Wypalenie zawodowe. Opracowanie:

Transkrypt

1 Wypalenie zawodowe Opracowanie: Wioletta Żmiejko 2006

2 Definicja wypalenia zawodowego (wg Herberta J. Freudenbergera, 1974r.) Stan wyczerpania jed- nostki spowodowany nadmiernymi zadaniami stawianymi jej przez fizyczne lub społeczne środowisko pracy. 2

3 Definicja wypalenia zawodowego (wg. Christiny Malasch) Zespół wyczerpania emocjo- nalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób. 3

4 Wyczerpanie emocjonalne zniechęcenie do pracy zmniejszające się zainteresowanie sprawami za- wodowymi obniżenie aktywności utrzymujące się napięcie psychofizyczne drażliwość obniżony nastrój 4

5 Depersonalizacja sformalizowanie kontaktów uprzedmiotowienie relacji interpersonalnych pojawienie się zdystanso- wania, obojętności na sprawy innych osób obwinianie innych za niepowodzenia w pracy 5

6 Obniżone poczucie dokonań osobistych widzenie swoich zawodowych dokonań w negatyw- nym świetle poczucie braku kompetencji utrata wiary we własne możliwości znaczne obniżenie zdol- ności adaptacyjnych zachowania agresywne lub ucieczkowe 6

7 Symptomy wypalenia zawodowego Fizyczne Behawioralne Społeczne Psychiczne Duchowe 7

8 Symptomy fizyczne Ciągłe zmęczenie i utrzymujące się napięcie Brak energii Trudności ze snem i zasypianiem Zła kondycja fizyczna Utrzymywanie niewłaściwych nawyków żywieniowych, zmiany wagi ciała Częste zaburzenia trawienia Bóle pleców Dolegliwości związane z naczyniami wieńcowymi 8

9 Symptomy behawioralne Trudności w relaksowaniu się Czytanie głównie pism i książek zawodowych Częste spoglądanie na zegarek Mniej czasu spędzanego na przyjemnych rozmowach z rodziną lub przyjaciółmi Rezygnacja z własnej inicjatywy na korzyść trzymania się przepisów Wypowiadanie niewłaściwych nieuzasadnionych sądów Niegrzeczne i sarkastyczne reakcje Wzrastająca agresja i cynizm 9

10 Symptomy społeczne Mniejsze znaczenie związków z innymi osobami Trudności w obcowaniu z ludźmi Zwiększona ilość skarg na temat pracy Wzrost drażliwości Wycofywanie się z kontaktów w domu i pracy Stopniowy wzrost odosobnienia Niechęć do dzielenia się uczu- ciami ze współpracownikami, przyjaciółmi, kolegami Mniejsze poczucie humoru 10

11 Symptomy psychiczne Poczucie przeciążenia informacjami i szczegółami Unikanie zadań wymagających myślenia Trudności z koncentracją lub nieumiejętność koncentracji Coraz mniej skuteczne radzenie sobie z problemami w pracy Ustalanie nierealnych celów 11

12 Zmuszanie się do codziennej pracy Skłonność do stereo- typowego myślenia o ludziach Poczucie wyalienowania Pogłębiające się uczucie nudy Wrażenie ciągłego zaspokajania cudzych potrzeb, bez uwzględnienia własnych 12

13 Wzrastający poziom nieuzewnętrznio- nego gniewu i frustracji Coraz większa podejrzliwość, nieufność, niechęć Przytłaczająca depresja, pesymizm i poczucie przegranej Poczucie bezradności i beznadziei Zmiany nastroju 13

14 Symptomy duchowe Poważne wątpliwości wobec dotychczasowego systemu wartości i własnych przekonań Poczucie bycia oszukanym Kwestionowanie swoich zobo- wiązań wobec społeczeństwa, rodziny, pracy Impulsywne, poważne zmiany stylu życia 14

15 Doświadczanie uczucia pust- ki, lęku, rozczarowania Szukanie łatwych lub ma- gicznych rozwiązań Zaprzeczanie, że problem istnieje lub obwinianie o niego innych Odrzucanie zaoferowanej pomocy Czasem: próby samobójcze 15

16 Etapy wypalania się Miesiąc miodowy okres zauroczenia pracą i pełnej satysfakcji z osiągnięć zawodowych; dominują w nim energia, optymizm i entuzjazm. Przebudzenie czas, w którym czło- wiek zauważa, że idealistyczna ocena pracy jest nierealistyczna, zaczyna pracować coraz więcej i desperacko stara się, by ten idealistyczny obraz nie uległ zburzeniu. 16

17 Szorstkość realizacja zadań zawodowych wymaga w tym okresie coraz więcej wysiłku, pojawiają się kłopoty w kontaktach społecznych zarówno z kolegami w pracy, jak i z klientami. Wypalenie pełnoobjawowe rozwija się pełne wyczerpanie fizyczne i psychiczne, pojawiają się stany depresyjne, poczucie pustki i samotność, chęć wyzwolenia się, ucieczki z pracy. Odradzanie się to okres leczenia ran powstałych w wyniku wypalenia zawodowego 17

18 Źródła wypalenia Czynniki indywidualne Czynniki interpersonalne: w w kontaktach z przełożonymi i współpracownikami w w kontaktach pomocowych Czynniki organizacyjne 18

19 Czynniki indywidualne Niska samoocena Niepewność Defensywność Zależność bierność 19

20 Poczucie kontroli zewnętrznej Nieracjonalne przekonanie o roli zawodowej Niskie poczucie skuteczności zaradczej Specyficzny typ kontroli polegający na unikaniu sytuacji trudnych Wysoka reaktywność i silna motywacja do pracy 20

21 Czynniki interpersonalne w kontaktach pomocowych Dzielenie się swoimi zasobami w celu poprawienia trudnej sytuacji drugiej osoby 21

22 Ciągły kontakt z osobami w trudnej sytuacji życiowej 22

23 Koncentracja na tragicznych przeżyciach innych ludzi 23

24 Stykanie się z niezawinionym cierpie- niem i przejawami okrucieństwa Konflikt pomiędzy zaangażowaniem emocjonalnym w sprawy innych osób, a zdystansowaniem się do nich w celu ochrony zasobów własnych 24

25 Czynniki interpersonalne w kontaktach z przełożonymi i współpracownikami Konflikty interpersonalne Rywalizacja Brak wzajemnego zaufania Zaburzona komunikacja 25

26 Przemoc psychiczna Mobbing Zamierzone lub niezamierzone przyczynianie się pracodawcy do obniżenia poczucia własnej wartości i samoskuteczności pracowników (kwestionowanie kompetencji, czy blokowanie aktywności twórczej swych podwładnych) 26

27 Czynniki organizacyjne Niedociążenie lub przeciążenie roli Brak możliwości wyrażania opinii w sprawach istot- nych dla organizacji Pomijanie w przeka- zywaniu ważnych informacji 27

28 Nieprawidłowy przepływ informacji pomiędzy działami Zbyt wysoki poziom wymagań do możliwości realizacyjnych zadania Nieprawidłowy zakres obowiązków Sprzeczność pomiędzy celami instytucji, a normami i wartościami uznawanymi przez pracownika 28

29 Sposoby radzenia sobie z wypaleniem zawodowym 1. Ustalaj realistyczne cele 2. Traktuj sprawy mniej osobiście 3. Dbaj o siebie samego jak o sprawę swoją 4. W sposób świadomy gospodaruj swoim czasem 5. Podkreślaj pozytywne strony 29

30 6. Poznaj siebie 7. Odpoczywaj 8. Relaksuj się 9. Dekompresuj (redukcja napięcia wewnętrznego w sposób kontrolowany) 10. Nie bój się korzystać z pomocy specjalistycznej 30

31 Ustalaj realistyczne cele Zapisz cel Ustal kolejne kroki jego realizacji Określ termin realizacji Określ osoby, mogące być pomocne w reali- zacji celu 31

32 Traktuj sprawy mniej osobiście Nie angażuj się zanadto w sprawy, które nie dotyczą cię osobiście Czasami spróbuj zdystansować się do otaczających spraw Nie musisz wszystkich zadań realizować w pojedynkę Nie zawsze jesteś niezastąpiony 32

33 Dbaj o siebie samego jak o sprawę swoją Wzmacniaj swoje ciało i umysł Myśląc o realizacji zadania pamiętaj zarówno o swoich możliwościach, jak i ogra- niczeniach Ustalaj realistyczne terminy wykonania zadania Dawaj sobie czas, tak jak dajesz go innym 33

34 W sposób świadomy gospodaruj swoim czasem Ustal hierarchię ważności poszczególnych zadań Stwórz środowisko sprzyjające pracy Przy realizacji zadań zminimalizuj zakłócenia Ustalaj takie spotkania, których czas możesz kontrolować Korzystaj z urządzeń technicznych Ustalaj tempo pracy w oparciu o swój zegar biologiczny 34

35 Podkreślaj pozytywne strony Nawet w chwilach niepowodzeń, czy trud- ności pamiętaj o swoich mocnych stronach Zauważaj korzyści płynące z realizacji zadania Buduj motywację do pracy w oparciu o swoje umiejętności i kompetencje Naucz się zauważać własne osiągnięcia i sukcesy Przyjmuj pochwały za wykonaną pracę 35

36 Poznaj siebie Bądź świadom własnych kompetencji Bądź świadom własnych ograniczeń Mniej wiedzę o tym na jakie sytuacje reagujesz wzmożonym nie- pokojem Mniej wiedzę o tym co poprawia Twoje samopoczucie 36

37 Odpoczywaj Znajdź odpowiednią dla siebie formę spędzania wolnego czasu Wygospodaruj miejsce na spędzenie czasu wolnego Dbaj o relacje interpersonalne Dokładnie zaplanuj czas odpoczynku Rób sobie krótkie przerwy w pracy wykorzystując różne formy odpoczynku 37

38 Relaksuj się Wykonuj krótkie ćwi- czenia oddechowe Korzystaj z różnych technik relaksacyj- nych Rób gimnastykę relaksacyjną, izometryczną, stretching Słuchaj muzyki relaksacyjnej 38

39 Dekompresuj się Znajdź czas na wyciszenie się Daj sobie czas na odzyskanie formy 39

40 Zaplanowane czynności wykonuj kolejno, a między nimi rób krótką przerwę Stosuj różne techniki rozluźniające Sprawiaj sobie różne przyjemności 40

41 Nie bój się korzystać z pomocy specjalistycznej Systematycznie kontroluj stan swojego zdrowia robiąc badania kontrolne Korzystaj z pomocy psychologa Korzystaj z pomocy psychiatry Wyjedź na obóz kondycyjny, warsztaty z profilaktyki antystresowej lub do sanatorium 41

42 Wypalenie zawodowe