W JAKI SPOSÓB MO NA PRZEDSTAWIÆ DEFORMACJE SKALNE ZA POMOC MODELU?

Transkrypt

1 37. W JAKI SPOSÓB MO NA PRZEDSTAWIÆ DEFORMACJE SKALNE ZA POMOC MODELU? 1. Realizowane treœci podstawy programowej Przedmiot Realizowana treœæ podstawy programowej Fizyka Geografia Informatyka 1. Ruch prostoliniowy i si³y. Uczeñ: 3. podaje przyk³ady si³ i rozpoznaje je w ró nych sytuacjach praktycznych 4. opisuje zachowanie siê cia³ na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona 10. opisuje wzajemne oddzia³ywanie cia³, pos³uguj¹c siê trzeci¹ zasad¹ dynamiki Newtona 11. opisuje wp³yw oporów ruchu na poruszaj¹ce siê cia³a 3. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeñ: 5. podaje g³ówne cechy p³ytowej budowy litosfery; wykazuje zwi¹zki pomiêdzy p³ytow¹ budow¹ litosfery a wystêpowaniem zjawisk wulkanicznych i trzêsieñ ziemi 7. rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeÿby powsta³e w wyniku dzia³ania czynników rzeÿbotwórczych 2. Wyszukiwanie i wykorzystywanie (gromadzenie, selekcjonowanie, przetwarzanie) informacji z ró nych Ÿróde³; wspó³tworzenie zasobów w sieci. Uczeñ: 2. pos³uguj¹c siê odpowiednimi systemami wyszukiwania, znajduje informacje w internetowych zasobach danych, katalogach, bazach danych 3. pobiera informacje i dokumenty z ró nych Ÿróde³, w tym internetowych, ocenia pod wzglêdem treœci i formy ich przydatnoœæ do wykorzystania w realizowanych zadaniach i projektach 2. Kszta³cone kompetencje kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, umiejêtnoœæ uczenia siê, kompetencje informatyczne. 3. Cele zajêæ blokowych strona 106 wykonanie modelu fa³dów tektonicznych, wykonanie modelu przedstawiaj¹cego budowê zrêbow¹, rozró nianie cech budowy p³ytowej i zrêbowej.

2 4. Oczekiwane osi¹gniêcia ucznia Po ukoñczeniu lekcji uczeñ: wykona model przedstawiaj¹cy budowê fa³dow¹, rozró ni na rysunku rodzaje fa³dów, wyjaœni mechanizm powstawania gór fa³dowych, wykona model przedstawiaj¹cy budowê zrêbow¹, wska e na rysunkach/modelu elementy budowy zrêbowej. 5. Przyk³adowe rozwi¹zania Przebieg zajêæ w obu wariantach jest taki sam, z wyj¹tkiem wykonania modelu. W tabeli zawieraj¹cej proponowany przebieg zajêæ warianty opisane s¹ w punkcie Wykaz pomocy dydaktycznych do wykonania modeli w 1 wariancie Lp. Pomoc dydaktyczna Iloœæ sztuk 1 pude³ko o wymiarach 50 cm x 10 cm x 10 cm 1 2 folia przezroczysta o wymiarach 60 cm x 20 cm lub przezroczyste pleksi o wymiarach 50 cm x 10 cm 1 3 kijki lub druty o d³ugoœci oko³o 30 cm 2 4 kawa³ki grubej tektury lub sklejki o wymiarach 10 cm x 10 cm 2 5 kawa³ki tkanin w trzech ró nych kolorach, z³o one do wymiaru 10cmx48cm 3 6 prostok¹tny kawa³ek tektury o wymiarach 100 cm x 30 cm 1 7 materia³ do przymocowania kawa³ków tektury do powierzchni pionowej: np.: tablica magnetyczna z magnesami lub masa plastyczna lub rzepy 8 farby plakatowe w trzech kolorach (np.: ó³ty, br¹zowy, czarny), pêdzle, naczyñka na wodê. kilka sztuk 3 9 no yczki 2 10 papier/gazety/cerata do ochrony ³awek (jeœli bêd¹ u ywane farby) strona 107

3 Wykaz pomocy dydaktycznych do wykonania modeli w 2 wariancie Lp. Pomoc dydaktyczna Iloœæ sztuk 1 paski kolorowej g¹bki lub kolorowej ligniny tektura (podstawa do wykonania modelu) o wymiarach oko³o 15 cm x 60 cm 1 3 pude³ka tekturowe (np. po butach) 12 4 farby plakatowe w trzech kolorach (np.: ó³ty, br¹zowy, czarny), pêdzle, naczyñka na wodê 3 5 taœma klej¹ca lub zaczepy do ustabilizowania na podstawce u³o onych fa³dów i pude³ek 6 no yczki 2 2. Proponowany przebieg zajêæ z rozliczeniem czasowym Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min 1 Zapoznanie uczniów z tematem i organizacj¹ zajêæ. Podzia³ klasy na grupy. 2 strona Wprowadzenie do tematu deformacje ska³. 1. Wyjaœnienie, dlaczego ska³y ulegaj¹ deformacji. W tym celu warto wykorzystaæ zasoby Internetu, np. krótkie filmy i animacje zamieszczone na (linki do przyk³adowych animacji zamieszczone s¹ w wykazie literatury). Jeœli nauczyciel uwa a, ze uczniowie sami s¹ w stanie znaleÿæ odpowiednie materia³y i uczniowie maj¹ dostêp do kilku komputerów w sali, mo na im wydaæ polecenie, aby pracuj¹c w grupach, znaleÿli 2-3 animacje, wybrali najlepsz¹ i zaprezentowali klasie. 2. Okreœlenie warunków, które sprzyjaj¹ powstawaniu deformacji ci¹g³ych (fa³dów) i deformacji nieci¹g³ych (uskoków). 3. Przedstawienie klasyfikacji gór (fa³dowe, zrêbowe, wulkaniczne). 15

4 Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min 3 Zapoznanie uczniów z rodzajami deformacji oraz cechami budowy zrêbowej i fa³dowej. Mo na wykorzystaæ rysunki przedstawiaj¹ce rodzaje fa³dów i uskoków, które znajduj¹ siê we wskazanych pozycjach literatury. Ewentualnie mo na wyjaœniæ powstanie p³aszczowiny deformacji poœredniej miêdzy ci¹g³ymi i nieci¹g³ymi. Jeœli bêdzie wyjaœnione podstanie p³aszczowiny, warto nawi¹zaæ do p³aszczowinowej budowy Karpat. 4 Wykonanie przez uczniów æwiczeñ. Uczniowie w grupach wykonuj¹ æwiczenia znajduj¹ce siê na karcie pracy, nastêpnie otrzymuj¹ od nauczyciela klucz odpowiedzi i sprawdzaj¹ poprawnoœæ wykonania æwiczeñ. 5 Wykonanie modelu deformacji. Ka da grupa wykonuje dwa modele deformacji skalnych. Jeden z modeli przedstawia powstawanie deformacji ci¹g³ych fa³dowanie ska³, drugi powstawanie deformacji nieci¹g³ych i form typowych dla gór zrêbowych. Uczniowie mog¹ samodzielnie wymyœliæ model i sposób przedstawienia procesów geologicznych lub skorzystaæ ze wskazówek: Wariant 1: Model przedstawiaj¹cy fa³dowanie ska³: Do wykonania modelu potrzebny bêdzie zestaw materia³ów lub szalików w ró nych kolorach. Poziomo roz³o one materia³y mo na u³o yæ w pod³u nym pude³ku, którego dolna i górna œcianka oraz czêœci tylna i dwie boczne wykonane s¹ np., z grubej tektury a œcianka przednia z przezroczystego materia³u, np. grubej folii lub pleksi strona 109

5 Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min strona 110 W bocznych œcianach nale y wyci¹æ otwory, tak aby mo na by³o prze³o yæ przez nie kijki. Do koñców kijków, znajduj¹cych siê w pude³ku, nale y przymocowaæ drewniane klocki, które bêdzie mo na u yæ do demonstrowania nacisków bocznych na le ¹ce warstwy skalne. Model przedstawiaj¹cy powstawanie deformacji nieci¹g³ych: Kawa³ek tektury nale y pomalowaæ na 3 poziome pasy. Porozcinaæ wzd³u poprzecznych linii o ró nym nachyleniu (imituj¹cych uskoki). Powsta³e w ten sposób segmenty ska³ poprzesuwaæ pionowo w dó³ lub w górê tak, aby zademonstrowaæ rowy i zrêby tektoniczne. Aby kawa³ki tektury by³y przyczepione do powierzchni pionowej (np. tablicy) mo na zastosowaæ masê plastyczn¹, taœmê przezroczyst¹ lub rzepy, które nale y zamocowaæ do obu powierzchni. Wariant 2: Deformacje ci¹g³e: Warstwy mo na wykonaæ z pasków ligniny lub g¹bki. Nacisk boczny mo na demonstrowaæ be u ycia t³oków i pude³ka, uk³adaj¹c rêkami warstwy w kszta³t fa³dów. Deformacje nieci¹g³e: Do prezentacji form tektonicznych (zrêbów i rowów) mo na wykorzystaæ ustawione w kolumnach tekturowe pude³ka np. po butach. Mo na zmieniæ kszta³t kilku z nich tak, aby mo liwe by³o zaprezentowanie uskoków o ró nym nachyleniu.

6 Lp. Opis kolejnych dzia³añ Uwagi do realizacji dla nauczyciela (rysunki i fotografie) Czas trwania w min Œcianki boczne ka dego pude³ka powinny byæ pomalowane na jeden z 3 4 kolorów (w jednym kolorze powinno byæ kilka pude³ek). Na pocz¹tku konstrukcji modelu pude³ka w kolumnach u³o one s¹ w tej samej kolejnoœci, tzn. na pod³odze jest warstwa z³o ona z kilku pude³ek czarnych, na nich le y warstwa u³o ona z pude³ek br¹zowych, przykryta warstw¹ pude³ek ó³tych (a nastêpnie pomarañczowych). Wyjêcie z najni szej warstwy jednego pude³ka spowoduje obni enie ca³ej kolumny w tym miejscu powstanie rów tektoniczny. Kolumny wy sze, zawieraj¹ce ca³y zestaw pude³ek bêd¹ imitowa³y zrêby tektoniczne. Zamiast pude³ek tekturowych mo na wykorzystaæ drewniane klocki. 6 Przygotowanie prezentacji modelu oraz opisu procesów geologicznych. Ka da grupa testuje swój model, ocenia, czy model dobrze przedstawia procesy geologiczne doprowadzaj¹ce do powstania obszarów o budowie fa³dowej i zrêbowej. 7 Prezentacja wykonanych modeli. Ka da z grup prezentuje jeden spoœród dwóch wykonanych modeli (prace do prezentacji wybiera nauczyciel). 8 Ocena sposobu wykonania zadania przez uczniów. 5 9 Kalkulacja kosztów wykonania eksperymentu Zakoñczenie zajêæ, posprz¹tanie sali, zapoznanie siê z tematem nastêpnych zajêæ. Ca³kowity czas trwania bloku strona 111

7 6. Literatura uzupe³niaj¹ca Migoñ P., 2008, Geomofrologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Mizerski W., 2002, Geologia dynamiczna dla geografów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Polecane materia³y dostêpne w Internecie przedstawiaj¹ce powstawanie gór fa³dowych: (jêz. ang.) (jêz. ang.) (jêz. ang.) (jêz. ang.) (jêz. ang.) (jêz. franc.) (zdjêcie fa³du œlichowickiego w Rezerwat Skalny im. Jana Czarnockiego w Kielcach) strona 112

8 7. Karta pracy grupy W jaki sposób powstaj¹ deformacje skalne? Sk³ad grupy: Celem zajêæ jest wykonanie modelu, za pomoc¹ którego zademonstrujecie powstawanie gór fa³dowych i zrêbowych. Przed wykonaniem modelu wykonajcie æwiczenia, które uporz¹dkuj¹ i sprawdz¹ Wasz¹ wiedzê na temat deformacji ska³. I. ÆWICZENIA Æwiczenie 1. Do poni szych opisów dopisz nazwy rodzajów gór. Powsta³y wskutek gwa³townych erupcji wulkanicznych góry.. S¹ konsekwencj¹ pionowego przemieszczania siê mas skalnych wzd³u uskoków góry.. Posta³y w wyniku sfa³dowania warstw skalnych a nastêpnie ich wypiêtrzenia góry.. strona 113

9 CZ OWIEK NAJLEPSZA INWESTYCJA Æwiczenie 2. Uporz¹dkuj rysunki, tak aby przedstawia³y kolejne stadia powstawania gór fa³dowych Æwiczenie 3. strona 114 Wpisz do odpowiedniej kolumny w tabeli nazwy ³añcuchów i masywów górskich (jeœli masz w¹tpliwoœci, skorzystaj z atlasu geograficznego lub zasobów Internetu.) Kordyliery, Kilimand aro, Sudety, Manua Loa, Karpaty, Himalaje, Harz, Alpy. góry fa³dowe góry zrêbowe góry wulkaniczne

10 Æwiczenie 4. Przedstaw na rysunkach obszary o budowie fa³dowej i zrêbowej. W odpowiednich miejscach wska wymienione poni ej formy i oznacz je cyframi. fa³d le ¹cy (1), fa³d prosty (2), zr¹b tektoniczny (3), uskok (4), rów tektoniczny (5), Budowa fa³dowa Budowa zrêbowa II. WYKONANIE MODELI 1. Waszym zadaniem bêdzie przedstawienie, za pomoc¹ dwóch modeli, w jaki sposób nastêpuj¹ deformacje ska³. Jeden z modeli powinien przedstawiaæ proces fa³dowania ska³, a drugi powstawanie uskoków, zrêbów i rowów tektonicznych. Sami zdecydujcie, jakich materia³ów trzeba u yæ do wykonania waszego modelu. Nauczyciel mo e Wam udzieliæ wskazówek, dotycz¹cych ró nych sposobów wykonania modeli. 2. Przygotujcie siê do prezentacji Waszych modeli. Prezentuj¹c modele, opiszcie proces powstawania gór zrêbowych i gór fa³dowych. 3. Zaprezentujcie model pozosta³ym grupom. W czasie prezentacji wskazujcie wymieniane elementy rzeÿby na modelu. strona 115

11 4. Wykonajcie kalkulacjê kosztów wykonania eksperymentu oraz oszacujcie koszty pracy. Kalkulacja kosztów wykonania eksperymentu Lp. Pomoc dydaktyczna Iloœæ sztuk Suma kosztów Cena jednostkowa Cena ³¹czna Oszacowanie kosztów pracy Lp. Zadanie Czas wykonania (h) Liczba osób ¹cznie osobogodzin pracy Cena osobogodziny pracy (z³) Koszt Suma: strona 116