metod graficznych wykres Lineweavera-Burka), oddziaływania kooperacyjne i równanie Hill a, (c) wpływ temperatury, ph i stężenia enzymu na szybkość reakcji Aktywatory i inhibitory enzymów: (a) rola jonów metali w katalizie enzymatycznej, (b) inhibitory nieodwracalne, (c) inhibitory odwracalne kompetycyjne i niekompetycyjne Metody oznaczania aktywności enzymów. Jednostki aktywności enzymatycznej Regulacja aktywności enzymatycznej: (a) przez modyfikacje kowalencyjne, (b) przez modyfikacje allosteryczne Wewnątrzkomórkowe rozmieszczenie enzymów Znaczenie enzymów w diagnostyce medycznej: (a) enzymy sekrecyjne i wskaźnikowe, (b) izoenzymy. 2. Metabolizm nukleotydów purynowych. Biochemiczne podstawy zaburzeń metabolizmu nukleotydów purynowych dna (skaza) moczanowa 2.2. zespół Lescha-Nyhana

10 2.3. hiperurykemia związana z chorobą von Gierkiego 2.4. SCID 2.5. CID 2.6. hipourykemia (ksantynuria, kamica ksantynowa) 2.7. kamica nerkowa 2,8-dihydroksyadeninowa 2.8. Znaczenie farmakologiczne inhibitorów syntezy i katabolizmu puryn. 3. Metabolizmu nukleotydów pirymidynowych. Biochemiczne podstawy zaburzeń metabolizmu nukleotydów pirymidynowych orotoacyduria typu orotoacyduria typu orotoacyduria związana z defektem transkarbamoilazy ornitynowej 3.4. orotidynuria indukowana allopurynolem 3.5. Znaczenie farmakologiczne inhibitorów syntezy i katabolizmu pirymidyn. 4. Gospodarka azotowa Przemiany białek i aminokwasów, a gospodarka azotowa organizmu Źródła metaboliczne wolnych aminokwasów: (a) degradacja białek pokarmowych, wewnątrzkomórkowych i pozakomórkowych, (b) biosynteza aminokwasów Międzynarządowa wymiana aminokwasów w stanie resorpcyjnym i poresorpcyjnym Metabolizm grup aminowych aminokwasów jako główne źródło amoniaku: (a) transaminacja, (b) deaminacja (deaminazy L- i D-aminokwasów i dehydrogenaza glutaminianowa) Inne źródła amoniaku: deaminacja zasad purynowych i cytozyny Toksyczność amoniaku i jego detoksykacja w organizmie: (a) synteza mocznika, (b) udział jonu amonowego w syntezie glutaminianu, glutaminy i asparaginy Cykl mocznikowy: (a) lokalizacja wewnątrzkomórkowa, (b) metabolity i enzymy, (c) regulacja, (d) defekty enzymatyczne i ich następstwa Rola nerek w wiązaniu i wytwarzaniu kationu amonowego: kwasica i zasadowica metaboliczne Hormonalna regulacja gospodarki azotowej Bilans azotowy. 5. Biochemiczne podstawy zaburzeń przemian związków azotowych Hiperamonemie pierwotne (zaburzenia funkcjonowania cyklu mocznikowego) Hiperamonemie wtórne (encefalopatia wątrobowa, przewlekła niewydolność nerek). 6. Biochemiczne podstawy chorób związanych z nieprawidłową syntezą, budową i funkcją białek Nieprawidłowości syntezy kolagenu: szkorbut, zespół Ehlersa-Danlosa (EDS), wrodzona łamliwość kości (OI) 6.2. Choroba Menkesa i choroba Wilsona Choroby prionowe: choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD), kuru Niedobory żywieniowe: kwashiorkor, marazm Niedobory inhibitorów proteaz w osoczu. 7. Metody rozdziału białek i oznaczania aktywności enzymów Frakcjonowanie białek surowicy krwi za pomocą elektroforezy w żelu agarozowym Oznaczanie aktywności aminotransferaz w surowicy. 8. Analiza związków azotowych Porównanie aktywności glutaminazy w nerce, wątrobie i mięśniu szkieletowym Oznaczenie mocznika i białka całkowitego w surowicy metodą kolorymetryczną.

11 8.3. Oznaczenie kreatyniny w surowicy metodą kinetyczną. Zajęcia z diagnostyki laboratoryjnej obejmują: Wykład 1 Od biochemii do diagnostyki laboratoryjnej Ćwiczenie 1. Praktyczne zastosowanie badań laboratoryjnych w monitorowaniu wybranych chorób. Ćwiczenie 2. Techniki pobierania materiału do badań laboratoryjnych. Ćwiczenie 3. Analizy laboratoryjne sprawdzające skuteczność zmian w stylu życia. Seminarium 1. Badania laboratoryjne jako obiektywne źródło informacji niezależnej od subiektywnych odczuć pacjenta; cz. 1 Seminarium 2. Badania laboratoryjne jako obiektywne źródło informacji niezależnej od subiektywnych odczuć pacjenta; cz. 2 PROGRAM NAUCZANIA: Wymagania wstępne Wiedza z zakresu podstawowego i rozszerzonego biologii i podstawowego z chemii ze szkoły średniej. Przygotowanie do zajęć Zapoznanie się z tematyką poszczególnych zajęć w oparciu o podany harmonogram i zalecane piśmiennictwo Wymagania końcowe Opanowanie całości materiału objętego programem nauczania przedmiotu, weryfikowane pisemnym i testowym sprawdzianem zaliczeniowym. Znajomość materiału prezentowanego na wykładach jest weryfikowana za pomocą sprawdzianu testowego. 11. Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny Zaliczenie kryterium zaliczenia przedmiotu Biochemia z elementami diagnostyki laboratoryjnej Warunkiem uzyskania zaliczenia przedmiotu (część biochemia) jest zgromadzenie minimum 60% punktów, które można uzyskać w ciągu kursu (ćwiczenia laboratoryjne i konwersatoryjne oraz sprawdzian zaliczeniowy). Warunkiem uzyskania zaliczenia przedmiotu (część diagnostyka laboratoryjna) jest zdobycie 60% punktów z testu, który odbędzie się w ostatnim dniu zajęć (test będzie się składał z 10 pytań). Egzamin teoretyczny kryterium zaliczenia: forma egzaminu ( ustny, pisemny, testowy)

12 Egzamin końcowy obejmujący zakres materiału kursu Biochemia z elementami chemii oraz Biochemia z elementami diagnostyki laboratoryjnej, złożony z pytań testowych przeprowadzany w formie elektronicznej z wykorzystaniem platformy OLAT. Egzamin praktyczny kryterium zaliczenia: 12. Literatura: Zalecana literatura: Murray R.K., Granner D.K., Mayes P.A., Rodwell V.W. BIOCHEMIA HARPERA, PZWL, Warszawa, Bańkowski E. BIOCHEMIA, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław, 2009 Berg J.M., Tymoczko J.L., Stryer L. BIOCHEMIA, PWN, Warszawa, 2009 ZDLM 1. Solnica B. (red. nauk.) Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa 2013 (dodruk 2014). 2. Dembińska-KiećA., Naskalski J.W. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban &Partner, Wrocław Caquet R. 250 badań laboratoryjnych. Kiedy zlecać. Jak interpretować. PZWL 2012 (Wydanie II). 4. Wallach J. Interpretacja badań laboratoryjnych. MediPage, Warszawa 2011 (Wydanie I). 13. Studenckie koło naukowe Studenckie koło naukowe () Opiekun koła: mgr biotech. Bartosz Słowikowski slowikowski.bartek@gmail.com Tematyka: Udział czynników genetycznych i epigenetycznych w procesie nowotworzenia Miejsce spotkań: Studenckie koło naukowe (ZBKM) Opiekun koła: dr n. med. Waldemar Myszka Tematyka: Członkowie Koła, pod opieką asystentów, mają możliwość czynnego uczestniczenia w badaniach naukowych prowadzonych przez Zakład (badania dotyczą czynników ryzyka chorób sercowo naczyniowych, patobiochemii choroby nowotworowej) lub realizacji samodzielnie zgłaszanych projektów badawczych w ramach Studenckiego Towarzystwa Naukowego. Dodatkową aktywność Koła stanowi doskonalenie umiejętności praktycznego zastosowania badań laboratoryjnych w diagnostyce lekarskiej. Miejsce spotkań: spotkania koła naukowego odbywają się 1-2 razy w miesiącu w salach dydaktycznych Katedry Chemii i Biochemii Klinicznej Istnieje również możliwość uczestniczenia w dyżurach lekarskich pełnionych przez Opiekuna Koła (na Oddziale Chorób Wewnętrznych oraz w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym).

13 14. SYLABUS WYDZIAŁ LEKARSKI I Nazwa kierunku Nazwa przedmiotu Jednostka realizująca, wydział Koordynator przedmiotu Rodzaj przedmiotu Obszar nauczania Cel kształcenia Treści programowe Lekarski Biochemia z elementami diagnostyki laboratoryjnej Poziom i tryb studiów Punkty ECTS jednolite studia magisterskie Katedra i Zakład Biochemii i Biologii Molekularnej, Wydział Lekarski I (), Wydział Lekarski II (ZBKM) Prof. dr hab. Paweł obowiązkowy Osoba zaliczająca Semestr I i II Prof. dr hab. Paweł Rodzaj zajęć i liczba godzin Wykłady 12 5 Seminaria 11 stacjonarne Ćwiczenia obszar nauk ścisłych 4. obszar nauk przyrodniczych 7. obszar nauk medycznych i nauk o zdrowiu Przedmiot Biochemia realizowany w ramach modułu Biochemia z elementami diagnostyki laboratoryjnej, dla studentów I roku kierunku lekarskiego na Wydziale Lekarskim I obejmuje zagadnienia dotyczące podstawowych procesów przemian biochemicznych, niezbędne dla poznania i zrozumienia procesów metabolicznych zachodzących w organizmie człowieka. Celem nauczania przedmiotu jest umożliwienie studentom medycyny poznania wpływu prawidłowego lub nieprawidłowego funkcjonowania różnych procesów biochemicznych na stan zdrowia człowieka. Szczególny nacisk położony jest na znajomość i zrozumienie zaburzeń biochemicznych leżących u podstaw wielu chorób metabolicznych i dziedzicznych (w tym chorób rzadkich), z którymi studenci medycyny zmierzą się w swojej przyszłej pracy zawodowej. Po zakończeniu zająć z diagnostyki laboratoryjnej Student powinien: 1. Dokonać uzasadnionego doboru niezbędnych badań laboratoryjnych w profilaktyce, rozpoznawaniu i monitorowaniu wybranych chorób, w zależności od stanu klinicznego. 2. Znać rodzaje materiałów biologicznych i techniki ich pobierania. 3. Potrafi dokonać wyboru i zastosować właściwe parametry laboratoryjne sprawdzające skuteczność zmian w stylu życia. 4. Znać panel podstawowych badań laboratoryjnych. Wykłady 1. Od biochemii do diagnostyki laboratoryjnej. 2. Stres oksydacyjny. Biosynteza i funkcja tlenku azotu (NO). 3. Metabolizm kwasu arachidonowego. 4. Substancja pozakomórkowa. 5. Białka osocza. 6. Molekularne aspekty skurczu mięśnia. Seminaria 1. Wstęp do budowy i funkcji enzymów. 2. Wstęp do metabolizmu nukleotydów purynowych. 3. Wstęp do metabolizmu nukleotydów pirymidynowych. 4. Wstęp do gospodarki azotowej. 5. Badania laboratoryjne jako obiektywne źródło informacji niezależnej od subiektywnych

14 odczuć pacjenta; cz Badania laboratoryjne jako obiektywne źródło informacji niezależnej od subiektywnych odczuć pacjenta; cz. 2 Ćwiczenia 1. Budowa i funkcja enzymów. 2. Biochemiczne podstawy zaburzeń metabolizmu nukleotydów purynowych. 3. Biochemiczne podstawy zaburzeń metabolizmu nukleotydów pirymidynowych. 4. Gospodarka azotowa. 5. Biochemiczne podstawy zaburzeń przemian związków azotowych. 6. Biochemiczne podstawy chorób związanych z nieprawidłową syntezą, budową i funkcją białek. 7. Metody rozdziału białek i oznaczania aktywności enzymów. 8. Analiza związków azotowych. 9. Praktyczne zastosowanie badań laboratoryjnych w monitorowaniu wybranych chorób. 10. Techniki pobierania materiału do badań laboratoryjnych. 11. Analizy laboratoryjne sprawdzające skuteczność zmian w stylu życia. Inne Formy i metody dydaktyczne Formy i metody dydaktyczne ZBKM Forma i warunki zaliczenia Forma i warunki zaliczenia ZBKM Literatura podstawowa Literatura uzupełniająca Metody Podające: wykłady z prezentacjami multimedialnymi Metody Podające: wykłady z prezentacjami multimedialnymi Punkty za sprawdzian z materiału wykładowego Uzyskanie min. 60% punktów na egzaminie końcowym Metody problemowe: ćwiczenia konwersatoryjne Metody problemowe: ćwiczenia konwersatoryjne Punkty za rozwiązywanie postawionych zadań tematycznych i problemowych Test zaliczeniowy obejmujący materiał seminarium+ ćwiczenia) Metody aktywizujące: seminaria prowadzone w formie interaktywnej Metody aktywizujące (seminarium, dyskusja, metoda przypadków) interaktywnych Punkty za sprawdzian zaliczeniowy. Test zaliczeniowy obejmujący materiał seminarium+ ćwiczenia) Metody programowane: sprawdzian zaliczeniowy, egzamin końcowy Metody programowane - samodzielne rozwiązywanie zadań, sprawdzian zaliczeniowy, egzamin końcowy Uzyskanie min. 60% punktów na egzaminie końcowym Uzyskanie min. 60% punktów na egzaminie końcowym Metody praktyczne: ćwiczenia laboratoryjne, dyskusje dydaktyczne i referaty Metody praktyczne (pokaz, warsztaty) punkty za przygotowanie teoretyczne oraz wykonanie ćwiczenia i opracowanie protokołu Test zaliczeniowy obejmujący materiał seminarium+ ćwiczenia) Murray R.K., Granner D.K., Mayes P.A., Rodwell V.W. BIOCHEMIA HARPERA, PZWL, Warszawa, Solnica B. (red. nauk.) Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa 2013 (dodruk 2014). Dembińska-KiećA., Naskalski J.W. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Bańkowski E. BIOCHEMIA, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław, 2009 Berg J.M., Tymoczko J.L., Stryer L. BIOCHEMIA, PWN, Warszawa, 2009 Caquet R. 250 badań laboratoryjnych. Kiedy zlecać. Jak interpretować. PZWL 2012 (Wydanie II). Wallach J. Interpretacja badań laboratoryjnych. MediPage, Warszawa 2011 (Wydanie I).

15 Numer efektu kształcenia Efekty kształcenia () Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia EW01 zna budowę prostych związków organicznych wchodzących w skład makrocząsteczek obecnych w komórkach, macierzy zewnątrzkomórkowej i płynów B.W10. ustrojowych; EW02 charakteryzuje struktury I-, II-, III- oraz IV-rzędowe białek; zna modyfikacje potranslacyjne i funkcjonalne białka oraz ich znaczenie; B.W12. EW03 opisuje podstawowe szlaki kataboliczne i anaboliczne, sposoby ich regulacji oraz wpływ czynników genetycznych i środowiskowych; B.W15. EW04 zna profile metaboliczne podstawowych narządów i układów; B.W16. EW05 zna pojęcia: potencjał oksydacyjny organizmu i stres oksydacyjny; B.W17. EW06 zna konsekwencje niewłaściwego odżywiania, w tym długotrwałego głodowania, przyjmowania zbyt obfitych posiłków oraz stosowania niezbilansowanej diety; B.W19. EW07 zna konsekwencje niedoboru witamin lub minerałów oraz ich nadmiaru w organizmie; B.W20. EW08 zna mechanizm działania hormonów oraz konsekwencje zaburzeń regulacji hormonalnej; B.W26. EU01 przewiduje kierunek procesów biochemicznych w zależności od stanu energetycznego komórek; B.U6. EU02 posługuje się podstawowymi technikami laboratoryjnymi, takimi jak: analiza jakościowa, miareczkowanie, kolorymetria, pehametria, chromatografia; B.U9. EU03 planuje i wykonuje proste badanie naukowe oraz interpretuje jego wyniki i wyciąga wnioski. B.U14. Nakład pracy studenta Liczba godzin 80 Efekty kształcenia (ZBKM) WIEDZA (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI EW01-EW03 EW04 EW05 KSZTAŁCENIA) zna podstawy teoretyczne i praktyczne diagnostyki laboratoryjnej; zna uwarunkowania środowiskowe i epidemiologiczne najczęstszych chorób zna i rozumie przyczyny, objawy, zasady diagnozowania i postępowania terapeutycznego w odniesieniu do najczęstszych chorób wewnętrznych występujących u osób dorosłych oraz ich powikłań zna rodzaje materiałów biologicznych wykorzystywanych w diagnostyce laboratoryjnej oraz zasady pobierania materiału do badań zna konsekwencje niewłaściwego odżywiania, w tym długotrwałego głodowania, przyjmowania zbyt obfitych posiłków oraz stosowania niezbilansowanej diety; E.W38 E.W1 E.W7 E.W.37 B.W19 EU01 EU02 EK01 EK02 EK03 EK04 EK05 UMIEJĘTNOŚCI (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) planuje postępowanie diagnostyczne, terapeutyczne i profilaktyczne; interpretuje badania laboratoryjne i identyfikuje przyczyny odchyleń; KOMPETENCJE SPOŁECZNE (ZGODNIE Z OGÓLNYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) dostrzega oznaki zachowań antyzdrowotnych i autodestrukcyjnych i właściwie na nie reaguje; udziela porady w kwestii przestrzegania zaleceń terapeutycznych i prozdrowotnego trybu życia;. komunikuje się ze współpracownikami zespołu, udzielając konstruktywnej informacji zwrotnej i wsparcia;. wykazuje odpowiedzialność za podnoszenie swoich kwalifikacji i przekazywanie wiedzy innym; rozpoznaje własne ograniczenia, dokonuje samooceny deficytów i potrzeb edukacyjnych, planuje własną aktywność edukacyjną; E.U16 E.U24 D.U2 D.U8 D.U. 11 D.U.15 D.U.16,

16 Data opracowania sylabusa: () Data opracowania sylabusa: (ZBKM) Osoba przygotowująca sylabus: dr n. biol. Marcin Hołysz Osoba przygotowująca sylabus: dr hab. n. med. Dorota Formanowicz

17 15. Szczegółowa organizacja zajęć: KATEDRA I ZAKŁAD BIOCHEMII I BIOLOGII MOLEKULARNEJ () WYKŁADY Dzień tygodnia Daty w których odbywają się wykłady Godzina Sala środa :00 9:30 Sala Różyckiego, Collegium Anatomicum środa :00 9:30 Sala Różyckiego, Collegium Anatomicum środa :00 9:30 Sala Różyckiego, Collegium Anatomicum środa :00 9:30 Sala Różyckiego, Collegium Anatomicum środa :00 9:30 Sala Różyckiego, Collegium Anatomicum SEMINARIA Grupa Dni tygodnia Daty Godziny w których odbywają się zajęcia seminaryjne Nr Sali Jednostka przeprowadzająca zajęcia :00-9:30 28 GRUPA :00-9: :00-9: :00-9: :00-9:30 28 GRUPA :00-9: :00-9: :00-9: :00-9:30 29 GRUPA :00-9: :00-9: :00-9: :00-9:30 29 GRUPA :00-9: :00-9: :00-9: :30-13:00 28 GRUPA :30-13: :30-13: :30-13: :30-13:00 29 GRUPA :30-13: :30-13: :30-13: :30-13:00 28 GRUPA :30-13: :30-13: :30-13: :30-13:00 29 GRUPA :30-13: :30-13: :30-13: :00-9:30 28 GRUPA :00-9: :00-9: :00-9:30 28

18 GRUPA 10 GRUPA 11 GRUPA :00-9: :00-9: :00-9: :00-9: :30-13: :30-13: :30-13: :30-13: :30-13: :30-13: :30-13: :30-13:00 29 ĆWICZENIA Grupa Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3 Grupa 4 Grupa 5 Podgrupy Dni tygodnia Daty Godziny w których odbywają się ćwiczenia Nazwa, nr sali Jednostka przeprowadzająca zajęcia A i B :30-11:00 28 A i B :30-11:00 28 A i B :30-11:00 28 A i B :30-11:00 28 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :30-11:00 28 A i B :30-11:00 28 A i B :30-11:00 28 A i B :30-11:00 28 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :30-11:00 29 A i B :30-11:00 29 A i B :30-11:00 29 A i B :30-11:00 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :30-11:00 29 A i B :30-11:00 29 A i B :30-11:00 29 A i B :30-11:00 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-14:30 28 A i B :00-14:30 28 A i B :00-14:30 28 A i B :00-14:30 28 A i B :30-14:30 28, 29

19 Grupa 6 Grupa 7 Grupa 8 Grupa 9 Grupa 10 Grupa 11 Grupa 12 A i B :30-13:45 32,33 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :00-14:30 29 A i B :00-14:30 29 A i B :00-14:30 29 A i B :00-14:30 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :00-14:30 28 A i B :00-14:30 28 A i B :00-14:30 28 A i B :00-14:30 28 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :00-14:30 29 A i B :00-14:30 29 A i B :00-14:30 29 A i B :00-14:30 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :30-11:00 28 A i B :30-11:00 28 A i B :30-11:00 28 A i B :30-11:00 28 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :30-11:00 29 A i B :30-11:00 29 A i B :30-11:00 29 A i B :30-11:00 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-10:15 32,33 A i B :00-11:00 28, 29 A i B :00-14:30 28 A i B :00-14:30 28 A i B :00-14:30 28 A i B :00-14:30 28 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :00-14:30 29 A i B :00-14:30 29 A i B :00-14:30 29 A i B :00-14:30 29

20 A i B :30-13:45 32,33 A i B :30-14:30 28, 29 A i B :30-13:45 32,33 A i B :30-14:30 28, 29, Wydział Lekarski II (ZBKM WYKŁADY Dzień tygodnia Daty w których odbywają się Godzina Sala wykłady środa :00 9:30 Sala Różyckiego, Collegium Anatomicum SEMINARIA Grupa Dni tygodnia Daty Godziny w których odbywają się Nr Sali Jednostka przeprowadzająca zajęcia zajęcia seminaryjne GRUPA 1 GRUPA 2 GRUPA 3 GRUPA 4 GRUPA 5 GRUPA 6 GRUPA

21 GRUPA 8 GRUPA 9 GRUPA 10 GRUPA 11 GRUPA ĆWICZENIA Grupa Podgrupy Grupa 1 Grupa 2 Grupa 3 Dni tygodnia Daty Godziny w których odbywają się ćwiczenia Nazwa, nr sali Jednostka przeprowadzająca zajęcia

22 Grupa Grupa 5 Grupa 6 Grupa 7 Grupa 8 Grupa

23 Grupa 10 Grupa 11 Grupa Podpis osób odpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu (modułu) lub koordynatora 17. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów koordynowanych)