ANALIZA SYTUACJI GOSPODARCZEJ POLSKI W OKRESIE I-IX 2015 R.

Transkrypt

1 MINISTERSTWO ROZWOJU ANALIZA SYTUACJI GOSPODARCZEJ POLSKI W OKRESIE I-IX 2015 R. DEPARTAMENT STRATEGII I ANALIZ Warszawa, grudzień 2015 r.

2

3 Spis treści Synteza...4 Stabilny wzrost gospodarczy...7 Przemysł...9 Budownictwo Rolnictwo Obroty w handlu wewnętrznym Inflacja Rynek pracy Wynagrodzenia i świadczenia socjalne Finanse publiczne Polityka monetarna i kurs walutowy Wzrost eksportu Poprawa bilansu płatniczego

4 4

5 Synteza W 2014 roku wartość produktu krajowego brutto wzrosła realnie o 3,3% r/r. W poszczególnych kwartałach obserwowany był stabilny wzrost aktywności gospodarczej w kraju. Po wzroście w I połowie roku średnio 3,4-proc., w drugim półroczu utrzymywał się wzrost na poziomie 3,3-proc. Wg szacunków GUS, zarówno w trzecim kwartale, jak i w okresie trzech kwartałów 2015 r. wzrost PKB wyniósł 3,5%. W okresie styczeń-wrzesień 2015 r. wzrost produkcji przemysłowej wyniósł 4,5%. W przetwórstwie przemysłowym w analizowanym okresie wzrost był wyższy niż w całym sektorze i wyniósł 5,5% w skali roku. Produkcja budowlano-montażowa w okresie styczeń-wrzesień 2015 r. wzrosła o 2,0% r/r. W okresie styczeń-wrzesień 2015 r. sprzedaż detaliczna wzrosła o 3,5% w stosunku do poprzedniego roku. W okresie styczeń-wrzesień 2015 roku zarówno ceny towarów i usług konsumpcyjnych, jak i ceny produkcji sprzedanej przemysłu oraz produkcji budowlano-montażowej były niższe niż przed rokiem. Wskaźnik CPI obniżył się o 1,1%. Ceny produkcji sprzedanej przemysłu spadły o 2,4%, a ceny produkcji budowlano-montażowej były niższe o 0,4%. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w okresie I-IX 2015 r. wzrosło o 1,1% do poziomu tys. osób. W przetwórstwie przemysłowym, które ma największy udział w zatrudnieniu, liczba zatrudnionych wyniosła tys. osób i wzrosła o 2,5%. Stopa bezrobocia we wrześniu 2015 r. ukształtowała się na poziomie 9,7%, tj. o 1,8 pkt. proc. niższym niż rok wcześniej. W pierwszych trzech kwartałach 2015 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w skali roku wzrosło nominalnie o 3,6% i wyniosło zł. Wzrost płac miał miejsce w prawie wszystkich sekcjach. Według wstępnych danych GUS w okresie styczeń-wrzesień 2015 r. eksport wzrósł o 7,2%, osiągając wartość 131,5 mld euro. W tym samym okresie import wzrósł o 4,0% do poziomu 129,4 mld euro. W rezultacie, saldo handlowe wyniosło 2,1 mld euro wobec -1,7 mld euro w pierwszych dziewięciu miesiącach 2014 r. Największy udział w polskim eksporcie stanowiły Niemcy (27,1%), Wlk. Brytania (6,6%) oraz Republika Czeska (6,6%), a po stronie importu Niemcy (22,6%), Chiny (11,4%) oraz Rosja (7,8%). W okresie styczeń-wrzesień 2015 r. miała miejsce poprawa salda na rachunku obrotów bieżących (1 mld euro deficytu wobec 7,1 mld euro rok wcześniej). W okresie styczeń-wrzesień 2015 r. w ujęciu nominalnym dochody budżetu państwa wyniosły 210 mld zł, wydatki zaś kształtowały się na poziomie prawie 241,2 mld zł. Deficyt budżetowy wyniósł ponad 31,1 mld zł i stanowił 67,6% kwoty założonej w budżecie na rok

6 W okresie styczeń-wrzesień 2015 r. RPP tylko jeden raz obniżyła stopy procentowe. Od 5 marca 2015 r. stopa referencyjna wynosi 1,5%. W okresie styczeń-wrzesień 2015 r. złoty osłabił się w stosunku do dolara, oraz nieznacznie umocnił w stosunku do euro. Średni kurs euro wyniósł 4,1574 zł i w skali roku spadł o 0,4%. Kurs dolara w tym samym okresie wyniósł 3,7288 zł i wzrósł o 21% r/r. 6

7 Stabilny wzrost gospodarczy W 2014 r. tempo wzrostu PKB polskiej gospodarki przyspieszyło i było realnie wyższe niż w 2013 r. o 3,3%. Motorem wzrostu gospodarczego był popyt krajowy, którego wkład we wzrost PKB wyniósł ok. 4,8 pkt. proc. Tabela 1. Stopa wzrostu PKB w latach R/R 5,0 1,6 1,3 3,3 I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX X-XII I-III IV-VI VII-IX R/R 4,9 4,8 5,0 5,3 3,3 2,3 0,9 0,1 0,0 0,5 1,8 2,6 3,4 3,4 3,3 3,3 3,7* 3,3* 3,5* *szacunek wstępny GUS. Źródło: GUS. Wykres 1. Dekompozycja wzrostu PKB w latach * % 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0 1kw 2008 Spożycie indywidualne Spożycie zbiorowe Akumulacja brutto Eksport netto 3kw kw kw kw kw kw kw kw kw kw kw kw kw kw 2015* 3kw 2015* * III kw wstępny szacunek GUS. Źródło: Obliczenia DSA MR na podstawie danych GUS. Wg wstępnego szacunku GUS, w trzecim kwartale 2015 r. wzrost PKB wyniósł 3,5%. W okresie trzech kwartałów wzrost gospodarczy był identyczny (3,5%). Rolę stymulatora wzrostu gospodarczego Polski nadal utrzymywał popyt krajowy. Przyczyniły się do tego wzrost konsumpcji o 3,0% (w tym konsumpcji prywatnej o 3,1%), oraz ożywienie inwestycji (wzrost o 6,9%), choć w tym przypadku aktywność inwestycyjna w trzecim kwartale nie była już tak dynamiczna jak w poprzednich okresach (wzrost o 4,6%). Negatywny wpływ popytu zagranicznego notowany w ostatnich trzech kwartałach 2014 roku został zatrzymany z początkiem 2015 roku. Dynamiczny wzrost eksportu, przy jednocześnie słabszym wzroście importu sprawił, że kontrybucja eksportu netto we wzrost PKB w trzech kwartałach 2015 r., wyniosła 0,5 pkt. proc. 7

8 Tabela 2 Dynamika wartości dodanej brutto wg sekcji w latach I-III kw. 2015* Przemysł 102,7 111,1 109,6 105,9 99,7 108,6 107,7 102,7 100,4 104,0 104,9 Budownictwo 105,4 110,1 107,5 99,2 111,6 106,1 113,5 96,0 94,9 105,0 104,0 Usługi rynkowe 104,5 105,0 107,8 104,7 102,0 102,5 103,5 103,3 102,5 103,5 103,2 * wstępny szacunek GUS Źródło: GUS. Wg wstępnego szacunku GUS w okresie trzech kwartałów 2015 roku wartość dodana brutto w gospodarce wzrosła o 3,3%, głównie za sprawą stabilnego wzrostu w sektorze usług oraz dynamicznego rozwoju przemysłu. Wartość dodana w przemyśle wzrosła o 4,9% r/r. Sektor budowlany po słabszym okresie , utrzymuje się na ścieżce wzrostu, a wartość dodana w tym okresie wzrosła o 4,0%. Wykres 2. Dynamika wartości dodanej brutto wg sektorów gospodarki w latach * (analogiczny okres roku poprzedniego=100) 140 Przemysł Budownictwo Usługi rynkowe I-III 2007 VII-IX I-III 2008 VII-IX I-III 2009 VII-IX I-III 2010 VII-IX I-III 2011 VII-IX * III kw wstępny szacunek GUS. Źródło: Obliczenia DSA MR na podstawie danych GUS. I-III 2012 VII-IX I-III 2013 VII-IX I-III 2014 VII-IX I-III VII-IX* 2015* Oczekujemy, że w 2015 r. tempo wzrostu gospodarczego przyspieszy w stosunku do odnotowanego w roku 2014 i osiągnie poziom ok. 3,6%. Na wzrost PKB pozytywnie będzie oddziaływał obok popytu wewnętrznego również popyt zagraniczny. 8

9 Przemysł W 2014 roku według danych GUS produkcja sprzedana przemysłu w pełnej zbiorowości podmiotów wzrosła o 3,1%, a w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób o 3,3% względem roku poprzedzającego. W okresie styczeń wrzesień 2015 r. zanotowano 4,5-proc. wzrost produkcji sprzedanej przemysłu wobec analogicznego okresu roku poprzedzającego. W III kwartale br. tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemysłu osiągnęło poziom 4,3% i było wyższe w porównaniu z II kwartałem br. (3,9%) oraz niższe w porównaniu z I kwartałem br. (5,3%). W analizowanym okresie sprzedaż w przetwórstwie przemysłowym wzrosła o 5,5% (r/r). Wykres 3. Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100) I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Biuletyny statystyczne GUS z lat Wśród głównych grup przemysłowych wzrost produkcji sprzedanej zanotowały podmioty wytwarzające dobra inwestycyjne (9,9%), dobra konsumpcyjne trwałe (6,3%), dobra zaopatrzeniowe i konsumpcyjne nietrwałe (4,1%). Natomiast spadek odnotowano w produkcji dóbr związanych z energią (0,5%). W okresie styczeń wrzesień 2015 r. wzrost produkcji sprzedanej, w porównaniu do roku ubiegłego, odnotowano w 31 spośród 34 działów przemysłu. Największe przyspieszenie nastąpiło w działach obejmujących produkcję pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (o 10,1%), urządzeń elektrycznych (o 9,4%) oraz pozostałego sprzętu transportowego (o 8,6%). Spadek produkcji sprzedanej wystąpił natomiast w produkcji olejów i tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (17,0%). Wydajność pracy w przemyśle, mierzona produkcją sprzedaną na 1 zatrudnionego, w analizowanym okresie była o 3,0% wyższa niż przed rokiem, przy przeciętnym zatrudnieniu wyższym o 1,5% i wzroście przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto o 2,6%. Oczekuje się, że w całym 2015 roku produkcja sprzedana przemysłu wzrośnie o ok. 4,0% 9

10 Budownictwo W 2014 r., wg danych GUS, produkcja budowlano-montażowa w pełnej zbiorowości wzrosła o 2,6% r/r. W przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób wzrost wyniósł 3,6%. W okresie styczeń wrzesień 2015 r. produkcja budowlano-montażowa wzrosła o 2,0% wobec analogicznego okresu w roku Wykres 4. Dynamika produkcji budowlano-montażowej w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100) I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS z lat Wzrost sprzedaży produkcji budowlano-montażowej w analizowanym okresie wystąpił we wszystkich działach budownictwa w podmiotach wykonujących specjalistyczne roboty budowlane (3,4%), w przedsiębiorstwach zajmujących się budową budynków (2,1%) oraz w przedsiębiorstwach zajmujących się budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej (0,9%). Tylko w grupie specjalizującej się w robotach budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych odnotowano 1,5-proc. spadek. W okresie styczeń wrzesień 2015 r. do użytku oddano 101,5 tys. mieszkań 1, tj. o 1,4% więcej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. W budownictwie indywidualnym oraz w budownictwie przeznaczonym na sprzedaż lub wynajem odnotowano wzrost liczby oddanych mieszkań odpowiednio o 4,3% i 3,2%. Spadek liczby oddanych mieszkań zanotowano w budownictwie spółdzielczym, komunalnym i społecznym czynszowym. Oczekuje się, że w 2015 roku produkcja budowlano-montażowa wzrośnie o ok. 1,5%. 1 Dane wstępne GUS. 10

11 Rolnictwo... W 2014 r. globalna produkcja rolnicza zwiększyła się o 6,1% w porównaniu z rokiem 2013, do czego przyczynił wzrost produkcji roślinnej o 4,9%, przy jeszcze szybszym wzroście produkcji zwierzęcej 7,3%. Tabela 3. Dynamika produkcji rolniczej w latach (w cenach stałych) Ogółem 105,9 103,2 102,4 97,3 102,2 99,1 103,4 106,1 Produkcja roślinna 108,9 108,3 103,0 90,6 105,9 99,4 104,5 104,9 Produkcja zwierzęca 102,9 97,1 101,7 105,0 97,9 98,6 102,1 107,3 Źródło: GUS. W okresie lipiec-wrzesień 2015 r. skup zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi bez ziarna siewnego był o 13,5% niższy niż w analogicznym okresie poprzedniego roku i wyniósł tys. ton. W tym okresie odnotowano spadek zakupów pszenicy o 13,6% oraz spadek zakupów żyta o 19,7%. We wrześniu 2015 r. skupiono o 23,4% mniej zbóż niż we wrześniu 2014 r. Skup pszenicy w tym okresie był niższy o 31,9%, podczas gdy w przypadku żyta odnotowano nieznaczny wzrost (o 1,4%). W efekcie, w stosunku do września 2014 roku, cena pszenicy w skupie wzrosła o 2,9% r/r, podczas gdy w obrocie targowiskowym była niższa o 2,9%. W przypadku żyta, zarówno w skupie jak i w obrocie targowiskowym odnotowano wzrost cen, odpowiednio o 1,3% i 3,7% w ujęciu rocznym. Średnie ceny ziemniaków w obrocie targowiskowym we wrześniu 2015 r. wzrosły w skali roku o 26,7%. W pierwszych trzech kwartałach 2015 roku ceny pszenicy i żyta były niższe w porównaniu z analogicznym okresem 2014 roku. Przeciętna cena skupu pszenicy wyniosła 66,90 zł/dt i była niższa o 4,4% r/r, podczas gdy cena żyta osiągnęła wartość 50,90 zł/dt i była o 7,3% niższa w skali roku. Wg wstępnych szacunków, w okresie styczeń-wrzesień 2015 r. skup żywca rzeźnego ogółem wyniósł tys. ton i był wyższy o 9,1% w ujęciu rocznym. Skup żywca wieprzowego był wyższy o 5,4%, natomiast wołowego wyższy o 22,5% w skali roku. W okresie styczeń-wrzesień 2015 roku ceny żywca wołowego były nieznacznie wyższe w skupie (o 0,9%), podczas gdy ceny w obrocie targowiskowym nie uległy zmianie. W analizowanym okresie odnotowano natomiast spadek cen żywca wieprzowego zarówno w skupie (o 12,3% r/r) oraz na targowiskach (o 9,0%). Ceny drobiu w skupie były niższe o 3,9% niż w pierwszych trzech kwartałach 2014 roku. Ceny mleka w skupie spadły w tym okresie o 19,4% w ujęciu rocznym. Wg przedwynikowego szacunku produkcji głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2015 r. zbiory zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi wyniosą 24,5 mln t, tj. ok. 10% mniej od zbiorów ubiegłorocznych. Zbiory rzepaku i rzepiku ocenia się na ok. 2,7 mln t, tj. o 19% mniej niż rok wcześniej. Produkcję warzyw gruntowych ocenia się na 3,9 mln t, tj. o ok. 16% mniej od zbiorów ubiegłorocznych, natomiast zbiory owoców z drzew wyniosą ok. 3,4 mln t, tj. o 6% mniej od bardzo wysokich zbiorów w 2014 r., a z krzewów owocowych szacuje się na ponad 0,5 mln t, tj. o 10% mniej niż rok wcześniej. 11

12 Obroty w handlu wewnętrznym... W 2014 roku wolumen sprzedaży detalicznej w pełnej zbiorowości podmiotów realnie przekroczył poziom sprzed roku o 2,8% 2. W przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób sytuacja kształtowała się korzystniej i wzrost sprzedaży wyniósł 4,1% 3. Sprzedaż detaliczna w okresie styczeń wrzesień 2015 r. była wyższa o 3,5% w porównaniu z analogicznym okresem 2014 roku (wobec wzrostu o 4,3% przed rokiem). Wykres 5. Dynamika sprzedaży detalicznej w latach (analogiczny okres roku poprzedniego=100, ceny stałe) I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Biuletyny statystyczne GUS z lat Wyższa niż przed rokiem sprzedaż wystąpiła w większości grup sprzedaży detalicznej. Najbardziej znaczący wzrost sprzedaży dotyczył przedsiębiorstw w grupie pojazdy samochodowe, motocykle, części (9,6%) oraz pozostała sprzedaż detaliczna w niewyspecjalizowanych sklepach (7,1%). W największej pod względem udziału grupie żywność, napoje i wyroby tytoniowe odnotowano wzrost sprzedaży na poziomie 4,9%. Spadki odnotowano w grupie pozostałe o 10,5%, a także w grupie paliwa ciekłe i gazowe - drugiej w kolejności pod względem udziału o 1,1%. W analizowanym okresie sprzedaż hurtowa w przedsiębiorstwach handlowych o liczbie pracujących powyżej 9 osób była wyższa o 3,6% r/r, w tym sprzedaż przedsiębiorstw hurtowych wzrosła o 3,0% 4. 2 W cenach bieżących. 3 W cenach stałych. 4 W cenach bieżących. 12

13 Inflacja Ceny towarów i usług konsumpcyjnych średniorocznie w 2014 r. pozostały na poziomie roku poprzedniego. Tym samym, tempo zmian cen w porównaniu z rokiem 2013 było niższe (o 0,9 pkt. proc.), jednocześnie znacznie odbiegając od zakładanego w ustawie budżetowej poziomu 2,4%. W grudniu 2014 r. spadek cen wyniósł -1,0% r/r był to szósty miesiąc z rzędu, w którym odnotowano deflację. W okresie styczeń-wrzesień 2015 roku zaobserwowano spadek cen na poziomie 1,1% (wobec wzrostu o 0,2% przed rokiem). Na kształtowanie się poziomu wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w analizowanym okresie wpływał spadek cen towarów i usług w zakresie transportu (o 9,0%), odzieży i obuwia (o 4,8%) oraz żywności i napojów bezalkoholowych (o 2,2%). Spadek cen towarów i usług konsumpcyjnych we wrześniu 2015 r. wyniósł 0,8% r/r (wobec 0,6% w sierpniu 2015 r.). Na osiągnięty wynik największy wpływ miały względem poprzedniego roku spadki cen towarów i usług związanych z transportem (o 0,91 pkt. proc.) oraz spadki cen odzieży i obuwia (o 0,23 pkt. proc.) W odwrotną stronę oddziaływał wzrost cen towarów i usług związanych ze zdrowiem: wzrost o 0,12 pkt. proc. Na spadek cen towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce we wrześniu 2015 r. wpływała sytuacja na światowych rynkach surowców energetycznych oraz artykułów rolnych. Ropa naftowa potaniała wobec średniej z 2014 r. o 51,9% za baryłkę 5, natomiast cena gazu ziemnego była niższa o 38,1% 6. Wśród surowców rolno-spożywczych, wobec średniej z 2014 r. obniżyły się ceny pszenicy (o 39,2%), jęczmienia (o 16,0%), ryżu (o 15,9%) oraz kukurydzy (o 13,9%). Ceny produkcji sprzedanej przemysłu w analizowanym okresie były średnio niższe o 2,4% niż w analogicznym okresie roku poprzedzającego. Spadek dynamiki cen w przemyśle był głównie wynikiem wyraźnego spadku cen surowców energetycznych na rynkach światowych. Spadek cen w przetwórstwie przemysłowym wyniósł 2,9%. Ceny produkcji budowlano-montażowej obniżyły się w analizowanym okresie o 0,4% r/r. We wrześniu 2015 r. ceny produkcji budowlano-montażowej pozostawały na poziomie zbliżonym do notowanego przed miesiącem. Przewiduje się, że w 2015 r. ceny towarów i usług konsumpcyjnych będą niższe niż przed rokiem o 0,2%. 5 Cena baryłki ropy naftowej liczonej według APSP, tj. przeciętnej ceny ważonej agregatu składającego się z typów ropy naftowej: Brent, Dubai oraz West Texas Intermediate. 6 Dane odnoszą się do gazu wydobywanego na terenie Rosji, a sprzedawanego w Niemczech (Natural Gas, Russian Natural Gas border price in Germany, US$ per Million Metric British Thermal Unit). 13

14 Rynek pracy Dane BAEL potwierdzają poprawę sytuacji na rynku pracy w trzecim kwartale 2015 r. Liczba osób pracujących była wyższa w porównaniu ze stanem w analogicznym okresie 2014 r. W rezultacie znaczącego ograniczenia liczby bezrobotnych i utrzymującego się na zbliżonym poziomie współczynnika aktywności zawodowej stopa bezrobocia uległa obniżeniu. Tabela 4. Podstawowe wskaźniki BAEL w latach III kw IV kw I kw II kw III kw Współczynnik aktywności zawodowej (%) 56,5 56,3 56,0 55,8 56,4 Wskaźnik zatrudnienia (%) 51,9 51,7 51,1 51,6 52,4 Stopa bezrobocia (%) 8,2 8,1 8,6 7,4 7,1 Liczba osób pracujących (tys.) Liczba osób bezrobotnych (tys.) Liczba osób biernych zawodowo (tys.) Źródło: GUS. W okresie styczeń-wrzesień 2015 roku przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło tys. i było o 1,1% wyższe niż w analogicznym okresie 2014 roku. Najwyższy wzrost zatrudnienia wystąpił w informacji i komunikacji (o 4,2%), natomiast ograniczenie zatrudnienia w największym stopniu odnotowano w górnictwie i wydobywaniu (spadek o 6,7% r/r). W przetwórstwie przemysłowym przeciętne zatrudnienie było o 2,5% wyższe w stosunku do analogicznego okresu w 2014 roku. Przewidywany jest dalszy wzrost zatrudnienia, czemu sprzyjać będą pozytywne oczekiwania wobec sytuacji ekonomicznej i popytu. Stopniowa poprawa koniunktury zaczyna pozytywnie oddziaływać na poziom zatrudnienia, na co wskazują również badania ankietowe NBP. Rosnąca dynamika zatrudnienia, której sprzyjać będzie niska presja płacowa, będzie wpływać na utrzymanie się szybszej dynamiki wydajności niż wynagrodzeń. 7 Tabela 5. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (w tys.) I-IX 2014 I-IX /2014 Ogółem ,1 Przemysł ,5 Górnictwo i wydobywanie ,3 Przetwórstwo przemysłowe ,5 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elekt., gaz i wodę ,5 Dostawa wody; gospodarow. ściekami i odpadami; rekultywacja ,9 Budownictwo ,0 Handel; naprawa pojazdów samochodowych ,0 Transport i gospodarka magazynowa ,1 Zakwaterowanie i gastronomia ,1 Informacja i komunikacja ,2 Obsługa rynku nieruchomości ,9 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna a ,9 Administrowanie i działalność wspierająca ,6 a Nie obejmuje działów: Badania naukowe i prace rozwojowe oraz Działalność weterynaryjna. Źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, GUS, Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w III kw r. oraz prognoz na IV kw r., NBP, październik

15 I 2004 V IX I 2005 V IX I 2006 V IX I 2007 V IX I 2008 V IX I 2009 V IX I 2010 V IX I 2011 V IX I 2012 V IX I 2013 V IX I 2014 V IX I 2015 V IX tys. osób Spośród działów przetwórstwa przemysłowego, w okresie styczeń-wrzesień 2015 roku, największe zmiany zatrudnienia w stosunku do analogicznego okresu poprzedzającego roku miały miejsce w: 1. produkcji mebli 106,2 2. produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 104,6 3. magazynowaniu i działalności usługowej wspomagającej transport 104,0 1. wydobywaniu węgla kamiennego i węgla brunatnego 88,9 2. budowie budynków 93,9 3. robotach budowlanych specjalistycznych 94,0 Wykres 6. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych i stopa bezrobocia rejestrowanego liczba bezrobotnych stopa bezrobocia rejestrowanego % 22,0 20, ,0 16, ,0 12, , ,0 Źródło: GUS. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na koniec września 2015 r. wynosiła 1 539,4 tys. osób. W stosunku do sytuacji sprzed roku, liczba ta była niższa o 282,6 tys. osób (o 15,5%). Stopa bezrobocia we wrześniu 2015 wyniosła 9,7% i była o 1,8 pkt. proc. niższa w porównaniu z analogicznym okresem 2014 r., a jednocześnie najniższa od końca 2008 r. Najniższą stopę bezrobocia odnotowano w województwie wielkopolskim (6,2%), zaś najwyższą (16,0%) w warmińsko-mazurskim. Zwiększenie aktywności gospodarczej powinno przełożyć się na dalszą poprawę sytuacji na rynku pracy. W rezultacie tego oczekuje się, że w końcu roku 2015 stopa bezrobocia rejestrowanego ukształtuje się na poziomie ok. 10,0%. 15

16 Wynagrodzenia i świadczenia socjalne... Przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w okresie I-IX 2015 roku wyniosło zł i nominalnie było o 3,6% wyższe niż w analogicznym okresie roku Tabela 6. Przeciętne nominalne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw I-IX 2014 I-IX /2014 Ogółem ,6 Przemysł ,6 Górnictwo i wydobywanie ,7 Przetwórstwo przemysłowe ,6 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę ,5 Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami; rekultywacja ,2 Budownictwo ,2 Handel; naprawa pojazdów samochodowych ,2 Transport i gospodarka magazynowa ,0 Zakwaterowanie i gastronomia ,5 Informacja i komunikacja ,1 Obsługa rynku nieruchomości ,8 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna a ,7 Administrowanie i działalność wspierająca ,9 a Nie obejmuje działów: Badania naukowe i prace rozwojowe oraz Działalność weterynaryjna. Źródło: Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, GUS, Siła nabywcza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w pierwszych trzech kwartałach 2015 roku była o 4,8% wyższa niż przed rokiem. Wzrost siły nabywczej był efektem utrzymującej się na niskim poziomie dynamiki cen towarów i usług konsumpcyjnych. Wzrost płac odnotowano w większości sekcji. Spośród działów przetwórstwa przemysłowego największe dynamiki przeciętnych płac wystąpiły w produkcji: 1. komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 107,1 2. papieru i wyrobów z papieru 105,3 3. wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych 104,8 W okresie styczeń-wrzesień 2015 roku odnotowano także wzrost świadczeń społecznych w stosunku do analogicznego okresu 2014 roku. Przeciętne miesięczne emerytury i renty z pozarolniczego systemu ubezpieczeń społecznych wzrosły o 2,8% do poziomu zł (realnie o 3,6%). Przeciętna emerytura i renta rolników indywidualnych wzrosła w tym okresie do poziomu zł (wzrost w ujęciu rocznym nominalnie o 3,1%, realnie o 3,9%). 16

17 Finanse publiczne W okresie styczeń-grudzień 2014 roku w ujęciu nominalnym dochody budżetu państwa wyniosły 283,5 mld zł i były o 1,5% wyższe niż przed rokiem. Wydatki kształtowały się na poziomie 312,5 mld zł, tj. o 2,7% mniej w stosunku do wykonania wydatków budżetowych w 2013 roku. W rezultacie deficyt budżetowy w 2014 roku wyniósł 29,0 mld zł wobec 42,2 mld zł w 2013 roku. W pierwszych trzech kwartałach 2015 r. dochody budżetu państwa wyniosły 210,0 mld zł i były o 0,4% wyższe od ubiegłorocznych. Wydatki kształtowały się na poziomie prawie 241,2 mld zł, tj. o 4,1% więcej w stosunku do wykonania wydatków budżetowych w analogicznym okresie 2014 roku. W rezultacie deficyt budżetowy ukształtował się na poziomie ponad 31,1 mld zł wobec 22,4 mld zł w okresie I-IX 2014 roku. Tabela 7. Realizacja ustawy budżetowej w I-IX 2015 roku (w mld zł) Ustawa budżetowa na 2015 rok Wykonanie % DOCHODY 297,2 210,0 70,7 Dochody podatkowe 269,8 189,2 70,1 Podatki pośrednie 199,5 136,8 68,6 CIT 24,5 19,2 78,3 PIT 44,4 32,0 72,0 Dochody niepodatkowe 25,8 20,0 77,4 Środki z UE i innych źródeł niepodlegające zwrotowi 1,5 0,9 56,0 WYDATKI 343,3 241,2 70,3 Obsługa długu krajowego 22,1 10,2 46,0 Obsługa długu zagranicznego 10,2 8,8 86,6 Dotacja dla funduszu emerytalno-rentowego 17,0 12,1 71,2 Dotacja dla FUS 42,1 32,8 77,9 Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego 51,3 42,3 82,4 SALDO -46,1-31,1 67,6 Finansowanie budżetu środków UE -3,4 0,0 0,0 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU 49,5 31,1 62,9 KRAJOWE 38,9 34,4 88,5 Bony skarbowe Obligacje 42,5 41,0 96,4 Przychody z prywatyzacji 1,2 0,0 a 2,8 Prefinansowanie zadań z udziałem środków z UE 0,3 0,2 55,6 ZAGRANICZNE 10,6-3,3 - a 33,8 mln zł Źródło: Ministerstwo Finansów. Po stronie dochodów największe znaczenie miały niższe o 2,1% niż przed rokiem wpływy z podatków pośrednich (136,8 mld zł), stanowiące 65,1% całości dochodów zrealizowanych w tym okresie. Dochody z tytułu podatku VAT wyniosły w tym okresie 89,2 mld zł i w skali roku były nominalnie niższe o ok. 4,2%. Po stronie wydatków, największy udział miały subwencje ogólne dla JST wynoszące 42,3 mld zł (17,5%). Koszty obsługi długu krajowego i zagranicznego zrealizowano odpowiednio w 46,0% i 86,6% w stosunku do założeń w ustawie budżetowej, a ich całkowity udział w wydatkach stanowił 7,9%. 17

18 Polityka monetarna i kurs walutowy W 2014 roku, Rada Polityki Pieniężnej dokonała jednorazowej obniżki stóp procentowych, z wyjątkiem stopy depozytowej, która pozostała bez zmian, co zawęziło korytarz stóp procentowych do 2 pkt. proc. W pierwszych dziewięciu miesiącach 2015 r. tylko raz - w marcu RPP dokonała obniżki stóp procentowych, o 50 pkt. bazowych. W jej wyniku ustalono następujący poziom stóp procentowych: referencyjna 1,5%, lombardowa 2,5%, depozytowa 0,5%, redyskonta weksli 1,75%. W ocenie Rady Polityki Pieniężnej obniżkę uzasadniał przedłużający się okres deflacji oraz wzrost ryzyka pozostania inflacji poniżej celu inflacyjnego w średnim okresie, co zagroziłoby stabilności cen. Jednocześnie, ogłoszono, że decyzja ta stanowi zamknięcie dwuetapowego (łącznie z obniżką z października 2014 roku) cyklu łagodzenia polityki pieniężnej, w wyniku którego stopa referencyjna NBP została obniżona łącznie o 1 pkt. proc. do historycznie niskiego poziomu 1,5%. Wykres 7. Wartość stóp procentowych NBP w latach % Lombardowa Redyskontowa Referencyjna Depozytowa Dyskontowa Źródło: Narodowy Bank Polski W okresie I-III kw r. kurs dolara oraz euro wyrażony w złotym wahał się w bardzo szerokim paśmie, pozostając w głównej mierze pod silnym wpływem czynników zewnętrznych. Średni kurs euro wyniósł 4,1574 zł i w skali roku obniżył się o 0,4%. Kurs dolara w tym samym okresie wyniósł 3,7288 zł i wzrósł o 21% r/r. Pierwszy kwartał 2015 r. cechowała znaczna zmienność na rynkach walutowych powodowana decyzjami m.in. banków centralnych w Szwajcarii i EBC w strefie euro. Zawirowania na rynku zapoczątkowała decyzja z 15 stycznia 2015 r. Szwajcarskiego Banku Narodowego, który zrezygnował z obrony kursu EUR/CHF na poziomie 1,20. Tydzień później, Europejski Bank Centralny podjął długo oczekiwaną decyzję o rozpoczęciu programu tzw. luzowania ilościowego (quantitative easing) w strefie euro. Działania te wywołały wyraźne osłabienie euro wobec innych głównych walut (w szczególności franka szwajcarskiego i dolara amerykańskiego). Wpłynęło to również na deprecjację kursu złotego. Po szoku wywołanym decyzją SNB, kiedy to kurs franka szwajcarskiego przełamał poziom 5 zł, kurs CHF/PLN zaczął się stabilizować i od początku lutego nie przekroczył już trwale poziomu 4 zł. Średnio, w I kwartale 2015 r. kurs CHF/PLN wyniósł 3,9164 i wzrósł o 14,5% r/r. Ponadto, spadek kursu EUR/USD sprzyjał umacnianiu trendu wzrostowego na parze USD/PLN. Natomiast pogłębienie ekspansywnej polityki monetarnej przez EBC sprzyjało stopniowemu spadkowi kursu EUR/PLN

19 W drugim kwartale 2015 r. kluczowy wpływ na kształtowanie się kursu złotego względem EUR oraz USD miała sytuacja w strefie euro, w tym zwłaszcza problemy Grecji ze spłatą zobowiązań w stosunku do Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W rezultacie tego, przy utrzymującej się awersji do ryzyka w regionie, do końca czerwca złoty osłabił się zarówno wobec euro jak i dolara, choć w tym drugim przypadku skala osłabienia była znacznie mniejsza. Trzeci kwartał, charakteryzujący się osłabieniem awersji do ryzyka na światowych giełdach po słabych danych makro z chińskiej gospodarki, stanowił kontynuację spadkowego trendu wartości złotego wyrażonej w dolarze oraz euro. Dodatkowym, wewnętrznym czynnikiem presji deprecjacyjnej na złotym była utrzymująca się, relatywnie silniejsza niż na pozostałych parkietach regionu przewaga strony podażowej na GPW w Warszawie. Decydujący wpływ na kształtowanie się kursu złotego w krótkim terminie będzie miała sytuacja na rynku globalnym. Źródłem niepewności pozostaje niestabilna sytuacja na Ukrainie, konsekwencje sankcji nałożonych na Rosję oraz poziom aktywności gospodarczej w strefie euro oraz w Chinach. Wpływ na kurs głównych par walutowych w kolejnych miesiącach 2015 i 2016 r. będzie ponadto zależny od decyzji FED o podwyżce stóp procentowych (grudzień 2015 r.) Czynnik ten będzie główną determinantą skali umocnienia amerykańskiej waluty wobec euro i innych walut, choć wydaje się, że rynki już w dużym stopniu zdyskontowały zapowiadaną wcześniej zmianę charakteru polityki pieniężnej władz monetarnych w USA. W odniesieniu do czynników wewnętrznych, najważniejszymi z nich z punktu widzenia wartości złotego pozostają niezmiennie poziom aktywności gospodarczej w kraju oraz perspektywa zmian poziomu stóp procentowych. Wykres 8. Złoty w relacji do euro i dolara (kursy nominalne) PLN 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 Źródło: Narodowy Bank Polski. 1 USD 1 EUR

20 Wzrost eksportu... Według wstępnych danych GUS, w pierwszych trzech kwartałach 2015 roku wartość eksportu liczonego według cen bieżących wyniosła 131,5 mld euro i była o 7,2% wyższa w porównaniu z analogicznym okresem 2014 roku. Wartość importu wyniosła 129,4 mld euro i była wyższa o 4,0% r/r. W rezultacie odnotowano nadwyżkę na poziomie 2,1 mld euro wobec deficytu w wysokości ok. -1,7 mld EUR rok wcześniej. W pierwszych dziewięciu miesiącach 2015 r. eksport na rynki rozwinięte wzrósł o 9,2%. Znaczny spadek eksportu odnotowano natomiast w przypadku wywozu do państw Europy Środkowo-Wschodniej (o 23,6%). Był to rezultat utrzymującej się od ponad roku niestabilnej sytuacji za wschodnią granicą, w efekcie której odnotowano spadek eksportu do Rosji i na Ukrainę (odpowiednio o 28,0% i o 8,9% r/r). Jednocześnie, udział państw Europy Środkowej i Wschodniej w strukturze eksportu był niższy o 2,1 pkt. proc. w porównaniu z analogicznym okresem 2014 r. i spadł do poziomu 5,3%. Tabela 8. Struktura obrotów handlowych Polski w okresie I-IX 2015 r. Eksport Udział w strukturze (%) Zmiana (pkt. proc) Import Udział w strukturze (%) Zmiana (pkt. proc) Kraje rozwinięte 85,6 +1,6 66,3 +0,7 w tym Unia Europejska 79,3 +2,0 59,5 +0,5 Kraje rozwijające się 9,1 +0,5 24,6 +2,6 Kraje Europy Środkowej i Wschodniej 5,3-2,1 9,1-3,3 Źródło: dane wstępne GUS. Główni partnerzy handlowi Polski w okresie I-IX 2015 r. (zmiany w stosunku do analogicznego okresu roku 2014): Niemcy: Wzrost eksportu ( ) o 10,9%, wzrost importu o 7,2%, Udział w polskim eksporcie 27,1% (+0,9 pkt. proc.); w imporcie 22,6% (+0,6 pkt. proc.) Wielka Brytania: Wzrost eksportu ( ) o 11,5%, wzrost importu o 3,9%, Udział w polskim eksporcie 6,6% (+0,2 pkt. proc.); w imporcie 2,6% (bez zmian) Republika Czeska: Wzrost eksportu ( ) o 12,0%, wzrost importu o 3,9%, Udział w polskim eksporcie 6,6% (+0,3 pkt. proc.); w imporcie 3,5% (bez zmian) Rosja: Spadek eksportu ( ) o 28,0%, spadek importu o 25,9%, Udział w polskim eksporcie 2,9% (-1,4 pkt. proc.); w imporcie 7,8% (-3,1 pkt. proc.) Chiny: Wzrost importu ( ) o 17,0%, Udział w polskim imporcie 11.4% (+1,3 pkt. proc.). Przewiduje się, że w 2015 r. wartość eksportu wyniesie ok. 175,6 mld euro, tj. o ok. 6,0% więcej niż w 2014 roku. Wartość importu wyniesie natomiast ok. 175,1 mld euro, tj. o ok. 4,0% więcej niż w roku Tym samym, saldo obrotów towarowych osiągnie poziom ok. 0,5 mld euro. 20

21 Poprawa bilansu płatniczego... Wstępne dane bilansu płatniczego w pierwszych trzech kwartałach 2015 roku wskazują na poprawę sytuacji w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Wykres 9. Skumulowana wartość rachunku obrotów bieżących (mln euro) mln euro I I-II I-III I-IV I-V I-VI I-VII I-VIII I-IX I-X I-XI I-XII Źródło: Narodowy Bank Polski. W analizowanym okresie odnotowano deficyt na rachunku obrotów bieżących w wysokości 1 mld euro (wobec 7,1 mld euro rok wcześniej). W znacznej mierze na poprawę sytuacji wpływ miało dodatnie saldo obrotów towarowych (nadwyżka w wysokości 1,2 mld euro wobec -2 mld euro deficytu rok wcześniej), będące wynikiem szybszego wzrostu eksportu niż importu. Na zbliżonym poziomie ukształtowało się saldo usług (ponad 6,5 mld euro). W odniesieniu do rachunku finansowego doszło do przekształcenia deficytu w nadwyżkę. Tabela 9. Bilans płatniczy w latach * (w mln euro) * 2014* I-IX 2014* I-IX 2015* Rachunek bieżący Towary: saldo Wpływy z eksportu Wypłaty z importu Usługi: saldo Dochody pierwotne: saldo Dochody wtórne: saldo Rachunek kapitałowy Rachunek finansowy Inwestycje bezpośrednie: aktywa Inwestycje bezpośrednie: pasywa Inwestycje portfelowe: aktywa Inwestycje portfelowe: pasywa Pozostałe inwestycje: aktywa Pozostałe inwestycje: pasywa *dane wstępne Źródło: Narodowy Bank Polski. 21

22 MINISTERSTWO ROZWOJU Departament Strategii i Analiz Warszawa, listopad 2015 r. WYNIKI GOSPODARCZE POLSKI W LATACH Wyszczególnienie Jednostka 2014 IX 2014 IX 2015 I-IX Rachunki narodowe PKB dynamika 103,4 103, ,6 Spożycie ogółem dynamika 103,1 103, ,4 Spożycie indywidualne dynamika 102,6 103, ,6 Akumulacja dynamika 112,6 102, ,2 Nakłady brutto na środki trwałe dynamika 109,8 108, ,4 Ceny Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu Produkcja 1 dynamika 100,0 99,7 99,2 98,9 99,8 dynamika 98,5 98,4 97,1 97,6 Produkcja sprzedana przemysłu dynamika 103,1 A 104,2 104,1 104,5 104,0 Produkcja budowlano-montażowa dynamika 102,6 A 105,6 97,5 102,0 101,5 Wynagrodzenia Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, w tym: zł w sektorze przedsiębiorstw zł Świadczenia społeczne Przeciętna renta i emerytura - z pozarolniczego systemu ubezpieczeń zł rolników indywidualnych zł Rynek pracy Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw Przeciętna liczba emerytów i rencistów - z pozarolniczego systemu ubezpieczeń tys. osób tys. osób tys. osób rolników indywidualnych tys. osób Stopa bezrobocia (stan na koniec okresu) Handel zagraniczny wg GUS % 11,4 11,5 9,7 9,7 10,0 Saldo obrotów handlowych mln euro Eksport mln euro Import mln euro jeśli nie zaznaczono inaczej dotyczy podmiotów o liczbie pracujących powyżej 9 osób 2- dane wstępne 3- prognoza DSA MR A - dotyczy pełnej zbiorowości 22

23 Jednostka Produkt Krajowy Brutto (zmiana, r/r) 1 % 7,0 4,3 5,1 3,5 6,2 7,2 3,9 2,6 3,7 5,0 1,6 1,3 3,3 Spożycie indywidualne (zmiana, r/r) 1 % 3,2 3,1 4,3 2,3 4,6 6,4 6,1 3,3 2,5 3,3 0,8 0,2 2,6 Nakłady brutto na środki trwałe (zmiana, r/r) 1 % 16,5 2,7 6,7 8,7 13,3 19,2 8,4-1,9-0,4 8,8-1,8-1,1 9,8 Produkcja sprzedana przemysłu (zmiana, r/r)* % 9,7 6,7 12,6 3,7 11,2 11,2 4,4 11,9 9,8 2,5-3,2 9,8 7,7 0,9 2,2 3,3 Produkcja budowlano-montażowa (zmiana, r/r)* % 5,6 1,4-7,0 1,5 13,7 17,4 9,6 17,5 15,7 10,9 3,7 3,5 16,3-1,1-12,0 2,6 Inflacja (średnioroczna) % 27,8 10,1 3,5 2,1 1,0 2,5 4,2 3,5 2,6 4,3 3,7 0,9 0,0 Inflacja (XII/XII) % 21,6 8,5 4,4 0,7 1,4 4,0 3,3 3,5 3,1 4,6 2,4 0,7-1,0 Pracujący w gospodarce narodowej mln osób (średniorocznie) 14,7 15,0 12,6 12,7 12,9 13,3 13,9 13,8 13,8 13,9 13,9 13,7 13,8 Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsięb. tys. osób Liczba bezrobotnych tys. osób Stopa bezrobocia % 14,9 15,1 19,0 17,6 14,8 11,4 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 13,4 11,4 Przeciętne wynagrodzenie nominalne brutto PLN w gospodarce narodowej Przeciętne wynagrodzenie realne brutto % w gospodarce narodowej (zmiana, r/r) 2,8 1,0 0,7 1,8 4,0 5,5 5,9 2,0 1,4 1,4 0,1 2,8 3,4 Przeciętne wynagrodzenie nominalne brutto PLN w sektorze przedsiębiorstw Przeciętne wynagrodzenie realne brutto % w sektorze przedsiębiorstw (zmiana, r/r) 3,2 1,3 0,8 1,2 4,2 6,8 6,1 1,1 0,8 0,9-0,2 2,0 3,7 Przeciętna realna emerytura i renta z pozarol. % syst. ubezp. społecznych brutto (zmiana, r/r) 3,2-2,3 0,6 0,3 6,2 0,0 4,1 4,3 3,6 0,3 1,3 4,4 3,6 Saldo obrotów towarowych (wg GUS) mld EUR - -18,7-11,7-9,7-12,9-18,6-26,2-9,3-13,8-15,9-10,5-2,0-2,6 Wartość eksportu (wg GUS) mld EUR - 34,4 59,7 71,4 87,9 101,8 116,2 98,2 120,4 136,7 143,5 155,0 165,7 Eksport (wg GUS zmiana, r/r) % ,6 19,6 23,1 15,8 14,1-15,5 22,6 13,6 4,9 8,0 7,0 Wartość importu (wg GUS) mld EUR - 53,1 71,4 81,2 100,8 120,4 142,4 107,5 134,2 152,6 154,0 157,0 168,4 Import (wg GUS zmiana, r/r) % ,2 13,8 24,1 19,4 18,3-24,5 24,8 13,7 1,0 1,9 7,3 * zmiana metodologii (wyższy rząd odnosi się do PKD 2004, niższy do PKD 2007), dot. danych dla podmiotów o liczbie pracujących powyżej 9 osób. 1 dane od 2004 r. zgodne z metodologią ESA2010.

24 Opracowano w Wydziale Analiz Makroekonomicznych i Prognoz w Departamencie Strategii i Analiz Monika Krupa-Leończyk Barbara Nowalińska Marta Ostrowska Marcin Zelman Akceptowała Aneta Piątkowska Dyrektor Departamentu 24