PRZEWODNIK DLA NAUCZYCIELA

Transkrypt

1 Matematyka kształtuje nasz obecny świat w większym stopniu niż jakakolwiek dziedzina wiedzy. Jako nauczyciele powinniśmy zadbać o to, aby nasi uczniowie chcieli odkrywać jej tajemnice z radością i zainteresowaniem, aby zrozumieli, jak wielkie ma znaczenie dla funkcjonowania we współczesnym świecie. Jesteśmy odpowiedzialni za rozpoczęcie tej wspólnej podróży po wiedzę i umiejętności. Powinniśmy pamiętać, że naszym obowiązkiem jest również odkrywanie potencjału matematycznego w każdym dziecku, rozbudzanie go i pielęgnowanie. Chcąc tego, musimy również mieć świadomość potrzeby ogromnych zmian zachodzących na poziomie edukacji wczesnoszkolnej. Współczesne pokolenie dzieci to uczniowie znacznie bardziej wymagający niż dotychczas. Efektywne nauczanie polegać będzie nie tylko na dokładnej analizie potrzeb i możliwości dziecka, ale również, a może przede wszystkim, na orientacji w odpowiednich, dopasowanych do potrzeb, nowych, aktywnych metod i form pracy oraz umiejętnym stosowaniu ich podczas zajęć. Nasi uczniowie coraz częściej charakteryzują się spadkiem motywacji do nauki, brakiem koncentracji uwagi oraz problemami z poprawną komunikacją. Jednocześnie oczekują od nas, abyśmy bardzo wyraźnie określili cel podejmowanych przez nich działań. Jest to niezwykle ważne, aby ukazać dzieciom cel, dla którego uczą się i powinni uczyć się matematyki. Naszym nadrzędnym zadaniem będzie, oprócz samego procesu nauczania, takie zorganizowanie tego procesu, by uczniowie uważali go za niezwykłą, fascynującą podróż, cenny dar, który zawsze budziłby w nich pozytywne emocje. Matematyka często jawi się jako przedmiot trudny, nieprzyjazny, budzący lęk. Naszym zadaniem jest pokazanie, że wcale tak nie musi być. Jest ona naturalną częścią naszego życia i bardzo wyraźnie powinniśmy uzmysławiać to naszym uczniom. Planujmy swoją pracę tak, aby w holistyczny sposób zapoznawać uczniów ze światem matematyki. Ważną rolę w procesie tych zmian będzie odgrywał dobrze przygotowany, świadomy i otwarty na zmiany nauczyciel. Pozwalając uczniom na zaspokajanie ich naturalnej ciekawości, niesztampowe myślenie, samodzielne rozwiazywanie problemów, możliwość badania, doświadczania, będzie w naturalny sposób wprowadzał ich w świat matematyki. Wykorzystanie metod aktywizujących, rozwijających umiejętności komunikacyjnospołeczne, umożliwiających ekspresję, pozwoli na skuteczniejsze przyciągnięcie uwagi uczniów i ułatwienie im skupienia uwagi na wykonywanych czynnościach. Pamiętając o tym, że rozwój dziecka dokonuje się w toku jego własnej aktywności, szczególnie twórczej, pozwólmy i umożliwmy uczniom myśleć kreatywnie, promujmy ich niezależność i samodzielność. Wszystko to ukazuje nam, jak szeroko powinniśmy widzieć edukację matematyczną dzieci, proces, w którym nabywać będą umiejętności nie tylko czysto matematyczne, ale również społeczne: porozumiewanie się, współpracowanie. Wiązać się ona również będzie z intensywnym rozwojem myślenia i kształtowaniem odporności emocjonalnej. Nieocenioną wydaje się możliwość wykorzystania w nauczaniu matematyki narzędzi TOC, które pozwalają uczniom na lepsze dostrzeganie związków przyczynowo- skutkowych, planowanie pracy, podejmowanie samodzielnych decyzji i przewidywanie przez nich konsekwencji, stosowanie poprawnej komunikacji oraz umiejętne analizowanie konfliktów i znajdowanie ich rozwiązań.

2 Proponowane Państwu scenariusze zajęć matematycznych oparte są na założeniach matematyki czynnościowej, matematyki bliższej życiu, wykorzystują w procesie nabywania matematycznych umiejętności narzędzia TOC. Wszystko to pozwala uczniowi na spojrzenie w inny sposób na pojawiające się problemy. Treści w nich zawarte dają możliwość wykorzystania bliskiej dziecku wiedzy oraz doskonałą umiejętność logicznego, twórczego i krytycznego myślenia. Niewątpliwie każde dziecko będzie chciało rozwiązywać matematyczne zadania, jeżeli będą one dla niego ciekawe, intrygujące, niezwykłe czy zaskakujące. Doskonałym sposobem aby osiągnąć wysoką motywację dzieci do nauki matematyki są baśnie matematyczne. Są to opowiadania, w których treść wpleciono różne zadania i problemy matematyczne. Dziecko słucha baśni czytanej przez dorosłego i rozwiązuje zadania w dostępny sobie sposób. Te ciekawe spotkania z baśnią i matematyką powodują, że uczniowie nie tylko z zaangażowaniem słuchają opowiadania, ale także opowiadają, wyrażają swoje emocje, rozwiązują zadania, ćwiczą zmysły. Dlaczego baśń? W baśniach dzieci czują się bezpiecznie. Często dzięki baśniowym treściom udaje się rozładować wiele napięć i lęków, uspokoić wewnętrznie, ponieważ każda baśń kończy się szczęśliwie, dobro zwycięża. Dzięki temu fantazjujące dziecko wzmacnia poczucie własnej siły i niezależności. Nauka i zabawa dzieci w kręgu baśni ma właśnie zaangażować dziecko. Krąg baśniowy sprawić ma, że dziecko bawiąc się, będzie się uczyło, słuchając i wykonując czynności-będzie

3 wzbogacało swoją wiedzę i umiejętności. Prowadzenie zajęć metodą baśniowych spotkań jest uczestniczeniem w przygodzie, która nie przekracza możliwości intelektualnych, poznawczych i emocjonalnych dziecka. Baśniowy bohater nie jest ani mądrzejszy ani odważniejszy od dziecka, dlatego też można mu pomagać, co daje poczucie siły, wiary we własne umiejętności i możliwości. Dzięki temu wzrasta odporność emocjonalna dziecka, jego samoocena i poczucie bezpieczeństwa. W zastosowanej metodzie wprowadzamy dziecko w sytuację fikcyjną i dlatego bezpieczną dla jego poczynań poznawczych. Prowadzone w kręgu baśni ćwiczenia, zabawy, gry umożliwiają uczniom wzbogacenie ich zasobu doświadczeń matematycznych w różnych zakresach. Ważnym przesłaniem metodycznym dla nauczania jest to, by zajęcia były prowadzone metodą zabawową. Zabawa przecież jest podstawową metodą poznawania i inspirowania aktywności dziecka. Zabawa jest środowiskiem wychowawczym zawierającym elementy przyszłej nauki. Dlatego też celem nadrzędnym opracowania jest nauka poprzez zabawę. Dzieci przekonają się, że świat matematyki nie jest trudny, a może być fascynujący i przyjazny. Tworzy on przestrzeń do rozwoju zainteresowań. Kształci umiejętność samodzielnego poszukiwania informacji oraz praktycznego korzystania z nich. Uczestnicząc w spotkaniach, uczniowie utożsamiają się z bohaterami, którzy pomagają dzieciom wzbogacać wyobraźnię oraz kreatywne myślenie. Oprócz elementów matematycznych ukazują uczniom obraz współdziałania z innymi, uczą życzliwości i tolerancji, uwrażliwiają na krzywdę innych oraz pokazują właściwe wzorce zachowania. Podczas pracy dzieci angażują się emocjonalnie z postacią ulubionego bohatera, dzięki czemu wykonywanie zadań matematycznych wspólnie z nim, stanowi dla nich bardzo atrakcyjną formę nauki. Kuferek matematyczny składa się z trzech części: przewodnika ze scenariuszami dla nauczyciela, kuferka z pomocami dla nauczyciela oraz kuferka z zadaniami i ćwiczeniami dla ucznia. PRZEWODNIK DLA NAUCZYCIELA Motywem przewodnim opracowania są przygody głównego bohatera Matmana i jego przyjaciół, którzy wyruszają z misją ratunkową Układu Gwiezdnych Planet. W czasie tej ekspedycji czeka na nich wiele matematycznych zadań do wykonania. Prawidłowe ich rozwiązanie jest elementem niezbędnym, gdyż dzięki temu zbierają sylaby potrzebne im do przenoszenia się z planety na planetę. Dzieci, poprzez zabawę i identyfikację z głównym bohaterem, w spontaniczny sposób wkraczają w świat matematyki. Scenariusze opisane zostały w bardzo czytelny, przejrzysty sposób. Nawigację po nich dodatkowo ułatwiają zamieszczone ikony oraz kolory nagłówków.

4 KUFEREK DLA NAUCZYCIELA W Kuferku dla nauczyciela znajdują się kolorowe piktogramy potrzebne do pracy z Drzewkiem Ambitnego Celu. Zamieszczone są tam również teksty do zadań, których rozwiązanie przewidziane jest narzędziami TOC. Pozwala to uniknąć kserowania fragmentów opracowania. Ponadto daje możliwość wyboru i zaplanowania przez nauczyciela odpowiednich dla grupy form pracy. Umieszczono tam również zadania i ćwiczenia, których rozwiązanie zaplanowano pracą grupową uczniów. Biorąc pod uwagę zróżnicowanie grup, które będą pracować z kuferkiem, nauczyciel znajdzie w swoim kuferku również specjalne, uzupełnione nakładki pozwalające na rozwiązanie zadań uczniom o mniejszych możliwościach intelektualnych. Pozwalają one na większą indywidualizację procesu edukacyjnego. KUFEREK DLA UCZNIA W Kuferku dla dziecka znajdują się karty pracy do indywidualnego wykonania. Treść wszystkich zadań i ćwiczeń jest zgodna z podstawą programową. Zastosowana ciekawa i atrakcyjna forma ćwiczeń sprawia, że nauka staje się interesującą zabawą. Wszystkie zadania są spójne z motywem przewodnim opracowania i tworzą z nim całość. Zastosowanie wielu zadań niestandardowych wpływa na rozwój krytycznego i logicznego myślenia uczniów.

5 Wzbogacenie kuferka o kolorowe naklejki i karty pracy nie tylko uatrakcyjnia zajęcia ale będąc również swoistego rodzaju nagrodą dla dziecka podnosi jego motywację do nauki. Zaplanowano również zadania dodatkowe do rozwiązania w domu wspólnie z rodzicami. W obudowie metodycznej opracowania znajdują się zafoliowane schematy narzędzi TOC: Gałęzi Logicznej, Drzewka Ambitnego Celu, Chmurki jak również pisaki sucho ścieralne dla każdego ucznia. Służą one wielokrotnemu użyciu. Jeśli uczeń popełni błąd może go szybko zmazać i napisać poprawne działanie. Na odwrocie zafoliowanego schematu Gałęzi Logicznej znajdują się kolorowe koła, spełniające funkcję liczmanów. Schemat Chmurki posiada Oś Dobrych Rozwiązań, którą dzieci mogą samodzielnie wypełniać. Drzewko Ambitnego Celu, posiada miejsce na dokonywanie notatek i spostrzeżeń podczas planowania WYKORZYSTANIE NARZĘDZI TOC Gałązka Logiczna to narzędzie pomagające określić przyczynę i skutek. Z jej pomocą dokonujemy zmiany sposobu postrzegania pewnych sytuacji. W sposób logiczny wyprowadza podane w zadaniu dane matematyczne i prowadzi do prawidłowego rozwiązania. Pozwala na zobaczenie treści zadania i podanie rozwiązania wraz z jego umotywowaniem. W klasach starszych może przyczynić się do stosowania oryginalnych pomysłów (własnych propozycji) w rozwiazywaniu problematycznych zadań. Graficzna forma gałązki sprzyja przedstawieniu faktów oraz ustaleniu związków i zależności. Poprzez obrazowanie treści umożliwia lepsze jej zrozumienie, a także dokonanie selekcji i wybór istotnych informacji. W każdym momencie pozwala powrócić do wybranego fragmentu zadania. Wizualizacja analizowanego problemu sprzyja specyfice myślenia dzieci. Graficzny układ gałązki dyscyplinuje uczniów w koncentrowaniu się na istotnych szczegółach. Poruszając się z dołu do góry gałęzi, uczeń wykonuje operacje myślowe pozwalające na odnalezienie prawidłowej odpowiedzi /

6 rozwiązania. Gałązka logiczna pozwala na Łączenie słowa z danymi i działaniem matematycznym czyli wzmocnienie podawanych w zadaniu danych słownym opisem lub rysunkiem. Pozwala to dzieciom poszukiwać wzrokiem obrazu graficznego odpowiedniego do konkretnego fragmentu zadania. Zaczynają one rozumieć przekazywane informacje. Wybór kluczowych danych umożliwia rozpoczęcie tworzenia gałązki. Uchwycenie najważniejszej informacji w zadaniu pozwoli na dalsze jego rozwiązanie poprzez zbudowanie prawidłowej gałązki. W momencie złego wyboru, błąd jest szybko wychwytywany, gdyż gałązka pokazuje, że logika została zaburzona. Praca z Gałązką Logiczną kształtuje umiejętność przewidywania, powoduje lepsze zrozumienie zasad naukowych, relacji matematycznych i rozwijanie kreatywnego, logicznego myślenia.

7 Chmurka to narzędzie służące do analizy jakiegoś problemu, konfliktu. W matematyce właściwie każde zadanie to jakiś problem do rozwiązania. Istotnym elementem pracy z matematyczną Chmurką jest dokonywana bez pośpiechu analiza, która pozwoli na wskazanie wielu rozwiązań jednego zadania. Poprzez nią dziecko może wychodzić poza schemat i modyfikować zadanie tekstowe wedle własnego pomysłu, zachowując i korzystając z pomocy działań arytmetycznych. Jest to zupełnie inny, nieznany dotąd uczniom, sposób pracy z zadaniem tekstowym. Do pracy z Chmurką wykorzystujemy zadania problemowe, niestandardowe dające możliwość wielu rozwiązań. Głównie chodzi o to, aby dziecko nauczyło się dostrzegać problem matematyczny i potrafiło rozwiązywać go na wiele sposobów. Dziecięca wyobraźnia i elastyczność umysłowa pozwala na twórcze modyfikowanie treści, a co za tym idzie, wskazywanie innych rozwiązań. Zadania rozwiązywane za pomocą Chmurki w istotny sposób wpływają na rozwój logicznego, krytycznego myślenia u dzieci. Przedstawiając problem / konflikt w sposób graficzny umożliwiamy zobrazowanie myślenia, a więc odróżnienia faktycznych danych w zadaniu (żądań) poprzez ustalenie części istotnych dla stron konfliktu (potrzeby), aż do wspólnego celu pozwalającego na wyprowadzenie wielu słusznych rozwiązań zadania. Zadania używane do pracy z Chmurką powinny być tak konstruowane, aby dzieci swobodnie mogły modyfikować ich treść: dodawać lub odejmować dane. Sprzyja to stosowaniu przez uczniów większej ilości działań arytmetycznych niż te, które przewidziane były w pierwotnej treści zadania. Chmurka jest schematem pozwalającym na efektywne łączenie kontekstu sytuacyjnego i wyciąganie wniosków. Korzystając z Chmurki podczas rozwiazywania zadań matematycznych, uczniowie ćwiczą umiejętność analizowania problemów, szacowania, odnajdowania logicznych rozwiązań konfliktów. Pozwala to uczniom na podejmowanie prób odnalezienia alternatywnych rozwiązań, oceniania i sprawdzania pomysłów innych, a w konsekwencji na przemyślany i logiczny sposób rozwiązania matematycznego problemu.

8 Drzewko Ambitnego Celu to narzędzie kształtujące umiejętność wyznaczania i osiągania celów oraz planowania, pozwala na czytelne i jasne dla uczniów zaplanowanie kolejnych etapów zdobywania wyznaczonego przez siebie celu oraz na dostrzeżenie możliwych do wystąpienia przeszkód. Narzędzie to uczy dzieci myślenia przyczynowo - skutkowego oraz podejmowania zaplanowanych, przemyślanych działań. Podczas pracy z Drzewkiem Ambitnego Celu uczniowie tworzą strategiczny plan z podziałem na etapy działania i określeniem przeszkód, które utrudniają osiągnięcie celu oraz podaniem sposobów pokonania tych przeszkód. Wykorzystując wrodzoną wyobraźnię i identyfikację z postacią literacką dzieci w tym wieku, Drzewko Ambitnego Celu wprowadza się podczas konkretnego motywu przewodniego. Dziecko, planując i określając cele wspólnie z bohaterem, gromadzi rady przydatne dla niego samego. Przeszkody, cele pośrednie oraz działania powinny być zapisywane na osobnych karteczkach tak, aby uczniowie mogli manipulować nimi, przesuwać je, zmieniać kolejność, jednocześnie ukazywać logikę swego myślenia. W niniejszych scenariuszach zaplanowano grupową pracę z drzewkiem, aby uczniowie mogli podczas jego tworzenia dyskutować, wyrażać swoje myśli i opinie, wykorzystywać własne doświadczenia. Dla ułatwienia pracy dzieciom proponuje się, aby przeszkody, cele i działania zapisywane były na różnokolorowych karteczkach, co umożliwi uniknięcie pomyłek.