ANALIZA SYTUACJI GOSPODARCZEJ POLSKI W 2014 R.

Transkrypt

1 MINISTERSTWO GOSPODARKI ANALIZA SYTUACJI GOSPODARCZEJ POLSKI W 2014 R. DEPARTAMENT STRATEGII I ANALIZ Warszawa, marzec 2015 r.

2 Misją Ministerstwa Gospodarki jest stworzenie najlepszych w Europie warunków prowadzenia działalności gospodarczej

3 Spis treści Synteza... 5 Stopniowe oŝywienie tempa wzrostu... 7 Przemysł... 9 Budownictwo Rolnictwo Obroty w handlu wewnętrznym Inflacja Rynek pracy Wynagrodzenia i świadczenia socjalne Finanse publiczne Polityka monetarna i kurs walutowy Wzrost eksportu Bilans płatniczy

4 4

5 Synteza Wg wstępnego szacunku GUS, wartość produktu krajowego brutto w 2014 r. wzrosła realnie o 3,3% r/r. W poszczególnych kwartałach 2014 roku obserwowany był stabilny wzrost aktywności w kraju wzrost gospodarczy wyraźnie przyspieszył w porównaniu do 2013 r. Po 1,7% wzroście w 2013 r. w kolejnych kwartałach 2014 r. PKB wzrastał w tempie: 3,4% w I kw., 3,5% w II kw., 3,3% w III kw. oraz 3,1% w IV kw. W okresie styczeń-grudzień 2014 r. wzrost produkcji przemysłowej wyniósł 3,3%. W samym grudniu 2014 r. wyniósł on 8,1% po 0,3-proc. wzroście miesiąc wcześniej. W przetwórstwie przemysłowym w 2014 r. wzrost był wyŝszy niŝ w całym sektorze i wyniósł 4,6% w skali roku. Produkcja budowlano-montaŝowa w tym samym okresie wzrosła o 3,6% r/r wobec głębokiego spadku odnotowanego w roku poprzednim. W grudniu wzrost sięgnął 5,0%. W 2014 r. sprzedaŝ detaliczna wzrosła o 4,1% w stosunku do poprzedniego roku. W 2014 roku ceny towarów i usług konsumpcyjnych pozostały na niezmienionym poziomie w stosunku do 2013 r. Grudzień był kolejnym miesiącem z rzędu, w którym zanotowano deflację ceny spadły o 1,0% r/r. Ceny produkcji sprzedanej przemysłu oraz produkcji budowlanomontaŝowej były niŝsze niŝ przed rokiem. Ceny produkcji sprzedanej przemysłu spadły o 1,5%, a ceny produkcji budowlano-montaŝowej były niŝsze o 1,2%. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w okresie I-XII 2014 r. wzrosło o 0,6% do poziomu tys. osób. W przetwórstwie przemysłowym, które ma największy udział w zatrudnieniu, liczba zatrudnionych wyniosła tys. osób i wzrosła o 2,1%. Stopa bezrobocia rejestrowanego w grudniu 2014 r. ukształtowała się na poziomie 11,5%, tj. o 1,9 pkt. proc. niŝszym niŝ rok wcześniej. W 2014 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w skali roku wzrosło nominalnie o 3,7% i wyniosło zł. Zwiększenie wynagrodzeń nastąpiło we wszystkich sekcjach. Według wstępnych danych GUS w 2014 r. eksport wzrósł o 5,2%, osiągając wartość 163,1 mld euro. W tym samym okresie import wzrósł o 5,5% do poziomu 165,6 mld euro. W rezultacie, saldo handlowe wyniosło blisko -2,5 mld euro wobec -2,0 mld euro w analogicznym okresie 2013 r. Największy udział w polskim eksporcie posiadały Niemcy (26,1%), Wlk. Brytania (6,4%) oraz Republika Czeska (6,3%), a po stronie importu Niemcy (22,0%), Chiny (10,5%) oraz Rosja (10,5%). W 2014 r. miał miejsce wzrost deficytu na rachunku obrotów bieŝących w stosunku do analogicznego okresu zeszłego roku ( mln euro wobec mln euro rok wcześniej). W okresie styczeń-listopad 2014 r. w ujęciu nominalnym dochody budŝetu państwa wyniosły 260,3 mld zł, wydatki zaś kształtowały się na poziomie 285,1 mld zł. Deficyt budŝetowy wyniósł 24,8 mld zł i stanowił 52,1% kwoty załoŝonej w budŝecie na rok

6 W 2014 r. RPP obniŝyła stopy procentowe jeden raz. W październiku RPP ustaliła wysokości stóp procentowych na następujących poziomach: referencyjna 2,0% (-0,5 pkt. proc.), lombardowa 3,0% (-1,0 pkt. proc.), depozytowa 1,0% (bez zmian), redyskonta weksli 2,25% (-0,5 pkt. proc.). W 2014 r. złoty średnio umocnił się zarówno w stosunku do dolara, jak i do euro. Średni kurs euro wyniósł 4,1852 zł i w skali roku spadł o 0,29%. Kurs dolara w tym samym okresie wyniósł 3,1551 zł i spadł o 0,18% r/r. 6

7 Stopniowe oŝywienie tempa wzrostu 1 W latach tempo wzrostu PKB polskiej gospodarki spowolniło. Stopniowe oŝywienie pozwoliło na przyspieszenie tempa wzrostu w całym 2014 r. o 3,3%. Motorem wzrostu gospodarczego był popyt krajowy, którego wkład we wzrost PKB wyniósł 4,5 pkt. proc. Tabela 1. Stopa wzrostu PKB w latach R/R 4,8 1,8 1,7 3,3 I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX X-XII R/R 4,6 4,5 4,8 5,1 3,7 2,2 1,3 0,2 0,5 0,7 2,3 3,0 3,4* 3,5* 3,3* 3,1* *szacunek wstępny GUS. Źródło: GUS. Wykres 1. Dekompozycja wzrostu PKB w latach * % 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0 1kw 2008 SpoŜycie indywidualne SpoŜycie zbiorowe Akumulacja brutto Eksport netto 3kw kw kw kw kw kw kw kw kw kw kw kw kw 2014 * dane wg metodologii ESA 2010, dla 2014 roku szacunki GUS. Źródło: Obliczenia DSA MG na podstawie danych GUS. Wg szacunku GUS, w kolejnych kwartałach 2014 r. odnotowano wzrost PKB powyŝej 3%, co w całym roku pozwoliło uzyskać wzrost o 3,3%. Rolę stymulatora wzrostu gospodarczego Polski w tym okresie przejął ponownie popyt krajowy. Przyczyniły się do tego wzrost konsumpcji o 3,0%, przy wzroście udziału w PKB, oraz dynamiczne oŝywienie inwestycji (wzrost o 11,6%). Sytuacja ta moŝe świadczyć o ograniczeniu obaw o przyszłą kondycję przedsiębiorstw i aktywnej realizacji planów inwestycyjnych. Poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstw moŝna upatrywać równieŝ w odbudowie zapasów. Zmiany w zakresie wymiany z zagranicą przekładały się negatywnie na wzrost gospodarczy. Wzrost importu, przy jednocześnie słabnącym tempie wzrostu eksportu sprawił, Ŝe kontrybucja eksportu netto we wzrost PKB w 2014 r. była negatywna (wyniosła -1,2 pp). 1 Dane prezentowane są wg metodologii ESA 2010, co odbiega od danych prezentowanych we wcześniejszych publikacjach (ESA 95). 7

8 Tabela 2. Dynamika wartości dodanej brutto wg sekcji w latach Przemysł 102,7 111,1 109,6 105,9 99,7 108,6 108,5 102,0 104,9 103,5 Budownictwo 105,4 110,1 107,5 99,2 111,6 106,1 110,8 96,8 101,0 104,7 Usługi rynkowe* 104,5 105,0 107,8 104,7 102,0 102,5 103,2 103,6 100,5 103,4 * Obliczenia DSA MG na podstawie szacunków GUS Źródło: GUS. Wg wstępnych danych GUS w 2014 roku wartość dodana brutto w gospodarce wzrosła o 3,0%, głównie za sprawą stabilnego wzrostu w sektorze usług 2 (choć rok 2013 nie był sprzyjający dla tego sektora). Wartość dodana w przemyśle wzrosła o 3,5% r/r. Sektor budowlany po słabszym okresie ostatnich dwóch lat stopniowo się rozwija, a wartość dodana w 2014 r. wzrosła o 4,7%, co naleŝy wiązać z ponownym oŝywieniem na rynku nieruchomości. Wykres 2. Dynamika wartości dodanej brutto wg sektorów gospodarki w latach * (analogiczny okres roku poprzedniego=100) 140 Przemysł Budownictwo Usługi rynkowe I-III VII- I-III VII- I-III VII- I-III VII- I-III VII- I-III VII- I-III VII- I-III VII- I-III VII- I-III VII- I-III VII- I-III VII IX 2004 IX 2005 IX 2006 IX 2007 IX 2008 IX 2009 IX 2010 IX 2011 IX 2012 IX 2013 IX 2014 IX * dane wg metodologii ESA 2010 dostępne od 2003 roku, dla 2014 roku szacunki GUS. Źródło: Obliczenia DSA MG na podstawie danych GUS. Oczekujemy, Ŝe w 2015 r. tempo wzrostu gospodarczego nieco przyspieszy w stosunku do odnotowanego w roku 2014 i osiągnie poziom ok. 3,4%. Rolę motoru wzrostu gospodarczego nadal będzie pełnił popyt wewnętrzny, w wyniku wzmoŝonej aktywności gospodarczej w kraju, a popyt zewnętrzny będzie uzaleŝniony od tempa oŝywienia w Europie. 2 Od II połowy 2012 roku recesję przechodził sektor usług finansowych, co moŝe być związane z tzw. drugą falą kryzysu, w okresie ostatnich 6 kwartałów sektor ten wpływał ujemnie na kształtowanie się wartości dodanej. 8

9 Przemysł W 2014 roku według danych GUS produkcja sprzedana przemysłu w pełnej zbiorowości podmiotów wzrosła o 3,2%, a w przedsiębiorstwach zatrudniających powyŝej 9 osób o 3,3% względem roku poprzedzającego. Po 4,9-proc. wzroście w I kw. roku, kolejne kwartały przyniosły lekkie spowolnienie dynamiki w II kw. wskaźnik ten wyniósł 3,7%, a w III zaledwie 1,8%. Jednak IV kw. przyniósł lekkie przyspieszenie do 2,8%. W przetwórstwie przemysłowym wzrost w całym roku wyniósł 4,6% r/r. Wykres 3. Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100) I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Biuletyny statystyczne GUS z lat Wśród głównych grup przemysłowych wzrost produkcji sprzedanej zanotowały podmioty wytwarzające dobra inwestycyjne (o 7,4%), zaopatrzeniowe (o 6,3%), konsumpcyjne trwałe (o 5,7%) oraz nietrwałe (o 0,7% r/r). Produkcja wyrobów związanych z energią spadła o 3,7% r/r. W 2014 r. wzrost produkcji sprzedanej, w porównaniu do roku ubiegłego, odnotowano w 24 spośród 34 działów przemysłu. Największe przyspieszenie nastąpiło w działach obejmujących produkcję mebli (o 15,6%), komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (o 12,0%), maszyn i urządzeń (o 9,5%) oraz wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych (o 8,3%). Spadek produkcji sprzedanej wystąpił natomiast m.in. w działach zajmujących się produkcją pozostałego sprzętu transportowego (o 5,4%), chemikaliów i wyrobów chemicznych (o 1,9%) oraz odzieŝy (o 1,1% r/r). Wydajność pracy w przemyśle, mierzona produkcją na 1 zatrudnionego, w analizowanym okresie była wyŝsza o 2,2% r/r, przy wyŝszym o 1,1% przeciętnym zatrudnieniu i wzroście przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto o 3,2%. Oczekuje się, Ŝe w 2015 roku produkcja sprzedana przemysłu wzrośnie o ok. 3,7%. 9

10 Budownictwo W 2014 r., wg danych GUS, produkcja budowlano-montaŝowa w pełnej zbiorowości wzrosła o ok. 3,0% r/r. W przedsiębiorstwach zatrudniających powyŝej 9 osób wzrost wyniósł 3,6%. W porównaniu z rokiem 2013 r., kiedy to zanotowano spadek rzędu 12%, wyniki sektora polepszyły się, na co wpłynął głównie wysoki wzrost w pierwszej połowie roku. Świadczy to o poprawie sytuacji w sektorze, którego słaba kondycja utrzymywała się od połowy 2012 r. Wykres 4. Dynamika produkcji budowlano-montaŝowej w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100) I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS z lat Wzrost sprzedaŝy produkcji budowlano-montaŝowej w analizowanym okresie wystąpił w przedsiębiorstwach zajmujących się budową obiektów inŝynierii lądowej i wodnej (o 8,6%) oraz prowadzących specjalistyczne roboty budowlane (o 7,5%). Spadek o 4,0% r/r odnotowano wśród przedsiębiorstw zajmujących się budową budynków. W całym 2014 r. do uŝytku oddano 143,4 tys. mieszkań 3, tj. o 1,2% mniej niŝ w roku poprzedzającym. Podczas gdy w budownictwie indywidualnym zaobserwowano spadek ilości oddanych do uŝytku mieszkań o 5,7%, to w przypadku mieszkań przeznaczonych na sprzedaŝ lub wynajem odnotowano wzrost w skali roku o 4,3%. Znacznie polepszyły się dane dotyczące wolumenu mieszkań, których budowę rozpoczęto (wzrost o 16,3%). Wzrosła takŝe liczba udzielonych pozwoleń na budowę mieszkań (o 13,0% r/r). Oczekuje się, Ŝe w 2015 roku produkcja budowlano-montaŝowa wzrośnie o ok. 1,5%. 3 Dane wstępne GUS. 10

11 Rolnictwo... Według wstępnych szacunków, w 2014 r. globalna produkcja rolnicza zwiększyła się o 5,7% w porównaniu z rokiem 2013, do czego przyczynił wzrost produkcji roślinnej o 4,7%, oraz jeszcze szybszy wzrost produkcji zwierzęcej 6,9%. Tabela 3. Dynamika produkcji rolniczej w latach * (w cenach stałych) * Ogółem 105,9 103,2 102,4 97,3 102,2 99,1 103,7 105,7 Produkcja roślinna 108,9 108,3 103,0 90,6 105,9 99,4 105,0 104,7 Produkcja zwierzęca 102,9 97,1 101,7 105,0 97,9 98,6 102,1 106,9 *- dane wstępne Źródło: GUS. W okresie lipiec - grudzień 2014 r., przy wzroście zakupów pszenicy o 30% i mimo znacznego spadku zakupów Ŝyta (o 34,4%), skup zbóŝ podstawowych z mieszankami zboŝowymi bez ziarna siewnego był o 21,5% wyŝszy niŝ w analogicznym okresie poprzedniego roku i wyniósł tys. ton. W grudniu 2014 r. skupiono o 27,5% więcej zbóŝ niŝ w grudniu 2013 r. Skup pszenicy w tym okresie zwiększył się o 47,2%, podczas gdy w przypadku Ŝyta odnotowano głęboki spadek (o 60,8%). W stosunku do grudnia 2013 roku, cena pszenicy w skupie spadła o 11,6% r/r, a w obrocie targowiskowym spadek wyniósł 15,1%. W przypadku cen Ŝyta, zarówno w skupie jak i w obrocie targowiskowym, równieŝ odnotowano spadki: odpowiednio o 7,9% oraz o 15,9%. Średnie ceny ziemniaków w obrocie targowiskowym w grudniu 2014 r. w skali roku obniŝyły się o 43,2%. W 2014 roku, ceny pszenicy i Ŝyta były niŝsze w porównaniu z analogicznym okresem 2013 roku. Przeciętna cena skupu pszenicy wyniosła 68,71 zł/dt i była niŝsza o 14,5% r/r, podczas gdy cena Ŝyta osiągnęła wartość 54,49 zł/dt i była o 4% niŝsza w skali roku. Wg wstępnych szacunków, w okresie od stycznia do grudnia 2014 r. skup Ŝywca rzeźnego ogółem wyniósł tys. ton i był wyŝszy o 14,7% w ujęciu rocznym. Wynikało to ze wzrostu skupu Ŝywca: wieprzowego (o 18,9%), wołowego (o 12,7%) oraz drobiowego (o 11,7%). W 2014 roku ceny Ŝywca wieprzowego w skupie i na targowiskach były niŝsze niŝ w 2013 r. spadek odpowiednio o 9,5% i 7,8%. W analizowanym okresie odnotowano takŝe spadek cen Ŝywca wołowego w skupie (o 4,6% r/r), jak i na targowiskach (o 2,0%). TakŜe niŝsze ceny odnotowano w przypadku Ŝywca drobiowego, za który w skupie płacono o 3,1% mniej niŝ w 2013 r. Wzrosły natomiast ceny mleka w skupie o 2,3% w ujęciu rocznym. W produkcji głównych upraw rolnych i ogrodniczych w 2014 r., zbiory zbóŝ podstawowych z mieszankami zboŝowymi wyniosły 31,9 mln t, tj. o 12,3% więcej r/r, zbiory rzepaku i rzepiku sięgnęły 3,2 mln t, tj. o 20,5% więcej od zbiorów ubiegłorocznych. Zbiory warzyw gruntowych wyniosły 4,6 mln t, tj. o 15,2% więcej w skali roku, natomiast zbiory owoców z drzew sięgnęły 3,6 mln t, tj. o 3,0% więcej od zbiorów ubiegłorocznych, a z krzewów owocowych 0,6 mln t, tj. o 6,4% mniej r/r. 11

12 Obroty w handlu wewnętrznym... W 2014 roku wolumen sprzedaŝy detalicznej w pełnej zbiorowości podmiotów realnie przekroczył poziom sprzed roku o 2,7%. W przedsiębiorstwach zatrudniających powyŝej 9 osób sytuacja kształtowała się korzystniej i wzrost sprzedaŝy wyniósł 4,1% 4. Obserwowana w 2014 roku poprawa nastrojów konsumenckich, u źródeł której naleŝy dopatrywać się m.in. lepszej od wstępnie oczekiwanej kondycji rynku pracy, znalazła swoje odzwierciedlenie we wzroście sprzedaŝy detalicznej, przede wszystkim w pierwszej połowie roku. Siłę nabywczą konsumentów wspierał teŝ spadek cen wielu grup towarów i usług konsumpcyjnych. W I kw. sprzedaŝ detaliczna wzrosła o 5,5%, w II kw. o 5,1%, w III kw. o 2,6%, a w IV kw. o 3,7% r/r. Wykres 5. Dynamika sprzedaŝy detalicznej w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100, ceny stałe) I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Biuletyny statystyczne GUS z lat WyŜsza niŝ przed rokiem sprzedaŝ wystąpiła w większości grup sprzedaŝy detalicznej, w tym w sprzedaŝy Ŝywności, napojów i wyrobów tytoniowych (o 4,8%) największej pod względem udziału. Wśród pozostałych przedsiębiorstw najbardziej znaczący wzrost sprzedaŝy dotyczył tych reprezentujących grupowania pojazdy samochodowe, motocykle, części (o 3,5%), pozostałą sprzedaŝ detaliczna w niewyspecjalizowanych sklepach (o 7,5%) oraz farmaceutyki, kosmetyki, sprzęt ortopedyczny (o 10,6%). Największy wzrost nastąpił w grupie włókno, odzieŝ, obuwie (o 17,2% r/r), choć udział tej grupy jest jednym z najniŝszych. Natomiast w grupie paliwa ciekłe i gazowe - drugiej w kolejności pod względem udziału - odnotowano 3,4-proc. spadek. W analizowanym okresie sprzedaŝ hurtowa w przedsiębiorstwach handlowych o liczbie pracujących powyŝej 9 osób była wyŝsza o 0,7% r/r, w tym sprzedaŝ przedsiębiorstw hurtowych wzrosła o 0,4%. 5 4 W cenach stałych. 5 W cenach bieŝących. 12

13 Inflacja Ceny towarów i usług konsumpcyjnych średniorocznie w 2014 r. pozostały na niezmienionym poziomie w stosunku do cen z roku ubiegłego. Tym samym, tempo zmian cen w porównaniu z rokiem 2013 było niŝsze (o 0,9 pkt. proc.), jednocześnie znacznie odbiegając od zakładanego w ustawie budŝetowej poziomu 2,4%. W grudniu 2014 r. wskaźnik CPI wyniósł -1,0% r/r. był to szósty miesiąc z rzędu, w którym w skali roku zaobserwowano deflację. Na kształtowanie się poziomu wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2014 r. wpływał spadek cen Ŝywności (średniorocznie o 0,9%) będący wynikiem wysokiej podaŝy produktów rolnych oraz rosyjskiego embarga, a takŝe brak presji z zewnątrz przejawiający się spadkiem cen surowców energetycznych, w szczególności ropy naftowej. Wynik z 2014 r. wpisuje się w ogólnoeuropejskie tendencje deflacyjne. Na osiągnięty w 2014 r. wynik złoŝyły się z jednej strony wyŝsze niŝ przed rokiem ceny towarów i usług związanych z utrzymaniem mieszkania oraz napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych, których kontrybucja wyniosła odpowiednio: +0,3 pkt. proc. i +0,24 pkt. proc. W odwrotną stronę oddziaływały spadki cen odzieŝy i obuwia (-0,24 pkt. proc.), Ŝywności i napojów bezalkoholowych (-0,22 pkt. proc.) oraz towarów i usług związanych z transportem (-0,21 pkt. proc.). Zerowej dynamice cen towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce w 2014 r. towarzyszył relatywnie duŝy spadek cen surowców energetycznych oraz cen artykułów rolno-spoŝywczych. Ropa naftowa potaniała o 7,5% za baryłkę 6, a gaz ziemny o 6,5% r/r. Wśród surowców rolnospoŝywczych, najszybciej spadały ceny jęczmienia (o 29,2%), a najwolniej ceny pszenicy (o 8,8%). Taniały takŝe ryŝ i kukurydza. Ceny produkcji sprzedanej przemysłu w analizowanym okresie były średnio niŝsze o 1,5% niŝ w analogicznym okresie roku poprzedzającego. Spadek dynamiki cen w przemyśle był głównie wynikiem tendencji zniŝkowej cen surowców energetycznych na rynkach światowych. Spadek cen w przetwórstwie przemysłowym wyniósł 1,7%. Ceny produkcji budowlano-montaŝowej obniŝyły się w analizowanym okresie o 1,2% r/r. Ocenia się, Ŝe spadek cen produkcji budowlanej był rezultatem osłabienia koniunktury w II połowie roku oraz związanym z tym niskim popytem na nieruchomości. Przewiduje się, Ŝe w 2015 r. wskaźnik inflacji wzrośnie do poziomu 1,0%. 6 Cena baryłki ropy naftowej liczonej według APSP, tj. przeciętnej ceny waŝonej agregatu składającego się z typów ropy naftowej: Brent, Dubai oraz West Texas Intermediate. 13

14 Rynek pracy Według danych BAEL liczba osób pracujących w IV kwartale 2014 roku była wyŝsza w porównaniu ze stanem w analogicznym okresie 2013 r. Wzrost zatrudnienia przy jednoczesnym spadku bezrobocia, przyczyniły się do niewielkiego wzrostu liczby aktywnych zawodowo. Tabela 4. Podstawowe wskaźniki BAEL w latach IV kw I kw II kw III kw IV kw Współczynnik aktywności zawodowej (%) 56,1 56,1 56,1 56,5 56,3 Wskaźnik zatrudnienia (%) 50,6 50,2 51,0 51,9 51,7 Stopa bezrobocia (%) 9,8 10,6 9,1 8,2 8,1 Liczba osób pracujących (tys.) Liczba osób bezrobotnych (tys.) Liczba osób biernych zawodowo (tys.) Źródło: GUS. W okresie styczeń-grudzień 2014 roku przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło tys. i było o 0,6% wyŝsze niŝ w analogicznym okresie poprzedzającego roku. NajwyŜszy wzrost zatrudnienia wystąpił w działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (o 7,1%), natomiast ograniczenie zatrudnienia w największym stopniu odnotowano w budownictwie (spadek o 7,7% r/r). W przetwórstwie przemysłowym przeciętne zatrudnienie było o 2,1% wyŝsze w stosunku do 2013 roku. Stopniowa poprawa koniunktury w kolejnych miesiącach 2014 r., po dość długim okresie braku widocznych efektów, zaczęła pozytywnie oddziaływać na poziom zatrudnienia. Tabela 5. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (w tys.) I-XII 2013 I-XII /2013 Ogółem ,6 Przemysł ,1 Górnictwo i wydobywanie ,5 Przetwórstwo przemysłowe ,1 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę ,5 Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja ,4 Budownictwo ,3 Handel; naprawa pojazdów samochodowych ,3 Transport i gospodarka magazynowa ,1 Zakwaterowanie i gastronomia ,8 Informacja i komunikacja ,1 Obsługa rynku nieruchomości ,9 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna a ,1 Administrowanie i działalność wspierająca ,4 a Nie obejmuje działów: Badania naukowe i prace rozwojowe oraz Działalność weterynaryjna. Źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, GUS,

15 Spośród działów przetwórstwa przemysłowego, w okresie styczeń-grudzień 2014 roku, największe zmiany zatrudnienia w stosunku do analogicznego okresu poprzedzającego roku miały miejsce w: 1. produkcji mebli 106,4 2. produkcji komputerów i wyrobów optycznych 105,4 3. produkcji pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 105,0 4. produkcji skór, wyrobów skórzanych 105,0 1. produkcji odzieŝy 95,3 2. produkcji pozostałego sprzętu transportowego 99,0 3. produkcji metali 99,6 Wykres 6. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych i stopa bezrobocia rejestrowanego tys. osób liczba bezrobotnych stopa bezrobocia rejestrowanego % 22,0 20, ,0 16, ,0 12, ,0 Źródło: GUS I 2004 V IX I 2005 V IX I 2006 V IX I 2007 V IX I 2008 V IX I 2009 V IX I 2010 V IX I 2011 V IX I 2012 V IX I 2013 V IX I 2014 V IX 8,0 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na koniec grudnia 2014 r. wynosiła 1 825,2 tys. osób. W stosunku do sytuacji sprzed roku, liczba ta była niŝsza o 332,7 tys. osób (o 15,4%). Stopa bezrobocia w grudniu 2014 wyniosła 11,5% i była niŝsza o 1,9 pkt. proc. niŝ przed rokiem, natomiast w stosunku do listopada 2014 zwiększyła się o 0,1 pkt. proc. NajniŜszą stopę bezrobocia odnotowano w województwie wielkopolskim (7,8%), zaś najwyŝszą (18,9%) - w warmińsko-mazurskim. Dalsze oŝywienie aktywności gospodarczej w kraju powinno mieć przełoŝenie na dalszą poprawę sytuacji na rynku pracy. Negatywnie na rynek pracy moŝe oddziaływać sytuacja za wschodnią granicą, zwłaszcza w odniesieniu do firm eksportujących do Rosji i na Ukrainę. Oczekuje się, Ŝe na koniec 2015 r. stopa bezrobocia rejestrowanego osiągnie poziom 10,8%. 15

16 Wynagrodzenia i świadczenia socjalne... Przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w okresie I-XII 2014 roku wyniosło zł i nominalnie było o 3,7% wyŝsze niŝ w analogicznym okresie roku Tabela 6. Przeciętne nominalne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw I-XII 2013 I-XII /2013 Ogółem ,7 Przemysł ,2 Górnictwo i wydobywanie ,8 Przetwórstwo przemysłowe ,3 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę ,0 Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja ,2 Budownictwo ,3 Handel; naprawa pojazdów samochodowych ,9 Transport i gospodarka magazynowa ,8 Zakwaterowanie i gastronomia ,9 Informacja i komunikacja ,0 Obsługa rynku nieruchomości ,9 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna a ,0 Administrowanie i działalność wspierająca ,3 a Nie obejmuje działów: Badania naukowe i prace rozwojowe oraz Działalność weterynaryjna. Źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, GUS, Siła nabywcza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w 2014 roku była o 3,7% wyŝsza niŝ przed rokiem. Wzrost płac odnotowano w większości sekcji. Spośród działów przetwórstwa przemysłowego największe dynamiki przeciętnych płac wystąpiły w produkcji: 1. komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 107,9 2. pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 107,5 3. poligrafii i reprodukcji zapisanych nośników 106,2 W okresie styczeń-grudzień 2014 roku odnotowano takŝe wzrost wartości świadczeń społecznych w stosunku do analogicznego okresu 2013 roku. Przeciętne miesięczne emerytury i renty z pozarolniczego systemu ubezpieczeń społecznych wzrosły o 3,6% (zarówno w ujęciu nominalnym jak i realnym) do poziomu zł. Przeciętna emerytura i renta rolników indywidualnych wzrosła w tym okresie do poziomu zł (wzrost 2,1% w ujęciu nominalnym i realnym). 16

17 Finanse publiczne W okresie styczeń-listopad roku w ujęciu nominalnym dochody budŝetu państwa wyniosły 260,3 mld zł i były o 1,8% wyŝsze w skali roku. Wydatki kształtowały się na poziomie 285,1 mld zł, tj. o 3,2% mniej w stosunku do wykonania wydatków budŝetowych w 2014 roku. W rezultacie tego deficyt budŝetowy wyniósł 24,8 mld zł wobec 38,6 mld zł w 2013 roku. Tabela 7. Realizacja ustawy budŝetowej w okresie styczeń-listopad 2014 roku (w mld zł) Ustawa budŝetowa Wykonanie % DOCHODY 277,8 260,3 93,7 Dochody podatkowe 248,0 234,8 94,7 Podatki pośrednie 179,0 173,4 96,8 PIT 43,7 38,8 88,7 CIT 23,3 21,7 92,1 Dochody niepodatkowe 28,1 24,4 86,6 Środki z UE i innych źródeł niepodlegające zwrotowi 1,7 1,1 68,2 WYDATKI 325,3 285,1 87,6 Obsługa długu krajowego 24,4 23,7 95,3 Obsługa długu zagranicznego 11,8 9,5 84,2 Dotacja dla funduszu emerytalno-rentowego 16,1 14,5 90,1 Dotacja dla FUS 30,4 30,4 100,0 Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego 51,2 50,2 98,0 SALDO -47,5-24,8 52,1 Finansowanie budŝetu środków UE -0,4 0,0* 14,4 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU 47,9 24,8 51,8 KRAJOWE 25,3 23,1 91,2 Bony skarbowe Obligacje 32,2 46,7 145,0 Przychody z prywatyzacji 3,7 1,0 26,6 Prefinansowanie zadań z udziałem środków z UE 0,2 0,0** 9,0 ZAGRANICZNE 22,5 1,7 7,6 * -56,3 mln PLN; **16,6 mln PLN Źródło: Ministerstwo Finansów. Po stronie dochodów największe znaczenie miały wyŝsze o 7,4% niŝ przed rokiem wpływy z podatków pośrednich, stanowiące 66,6% całości dochodów zrealizowanych w okresie styczeńlistopad 2014 r. Dochody z tytułu podatku VAT wyniosły w tym okresie 116,3 mld zł i w skali roku były nominalnie wyŝsze o ok. 10,6%. Po stronie wydatków, w skali roku, największy udział miały subwencje ogólne dla JST (17,6%). Koszty obsługi długu krajowego i zagranicznego zrealizowano odpowiednio w 91,2% i 7,6% w stosunku do załoŝeń w ustawie budŝetowej, a ich całkowity udział w wydatkach stanowił 8,7%. 7 Do dnia publikacji materiału Ministerstwo Finansów nie opublikowało szacunkowego wykonania budŝetu za cały 2014 r. 17

18 Polityka monetarna i kurs walutowy W 2014 roku, Rada Polityki PienięŜnej dokonała jednorazowej obniŝki stóp procentowych, z wyjątkiem stopy depozytowej, która pozostała bez zmian, co zawęziło korytarz stóp procentowych do 2 pkt. proc. W październiku RPP ustaliła następujący poziom stóp procentowych: referencyjna 2,0% (-0,5 pkt. proc.), lombardowa 3,0% (-1,0 pkt. proc.), depozytowa 1,0% (bez zmian), redyskonta weksli 2,25% (-0,5 pkt. proc.). Wykres 7. Wartość stóp procentowych NBP w latach % Lombardowa Redyskontowa Referencyjna Depozytowa Dyskontowa Źródło: Narodowy Bank Polski Zgodnie z zapowiedziami, RPP utrzymała stopy procentowe na niezmienionym poziomie do końca III kwartału 2014 r. Jednak, w związku z wyraźnym odchyleniem inflacji od celu inflacyjnego, które mogłoby stanowić zagroŝenie dla stabilności cen w średnim okresie, 8 października 2014 r. Rada dokonała dostosowania polityki pienięŝnej do zmieniającej się sytuacji gospodarczej poprzez obniŝkę stóp procentowych oraz obniŝenie oprocentowania rezerwy obowiązkowej banków do 0,9 stopy referencyjnej (poprzednio było to 0,9 stopy redyskontowej). Dodatkowym impulsem do zmian była narastająca niepewność co do perspektyw aktywności gospodarczej w Polsce. Spadek dynamiki produkcji przemysłowej, produkcji budowlano-montaŝowej i sprzedaŝy detalicznej oraz słabsze od oczekiwań wyniki wielu głównych partnerów handlowych Polski stanowiły ryzyko ogólnego osłabienia koniunktury gospodarczej w kraju. Rada nie wyklucza dalszych dostosowań polityki pienięŝnej, jeśli wskaźnik inflacji będzie dalej utrzymywał się na niskim poziomie, odbiegającym od celu inflacyjnego oraz jeśli dojdzie do spowolnienia dynamiki aktywności gospodarczej w kraju przy niskim wzroście w otoczeniu gospodarczym Polski. W 2014 r. złoty średnio umocnił się zarówno w stosunku do dolara, jak i do euro. Średni kurs euro wyniósł 4,1852 zł i w skali roku spadł o 0,29%. Kurs dolara w tym samym okresie wyniósł 3,1551 zł i spadł o 0,18% r/r. Z kolei w grudniu 2014 r. kursy obu walut osiągnęły średnio poziomy: 4,2233 EUR/PLN oraz 3,4287 USD/PLN. W pierwszym półroczu 2014 r. wartość złotego w ujęciu dziennym - pozostawała w wąskim paśmie wahań z lekką tendencją aprecjacyjną. Kurs USD/PLN notował w tym okresie najniŝsze średniomiesięczne wartości od 2011 r., a czerwcowemu umocnieniu polskiej waluty wobec euro sprzyjało pogłębienie ekspansywnej polityki EBC (obniŝka stóp procentowych do rekordowo niskich poziomów). W kolejnych kwartałach doszło jednak do osłabienia się złotego, co było szczególnie widoczne w kursie USD/PLN, który znalazł się w dynamicznym trendzie wzrostowym, czemu sprzyjały

19 dobre wyniki gospodarki amerykańskiej, planowana podwyŝka stóp procentowych w USA oraz spadek kursu EUR/USD. Pomimo dobrych wyników polskiej gospodarki i stabilnego tempa wzrostu aktywności gospodarczej, w najbliŝszym czasie nie naleŝy spodziewać się wyraźnego umacniania się złotego. Decydujący wpływ na kształtowanie się kursu złotego ma sytuacja na rynku globalnym. Słabe wyniki gospodarcze państw strefy euro oraz napięcia geopolityczne w otoczeniu gospodarczym Polski związane z niestabilną sytuacją na Ukrainie i reperkusjami sankcji nałoŝonych na Rosję są znaczącym źródłem ryzyka dla kursu złotego. Złoty pozostaje takŝe wraŝliwy na decyzje zagranicznych banków centralnych, stąd niepewność co do wpływu na kurs polskiej waluty długo zapowiadanej decyzji EBC o rozpoczęciu tzw. luzowania ilościowego. Wykres 8. Złoty w relacji do euro i dolara (kursy nominalne) PLN 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 Źródło: Narodowy Bank Polski. 1 USD 1 EUR

20 Wzrost eksportu... Według wstępnych danych GUS, w 2014 roku wartość eksportu liczonego według cen bieŝących wyniosła 163,1 mld euro i była o 5,2% wyŝsza w porównaniu z rokiem Wartość importu wyniosła prawie 165,6 mld euro i była wyŝsza o 5,5% r/r. W rezultacie pogłębił się deficyt obrotów towarowych, do poziomu blisko 2,5 mld euro. W 2014 r., w odróŝnieniu od lat poprzednich, szybciej rósł eksport do krajów rozwiniętych wzrost o 7,7% do prawie 136,8 mld euro, niŝ na rynki rozwijające się, gdzie eksport zwiększył się o 6,8%, do ponad 14,3 mld euro. Jednocześnie, odnotowano znaczne ograniczenie eksportu do państw Europy Środkowo-Wschodniej. Zmniejszenie wywozu na te rynki było rezultatem jego głębokiego spadku do Rosji o 14%, Ukrainy o 27% i na Białoruś o 11,9%. Udział krajów Europy Środkowo-Wschodniej w obniŝył się zarówno w strukturze eksportu, jak i importu. Tabela 8. Struktura obrotów handlowych Polski w 2014 r. Eksport Udział w strukturze (%) Zmiana (pkt. proc) Import Udział w strukturze (%) Zmiana (pkt. proc) Kraje rozwinięte 83,8 +1,9 65,4-0,6 w tym Unia Europejska 77,1 +2,1 58,6 +0,1 Kraje rozwijające się 8,8 +0,1 22,6 +2,2 Kraje Europy Środkowej i Wschodniej 7,4-2,0 12,0-1,6 Źródło: dane wstępne GUS. Główni partnerzy handlowi Polski w 2014 r. (zmiany w stosunku do analogicznego okresu roku 2013): Niemcy: Wzrost eksportu ( ) o 9,5%, wzrost importu o 6,9%, Udział w polskim eksporcie 26,1% (+1,0 pkt. proc.); w imporcie 22,0% (+0,3 pkt. proc.) Wielka Brytania: Wzrost eksportu ( ) o 3,0%, wzrost importu o 3,6%, Udział w polskim eksporcie 6,4% (-0,1 pkt. proc.); w imporcie 2,6% (bez zmian) Republika Czeska: Wzrost eksportu ( ) o 7,4%, wzrost importu o 3,3%, Udział w polskim eksporcie 6,3% (+0,1 pkt. proc.); w imporcie 3,6% (-0,1 pkt. proc.) Rosja: Spadek eksportu ( ) o 14,0%, spadek importu o 8,7%, Udział w polskim eksporcie 4,3% (-1,0 pkt. proc.); w imporcie 10,5% (-1,6 pkt. proc.) Chiny: Wzrost importu ( ) o 19,0%, Udział w polskim imporcie 10,5% (+1,2 pkt. proc.). Przewiduje się, Ŝe w 2015 r. wartość eksportu wyniesie ok. 172,1 mld euro, tj. o ok. 5,5% więcej niŝ w 2014 roku. Wartość importu wyniesie natomiast ok. 173,9 mld euro, tj. o ok. 5% więcej niŝ w roku Tym samym, saldo obrotów towarowych osiągnie poziom ok. -1,8 mld euro. 20

21 Bilans płatniczy... Wstępne dane bilansu płatniczego w 2014 roku wskazują na pogłębienie deficytu na rachunku obrotów bieŝących w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Wykres 9. Skumulowana wartość rachunku obrotów bieŝących (mln euro) mln euro Źródło: Narodowy Bank Polski I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII W analizowanym okresie odnotowano ujemne saldo na rachunku obrotów bieŝących w wysokości mld euro (wobec mld euro deficytu rok wcześniej). Pogłębienie deficytu wynikało z pogorszenia salda w handlu towarami (przekształcenie nadwyŝki 634 mln EUR w deficyt na poziomie -36 mln EUR) oraz z ograniczenia nadwyŝki w handlu usługami (7 147 mld EUR wobec mld EUR). Nie zdołała skompensować tego poprawa sald w pozycjach: dochody pierwotne oraz dochody wtórne. W 2014 r. znacznie wyŝszą wartość odnotowano w pozycji inwestycje bezpośrednie: pasywa. Tabela 9. Bilans płatniczy w latach (w mln euro) * 2014* Rachunek bieŝący Towary: saldo Wpływy z eksportu Wypłaty z importu Usługi: saldo Dochody pierwotne: saldo Dochody wtórne: saldo Rachunek kapitałowy Rachunek finansowy Inwestycje bezpośrednie: aktywa Inwestycje bezpośrednie: pasywa Inwestycje portfelowe: aktywa Inwestycje portfelowe: pasywa Pozostałe inwestycje: aktywa Pozostałe inwestycje: pasywa *dane wstępne Źródło: Narodowy Bank Polski. 21

22 MINISTERSTWO GOSPODARKI Departament Strategii i Analiz Warszawa, marzec 2015 r. WYNIKI GOSPODARCZE POLSKI W LATACH Wyszczególnienie Jednostka 2013 XII 2013 XII Rachunki narodowe 1 PKB dynamika 101,7 103, ,4 SpoŜycie ogółem dynamika 101,3 103, ,2 SpoŜycie indywidualne dynamika 101,1 103, ,2 Akumulacja dynamika 96,3 111, ,1 Nakłady brutto na środki trwałe dynamika 100,9 109, ,0 Ceny Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dynamika 100,9 100,7 99,0 100,0 101,0 Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu dynamika 98,7 99,0 97,3 98,5 Produkcja 2 Produkcja sprzedana przemysłu dynamika 101,8 A 106,7 108,1 103,3 103,7 Produkcja budowlano-montaŝowa dynamika 94,1 A 105,8 105,0 103,6 101,5 Wynagrodzenia Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, w tym: zł w sektorze przedsiębiorstw zł Świadczenia społeczne Przeciętna emerytura i renta - z pozarolniczego systemu ubezpieczeń zł rolników indywidualnych zł Rynek pracy Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw tys. osób Przeciętna liczba emerytów i rencistów tys. osób z pozarolniczego systemu ubezpieczeń tys. osób rolników indywidualnych tys. osób Stopa bezrobocia (stan na koniec okresu) % 13,4 13,4 11,5 11,5 10,8 Handel zagraniczny wg GUS Saldo obrotów handlowych mln euro Eksport mln euro Import mln euro dane zaprezentowano w oparciu o metodologię ESA2010; 2- jeśli nie zaznaczono inaczej dotyczy podmiotów o liczbie pracujących powyŝej 9 osób 3- dane wstępne 4- prognoza DSA MG A - dotyczy pełnej zbiorowości 22

23 Jednostka Produkt Krajowy Brutto (zmiana, r/r) 1 % 7,0 4,3 5,1 3,5 6,2 7,2 3,9 2,6 3,7 4,8 1,8 1,7 3,3 SpoŜycie indywidualne (zmiana, r/r) 1 % 3,2 3,1 4,3 2,3 4,6 6,4 6,1 3,3 2,5 3,0 1,0 1,1 3,1 Nakłady brutto na środki trwałe (zmiana, r/r) 1 % 16,5 2,7 6,7 8,7 13,3 19,2 8,4-1,9-0,4 9,3-1,5 0,9 9,5 Produkcja sprzedana przemysłu (zmiana, r/r)* % 9,7 6,7 12,6 3,7 11,2 11,2 4,4 11,9 9,8 2,5-3,2 9,8 7,7 1,0 2,2 3,3 Produkcja budowlano-montaŝowa (zmiana, r/r)* % 5,6 1,4-7,0 1,5 13,7 17,4 9,6 17,5 15,7 10,9 3,7 3,5 16,3-1,0-12,0 3,6 Inflacja (średnioroczna) % 27,8 10,1 3,5 2,1 1,0 2,5 4,2 3,5 2,6 4,3 3,7 0,9 0,0 Inflacja (XII/XII) % 21,6 8,5 4,4 0,7 1,4 4,0 3,3 3,5 3,1 4,6 2,4 0,7-1,0 Pracujący w gospodarce narodowej (średniorocznie) mln osób 14,7 15,0 12,6 12,7 12,9 13,3 13,9 13,8 13,8 13,9 13,9 13,9 Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw tys. osób Liczba bezrobotnych tys. osób Stopa bezrobocia % 14,9 15,1 19,0 17,6 14,8 11,4 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 13,4 11,5 Przeciętne wynagrodzenie nominalne brutto w gospodarce PLN narodowej Przeciętne wynagrodzenie realne brutto w gospodarce % narodowej (zmiana, r/r) 2,8 1,0 0,7 1,8 4,0 5,5 5,9 2,0 1,4 1,4 0,1 2,8 3,4 Przeciętne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze PLN przedsiębiorstw Przeciętne wynagrodzenie realne brutto w sektorze % przedsiębiorstw (zmiana, r/r) 3,2 1,3 0,8 1,2 4,2 6,8 6,1 1,1 0,8 0,9-0,2 2,0 3,7 Przeciętna realna emerytura i renta z pozarol. syst. ubezp. % społecznych brutto (zmiana, r/r) 3,2-2,3 0,6 0,3 6,2 0,0 4,1 4,3 3,6 0,3 1,3 4,4 3,6 Saldo obrotów towarowych (wg GUS) mld EUR - -18,7-11,7-9,7-12,9-18,6-26,2-9,3-13,8-15,9-10,5-2,0-2,5 Wartość eksportu (wg GUS) mld EUR - 34,4 59,7 71,4 87,9 101,8 116,2 98,2 120,4 136,7 143,5 155,0 163,1 Eksport (wg GUS zmiana, r/r) % ,6 19,6 23,1 15,8 14,1-15,5 22,6 13,6 4,9 8,0 5,2 Wartość importu (wg GUS) mld EUR - 53,1 71,4 81,2 100,8 120,4 142,4 107,5 134,2 152,6 154,0 157,0 165,6 Import (wg GUS zmiana, r/r) % ,2 13,8 24,1 19,4 18,3-24,5 24,8 13,7 1,0 1,9 5,5 * zmiana metodologii (wyŝszy rząd odnosi się do PKD 2004, niŝszy do PKD 2007), dot. danych dla podmiotów o liczbie pracujących powyŝej 9 osób. 1 dane od 2004 r. zgodne z metodologią ESA2010.

24 Opracowano w Wydziale Analiz Makroekonomicznych i Prognoz w Departamencie Strategii i Analiz Urszula Kmita Monika Krupa-Leończyk Marta Ostrowska Marcin Zelman Akceptowała Aneta Piątkowska Dyrektor Departamentu 24