Taniec towarzyski jako forma gimnastyki korekcyjnej

Transkrypt

1 AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO Im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu Studia Licencjackie fizjoterapia Artur Sieczka Taniec towarzyski jako forma gimnastyki korekcyjnej Promotor pracy dr Elżbieta Majchrowicz Poznań 2011 r. 1

2 SPIS TREŚCI 1 Cel i metoda pracy Historia tańca Postawa ciała a charakterystyka tańca towarzyskiego 6 4 Specyfika treningu tanecznego w odniesieniu do zajęć gimnastyki korekcyjnej Oddziaływanie tańca towarzyskiego na poszczególne wady postawy Wada postawy Plecy wklęsłe Plecy okrągłe Płaskostopie Podsumowanie..17 Bibliografia. 19 2

3 1. Cel i metoda pracy Taniec towarzyski przez ostatnie kilka lat stał się bardzo popularny. Zawdzięcza to przede wszystkim programom telewizyjnym tj. Taniec z gwiazdami czy You can dance Do szkół tanecznych zaczęło przybywać coraz to więcej osób zarówno dzieci i dorosłych. Traktują go jako rozrywkę, by miło spędzić czas lub jako dyscyplinę sportową z chęcią poprawy sprawności ruchowej i rywalizacji. Coraz częściej organizowane są różnego rodzaju turnieje i pokazy. Mimo tak dużej aprobaty wśród ludzi w świecie nauki jest niedoceniony. Wciąż jest mało publikacji i badań na temat oddziaływania tańca na sferę fizyczną i psychiczną. W swojej pracy chcę przedstawić wpływ tańca towarzyskiego na postawę ciała człowieka. Oparłem ją na doświadczeniach własnych jak i zebranej literatury. Opisując działanie korekcyjne tańca brałem pod uwagę niektóre nabyte wady postawy w przedziale wiekowym od 6 do 20 lat. Praca składa się z sześciu rozdziałów. Pierwszy wprowadza w tematykę pracy. Drugi zawiera wiadomości na temat historii tańca. Trzeci przedstawia zależności pomiędzy postawą ciała w życiu codziennym, a postawą ciała w tańcu towarzyskim. Czwarty porównuje charakterystykę zajęć tanecznych z charakterystyką gimnastyki korekcyjnej; wskazuje korzyści jakie wywiera na organizm. Piąty opisuje wybrane wady postawy i konkretne elementy w tańcu mające na nie wpływ. Szósty, ostatni rozdział to podsumowanie pracy. 2. Historia tańca. Taniec jest jedną z najstarszych form sztuki znanych człowiekowi. Towarzyszy mu od 80 tysięcy lat p.n.e., wtedy też człowiek z biologicznego punktu widzenia stał się istotą społeczną. Ludzie pierwotni uważali że poprzez taniec mogą kontaktować się z bogami, oddawać im cześć, zapobiegać klęskom żywiołowym i powodować urodzaj. Tańczyli by powitać dzień, na ślubie, przy narodzinach dziecka, z powodu śmierci najbliższych, po udanym polowaniu. Wyrażali w ten sposób emocje: radość i smutek, żal, obawę, strach. 3

4 Najstarsze formy taneczne nie zostały do końca odkryte. Możemy jedynie przypuszczać jak wyglądały poszczególne figury po malowidłach naskalnych czy wizerunkach scen tanecznych na greckich wazach. [Kuźmińska O. 1995, 2002 (3,4)] Rysunek 1. Starożytni tancerze. Grobowiec w Tarkwinii, pne Źródło: Tańce średniowiecza są już nam bardziej znane dzięki badaczom i miłośnikom folkloru tanecznego. Skomplikowane i mało dynamicznie układy o powściągliwym charakterze, gdzie każdy wykonywał te same kroki, dominowały na dworach feudalnych. Każdy rycerz ćwiczył wykwintne ukłony by zdobyć aprobatę damy. Taniec polegał na poruszaniu się przy akompaniamencie lutni i wzniosłym podawaniem i rozłączaniem rąk ubranych w białe rękawiczki. Sztywna forma była uzależniona od reguł społecznych i obyczajowości każdego kraju. Za czasów królowej Elżbiety, która była wielkim mecenasem sztuki pojawił się taniec zwany Lavolta. Odbiegał on od panujących wówczas reguł. Jedna z figur polegała na trzymaniu partnerki w tali i podrzucaniu jej podsuwając udo pod jej pośladki. Taniec bardzo szybki i skoczny. Królowa stała się jego zwolenniczką. Od tego czasu coraz częściej zaczęły pojawiać tego typu tańce o charakterze wirowym zwanych walcami ( niem. walzen - obracać się ). W 1816 roku londyński The times opublikował artykuł o wielkim balu u księcia regenta: Z wielką przykrością odnotowaliśmy, że w ubiegły piątek na dworze angielskim pojawił się (jak nam się zdaje, po raz pierwszy) nieprzyzwoity zagraniczny taniec nazywany walcem... Wystarczy rzucić okiem na zmysłowe splątanie ramion podczas tego tańca i poufałe napieranie ciał, żeby łatwo dostrzec, że są one jak najdalsze od skromnej powściągliwości, która - jak zawsze uważano - wyróżnia angielskie kobiety. Dopóki takie obsceniczne popisy były 4

5 zarezerwowane dla kobiet lekkich obyczajów i cudzołożnic, dopóty nie uważaliśmy, aby zasługiwały one na naszą uwagę. Teraz jednak, kiedy podejmuje się próby narzucenia takich zachowań szanowanym klasom społecznym poprzez przykład pochodzący od ich najwyżej postawionych członków, czujemy się w obowiązku ostrzec każdego rodzica przed narażaniem córki na znalezienie się w tak fatalnym położeniu ( Allen J s. 9 ). Warto wspomnieć że zmysłowe splątanie ramion oznaczało pozycję zamkniętą gdzie dłoń partnera ubrana w rękawiczkę spoczywała na łopatce partnerki, a on sam był od niej oddalony o całą długość ramienia. Walc był również krytykowany przez Kościół. W wiedeńskim manuskrypcie z XV wieku pisano: Coraz bardziej panoszący się taniec jest kręgiem, zaczarowanym kołem, w którego środku znajduje się diabeł ( ) Z tańcem tym wiążą się wszystkie grzechy. (Boehn M. V. Der Tanz. Berlin 1925) Jak widać walc był zakazanym owocem, co raczej przyspieszyło jego rozwój. Ludzie pokochali prostotę i stałe tempo tego tańca. Kompozytorzy tacy jak Fryderyk Chopin czy Piotr Czajkowski tworzyli odpowiednie utwory w metrum ¾. W samym Paryżu było około 600 sal tanecznych, w których królował walc. W wieku XX już całkowicie ignorowano bariery socjoekonomiczne. Nowe trendy wyznaczali młodzi ludzie tworząc dziwaczne tańce i przypisując im nazwy zwierząt. Mężczyźni często prezentowali swoją męskość wykonując ryzykowne figury, możliwe do zrealizowania dzięki dużej sile mięśniowej. Dopiero państwo Irene i Vernom Castle wspaniali choreografowie uratowali i zawładnęli światem tańca towarzyskiego. Uosobili jego elegancję, wdzięk i wytworność prezentując coraz to nowsze formy takie jak tango czy foxtrot. Wszyscy chcieli ich naśladować. Rysunek 2. Państwo Castle prekursorzy tańca towarzyskiego. Źródło: 5

6 Około 1920 roku kolejne tańce cha cha i rumba zawitały w Europie dzięki nadzwyczajnemu rozkwitowi kubańskiej turystyki. Ludzie wracając z wypoczynku przywozili ze sobą tamtejsze ruchy i muzykę. Dzięki filmowi Lecąc do Rio ludzie pokochali również sambę. Postać latynoskiego kochanka jeszcze bardziej rozgrzewała ich serca. Powstawały nowe tańce: jive, twist, hustle, lindy hop. Więc Brytyjczycy postanowili usystematyzować taniec towarzyski. Wnieśli do świata tańca zasady i konsekwencję choreografii. Dzisiejsza wiedza taneczna opiera się na książkach Waltera Lairdera i Guya Howarda. W Polsce powszechność tańca zawdzięczamy Marianowi Wieczystemu. Założył on pierwszą szkołę tańca i wyszkolił parę która dostała się do finału Mistrzostw Europy. [Allen J (1), Kuźmińska O. 1995, 2002 (3,4) ] 3. Postawa ciała, a charakterystyka tańca towarzyskiego. Postawa ciała jest cechą wspólną dla wszystkich ludzi, która odróżnia nas od pozostałych istot. Zdefiniowanie prawidłowej postawy nie jest łatwe, ponieważ jest to właściwość indywidualna dla każdej osoby. Są jednak pewne kryteria, które powinna spełniać by nazywać się prawidłową. Podstawowym uwarunkowaniem jest możliwość stabilnej postawy i przemieszczania się w pozycji pionowej. Pozycja ta nie powinna zaburzać czynności narządów wewnętrznych i zapewniać dużą wydolność statycznodynamiczną przy minimalnym wysiłku mięśniowym, spełniając przy tym wymogi estetyczne i psychiczne. Części ciała takie jak: barki, łopatki, pośladki, kolce biodrowe przednie górne i kolana powinny być usytuowane na tej samej wysokości względem siebie. Głowa nie może wystawać poza dobrze wysklepioną klatką piersiową do której w całości przylegają łopatki. Poprawnie ustawiona miednica w lekkim przodopochyleniu, nie doprowadza do wystawania brzucha. Można powiedzieć, że osoba spełniająca wszystkie te warunki ma poprawną postawę. [Kutner - Kozińska M (2), Wilczyński J (10)] 6

7 Rysunek 3. Prawidłowa postawa ciała. Źródło: Nasza sylwetka to pewien nawyk ruchowy, który kształtowany jest przez wiele czynników. Jednym z nich jest samopoczucie. Człowiek przygnębiony ma tendencje do pochylania głowy i tułowia do przodu, opadania ramion, wysuwania barków i brzucha, a osoba szczęśliwa, optymistycznie nastawiona do życia podświadomie, prostuje tułów, unosi głowę i wykonuje lżejsze, bardziej sprężyste ruchy ciała. Tak więc można powiedzieć że postawa odzwierciedla wnętrze człowieka. Według badań Jacobsona odpowiednie stany emocjonalne są w stanie wywoływać napięcie lub rozluźnienie poszczególnych mięśni. Znużenie, stres, lęk, niepokój, trzymanie emocji w sobie bezpośrednio wpływa na układ nerwowo mięśniowy niekorzystnie zmieniając ich tonus, który łatwo może zostać utrwalony. W prawidłowej postawie ciała, kwestią kluczową jest zachowanie odpowiedniej równowagi napięć mięśniowych. Niezrównoważone napięcie inaczej zwane dystonią mięśniową to podstawowy i najczęstszy problem, jakim zajmują się fizjoterapeuci w leczeniu wad postawy. Bardzo ważnym czynnikiem jest również aktywność fizyczna. Systematyczne i odpowiednio dobrane ćwiczenia pozwalają zachować prawidłową długość i siłę mięśni, a tym samym ładną sylwetkę. Częstym problemem są nieprawidłowe nawyki. Siedzący tryb życia zaburza poczucie, przestrzeni ciała i stanów napięć mięśniowych w spoczynku oraz w ruchu. Ludzie z wadami postawy nie potrafią rozpoznawać nieekonomicznych i źle wykonywanych ruchów. [Kutzner-Kozińska M (2), Wilczyński J (10) ] 7

8 W kolejnych częściach mojej pracy postaram się przedstawić jak taniec towarzyski modeluje naszą sylwetkę oddziałując na powyższe czynniki Taniec towarzyski jest dziś jedną z popularniejszych form tańca. Odróżnia się od innych tym, że uczestniczą w nim dwie osoby, które poruszają się w specyficzny dla danego utworu sposób. Muzyka jest dla nich inspiracją ruchową, przez co tworzy się jej obraz. Bardzo często służy jako środek kontaktów międzyludzkich, powstawania przyjaźni i miłości. Daje możliwość wyrażania emocji, napawa optymizmem i pogodą ducha. Już w tych aspektach staje się on złotym środkiem na kształtowanie prawidłowej postawy poprzez oddziaływanie na naszą psychikę. Jako popularna forma spędzania wolnego czasu diametralnie zmienia statyczny tryb życia człowieka i bardzo łatwo może nabrać charakter sportowy. Taniec towarzyski jest dyscypliną artystyczną. Rywalizacja ma miejsce na turniejach tanecznych, gdzie pary prezentują zdobytą technikę przy zachowaniu właściwego charakteru i stylu. Kondycja fizyczna odgrywa tu bardzo ważna rolę szczególnie na wyższych poziomach. Wyróżniamy sześć poziomów zwanych klasami tanecznymi. Klasa E najniższa następnie D, C, B, A i S która oznacza klasę międzynarodową. W repertuarze znajduje się dziesięć tańców, które podzielono na dwie kategorie: tańce standardowe i latynoamerykańskie. [ Kuźmińska O (4), Wieczysty M (9)] Tańce standardowe to : walc angielski, tango, walc wiedeński, foxtrot, quickstep. Zasady postawy tanecznej w tych tańcach są takie same jedynie tango wykazuje niewielkie różnice. Tancerze stają naprzeciwko siebie w bliskim kontakcie szczególnie w biodrach, partnerka lekko z prawej strony partnera nieco odchylona do tyłu i boku, stopy ustawione równolegle złączone, ciężar ciała nad podeszwami, miednica podciągnięta, zwarty brzuch, ściągnięte łopatki, klatka piersiowa wyeksponowana do przodu, głowa lekko uniesiona do góry. Partner kładzie prawą rękę na lewej łopatce partnerki a partnerka lewą rękę na prawym ramieniu partnera z drugiej strony chwytają się za dłonie. W tangu chwyt ten jest nieco głębszy i środek ciężkości osadzony niżej. 8

9 Rysunek 4. Postawa taneczna w tańcach standardowych. Źródło Do tańców latynoamerykańskich należą: samba, chacha, rumba, pasodoble, jive. Postawa jest bardzo podobna jeżeli chodzi o sylwetkę, jednak zasadniczą różnicą jest to że odległość miedzy tancerzami jest większa i podczas tańca występuje szereg pozycji otwartych i zamkniętych. Jak w tańcach standardowych - tango, tak i w tańcach latynoamerykańskich pasodoble różni się nieco w ustawieniu od pozostałych tańców. Bardzo charakterystyczne jest w nim wypychanie bioder do przodu szczególnie przez partnera. Rysunek 5. Postawa taneczna w tańcach latynoamerykańskich. Źródło: 9

10 Analizując wyżej opisane postawy, postawę prawidłową i taneczną, można dostrzec duże podobieństwo. Ustawienie bioder, klatki piersiowej, łopatek głowy jest identyczne. Można śmiało powiedzieć że spędzanie czasu na parkiecie poza czerpaniem radości pozwala wyrabiać w sobie nawyk prawidłowej sylwetki. 4. Specyfika treningu tanecznego w odniesieniu do zajęć gimnastyki korekcyjnej Zajęcia gimnastyki korekcyjnej najczęściej odbywają się w szkole i trwają 45 minut. Różnią się od zwykłych lekcji wychowania fizycznego tym, że nie posiadają programu nauczania. Pożądane jest, by za każdym razem zostały przeprowadzone wszystkie ćwiczenia istotnych dla postawy ciała grup mięśniowych. Główne zadania i zasady gimnastyki korekcyjnej to: uaktywnienie układów krążeniowego i oddechowego; uzyskanie pełnego ruchu w stawach, odpowiedniej długości i siły określonych grup mięśniowych; świadomy i aktywny udział; systematyczność; kontrola przez prowadzącego i autokontrola. Do podstawowych form zajęć korekcyjnych należą: - ćwiczenia ogólnokształtujące - oddziałują na wszystkie układy ustroju i gorset mięśniowy. Dzieci z wadami postawy nie należą do najmocniejszych i najsprawniejszych, dlatego podniesienie wydolności i sprawności fizycznej jest dla nich bardzo ważne - ćwiczenia antygrawitacyjne polegają na czynnym prostowaniu kręgosłupa przeciwko sile grawitacji w celu jego wydłużenia - ćwiczenia oddechowe mają za zadanie poszerzenie klatki piersiowej i zwiększenie pojemności życiowej płuc - ćwiczenia rozciągające i rozluźniające pozwalają zachować odpowiednią długość mięśni i zmniejszyć ich napięcie [Sawczyn S., Karniewicz J., Kochanowicz K., Drobnik A., Szewc W. 1998, (7), Zeyland - Malawska E. 2009, (11)] Trening taneczny jest dłuższy od zajęć korekcyjnych, trwa od ok. 1,5 do 2 godzin. Uczestnicząc w zajęciach tanecznych wydaje się, że trwa on o wiele krócej. Specyficzna atmosfera oraz muzyka sprawiają że czas szybciej mija.. Dzięki temu wszystkie płynące z niego korzyści oddziałują na organizm dłużej niż w przypadku gimnastyki korekcyjnej. 10

11 Dodatkową zaletą jest to, że łatwiej utrzymać pewną systematyczność w uczęszczaniu na zajęcia. Należy mieć na uwadze przyjemność jaką on daje, ale również zobowiązanie w stosunku do swojego współpartnera. W przypadku pracy nad sylwetką regularność jest bardzo ważna. Ponadto dzieci uczą się równocześnie kultury osobistej i kształtują cechy psychofizyczne. Trening taneczny to wysiłek o charakterze tlenowym, czyli wszystkie przemiany w organizmie zachodzą przy użyciu tlenu. Taki rodzaj aktywności bardzo korzystnie wpływa na cały ustrój poprawiając wydolność i wzmacniając gorset mięśniowy. Tym samym spełnia on podstawowe zadanie gimnastyki korekcyjnej. Równie ważne ćwiczenia oddechowe, są wykorzystywane pod koniec treningu by uspokoić organizm. Występują także podczas samych zajęć. Oddychanie wpływa na jakość ruchów w każdym sporcie, szczególnie sportach walki np. tai chi. Nie inaczej jest w czasie tańca. Odpowiedni oddech sprawia że ruchy w tańcu stają się bardziej swobodne i naturalne. W tańcu występują również ćwiczenia antygrawitacyjne, podobnie jak w zajęciach korekcyjnych. Istnieje szereg figur tanecznych, w których wymaga się od tancerza tzw. unoszenia w ciele. Nie polega ono na samym prostowaniu kolan i wspinaniu na palce, lecz na czynnym wyciąganiu tułowia przeciw sile grawitacji. Można dostrzec to u dobrych par tanecznych tańczących walca wiedeńskiego lub angielskiego w kroku na 3. Przed właściwym treningiem tanecznym zwykle występuje rozgrzewka z elementami koordynacyjnymi i rozciągającymi. Tańczy się wtedy łatwiej i przede wszystkim bezpiecznie. Ćwiczenia rozciągające wykonuje się również na koniec zajęć. Przynoszą pewnego rodzaju ulgę i odprężenie uwalniając od nadmiernego napięcia psychofizycznego. Dbamy w ten sposób również o odpowiedni zakres ruchu w stawach. Najbardziej skuteczną chodź nadal mało popularną metodą jest PIR ( Post Isometric Relaxation ), która polega na kilkusekundowym napinaniu mięśni przed ich rozciąganiem. Bardzo ważny jest tutaj odpowiedni oddech i napięcie antagonistów w końcowej fazie. Tego rodzaju ćwiczenia powinny być wykonywane pod okiem odpowiednio wykwalifikowanego trenera. Kolejną istotną rolę w treningu tanecznym odgrywa możliwość autokontroli. Podczas wykonywania pewnych zadań ruchowych trener nadzoruje poprawność ich wykonania komentując: ręka wyżej, podciągnij biodra, garbisz się itp. Jest to bardzo pomocne, jednak możliwość zobaczenia siebie w lustrze nabiera szczególnego znaczenia. Przywraca świadomość własnego ciała, która polega na czuciu przestrzeni, ułożeniu poszczególnych stawów w stosunku do siebie i stanu napięć mięśniowych. Ponadto rozwija się w ten sposób harmonia i piękno ruchu. Element jakim jest autokontrola ma niebagatelne znaczenie w korygowaniu wad postawy, a rzadko występuje w szkolnych zajęciach z 11

12 gimnastyki. Częściej można go spotkać w indywidualnej pracy z fizjoterapeutą w jego prywatnym gabinecie. Tak więc można śmiało powiedzieć że specyfika treningu tanecznego w wielu aspektach nie odbiega znacząco od zadań stawianych w gimnastyce korekcyjnej. Może i nie zastąpi on wszystkich ćwiczeń jakie wykonywane są przy korekcji poszczególnych wad ale na pewno będzie ich doskonałym uzupełnieniem. [ Allen J. 2006,(1) Listkowscy A. i M (5), Wieczysty M (9)] 5. Oddziaływanie tańca towarzyskiego na poszczególne wady postawy 5.1 Wada postawy Postawą nieprawidłową nazwiemy ułożenie poszczególnych segmentów ciała w pozycji pionowej, które nie spełniają kryteriów wspomnianych w rozdziale 3. J. Wilczyński pisze: Wadą postawy nazywamy każdy odmienny od normalnego sposób trzymania się człowieka Zmiana fizjologicznych krzywizn kręgosłupa jest najczęściej skutkiem przebywania długo w nieprawidłowej pozycji np. ławce szkolnej i niedostatecznej aktywności ruchowej. Inne przyczyny omówiono przy charakteryzacji postawy ciała. Wady postawy występują najczęściej w okresie wzrostu, wtedy też należy jak najszybciej im przeciwdziałać. Dopóki nie zakończy się rozrastanie kości istnieje szansa na ich wyrównanie. Po całkowitym skostnieniu wadliwa postawa zostanie utrwalona. Wyróżniamy następujące wady postawy: plecy wklęsłe, plecy okrągłe, plecy wklęsło-okrągłe, plecy płaskie, boczne skrzywienia kręgosłupa, płaskostopie, kolana szpotawe, kolana koślawe. [Wilczyński J. 2005,(10)] 5.2 Plecy wklęsłe Plecy wklęsłe są wadą odcinka lędźwiowego kręgosłupa. U osób zdrowych kręgosłup jest naturalnie wygięty do przodu lecz pogłębienie tego wygięcia stanowi hiperlordoze. Sylwetkę z tą patologią charakteryzuje: zwiększone przodopochylenie 12

13 miednicy, uwypuklenie pośladków, wypięty brzuch. Często towarzyszą też bóle krzyża, zaparcia, zaburzenia menstruacyjne, zaburzenia pracy nerek, białkomocz. Przyczyną tego zjawiska najczęściej jest dystonia mięśniowa. Wzmożone napięcie i przykurcz dotyczy następujących mięśni: prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego, czworoboczny lędźwi, biodrowo lędźwiowy, prosty uda. Mięśnie osłabione i rozciągnięte to: prosty brzucha, skośne brzucha, pośladkowe wielkie, kulszowo- goleniowe. Rysunek 6. Plecy wklęsłe. Źródło: Wilczyński J (10) Leczenie schorzenia odbywa się poprzez rozciąganie mięśni przykurczonych i wzmacnianie rozciągniętych. Oprócz wpływu tańca na wszystkie wady, o którym wspomniano w poprzednich rozdziałach można zaobserwować korelację leczenia tej wady z poszczególnymi tańcami. Pierwsze wskazówka dotyczy prowadzenia partnerki biodrami w tańcach standardowych. Najbardziej widoczne jest to w walcu angielskim kiedy partner nie używając siły rąk wskazuje partnerce drogę wspólnie się przemieszczając. Wymaga to zarówno od partnera jak i partnerki dążenia do stałego kontaktu w biodrach. W czasie ruchu nie jest to takie proste. Mięśnie: pośladkowe wielkie, prosty brzucha, czy kulszowo - goleniowe które przy plecach wklęsłych wykazują osłabienie w tym wypadku muszą być mocno napięte. Wielokrotne utrzymywanie takiej pozycji tańcząc tańce standardowe doskonale wzmacnia osłabione mięśnie w plecach wklęsłych. Kolejnym przykładem może być akcja bans w sambie, która jest jej podstawowym i strukturalnym elementem. Polega 13

14 na rytmicznym uginaniu i prostowaniu kolan z jednoczesnym podciąganiem i rozluźnianiem miednicy. Wiąże się to z pracą tych samych mięśni odpowiedzialnych za przodopochylenie miednicy. Uzupełniając powyższą formę wzmacniania mięśni rozluźnionych uprzednio stosując w rozgrzewce rozciąganie mięśni przykurczonych możemy uzyskać znakomite efekty. (Walter L. 1998, (8), Wilczyński J. 2005,(10)] 5.3 Plecy okrągłe Plecy okrągłe są wadą piersiowego odcinka kręgosłupa. U osób zdrowych kręgosłup jest naturalnie wygięty do tyłu lecz pogłębienie tego wygięcia stanowi hiperkifoze. Sylwetkę z tą patologią charakteryzują: wysunięte do przodu barki i głowa, odstające łopatki spłaszczona klatka piersiowa o mniejszej pojemności życiowej, zmniejszenie ruchomości stawu ramiennego i górnych żeber. Przy tym schorzeniu mogą towarzyszyć częste bóle głowy, choroby górnych dróg oddechowych, a nawet problemy z sercem. Jest to jedna z najczęściej występujących wad postawy. Zwiększenie kifozy nierzadko wiąże się z tłumieniem gniewy i lęku. Obserwując środowisko zwierząt można dostrzec, że gdy są złe ich grzbiet i sierść unoszą się. Podobnie jest u człowieka. W czasie złości przyjmujemy postawę zgarbioną. Kiedy emocje nie są rozładowywane, napięcie staje się chroniczne i przyczynia się do hiperkifozy. Kolejnym istotnym czynnikiem, o którym nie wspomniałem w poprzednich częściach pracy jest wada wzroku, której wpływ na wysuwanie głowy i barków w przód wydaje się być logiczny. Podobnie jak w innych wadach powodem pleców okrągłych jest dystonia mięśniowa. Do mięśni nadmiernie napiętych należą: piersiowy większy, piersiowy mniejszy i zębaty przedni. Mięśnie nadmiernie rozciągnięte i osłabione to: czworoboczny, równoległoboczny, najszerszy grzbietu, prostownik grzbietu odcinka piersiowego, mięśnie karku. 14

15 Rysunek 7. Plecy okrągłe. Źródło: Wilczyński J (10) W tańcu kluczową rolę korekcyjną dla hiperkifozy odgrywa styl latynoamerykański. Charakteryzuje go większa odległość współpartnerów i trzymanie zazwyczaj za jedną rękę. Druga ręka wykonuje swobodne ruchy lub akcentuje odpowiednim wymachem uderzenia w muzyce. Wymachy są wielopłaszczyznowe i mogą też być wykonywane oburącz gdy partnerzy się nie trzymają. Występują one w szczególności w takich figurach jak new york, hand to hand w rumbie i cha-cha-cha lub promenade run w sambie. Częste i energiczne ruchy ramion zwiększają upośledzoną ruchomość obręczy barkowej, a wykonywanie je w różnych kierunkach znakomicie oddziałuje na trojaki przebieg włókien mięśnia piersiowego większego. Pozwala rozciągnąć każdy z jego trzech aktonów. Tańce standardowe też nie są obojętne dla hiperkifozy. Trzymanie poprawnej ramy koryguje wadliwe ustawienie pleców. J. Wilczyński zaznacza, że podczas leczenia pleców okrągłych ważne jest by pracować z pacjentem nad emocjami. Znaleźć dla nich bezpieczny upust. Złotym środkiem wydaje się być taniec towarzyski, który pozwala na rozładowanie emocji, poprzez wylewanie siódmych potów do dobrej i głośnej muzyki. [Walter L. 1998, (8), Wilczyński J. 2005,(10)] 15

16 5.3 Płaskostopie Płaskostopie jest to wada kończyn dolnych, charakteryzująca się obniżeniem wysklepienia stopy. Prawidłowo ma ona kontakt z podłożem w trzech miejscach.: piętą, głową pierwszej i głową piątej kości śródstopia. Między tymi punktami przebiegają główne łuki stopy: podłużny przyśrodkowy, podłużny boczny, poprzeczny przedni. Pełnią one funkcję tzw. resorów które pozwalają kończynie dolnej dostosować się do zmian podłoża. Amortyzują w ten sposób bieg i chód. Za odpowiednie wykształcenie stopy jest odpowiedzialny odpowiedni tonus mięśni: piszczelowy przedni, piszczelowy tylny, strzałkowaty długi, zginacz długi palucha oraz wszystkie mięśnie podeszwowej strony stopy. Źle wysklepiona stopa powoduje ból i różnego rodzaju zwyrodnienia. Często jest przyczyną innych wad postawy np. kolana koślawe. Rysunek 8. Stopa wysklepiona i stopa płaska. Źródło: Etiologia płaskostopia uwarunkowana jest przede wszystkim nieodpowiednim dbaniem o stopy we wczesnym wieku dziecięcym. Rodzice nie mogąc doczekać się pierwszych kroków dziecka za wszelką cenę starają się przyspieszyć proces stawania na nogi. Zbyt wczesne obciążanie niedostatecznie rozwiniętego układu więzadłowo - mięśniowo - kostnego może doprowadzić do różnego rodzaju deformacji, nie tylko w obrębie stóp. Ograniczenie ruchomości sztywnym i twardym obuwiem jest również bardzo niekorzystne. Najlepiej gdy dziecko jak najdłużej chodzi boso po naturalnym podłożu pobudzając w ten sposób rozwój mięśni kości i więzadeł. W późniejszym dzieciństwie również ważne jest odpowiednie obuwie. Buty dziecięce powinny posiadać szeroki obcas o wysokości ok. 2 cm i wysoką cholewkę stanowiącą podparcie dla pięty. Żaden element nie może uciskać 16

17 stopy i musi być ona stabilna. W płaskostopiu istotną rolę odgrywa również nadwaga. Zbyt duży ciężar ciała spłaszcza wszystkie łuki. [Marecki B (6), Wilczyński J. 2005,(10) ] Taniec towarzyski oddziałuje na płaskostopie w sposób wieloraki. Przede wszystkim wpływa na kontrolę wagi, poprzez regularny tlenowy wysiłek fizyczny. Takowym jest właśnie trening taneczny. Kolejnym znaczącym aspektem są odpowiednie przepisy taneczne które określają rodzaj strojów w których dzieci mogą występować na turniejach. Wyraźnie opisany jest typ obuwia. Spełnia on wszystkie przedstawione wcześniej wymagania. Ponadto dzięki elastycznej podeszwie ćwiczący w takich butach zachowuje pełną swobodę ruchu stóp. Ich odpowiednia praca jest bardzo ważna. W tańcach latynoamerykańskich podstawowy aspekt to prawidłowe ustawianie i odkręcanie nóg. Polega ono na wysokim podnoszeniu pięty i rotowaniu jej do wewnątrz w każdym kroku nogi nieobciążonej ciężarem ciała. Jest to działanie wysoce korekcyjne ponieważ wzmacnia wszystkie mięśnie odpowiedzialne za wysklepienie stopy. Efekt wzmacniania tych mięśni obserwuje się również w tańcach standardowych. Wszystkie kroki wykonuje się na zasadzie propulsji. Ciężar ciała przetaczany jest dokładnie od pięty aż po duży palec aktywując przy tym nawet najmniejsze mięśnie. Jest to doskonałe ćwiczenie propriorecepcji, które także uczy prawidłowego nawyku chodu. VI Podsumowanie Taniec oddziałuje na człowieka wielopłaszczyznowo. Ingeruje zarówno w sferę psychiczną jak i fizyczną. Obie te płaszczyzny jednocześnie wpływają na postawę ciała. W czasach, kiedy dzieci i młodzież po godzinach spędzonych w szkolnej ławce znajduje odpoczynek przed telewizorem lub komputerem nie trudno o nieprawidłową sylwetkę. Otumanienie przez gry komputerowe i brak ruchu może doprowadzić do poważnych konsekwencji. Uczestnictwo w tego typu zajęciach kształtuje i umacnia zachowania społeczne. Wśród znajomych tancerzy nie znam nikogo kto miałby problemy z nawiązywaniem kontaktów, lub radzeniem sobie z trudnościami życia codziennego. Osoby te, wyrażają opinie, że po treningu życie nabiera jaskrawszych kolorów. Nawiązując do poprzednich rozdziałów: im więcej radości tym lepsza postawa. Taniec oprócz konkretnych elementów korekcyjnych działa ogólnie rozwojowo, wzmacniając mięśnie 17

18 potrzebne do utrzymania prawidłowej sylwetki jak i kształtując nawyk prawidłowej postury. Obserwując pary taneczne na zaawansowanym poziomie można zadać sobie pytanie: jak tak nienaturalne pozycje czy różnego rodzaju akrobacje mogą korygować wady postawy? Otóż, aby dojść do tak wysokiego poziomu trzeba przejść przez szereg podstawowych etapów, które w każdym aspekcie wpływają korzystnie na nasze zdrowie. Zdobycie klasy S jest równoznaczne z nabyciem stabilnej, prawidłowo umięśnionej sylwetki. Oczywiście, w poważniejszych wadach postawy same zajęcia taneczne mogą nie wystarczyć, należało by je uzupełnić przez odpowiednie ćwiczenia typowe tylko dla gimnastyki korekcyjnej. Wykształcony fizjoterapeuta i jednocześnie trener tańca to w tym wypadku najlepsze połączenie. 18

19 Bibliografia 1. Allen J. 2006, Taniec towarzyski dla żółtodziobów, Poznań 2. Kutner - Kozińska M. 2004, Proces korygowania wad postawy, Warszawa 3. Kuźmińska O. 1995, Taniec rytm muzyka, Poznań 4. Kuźmińska O. 2002, Taniec w teorii i praktyce, Poznań 5. Listkowscy A. i M. 2007, Stretching A-Z: Sprawność i zdrowie, Łódź 6. Marecki B. 2004, Anatomia funkcjonalna w zakresie studiów wychowania fizycznego i fizjoterapii, Poznań 7. Sawczyn S., Karniewicz J., Kochanowicz K., Drobnik A., Szewc W. 1998, Gimnastyka korekcyjna w szkole, Bydgoszcz 8. Walter L. 1998, Technique of latin dancing, England 9. Wieczysty M. 2006, Tańczyć może każdy, Warszawa Rzeszów 10. Wilczyński J. 2005, Korekcja wad postawy człowieka, Starachowice 11. Zeyland - Malawska E. 2009, Ćwiczenia korekcyjne, Gdańsk 19

20 . imię i nazwisko Poznań, dnia OŚWIADCZENIE Niniejszym oświadczam, że przedłożoną pracę licencjacką napisałem(am) samodzielnie, tzn.: nie zleciłem(am) opracowania pracy lub jej części innym osobom, nie przepisywałem(am) pracy lub jej części z innych opracowań i prac związanych tematycznie z moją pracą, korzystałem (am) jedynie z niezbędnych konsultacji. Mam świadomość, że złożenie nieprawdziwego oświadczenia skutkować będzie cofnięciem decyzji o wydaniu dyplomu. czytelny podpis OŚWIADCZENIE Wyrażam (nie wyrażam) * zgodę na udostępnienie mojej pracy licencjackiej dla celów naukowo badawczych.. czytelny podpis *niepotrzebne skreślić KIERUNEK FIZJOTERAPIA STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA 20