PROGRAM INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ INNOWACJA PEDAGOGICZNA W ZAKRESIE METODYCZNO - PROGRAMOWYM : W KRAINACH SZTUKI. ZAJĘCIA TWÓRCZE

Transkrypt

1 DANUTA ROZNER PROGRAM INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ INNOWACJA PEDAGOGICZNA W ZAKRESIE METODYCZNO - PROGRAMOWYM : W KRAINACH SZTUKI. ZAJĘCIA TWÓRCZE DLA KLAS 1 3 SZKOŁY PODSTAWOWEJ im. Tadeusza Kościuszki w ZESPOLE SZKOLNO - GIMNAZJALNYM w BIELANACH CZAS REALIZACJI: wrzesień 2014 czerwiec 2017

2 Wstęp Dylematy związane z objęcia obowiązkiem szkolnym dzieci 6 letnich, niepokój ich rodziców oraz obawa przed nieznanym stały się dla mnie bodźcem do stworzenia programu innowacji pedagogicznej, w którym proponuję zajęcia dla dzieci z klas 1 3 niwelujące wszelki opór, strach i niechęć przed działaniem i zadaniami stawianymi przez szkołę. Moja klasa to rodzina, szkoła - przyjazny dom, nauczyciel przyjaciel - myśl, którą od lat kieruję się w swojej pracy dydaktyczno wychowawczej oraz wieloletnie doświadczenie zawodowe, a także wnioski z podejmowanych działań i refleksje ukierunkowały moje działania na proces twórczy, inspirowany magią różnych dziedzin sztuki. Stworzyłam program, u podstaw którego leży idea pedagogiki twórczości, zabawy, twórczego myślenia i zapamiętywania. Zakłada on, że poprzez obcowanie z różnymi dziedzinami sztuki, zabawę, ruch, doświadczanie, wrażenia towarzyszące sytuacjom edukacyjnym, dobór aktywizujących metod i technik oraz wykorzystanie różnorodnych środków dydaktycznych - od specjalistycznych do przedmiotów codziennego użytku, stanowić będzie formę innowacyjną w zakresie: wczesnego wspomagania dzieci 6, 7 letnich w ich rozwoju, adaptacji do wymogów i warunków szkolnych oraz do prawidłowego funkcjonowania w grupie; pobudzania rozwoju osobowości i aktywności twórczej dzieci w klasach 1 3 z uwzględnieniem indywidualnych możliwości jednostki o różnym poziomie rozwoju psychofizycznego i umysłowego; kreowania postaw twórczych w oparciu o teorię inteligencji wielorakich; wsparcia dla rodziców w procesie wychowania; wczesnej reakcji na niepowodzenia i wyrównania szans edukacyjnych w I etapie kształcenia; Na etapie edukacji wczesnoszkolnej do realizacji własnego potencjału każde dziecko potrzebuje odpowiedniego wsparcia ze strony szkoły, nauczyciela, rodziców. Dziecko pozostawione samo sobie nie zawsze potrafi odnaleźć drogę własnego rozwoju. Zadaniem szkoły jest więc stworzenie mu optymalnych warunków do wszechstronnej aktywności, twórczego działania, samodzielności, otwartości na wiedzę i kreatywności oraz rozwoju ciekawości poznawczej w taki sposób, by mogło odczuwać radość z uczenia się. Zakładam, że realizując program innowacji: W krainach sztuki. Zajęcia twórcze, nauka będzie dla każdego dziecka przygodą, zabawą i przyjemnością..

3 BUDOWA PROGRAMU: PODSTAWA PRAWNA METRYCZKA INNOWACJI CHARAKTERYSTYKA KIERUNKI DZIAŁAŃ CEL OGÓLNY INNOWACJI CELE SZCZEGÓŁOWE TREŚCI KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA PROCEDURY METODYCZNE SPODZIEWANE EFEKTY EWALUACJA: PRZYKŁADY ROZWIĄZAŃ METODYCZNYCH: - WZÓR ANKIETY DLA UCZNIÓW KL. 3 - PLAN PRACY DLA KLAS PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ OBUDOWA METODYCZNA INNOWACJI

4 PODSTAWA PRAWNA Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. z 2002 r. Nr 56, poz. 506) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (Dz. U. z2009 r., Nr 4, poz. 18). METRYCZKA INNOWACJI Rodzaj innowacji: Tytuł innowacji: Miejsce realizacji: Innowacja metodyczno programowa W krainach sztuki. Zajęcia twórcze Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Zespole Szkolno Gimnazjalnym w Bielanach, Bielany, ul. Łęcka 2 Czas realizacji: wrzesień 2014 czerwiec 2017 Zakres innowacji: 1 godzina tygodniowo Uczestnicy programu: Uczniowie klasy 1 z kontynuacją w klasie 2 i 3 Realizator: mgr Danuta Rozner

5 CHAKTERYSTYKA Punktem wyjścia do opracowania programu innowacji: W krainach sztuki. Zajęcia twórcze była podstawa programowa kształcenia ogólnego - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2012 r.) oraz Program wczesnoszkolnej zintegrowanej edukacji XXI wieku J. Hanisz. Wyżej wymieniona innowacja przewidziana jest do realizacji przez wszystkich uczniów klasy 1 w roku szkolnym 2014/2015 i w kolejnych latach I etapu kształcenia. W założeniu programu pojęcie twórczość oznaczać będzie każde działanie dziecka wykraczające poza prostą recepcję, kiedy dziecko daje coś od siebie i z siebie, kiedy trafnie zaspakaja swoją potrzebę w sposób często oryginalny, niezwykły i niepowtarzalny. W działaniu nie ma miejsca na przymus, porażkę, czy strach przed popełnieniem błędu. Zajęcia nastawione są na osiąganie sukcesów i fascynację własną aktywnością, a różne dziedziny sztuki stają się inspiracją do przeżywania, poznawania siebie i działania. Zajęcia oparte są na wiedzy, umiejętnościach, zdolnościach i zainteresowaniach uczniów, a nauczyciel jest towarzyszem i przewodnikiem po trudnej sztuce uprawiania twórczego stylu życia. By właściwie motywować i wychodzić naprzeciw indywidualnym potrzebom rozwojowym i edukacyjnym uczniów, w początkowej fazie realizacji programu dokonam rozpoznania indywidualnych potencjałów, czyli w myśl teorii H. Gardnera ( Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce ) stworzę profil inteligencji każdego dziecka, by następnie organizować odpowiednio środowisko edukacyjne, dostosować metody i ośrodki aktywności odpowiednie dla danego profilu inteligencji. Kierunki tych działań wyznaczone będą przez różne dziedziny sztuki: KIERUNKI DZIAŁAŃ rozwijanie umiejętności wizualno - przestrzennych, interpersonalnych, intrapersonalnych, logiczno - matematycznych SZTUKI PLASTYCZNE, FOTOGRAFIA FILM, LITERATURA rozwijanie umiejętności językowych, kinestetycznych, intrapersonalnych, interpersonalnych rozwijanie umiejętności muzycznych, kinestetycznych, logiczno - matematycznych MUZYKA, TANIEC, RUCH ŻYWE SŁOWO, TEATR rozwijanie umiejętności kinestetycznych, językowych, intrapersonalnych, interpersonalnych

6 CEL OGÓLNY INNOWACJI Rozwijanie postawy twórczej umożliwiającej dziecku adaptację do nowych warunków, przeżywanie, odkrywanie oraz reorganizowanie dotychczasowych doświadczeń w oparciu o teorię inteligencji wielorakich. CELE SZCZEGÓŁOWE: w zakresie sfery poznawczej: rozwijanie umiejętności twórczego myślenia i możliwości uczniów w zakresie operacji umysłowych wykorzystując dynamiczny profil inteligencji, stymulowanie i rozwijanie wrażliwości wzrokowej, słuchowej i dotykowej, spostrzegawczości oraz koncentracji uwagi, rozwijanie umiejętności poszukiwania i wykorzystania informacji z różnych źródeł, przekazywanie elementarnej wiedzy o procesie twórczym, cechach osobowości twórczej i odbiorcach wytworów sztuki, uczenie dokonywania analizy i syntezy uzyskanych informacji, kształtowanie umiejętności przewidywania różnych skutków działań twórczych, zapoznanie z metodami i technikami twórczego rozwiązywania problemów; w zakresie sfery emocjonalno motywacyjnej: rozbudzanie ciekawości poznawczej i wrażliwości estetycznej, pomoc w odkrywaniu własnych możliwości twórczych i przezwyciężaniu przeszkód utrudniających aktywność twórczą, kształtowanie umiejętności odkrywania, rozpoznawania i nazywania uczuć i emocji, pomoc w odkrywaniu, poznawaniu i akceptowaniu samego siebie, kształtowanie umiejętności wyrażania swych uczuć za pomocą gestu, ruchu, mimiki, wdrażanie do współpracy w grupie, kształtowanie umiejętności sprawnego porozumiewania się, nauka asertywnego wyrażania swoich uczuć i krytyki, kształtowanie optymistycznego podejścia do problemów i niepowodzeń, pomoc w minimalizowaniu postaw agresywnych, kształtowanie umiejętności dokonywania samooceny, pomoc w budowaniu dziecięcego świata wartości, kształtowanie odporności na niepowodzenia, możliwość przeżycia satysfakcji pracy twórczej i jej efektów, budowanie zgranych i kreatywnych zespołów

7 w sferze behawioralnej (działaniowej): zachęcanie uczniów do twórczych działań, stwarzanie sytuacji, w których dziecko w pełni zrealizuje swoje pomysły, stworzenie warunków do ekspresyjnej i spontanicznej działalności uczniów, rozwijanie umiejętności manipulacyjnych i konstrukcyjnych TREŚCI KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA Dobór i układ treści kształcenia i wychowania wynika z moich doświadczeń. Jest on spójny z założeniami Planu Wychowawczego Zespołu Szkolno Gimnazjalnego w Bielanach. Uczeń swobodny, opanowany i radosny: wskazywanie mocnych i słabych stron swojej osobowości, analiza sądów i wyobrażeń na własny temat; wady i zalety, określanie własnych zainteresowań i zdolności, wyrażanie marzeń twórczych i fantazji, odczuwanie i wskazywanie granic między dobrem a złem budowanie systemu wartości, tworzenie okazji i możliwości do przeżycia sukcesu, budowanie optymizmu i pozytywnego nastawienia do pracy Uczeń komunikatywny, skoncentrowany na kontakt: dostrzeganie wad i zalet pracy w grupie, ustalenie zasad współpracy w grupie twórczej, prowadzenie dyskusji grupowych, rozumienie i akceptacja dla innych wypowiedzi artystycznych, tworzenie wspólnych dzieł grupowych, modyfikowanie cudzych pomysłów, a nie ich zwalczanie, umiejętne wyrażanie swoich opinii zamiast oceny i krytyki, aktywne słuchanie Uczeń poszukujący, aktywny i twórczy: wyrażanie własnych myśli w formie ekspresji werbalnej, plastycznej i ruchowej, tworzenie kreatywnych form literackich, scen i sytuacji dramowych i teatralnych, tworzenie reklam, ogłoszeń, notatek prasowych; redagowanie gazety, twórcze rozwiązywanie problemów; zaradność w poszukiwaniu rozwiązań, realizacja nowych pomysłów, rozwijanie wyobraźni, odbiór sztuki jako źródła twórczych rozwiązań

8 Uczeń myślący, wrażliwy, twórczy obserwator świata: dostrzeganie sztuki w otoczeniu, wpływ różnych dziedzin sztuki na życie człowieka, potrzeba obcowania ze sztuką, wczuwanie się i przeżywanie sztuki, słuchanie ciszy, rozpoznawanie i nazywanie emocji i uczuć, sposoby przechowywanie, przekazywania informacji i komunikowania się, zbieranie, analizowanie i przekształcanie informacji, kojarzenie faktów i zjawisk, zastosowanie i wykorzystanie komputera skutki pozytywne i negatywne komputeryzacji różnych dziedzin życia PROCEDURY METODYCZNE Efektywna realizacja programu zależy od przestrzegania szeregu zasad psychodydaktycznych. Część z nich stanowi konsekwencję respektowania norm kontraktu grupowego, część wynika z roli, jaką na zajęciach twórczych powinien odgrywać nauczyciel, część zaś jest związana z prawidłowościami i mechanizmami procesu twórczego i trenowaniem dyspozycji twórczych: 1. Zasada przewodzenia i facylitacji wyznacza rolę nauczyciela w procesie nauczania twórczych umiejętności. Z jednej strony ma on pełnić funkcję przewodnika, a z drugiej funkcję facylitatora, ułatwiającego uczniom osiąganie zaplanowanych celów, kreującego odpowiedni klimat, pobudzającego samodyscyplinę uczniów, dostarczającego różnorodnych materiałów, dzielącego się odpowiedzialnością za efekty pracy. 2. Zasada nieoceniania i akceptacji polega na pobudzaniu do myślenia, dociekliwości, uczenia się rozwiązywania problemów bez przymusu, ocen, sankcji, wywoływania do odpowiedzi, czy sprawdzianów. 3. Zasada różnorodności czyli wykorzystywania różnorodnych treści, form, metod i technik rozwijania możliwości twórczych; obcowania dzieci z różnymi dziedzinami sztuki; stosowania metod i technik aktywizujących, treningu twórczego myślenia dostosowanego do możliwości uczniów oraz prostych technik relaksacyjnych i antystresowych. 4. Zasada ludyczności czyli tworzenia nastroju przeciwdziałania nudzie i zmęczeniu, wprowadzania atmosfery twórczej zabawy i tolerancji, tworzenia sytuacji dających poczucie swobody oraz rozładowujących niepokoje wewnętrzne, a także przestrzegania reguły życzliwego, otwartego komunikowania się i prawa do odmowy wykonania danego ćwiczenia. Przyjęcie tych zasad przyczyni się do budowania klimatu bezpieczeństwa, życzliwości i współpracy, jaki powinien panować w czasie zajęć twórczych. Bez stworzenia odpowiedniej

9 atmosfery psychospołecznej trudno osiągnąć powodzenie w pokonywaniu nieśmiałości i obaw dzieci przed nowymi doświadczeniami, realizacji wygaszania postaw agresywnych, czy rywalizacyjnych. Ważne jest również wyeliminowanie pośpiechu i napięcia z pracy uczniów. Istotą prowadzenia zajęć twórczych jest budowanie sytuacji edukacyjnych według określonej struktury (toku). Proponowany tok zajęć: Przywitanie i ćwiczenia rozgrzewające wytworzenie atmosfery otwartości, życzliwości, przyjemnego klimatu, rundka uczuć. Wprowadzenie mini wykład nauczyciela, inspiracja, cel, zadanie, problem. Odkrywanie, formułowanie i rozwiązywanie problemów zasadnicza część zajęć, aktywność twórcza. Podsumowanie informacja zwrotna na temat zajęć, efektów (od uczniów) Pożegnanie wymiana pozdrowień, optymistyczne zakończenie SPODZIEWANE EFEKTY INNOWACJI Uczeń kończący klasę 3 szkoły podstawowej będzie: dobrze przygotowany do nauki i funkcjonowania w II etapie edukacyjnym, właściwie funkcjonujący w grupie i środowisku, skoncentrowany na pracy i z fascynacją rozwiązujący problemy, samodzielny w swoich poszukiwaniach i realizacji zadań, gotowy do poznawania rzeczy i sytuacji nieznanych bez strachu przed popełnieniem błędu, spontaniczny, ekspresyjny, życzliwy i z poczuciem humoru, odważny w prezentowaniu swoich pomysłów, otwarty na sugestie innych, aktywny, zaradny życiowo, odporny na krytykę, ciekawy świata i ludzi, umiejący patrzeć, obserwować, dostrzegać, odbierać i przeżywać sztukę EWALUACJA Metody ewaluacji zajęć twórczych są różnorodne tak samo, jak różnorodne są sposoby ich prowadzenia. Istotną będzie obserwacja pracy uczniów oraz atmosfera podczas zajęć, analiza wytworów, stopień zadowolenia dzieci z efektów pracy własnej i innych, samoocena własnych prac oraz wytworów grupy. Przedmiotem ewaluacji będą też wszelkie działania dydaktyczne. Dokonywać będę analizy tego, do czego nauczyciel doszedł wraz ze swoimi uczniami, jakie osiągnął efekty, czy są one zgodne z zakładanymi celami czy też nie, jaką drogą zostały osiągnięte. Cennym materiałem w ewaluacji będą odczucia oraz opinie nauczyciela i uczniów oraz ocena przebiegu zajęć przez uczniów, rodziców i nauczycieli.

10 Formami ewaluacji programu będą: wystawy i ekspozycje prac uczniów, analiza efektów i sukcesy osiągane przez uczniów, zajęcia otwarte dla rodziców, nauczycieli, analiza osiągnięć grupy oraz osiągnięć indywidualnych, wywiad z rodzicami i dyrektorem szkoły, Tarcza dla kl. 1 - na tarczę strzelecką podzieloną na kilka pól w zależności od tego, ile aspektów nauczyciel chce poddać ocenie (atmosfera, atrakcyjność zajęć, współpraca z kolegami, stopień zadowolenia ze swojej pracy), uczniowie naklejają cenki sklepowe. W zależności od tego, ile było "strzałów w dziesiątkę" i całkiem "chybionych" nauczyciel ma obraz odbioru zajęć przez uczniów, Drzewo wiedzy i radości dla kl. 2 na gałęziach drzewa dzieci umieszczą listki od jednego do czterech, wskazujące stopień zdobycia przez siebie nowej wiedzy, a także stopień zadowolenia ze swojej pracy i przebiegu zajęć, Ankieta dla uczniów kl. 3 Wyniki ewaluacji będą opracowywane w formie sprawozdania na zakończenie roku szkolnego w celu weryfikacji innowacji oraz w celu przedstawienia go na forum Rady Pedagogicznej i zapoznania z nim rodziców uczniów.

11 OBUDOWA METODYCZNA INNOWACJI 1. De Bono E. Naucz swoje dziecko myśleć kreatywnie, W wa 1995, Prima 2. Dyrda B. (red.) Rozwijanie twórczości i inteligencji emocjonalnej dzieci i młodzieży, Kraków 2004, Impuls 3. Gardner H. Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce, W wa 2009, Laurum 4. Kozłowski W Twórcze dziecko w szkole możliwości rozwoju, W wa 2004, Instytut Badań Edukacyjnych 5. Nęcka E. Proces twórczy i jego ograniczenia, Kraków 1995, Impuls 6. Nęcka E. Trening twórczości, Kraków 1998, Impuls 7. Partyka M. Zdolni, utalentowani, twórczy, W wa 1999, MEN 8. Popek S. (red.) Aktywność twórcza dzieci i młodzieży, W wa 1989, WSiP 9. Strzelczak E. Twórcze lekcje, Poznań 2000, G&P 10. Szmidt K. J. (red.) Psychopedagogika działań twórczych, Kraków 2005, Impuls 11. Szmidt K. J. Porządek i przygoda: lekcje twórczości. Antologia tekstów do psychopedagogiki twórczości, W wa 1997, WSiP 12. Szmidt K. J. Żywioły, W wa 2000, WSiP 13. Taraszkiewicz M. Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu, W wa 2000, CODN