ANALIZA SYTUACJI GOSPODARCZEJ POLSKI W OKRESIE I-VI 2014 R.

Transkrypt

1 MINISTERSTWO GOSPODARKI ANALIZA SYTUACJI GOSPODARCZEJ POLSKI W OKRESIE I-VI 2014 R. DEPARTAMENT STRATEGII I ANALIZ Warszawa, sierpień 2014 r.

2 Misją Ministerstwa Gospodarki jest stworzenie najlepszych w Europie warunków prowadzenia działalności gospodarczej

3 Spis treści Synteza... 5 Przyspieszenie tempa wzrostu... 7 Przemysł... 9 Budownictwo Rolnictwo Obroty w handlu wewnętrznym Inflacja Rynek pracy Wynagrodzenia i świadczenia socjalne Finanse publiczne Polityka monetarna i kurs walutowy Wzrost eksportu Poprawa bilansu płatniczego

4 4

5 Synteza W poszczególnych kwartałach 2013 roku obserwowany był stopniowy wzrost aktywności w kraju. Po 0,4-proc. wzroście w I kwartale, 0,8-proc. w II oraz 2,0-proc. w III, w IV kw r. PKB wzrósł realnie o 2,7% w skali roku, co było najlepszym wynikiem od I kw r. Wg GUS wartość produktu krajowego brutto w 2013 r. wzrosła realnie o 1,6% r/r. Tzw. szybki szacunek GUS wskazuje, Ŝe w drugim kwartale 2014 r. odnotowano wzrost PKB o 3,2%, co w całym półroczu pozwoliło uzyskać wzrost o 3,3%. W okresie styczeń-czerwiec 2014 r. wzrost produkcji przemysłowej wyniósł 4,3%. W czerwcu 2014 r. wzrost wyniósł 1,7% r/r. W przetwórstwie przemysłowym w pierwszym półroczu 2014 r. wzrost był wyŝszy niŝ w całym sektorze i wyniósł 6,0% w skali roku. Produkcja budowlano-montaŝowa w tym samym okresie wzrosła o 9,8% r/r wobec głębokiego spadku odnotowanego w roku poprzednim. W pierwszym półroczu 2014 roku ceny towarów i usług konsumpcyjnych rosły nadal w niewielkim tempie (0,4%), a ceny produkcji sprzedanej przemysłu oraz produkcji budowlano-montaŝowej były niŝsze niŝ przed rokiem. Ceny produkcji sprzedanej przemysłu spadły o 1,2%, a ceny produkcji budowlano-montaŝowej były niŝsze o 1,5%. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w okresie I-VI 2014 r. wzrosło o 0,4% do poziomu tys. osób. W przetwórstwie przemysłowym, które ma największy udział w zatrudnieniu, liczba zatrudnionych wyniosła tys. osób i wzrosła o 1,6%. Stopa bezrobocia w czerwcu 2014 r. ukształtowała się na poziomie 12,0%, tj. o 1,2 pkt. proc. niŝszym niŝ rok wcześniej. W pierwszym półroczu 2014 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w skali roku wzrosło nominalnie o 4,1% i wyniosło zł. Zwiększenie wynagrodzeń nastąpiło we wszystkich sekcjach. W okresie pierwszych sześciu miesięcy 2014 r. sprzedaŝ detaliczna wzrosła o 5,3% w stosunku do poprzedniego roku. Według wstępnych danych GUS w pierwszym półroczu 2014 r. eksport wzrósł o 5,4%, osiągając wartość 80,0 mld euro. W tym samym okresie import wzrósł o 4,5% do poziomu 80,2 mld euro. W rezultacie, saldo handlowe wyniosło -0,2 mld euro wobec -0,8 mld euro w pierwszym półroczu 2013 r. Największy udział w polskim eksporcie posiadały Niemcy (25,9%), Wlk. Brytania (6,2%) oraz Republika Czeska (6,1%), a po stronie importu Niemcy (21,6%), Rosja (11,5%) oraz Chiny (9,7%). W pierwszym półroczu 2014 r. miała miejsce poprawa salda na rachunku obrotów bieŝących (-92 mln euro wobec -1,8 mld euro rok wcześniej). W okresie styczeń-czerwiec 2014 r. w ujęciu nominalnym dochody budŝetu państwa wyniosły 136,3 mld zł, wydatki zaś kształtowały się na poziomie 161,6 mld zł. Deficyt budŝetowy wyniósł 25,4 mld zł i stanowił 53,4% kwoty załoŝonej w budŝecie na rok

6 W pierwszej połowie 2014 r. RPP pozostawiła stopy procentowe bez zmian. W ocenie RPP, w najbliŝszych kwartałach prawdopodobna jest kontynuacja stopniowej poprawy koniunktury przy ograniczonej presji inflacyjnej. ObniŜka stóp procentowych z pierwszej połowy 2013 r. i utrzymywanie ich na niezmienionym poziomie w kolejnych kwartałach ma stymulować wzrost gospodarczy i sprowadzić wskaźnik inflacji do poziomu celu inflacyjnego oraz stabilizować rynki finansowe. W okresie styczeń-czerwiec 2014 r. złoty średnio umocnił się zarówno w stosunku do dolara, jak i do euro. Średni kurs euro wyniósł 4,1757 zł i w skali roku spadł o 0,06%. Kurs dolara w tym samym okresie wyniósł 3,0461 zł i spadł o 4,27% r/r. 6

7 Przyspieszenie tempa wzrostu W 2013 r. tempo wzrostu PKB polskiej gospodarki spowolniło i było realnie wyŝsze niŝ w 2012 r. o 1,6%. Motorem wzrostu gospodarczego był popyt zagraniczny, którego wkład we wzrost PKB wyniósł ok. 1,6 pkt. proc. Tabela 1 Stopa wzrostu PKB w latach R/R 3,9 4,5 2,0 1,6 I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI R/R 2,7 3,7 4,2 4,7 4,5 4,3 4,4 4,9 3,7 2,5 1,4 0,7 0,4 0,8 2,0 2,7 3,3* 3,2** *szacunek wstępny GUS. ** szybki szacunek GUS. Źródło: GUS. Wykres 1. Dekompozycja wzrostu PKB w latach * * I kw szacunek wstępny GUS, II kw szybki szacunek GUS. Źródło: Obliczenia DSA MG na podstawie danych GUS. Wg szybkiego szacunku GUS, w drugim kwartale 2014 r. odnotowano wzrost PKB o 3,2%, co w całym półroczu pozwoliło uzyskać wzrost o 3,3%. Rolę stymulatora wzrostu gospodarczego Polski w I połowie 2014 r., przejął ponownie popyt krajowy. Wg. obliczeń DSA MG, przyczyniły się do tego wzrost konsumpcji o 2,5%, przy wzroście udziału w PKB, oraz dynamiczne oŝywienie inwestycji (wzrost o 7,1%). Sytuacja ta moŝe świadczyć o ograniczeniu obaw o przyszłą kondycję przedsiębiorstw i rozpoczęciu realizacji planów inwestycyjnych. Poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstw moŝna upatrywać równieŝ w odbudowie zapasów. Popyt zewnętrzny jest nadal stymulatorem wzrostu, choć jego wkład zdecydowanie zmalał. Dynamiczny wzrost importu, przy jednocześnie utrzymującym się wzroście eksportu sprawił, Ŝe kontrybucja eksportu netto we wzrost PKB w I półroczu 2014 r., wg obliczeń DSA MG, wyniosła 0,3 pp. 7

8 Tabela 2 Dynamika wartości dodanej brutto wg sekcji w latach I-VI 2014* Przemysł 110,9 103,5 109,9 110,0 106,0 101,2 107,3 108,2 102,0 103,0 103,9 Budownictwo 101,1 106,6 112,5 109,4 105,8 111,6 106,4 111,8 96,8 91,0 107,3 Usługi rynkowe 104,2 103,7 105,3 106,7 106,1 99,7 103,1 102,7 103,9 102,3 103,3 * Obliczenia DSA MG na podstawie szacunków GUS Źródło: GUS. Wg obliczeń DSA MG w I połowie 2014 roku wartość dodana brutto w gospodarce wzrosła o 3,0%, głównie za sprawą stabilnego wzrostu w sektorze usług. Wartość dodana w przemyśle wzrosła o 3,9% r/r. Sektor budowlany po słabszym okresie ostatnich dwóch lat stopniowo się rozwija, a wartość dodana w I połowie 2014 r. wzrosła o 7,3%, co naleŝy wiązać z ponownym oŝywieniem na rynku nieruchomości. Wykres 2. Dynamika wartości dodanej brutto wg sektorów gospodarki w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100) Źródło: Obliczenia DSA MG na podstawie danych GUS. Oczekujemy, Ŝe w 2014 r. tempo wzrostu gospodarczego przyspieszy w stosunku do odnotowanego w roku 2013 i osiągnie poziom ok. 3,3%. Rolę motoru wzrostu gospodarczego w kraju przejmie popyt wewnętrzny, w wyniku wzmoŝonej aktywności gospodarczej w kraju. 8

9 Przemysł W 2013 roku według danych GUS produkcja sprzedana przemysłu w pełnej zbiorowości podmiotów wzrosła o 2,1%, a w przedsiębiorstwach zatrudniających powyŝej 9 osób o 2,2% względem roku poprzedzającego. W I półroczu 2014 r., wobec analogicznego okresu roku poprzedzającego, zanotowano 4,3-proc. wzrost produkcji sprzedanej przemysłu. W II kwartale 2014 r. odnotowano 3,7-proc. wzrost, co było wynikiem słabszym niŝ w I kwartale (4,9% wzrostu). Był to jednak piąty kwartał z rzędu, kiedy - w skali roku - produkcja w sektorze rosła. W przetwórstwie przemysłowym wzrost wyniósł 6,0% (r/r). Wykres 3. Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100) I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Biuletyny statystyczne GUS z lat Wśród głównych grup przemysłowych wzrost produkcji sprzedanej zanotowały podmioty wytwarzające dobra zaopatrzeniowe (o 8,2%), inwestycyjne (o 8,1%), konsumpcyjne trwałe (o 4,6%) oraz nietrwałe (o 2,9% r/r). Produkcja wyrobów związanych z energią spadła o 3,9% r/r. W I półroczu 2014 r. wzrost produkcji sprzedanej, w porównaniu do roku ubiegłego, odnotowano w 28 spośród 34 działów przemysłu. Największe przyspieszenie nastąpiło w działach obejmujących produkcję pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (o 15,2%), produkcję mebli (o 15,2%), a takŝe wyrobów z drewna, korka oraz słomy i wikliny (o 11,1%). Spadek produkcji sprzedanej wystąpił natomiast m.in. w działach zajmujących się produkcją chemikaliów i wyrobów chemicznych (o 1,9%) oraz pozostałego sprzętu transportowego (o 0,3% r/r). Wydajność pracy w przemyśle, mierzona produkcją na 1 zatrudnionego, w analizowanym okresie była wyŝsza o 3,5% r/r, przy wyŝszym o 0,8% przeciętnym zatrudnieniu i wzroście przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto o 4,0%. Oczekuje się, Ŝe w całym 2014 roku produkcja sprzedana przemysłu wzrośnie o ok. 4,5%. 9

10 Budownictwo W 2013 r., wg danych GUS, produkcja budowlano-montaŝowa w pełnej zbiorowości zmniejszyła się o 11,1% r/r. W przedsiębiorstwach zatrudniających powyŝej 9 osób spadek wyniósł 12,0%. W I półroczu 2014 r. produkcja budowlano-montaŝowa wzrosła o 9,8% r/r, świadcząc o poprawie sytuacji w sektorze, którego słaba kondycja utrzymywała się od połowy 2012 r. w analogicznym okresie 2013 r. zanotowano 21,5-proc. spadek. Wykres 4. Dynamika produkcji budowlano-montaŝowej w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100) I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS z lat Wzrost sprzedaŝy produkcji budowlano-montaŝowej w analizowanym okresie wystąpił w przedsiębiorstwach zajmujących się budową obiektów inŝynierii lądowej i wodnej (o 17,0%) oraz prowadzących specjalistyczne roboty budowlane (o 16,2%). Nieznaczny spadek (o 0,1% r/r) odnotowano wśród przedsiębiorstw zajmujących się budową budynków. W I półroczu 2014 r. do uŝytku oddano 66,3 tys. mieszkań 1, tj. o 2,4% mniej niŝ w roku poprzedzającym. Podczas gdy w budownictwie indywidualnym zaobserwowano spadek ilości oddanych do uŝytku mieszkań o 5,7%, to w przypadku mieszkań przeznaczonych na sprzedaŝ lub wynajem odnotowano wzrost w skali roku o 2,0%. Znacznie polepszyły się dane dotyczące wolumenu mieszkań, których budowę rozpoczęto (wzrost o 22,5%). Wzrosła takŝe liczba udzielonych pozwoleń na budowę mieszkań (o 12,8% r/r). Stopniowa poprawa sytuacji na rynku nieruchomości, przy niskiej bazie z roku 2013, spowoduje, Ŝe w 2014 roku produkcja budowlano-montaŝowa wzrośnie o ok. 7,0%. 1 Dane wstępne GUS. 10

11 Rolnictwo... W 2013 r. globalna produkcja rolnicza zwiększyła się o 5,1% w porównaniu z rokiem 2012, do czego przyczynił wzrost produkcji roślinnej o 4,3%, przy jeszcze szybszym wzroście produkcji zwierzęcej 6,0%. Tabela 3. Dynamika produkcji rolniczej w latach (w cenach stałych) Ogółem 98,8 105,9 103,2 102,4 97,3 102,2 99,1 105,1 Produkcja roślinna 94,8 108,9 108,3 103,0 90,6 105,9 99,4 104,3 Produkcja zwierzęca 102,6 102,9 97,1 101,7 105,0 97,9 98,6 106,0 Źródło: GUS. W okresie lipiec czerwiec 2014 r., przy wzroście zakupów pszenicy o 12,2% i wzroście zakupów Ŝyta o 23,9%, skup zbóŝ podstawowych z mieszankami zboŝowymi bez ziarna siewnego był o 7,9% wyŝszy niŝ w analogicznym okresie poprzedniego roku i wyniósł tys. ton. W czerwcu 2014 r. skupiono o 6,2% mniej zbóŝ niŝ w czerwcu 2013 r. Skup Ŝyta w tym okresie zwiększył się o 23,7%, podczas gdy w przypadku pszenicy spadek wyniósł 2,2%. W stosunku do czerwca 2013 roku, cena pszenicy w skupie spadła o 16,4% r/r, a w obrocie targowiskowym spadek wyniósł 13,3%. W przypadku cen Ŝyta, zarówno w skupie jak i w obrocie targowiskowym, równieŝ odnotowano spadki: odpowiednio o 9,7% oraz o 11,7%. Średnie ceny ziemniaków w obrocie targowiskowym w czerwcu 2014 r. wzrosły w skali roku o 20,5%. W okresie styczeń-czerwiec 2014 roku ceny pszenicy i Ŝyta były niŝsze w porównaniu z analogicznym okresem 2013 roku. Przeciętna cena skupu pszenicy wyniosła 76,13 zł/dt i była niŝsza o 22,2% r/r, podczas gdy cena Ŝyta osiągnęła wartość 58,27 zł/dt i była o 20,7% niŝsza w skali roku. Wg wstępnych szacunków, w pierwszym półroczu 2014 r. skup Ŝywca rzeźnego ogółem wyniósł tys. ton i był wyŝszy o 11% w ujęciu rocznym. Skup Ŝywca wieprzowego był wyŝszy o 9%, natomiast wołowego wyŝszy o 0,9% w skali roku. W okresie styczeń-czerwiec 2014 roku ceny Ŝywca wieprzowego były niŝsze zarówno w skupie (o 5,9%) jak i na targowiskach (o 5,4%). W analizowanym okresie odnotowano równieŝ spadek cen Ŝywca wołowego w skupie (o 4,7% r/r) oraz na targowiskach (o 1,4%). Ceny w skupie Ŝywca drobiowego były niŝsze o 3,0% niŝ w I półroczu 2013 roku. Ceny mleka w skupie wzrosły w tym okresie o 16,2% w ujęciu rocznym. Wg wstępnego szacunku produkcji głównych upraw rolnych i ogrodniczych w 2014 r. zbiory zbóŝ podstawowych z mieszankami zboŝowymi wyniosą 25,7-26,8 mln t, tj. od 6% do 10% więcej od zbiorów ubiegłorocznych. Zbiory rzepaku i rzepiku ocenia się na ok. 2,6-2,7 mln t, tj. o 3% mniej od zbiorów ubiegłorocznych. Produkcję warzyw gruntowych ocenia się na 4,2 mln t, tj. o ponad 5% więcej od zbiorów ubiegłorocznych, natomiast zbiory owoców z drzew wyniosą ponad 3,6 mln t, tj. o 2% więcej od bardzo wysokich zbiorów ubiegłorocznych, a z krzewów owocowych szacuje się na niespełna 0,6 mln t, tj. o blisko 8% mniej od zbiorów ubiegłorocznych. 11

12 Obroty w handlu wewnętrznym... W 2013 roku wolumen sprzedaŝy detalicznej w pełnej zbiorowości podmiotów realnie przekroczył poziom sprzed roku o 1,6%. W przedsiębiorstwach zatrudniających powyŝej 9 osób sytuacja kształtowała się korzystniej i wzrost sprzedaŝy wyniósł 2,5% 2. Postępująca na przestrzeni całego 2013 roku poprawa nastrojów konsumenckich, u źródeł której naleŝy dopatrywać się m.in. lepszej od wstępnie oczekiwanej kondycji rynku pracy, znalazła swoje odzwierciedlenie we wzroście sprzedaŝy detalicznej równieŝ w pierwszych sześciu miesiącach 2014 roku. SprzedaŜ detaliczna w okresie I-VI 2014 r. była wyŝsza o 5,3% w porównaniu z pierwszym półroczem 2013 roku. Wykres 5. Dynamika sprzedaŝy detalicznej w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100, ceny stałe) I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Biuletyny statystyczne GUS z lat WyŜsza niŝ przed rokiem sprzedaŝ wystąpiła w większości grup sprzedaŝy detalicznej, w tym w sprzedaŝy Ŝywności, napojów i wyrobów tytoniowych (o 3,3%) największej pod względem udziału. Wśród pozostałych przedsiębiorstw najbardziej znaczący wzrost sprzedaŝy dotyczył tych reprezentujących grupowania pojazdy samochodowe, motocykle, części (o 8,4%) oraz farmaceutyki, kosmetyki, sprzęt ortopedyczny (o 7,6%). Największy wzrost nastąpił w grupie włókno, odzieŝ, obuwie (o 20,9% r/r), choć udział tej grupy jest jednym z najniŝszych. Natomiast w grupie paliwa ciekłe i gazowe - drugiej w kolejności pod względem udziału - odnotowano 1,3-proc. spadek. W analizowanym okresie sprzedaŝ hurtowa w przedsiębiorstwach handlowych o liczbie pracujących powyŝej 9 osób była wyŝsza o 4,0% r/r, w tym sprzedaŝ przedsiębiorstw hurtowych wzrosła o 2,8%. 3 2 W cenach stałych. 3 W cenach bieŝących. 12

13 Inflacja Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych średniorocznie w 2013 r. ukształtował się na poziomie 0,9%. Tym samym, tempo wzrostu cen w porównaniu z rokiem 2012 było niŝsze (o 2,8 pkt. proc.), jednocześnie znacznie przewyŝszając zakładany w ustawie budŝetowej poziom 2,7%. W grudniu 2013 r. inflacja CPI wyniosła 0,7% r/r. W I półroczu 2014 roku wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych utrzymywał się na niskim poziomie (0,4%), nieco nawet pogłębiając spowolnienie wzrostu z II połowy ubiegłego roku. DuŜe wahania wskaźników cen w skali roku obserwowano w Ŝywności i napojach bezalkoholowych, zdrowiu i łączności, a do odwrócenia kierunku zmian wskaźnika doszło w edukacji za sprawą redukcji kosztów opłat za placówki edukacyjne wprowadzonej we wrześniu 2013 r. Na 0,4-proc. wzrost cen w I półroczu 2014 r. złoŝyły się przede wszystkim wyŝsze niŝ przed rokiem ceny napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (o 3,8%), rosnące koszty utrzymania mieszkania (o 1,8% r/r), a takŝe towarów i usług w zakresie rekreacji i kultury oraz restauracji i hoteli (po 1,5%). W czerwcu wzrost cen osiągnął poziom 0,3% r/r, przy czym największy wkład w ten wynik miały ceny związane z uŝytkowaniem mieszkania (+0,41 pkt. proc.) oraz ceny napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (+0,26 pkt. proc.). W przeciwnym kierunku najsilniej oddziaływały ceny odzieŝy i obuwia (-0,24 pkt. proc.) oraz Ŝywności i napojów bezalkoholowych (-0,21 pkt. proc.). Niskiemu wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce w czerwcu 2014 r. towarzyszyła relatywnie większa zmienność cen surowców energetycznych oraz spadek cen artykułów rolno-spoŝywczych. Ropa naftowa podroŝała o 8,7% za baryłkę 4, natomiast gaz ziemny taniał o 7,1% r/r. Wśród surowców rolno-spoŝywczych, najszybciej spadały ceny kukurydzy (o 31,8%), a najwolniej ceny pszenicy (o 2,2%). Taniały takŝe jęczmień i ryŝ. Ceny produkcji sprzedanej przemysłu w analizowanym okresie były średnio niŝsze o 1,2% niŝ w analogicznym okresie roku poprzedzającego. Spadek dynamiki cen w przemyśle był głównie wynikiem tendencji zniŝkowej cen surowców energetycznych na rynkach światowych, choć obserwowane jest jej wyhamowanie. Spadek cen w przetwórstwie przemysłowym wyniósł 1,1%. Ceny produkcji budowlano-montaŝowej obniŝyły się w analizowanym okresie o 1,5% r/r. Ocenia się, Ŝe spadek cen produkcji budowlanej był rezultatem słabej kondycji sektora, związanej z niskim popytem na nieruchomości, przy braku pozytywnych bodźców ze strony duŝych projektów infrastrukturalnych. Przewiduje się, Ŝe w 2014 r. wskaźnik inflacji osiągnie poziom 0,3%. 4 Cena baryłki ropy naftowej liczonej według APSP, tj. przeciętnej ceny waŝonej agregatu składającego się z typów ropy naftowej: Brent, Dubai oraz West Texas Intermediate. 13

14 Rynek pracy Sytuacja na rynku pracy w kolejnych kwartałach 2013 roku stopniowo poprawiała się. Według danych BAEL liczba osób pracujących w I kwartale 2014 roku była wyŝsza w porównaniu ze stanem w analogicznym okresie 2013 r. W I kwartale 2014 r. odnotowano wzrost wskaźnika zatrudnienia jak i spadek stopy bezrobocia (r/r). Tabela 4. Podstawowe wskaźniki BAEL w latach I kw II kw III kw IV kw I kw Współczynnik aktywności zawodowej (%) 55,5 55,9 56,2 56,1 56,1 Wskaźnik zatrudnienia (%) 49,3 50,0 50,7 50,6 50,2 Stopa bezrobocia (%) 11,3 10,4 9,8 9,8 10,6 Liczba osób pracujących (tys.) Liczba osób bezrobotnych (tys.) Liczba osób biernych zawodowo (tys.) Źródło: GUS. W okresie styczeń-czerwiec 2014 roku przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło tys. i było o 0,4% wyŝsze niŝ w analogicznym okresie 2013 roku. NajwyŜszy wzrost zatrudnienia wystąpił w działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (o 6,3%), natomiast ograniczenie zatrudnienia w największym stopniu odnotowano w budownictwie (spadek o 8,0% r/r). W przetwórstwie przemysłowym przeciętne zatrudnienie było o 1,6% wyŝsze w stosunku do I półrocza 2013 roku. Stopniowa poprawa koniunktury po dość długim okresie negatywnego wpływu, zaczyna pozytywnie oddziaływać na poziom zatrudnienia, na co wskazują równieŝ badania ankietowe NBP 5. Rosnąca dynamika zatrudnienia, czemu sprzyjać będzie równieŝ sezonowy charakter prac, przy niskiej presji płacowej, będzie wpływać na utrzymanie się szybszej dynamiki wydajności niŝ wynagrodzeń. Tabela 5. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (w tys.) I-VI 2013 I-VI /2013 Ogółem ,4 Przemysł ,8 Górnictwo i wydobywanie ,0 Przetwórstwo przemysłowe ,6 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę ,7 Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja ,9 Budownictwo ,0 Handel; naprawa pojazdów samochodowych ,0 Transport i gospodarka magazynowa ,6 Zakwaterowanie i gastronomia ,4 Informacja i komunikacja ,8 Obsługa rynku nieruchomości ,6 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna a ,3 Administrowanie i działalność wspierająca ,5 a Nie obejmuje działów: Badania naukowe i prace rozwojowe oraz Działalność weterynaryjna. Źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, GUS, Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w II kw r. oraz prognoz na III kw r., NBP, lipiec

15 Spośród działów przetwórstwa przemysłowego, w okresie styczeń-czerwiec 2014 roku, największe zmiany zatrudnienia w stosunku do analogicznego okresu poprzedzającego roku miały miejsce w: 1. produkcji mebli 105,6 2. produkcji wyrobów samochodowych, przyczep i naczep 105,2 3. produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 104,6 1. produkcji odzieŝy 94,6 2. produkcji wyrobów tytoniowych 97,8 3. produkcji metali 98,2 Wykres 6. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych i stopa bezrobocia rejestrowanego tys. osób liczba bezrobotnych stopa bezrobocia rejestrowanego % 22,0 20, ,0 16, ,0 12, ,0 Źródło: GUS I 2004 V IX I 2005 V IX I 2006 V IX I 2007 V IX I 2008 V IX I 2009 V IX I 2010 V IX I 2011 V IX I 2012 V IX I 2013 V IX I 2014 V 8,0 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na koniec czerwca 2014 r. wynosiła 1 912,6 tys. osób. W stosunku do sytuacji sprzed roku, liczba ta była niŝsza o 196,6 tys. osób (o 9,3%). Stopa bezrobocia w czerwcu 2014 wyniosła 12,0%. Stopa bezrobocia w końcu czerwca była o 1,2 pkt. proc. niŝsza w porównaniu z analogicznym okresem 2013 r. i jednocześnie najniŝsza od października 2011 r. NajniŜszą stopę bezrobocia odnotowano w województwie wielkopolskim (8,3%), zaś najwyŝszą (19,0%) - w warmińsko-mazurskim. Skala oŝywienia aktywności gospodarczej będzie mieć stosunkowo niewielkie przełoŝenie na poprawę sytuacji na rynku pracy, który z opóźnieniem reaguje na zmiany w gospodarce realnej. W rezultacie tego oczekuje się, w końcu roku 2014 stopa bezrobocia powinna być wyraźnie niŝsza niŝ w końcu 2013 roku i kształtować się na poziomie 12,3%. 15

16 Wynagrodzenia i świadczenia socjalne... Przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w okresie I-VI 2014 roku wyniosło zł i nominalnie było o 4,1% wyŝsze niŝ w analogicznym okresie roku Tabela 6. Przeciętne nominalne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw I-VI 2013 I-VI /2013 Ogółem ,1 Przemysł ,0 Górnictwo i wydobywanie ,0 Przetwórstwo przemysłowe ,0 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę ,0 Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja ,6 Budownictwo ,7 Handel; naprawa pojazdów samochodowych ,9 Transport i gospodarka magazynowa ,7 Zakwaterowanie i gastronomia ,6 Informacja i komunikacja ,2 Obsługa rynku nieruchomości ,5 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna a ,7 Administrowanie i działalność wspierająca ,8 a Nie obejmuje działów: Badania naukowe i prace rozwojowe oraz Działalność weterynaryjna. Źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, GUS, Siła nabywcza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w I półroczu 2014 roku była o 3,7% wyŝsza niŝ przed rokiem. Wzrost siły nabywczej przyspieszył w II kwartale wskutek słabszej niŝ przed rokiem dynamiki cen towarów i usług konsumpcyjnych. Wzrost płac odnotowano w większości sekcji. Spośród działów przetwórstwa przemysłowego największe dynamiki przeciętnych płac wystąpiły w produkcji: 1. poligrafii i reprodukcji zapisanych nośników informacji 108,9 2. wyrobów z metali 107,8 3. pozostałego sprzętu transportowego 107,7 W okresie styczeń-czerwiec 2014 roku odnotowano takŝe wzrost świadczeń społecznych w stosunku do analogicznego okresu 2013 roku. Przeciętne miesięczne emerytury i renty z pozarolniczego systemu ubezpieczeń społecznych wzrosły o 4,1% do poziomu zł (realnie o 3,4%). Przeciętna emerytura i renta rolników indywidualnych wzrosła w tym okresie do poziomu zł (wzrost w ujęciu rocznym nominalnie o 2,6%, realnie o 1,9%). 16

17 Finanse publiczne W okresie styczeń-grudzień 2013 roku w ujęciu nominalnym dochody budŝetu państwa 6 wyniosły 279,2 mld zł i były o 2,9% niŝsze w skali roku. Wydatki kształtowały się na poziomie 321,3 mld zł, tj. o 1,0% więcej w stosunku do wykonania wydatków budŝetowych w 2012 roku. W rezultacie tego deficyt budŝetowy wyniósł 42,2 mld zł wobec 30,4 mld zł w 2012 roku. W pierwszym półroczu 2014 r. dochody budŝetu państwa wyniosły 136,26 mld zł i były o prawie 2% wyŝsze od ubiegłorocznych. Wydatki kształtowały się na poziomie 161,62 mld zł, tj. o 1,3% więcej w stosunku do wykonania wydatków budŝetowych w analogicznym okresie 2013 roku. W rezultacie tego deficyt budŝetowy wyniósł 25,36 mld zł wobec 25,87 mld zł w okresie I-VI 2013 roku. Tabela 7. Realizacja ustawy budŝetowej w I-VI 2014 roku (w mld zł) Ustawa budŝetowa Wykonanie % na 2014 rok DOCHODY 277,8 136,3 49,1 Dochody podatkowe 248,0 124,5 50,2 Podatki pośrednie 179,0 92,4 51,6 CIT 23,3 11,7 50,3 PIT 43,7 19,6 44,9 Dochody niepodatkowe 28,1 11,4 40,4 Środki z UE i innych źródeł niepodlegające zwrotowi 1,7 0,4 26,3 WYDATKI 325,3 161,6 49,7 Obsługa długu krajowego 24,4 9,3 38,3 Obsługa długu zagranicznego 11,8 7,0 59,3 Dotacja dla funduszu emerytalno-rentowego 16,1 7,9 49,0 Dotacja dla FUS 30,4 20,8 68,5 Subwencje ogólne dla jednostek samorządu 51,2 29,9 58,5 terytorialnego SALDO -47,5-25,4 53,4 Finansowanie budŝetu środków UE -0,4 0,0 0,0 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU 47,9 25,4 52,9 KRAJOWE 25,3 28,5 112,5 Bony skarbowe Obligacje 32,2 32,3 100,2 Przychody z prywatyzacji 3,7 0,8 20,8 Prefinansowanie zadań z udziałem środków z UE 0,18 0,12 65,8 ZAGRANICZNE 22,5-3,2 - Źródło: Ministerstwo Finansów. Po stronie dochodów największe znaczenie miały większe o 11,8% niŝ przed rokiem wpływy z podatków pośrednich, stanowiące 67,8% całości dochodów zrealizowanych w tym okresie. Dochody z tytułu podatku VAT wyniosły w tym okresie 62,7 mld zł i w skali roku były nominalnie wyŝsze o ok. 15%. Po stronie wydatków, największy udział miały subwencje ogólne dla JST (18,5%). Koszty obsługi długu krajowego i zagranicznego zrealizowano odpowiednio w 38,3% i 59,3% w stosunku do załoŝeń w ustawie budŝetowej, a ich całkowity udział w wydatkach stanowił 10,1%. 6 Ustawa budŝetowa na rok 2013 została znowelizowana w październiku 2013 roku. W wyniku nowelizacji zwiększono planowany deficyt z 35,6 mld zł do 51,6 mld zł. Nowelizacja ustawy budŝetowej wynikała z wolniejszego od zakładanego tempa wpływu dochodów do budŝetu państwa w okresie styczeń-lipiec. W rezultacie, ograniczono równieŝ wydatki o ok. 7,7 mld zł. 17

18 Polityka monetarna i kurs walutowy W 2013 roku stopy procentowe zostały zmienione sześciokrotnie. W styczniu oraz lutym obniŝono je o 0,25 pkt. proc, o 0,5 pkt. proc. w marcu oraz ponownie o 0,25 pkt. proc. w maju, czerwcu i lipcu. W rezultacie, na koniec grudnia 2013 r. stopy procentowe ukształtowały się na poziomie: referencyjna 2,50%, lombardowa 4,00%, depozytowa 1,00%, a redyskonto weksli 2,75%. Wykres 7. Wartość stóp procentowych NBP w latach % Lombardowa Redyskontowa Referencyjna Depozytowa Dyskontowa Źródło: Narodowy Bank Polski W pierwszych sześciu miesiącach 2014 r. RPP pozostawiła stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Do takiej decyzji, Radę skłoniło obserwowane od początku roku oŝywienie gospodarcze. Zarówno produkcja przemysłowa jak i sprzedaŝ detaliczna wspierały ten trend. Zwiększona aktywność gospodarcza przekładała się na poprawę sytuacji na rynku pracy w tym okresie. Powolnemu wzrostowi zatrudnienia towarzyszy spadek stopy bezrobocia, która pozostaje jednak na podwyŝszonym poziomie. W okresie styczeń-czerwiec 2014 r. złoty średnio umocnił się zarówno w stosunku do dolara, jak i do euro. Średni kurs euro wyniósł 4,1757 zł i w skali roku spadł o 0,06%. Kurs dolara w tym samym okresie wyniósł 3,0461 zł i spadł o 4,27% r/r. Z kolei w czerwcu 2014 r. kursy obu walut osiągnęły średnio odpowiednio poziomy 4,1369 EUR/PLN oraz 3,0425 USD/PLN. W I półroczu 2014 r. wartość złotego - w ujęciu dziennym - pozostawała w wąskim paśmie wahań zarówno w stosunku do euro, jak i do dolara. JuŜ ostatnie miesiące 2013 roku przyniosły zaskakujące umocnienie złotego. W I półroczu 2014 r. kurs USD/PLN notował najniŝsze średniomiesięczne wartości od 2011 roku, jednak nie naleŝy spodziewać się utrzymania tej tendencji w najbliŝszym okresie m.in. w związku z planowanymi podwyŝkami stóp procentowych w USA, a takŝe osłabieniem EUR wobec USD. Nieznaczne umocnienie złotego wobec euro w pierwszym półroczu moŝna przypisać pogłębieniu ekspansywnej polityki EBC. ChociaŜ polska gospodarka notuje wyniki świadczące o trwałym oŝywieniu, w kolejnym kwartale nie naleŝy oczekiwać umocnienia złotego. Znacznie większy wpływ na kształtowanie się kursu ma sytuacja na rynku globalnym. Pomimo prognozowanego wzrostu w strefie euro oraz odbicia zaobserwowanego w USA w II kwartale 2014 r., napięcia geopolityczne w otoczeniu gospodarczym Polski związane z niestabilną sytuacją na Ukrainie oraz moŝliwymi reperkusjami sankcji nałoŝonych na Rosję są znaczącym źródłem ryzyka. Niemniej jednak, ocenia się, Ŝe w dłuŝszym okresie złoty w dalszym ciągu posiada potencjał aprecjacyjny. 18

19 Wykres 8. Złoty w relacji do euro i dolara (kursy nominalne) PLN 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 Źródło: Narodowy Bank Polski. 1 USD 1 EUR

20 Wzrost eksportu... Według wstępnych danych GUS, w pierwszym półroczu 2014 roku wartość eksportu liczonego według cen bieŝących wyniosła 80,0 mld euro i była o 5,4% wyŝsza w porównaniu z pierwszym półroczem 2013 roku. Wartość importu wyniosła 80,2 mld euro i była wyŝsza o 4,5% r/r. W rezultacie odnotowano ujemne saldo na poziomie 0,2 mld euro wobec deficytu w wysokości 0,8 mld EUR rok wcześniej. W pierwszych sześciu miesiącach 2014 r. rósł eksport na rynki rozwinięte wzrost o 7,2%. Znaczny spadek eksportu odnotowano natomiast w przypadku wywozu do państw Europy Środkowo- Wschodniej (o 12,5%). Odpowiadał za to głównie, w związku z sytuacją za wschodnią granicą, niŝszy eksport do Rosji i na Ukrainę (spadek odpowiednio o 10,7% i o 26,4% r/r). Jednocześnie, udział państw Europy Środkowej i Wschodniej w strukturze eksportu był niŝszy o 1,5 pkt. proc. w porównaniu z analogicznym okresem 2013 r. do poziomu 7,5%. Tabela 8. Struktura obrotów handlowych Polski w okresie I-VI 2014 r. Eksport Udział w strukturze (%) Zmiana (pkt. proc) Import Udział w strukturze (%) Zmiana (pkt. proc) Kraje rozwinięte 83,6 +1,4 65,1-1,2 w tym Unia Europejska 76,5 +1,3 58,4-0,1 Kraje rozwijające się 8,9 +0,1 21,7 +1,8 Kraje Europy Środkowej i Wschodniej 7,5-1,5 13,2-0,6 Źródło: dane wstępne GUS. Główni partnerzy handlowi Polski w okresie I-VI 2014 r. (zmiany w stosunku do analogicznego okresu roku 2013): Niemcy: Wzrost eksportu ( ) o 8,8%, wzrost importu o 4,7%, Udział w polskim eksporcie 25,9% (+0,8 pkt. proc.); w imporcie 21,6% (bez zmian) Wielka Brytania: Wzrost eksportu ( ) o 3,2%, wzrost importu o 7,0%, Udział w polskim eksporcie 6,2% (-0,2 pkt. proc.); w imporcie 2,6% (+0,1 pkt. proc.) Republika Czeska: Wzrost eksportu ( ) o 3,7%, spadek importu o 3,1%, Udział w polskim eksporcie 6,1% (-0,1 pkt. proc.); w imporcie 3,4% (-0,3 pkt. proc.) Rosja: Spadek eksportu ( ) o 10,7%, spadek importu o 2,5%, Udział w polskim eksporcie 4,4% (-0,8 pkt. proc.); w imporcie 11,5% (-0,8 pkt. proc.) Chiny: Wzrost importu ( ) o 13,4%, Udział w polskim imporcie 9,7% (+0,8 pkt. proc.). Przewiduje się, Ŝe w 2014 r. wartość eksportu wyniesie ok. 168,9 mld euro, tj. o ok. 9,0% więcej niŝ w 2013 roku. Wartość importu wyniesie natomiast ok. 169,5 mld euro, tj. o ok. 8,0% więcej niŝ w roku Tym samym, saldo obrotów towarowych osiągnie poziom ok. -0,6 mld euro. 20

21 Poprawa bilansu płatniczego... Wstępne dane bilansu płatniczego w pierwszym półroczu 2014 roku wskazują na dalszą poprawę sytuacji w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Wykres 9. Skumulowana wartość rachunku obrotów bieŝących (mln euro) mln euro Źródło: Narodowy Bank Polski I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII W analizowanym okresie odnotowano ujemne saldo na rachunku obrotów bieŝących w wysokości 92 mln euro (wobec 1,8 mld euro deficytu rok wcześniej). Na poprawę sytuacji wpływ miało dodatnie saldo obrotów towarowych (nadwyŝka w wysokości 2,2 mld euro wobec 1,1 mld euro rok wcześniej), spowodowana szybszym tempem wzrostu eksportu niŝ importu. W pierwszym półroczu 2014 roku odnotowano napływ kapitału z tytułu BIZ w Polsce w wysokości 3,8 mld euro, wobec odpływu na poziomie -2,7 mld euro przed rokiem. Tabela 9. Bilans płatniczy w latach (w mln euro) * I-VI 2013* I-VI 2014* Rachunek bieŝący Towary: saldo Wpływy z eksportu Wypłaty z importu Usługi: saldo Dochody: saldo Transfery bieŝące: saldo Rachunek kapitałowy Rachunek finansowy Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce Inwestycje portfelowe: aktywa Inwestycje portfelowe: pasywa Pozostałe inwestycje: aktywa Pozostałe inwestycje: pasywa *dane wstępne. Źródło: Narodowy Bank Polski. 21

22 MINISTERSTWO GOSPODARKI Departament Strategii i Analiz Warszawa, sierpień 2014 r. WYNIKI GOSPODARCZE POLSKI W LATACH Wyszczególnienie Jednostka 2013 VI 2013 VI 2014 I-VI Rachunki narodowe PKB dynamika 101,6 103, ,3 SpoŜycie ogółem dynamika 101,2 102, ,7 SpoŜycie indywidualne dynamika 100,8 102, ,0 Akumulacja dynamika 95,3 106, ,2 Nakłady brutto na środki trwałe dynamika 99,8 107, ,0 Ceny Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dynamika 100,9 100,2 100,3 100,4 100,3 Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu dynamika 98,7 98,7 98,3 98,8 Produkcja 1 Produkcja sprzedana przemysłu dynamika 102,1 A 102,8 101,7 104,3 104,5 Produkcja budowlano-montaŝowa dynamika 88,9 A 81,7 108,0 109,8 107,0 Wynagrodzenia Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, w tym: zł w sektorze przedsiębiorstw zł Świadczenia społeczne Przeciętna renta i emerytura - z pozarolniczego systemu ubezpieczeń zł rolników indywidualnych zł Rynek pracy Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw tys. osób Przeciętna liczba emerytów i rencistów tys. osób z pozarolniczego systemu ubezpieczeń tys. osób rolników indywidualnych tys. osób Stopa bezrobocia (stan na koniec okresu) % 13,4 13,2 12,0 12,0 12,3 Handel zagraniczny wg GUS Saldo obrotów handlowych mln euro Eksport mln euro Import mln euro jeśli nie zaznaczono inaczej dotyczy podmiotów o liczbie pracujących powyŝej 9 osób 2- dane wstępne 3- prognoza DSA MG 4- szacunek DSA MG, PKB - szybki szacunek GUS A - dotyczy pełnej zbiorowości 22

23 Jednostka Produkt Krajowy Brutto (zmiana, r/r) % 7,0 4,3 3,9 5,3 3,6 6,2 6,8 5,1 1,6 3,9 4,5 2,0 1,6 SpoŜycie indywidualne (zmiana, r/r) % 3,2 3,1 2,1 4,7 2,1 5,0 4,9 5,7 2,1 3,2 2,6 1,3 0,8 Nakłady brutto na środki trwałe (zmiana, r/r) % 16,5 2,7-0,1 6,4 6,5 14,9 17,6 9,6-1,2-0,4 8,5-1,6-0,2 Produkcja sprzedana przemysłu (zmiana, r/r)* % 9,7 6,7 8,3 12,6 3,7 11,2 11,2 4,4 11,9 9,8 2,5-3,2 9,8 7,7 1,0 2,2 Produkcja budowlano-montaŝowa (zmiana, r/r)* % 5,6 1,4 0,9-7,0 1,5 13,7 17,4 9,6 17,5 15,7 10,9 3,7 3,5 16,3-1,0-12,0 Inflacja (średnioroczna) % 27,8 10,1 0,8 3,5 2,1 1,0 2,5 4,2 3,5 2,6 4,3 3,7 0,9 Inflacja (XII/XII) % 21,6 8,5 1,7 4,4 0,7 1,4 4,0 3,3 3,5 3,1 4,6 2,4 0,7 Pracujący w gospodarce narodowej (średniorocznie) mln osób 14,7 15,0 12,7 12,6 12,7 12,9 13,3 13,9 13,8 13,8 13,9 13,9 b.d. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw tys. osób Liczba bezrobotnych tys. osób Stopa bezrobocia % 14,9 15,1 20,0 19,0 17,6 14,8 11,4 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 13,4 Przeciętne wynagrodzenie nominalne brutto w gospodarce PLN narodowej Przeciętne wynagrodzenie realne brutto w gospodarce % narodowej (zmiana, r/r) 2,8 1,0 3,4 0,7 1,8 4,0 5,5 5,9 2,0 1,4 1,4-0,1 1,9 Przeciętne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze PLN przedsiębiorstw Przeciętne wynagrodzenie realne brutto w sektorze % przedsiębiorstw (zmiana, r/r) 3,2 1,3 2,0 0,8 1,2 4,2 6,8 6,1 1,1 0,8 0,9-0,2 2,5 Przeciętna realna emerytura i renta z pozarol. syst. ubezp. % społecznych brutto (zmiana, r/r) 3,2-2,3 4,1 0,6 0,3 6,2 0,0 4,1 4,3 3,6 0,3 1,3 4,4 Saldo obrotów towarowych (wg GUS) mld EUR - -18,7-12,8-11,7-9,7-12,9-18,6-26,2-9,3-13,8-15,9-10,5-2,0 Wartość eksportu (wg GUS) mld EUR - 34,4 47,5 59,7 71,4 87,9 101,8 116,2 98,2 120,4 136,7 143,5 155,0 Eksport (wg GUS zmiana, r/r) % - - 9,3 25,6 19,6 23,1 15,8 14,1-15,5 22,6 13,6 4,9 8,0 Wartość importu (wg GUS) mld EUR - 53,1 60,4 71,4 81,2 100,8 120,4 142,4 107,5 134,2 152,6 154,0 157,0 Import (wg GUS zmiana, r/r) % - - 3,2 18,2 13,8 24,1 19,4 18,3-24,5 24,8 13,7 1,0 1,9 * zmiana metodologii (wyŝszy rząd odnosi się do PKD 2004, niŝszy do PKD 2007), dot. danych dla podmiotów o liczbie pracujących powyŝej 9 osób.

24 Opracowano w Wydziale Analiz Makroekonomicznych i Prognoz w Departamencie Strategii i Analiz Urszula Kmita Monika Krupa-Leończyk Marta Ostrowska Marcin Zelman Akceptowała Aneta Piątkowska Dyrektor Departamentu 24