INSTRUKCJA PROGRAMU DIETA 5.D DO PLANOWANIA I BIEŻĄCEJ OCENY ŻYWIENIA INDYWIDUALNEGO

Transkrypt

1 INSTRUKCJA PROGRAMU DIETA 5.D DO PLANOWANIA I BIEŻĄCEJ OCENY ŻYWIENIA INDYWIDUALNEGO Autorzy, zespół w składzie: Bożena Wajszczyk 1, Zofia Chwojnowska 1, Damara Nasiadko 1, Mikołaj Rybaczuk Opieka merytoryczna : prof. dr hab. Jadwia Charzewska 1 1 Zakład Epidemioloii i Norm Żywienia, Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie Proram Dieta 5.D jest kontynuacją DIETY_4.0. Wykorzystano w niej także wybrane elementy proramu DIETA 2.0, w którym oprócz wyżej wymienionych autorów udział brała dr Małorzata Roalska-Niedźwiedź i dr Lucjan Szponar. Warszawa

2 2

3 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 1. ZAŁOŻENIA PROGRAMU DIETA 5.D 6 2. PRZEZNACZENIE I MOŻLIWOŚCI PROGRAMU DIETA 5.D 6 3. PRACA Z PROGRAMEM DIETA 5.D POCZĄTEK PRACY. UŻYTKOWNICY I HASŁA DOSTĘPU Opcja Plik Zarejestruj/Usuń użytkownika Opcje Zalouj się z menu łówneo oraz Plik Zmień hasło ORGANIZACJA PRACY Z BAZAMI DANYCH Opcje Plik-Nowa baza (badanie) i Plik Nowa baza diet Opcje Plik-Wybierz bazę do pracy i Plik Wybierz bazę diet do pracy BEZPIECZEŃSTWO BAZ DANYCH. OPCJA PAKOWANIE BAZ I NAPRAWA INDEKSÓW PRZENOSZENIE BAZ DANYCH Z DIETY_4 I DIETY_2 DO DIETY_ Opcja Plik-importuj bazę z Diety_ OPCJA DOŁĄCZ BAZĘ Z ZEWNĄTRZ WPROWADZANIE WYWIADÓW/JADŁOSPISÓW OPCJA WYWIAD/JADŁOSPIS WPROWADZANIE LUB EDYCJA NOWEJ OSOBY WPROWADZANIE LUB EDYCJA NOWEGO WYWIADU/JADŁOSPISU REJESTRACJA POTRAW SPOŻYTYCH W CIĄGU DOBY (SPOŻYCIE Z 24 GODZ.) Wprowadzanie produktów i potraw na listę doboweo spożycia Wykorzystanie przycisków Korekta, Kopiuj rekord i Usuń rekord Przyciski Drukuj i Do EXCELA Przycisk Pokaż podsumowanie spożycia doboweo PRZYCISK DRUKUJ JADŁOSPIS PRZYCISK KOPIUJ ZAREJESTROWANE JADŁOSPISY (DIETY) Kopiowanie wybraneo jadłospisu z bazy wywiad/jadłospis do bazy diet SPOSÓB WPROWADZANIA DANYCH O SPOŻYCIU I RECEPTURY POTRAW Wybór: baza rynkowa baza jadalna Wprowadzanie potraw Postępowanie w przypadku braku produktów lub potraw w bazie danych OBLICZANIE ILOŚCI SPOŻYTYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W CIĄGU DOBY DLA JEDNEJ OSOBY Podląd i wydruk z formularza Rejestracja żywienia z 24 odzin Zawartość drukowanych tabel OPCJA TWORZENIE DIET BAZY SYSTEMOWE PROGRAMU DIETA 5.D 62 3

4 6.1. BAZA FOTOGRAFII PRODUKTÓW I POTRAW BAZA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ PRODUKTÓW, POTRAW I FARMAKOLOGICZNYCH PREPARATÓW WITAMINOWO-MINERALNYCH BAZA NORM ŻYWIENIA UWAGI EKSPLOATACYJNE DANE CYTOWANE W BAZACH SYSTEMOWYCH 69 4

5 WPROWADZENIE Proram komputerowy Dieta 5.D jest unikatowym proramem komputerowym, przeznaczonym do oceny żywienia indywidualneo, a także do planowania spożycia dla określonych rup ludności na tle norm żywienia. Głównym zadaniem proramu Dieta 5.D jest umożliwienie obliczenia wartości eneretycznej i odżywczej diet i porównanie obliczonej wartości odżywczej do norm. Proram Dieta 5.D może służyć również do obliczania wartości odżywczej jadłospisów w żywieniu zbiorowym i indywidualnym, projektowania i oceny stopnia realizacji modelowych diet (można tworzyć bazę otowych diet do wykorzystania w planowaniu żywienia), szacowania wartości odżywczej potraw bez uwzlędniania, lub z uwzlędnianiem wielkości strat technoloicznych. Dodatkowo proram ma zapewnić: standaryzację sposobu wprowadzanych danych o spożywanych produktach i potrawach (kolejność i dokładność określania rodzaju i składu potraw); standaryzację receptur potraw; standaryzację określania wielkości porcji (wybór wielkości porcji z zaproponowanych w proramie); Standaryzację sposobu obliczania (jednakowe wielkości redukcji) i uzyskiwanych wyników (liczba składników, porównanie z normami). Korzystając z proramu Dieta 5.D można w wystandaryzowany sposób przeprowadzić badanie sposobu żywienia w trakcie rozmowy z respondentem (osobą badaną), można również w wystandaryzowany sposób wprowadzić dane o spożyciu zebrane wcześniej metodą wywiadu lub zapisu spożycia oraz za pomocą innych metod, po dokonaniu odpowiednich transformacji. Proram Dieta 5.D umożliwia wprowadzenie nieoraniczonej liczby wywiadów lub zapisów spożycia dla jednej osoby. Pozwala w wyodny sposób tworzyć bazę diet i jadłospisów. Proram Dieta 5.D jest jednostanowiskowy, jest przewidziany do pracy w środowisku co najmniej Windows XP. Grafika i moc obliczeniowa aktualnie dostępnych komputerów jest wystarczająca do realizacji stawianych przed proramem zadań. Szczeółowe informacje dotyczące proramu Dieta 5.D wraz z warunkami sprzedaży można uzyskać w Instytucie Żywności i Żywienia, Warszawa, ul. Powsińska 61/63 tel (sekretariat), (r Bożena Wajszczyk); (r Zofia Chwojnowska). 5

6 1. ZAŁOŻENIA PROGRAMU Dieta 5.D Proram Dieta 5.D został przyotowany z uwzlędnieniem wymoów stawianych analizom sposobu żywienia, prowadzonym w renomowanych, wiodących placówkach na świecie. Podstawowym wymoiem jest standaryzacja całeo procesu badania sposobu żywienia, która warantuje porównywalność uzyskanych wyników. Na porównywalność i wysoką jakość wyników uzyskanych w korzystaniu z proramu Dieta 5.D wpływa między innymi: ujednolicony sposób zbierania danych (z wywiadu, zapisu), sposób szacowania wielkości porcji wraz z systemem pomocy uwzlędniającym różnorodności dodatków i wskazującym typowe ilości stosowanych dodatków, przyjęte receptury potraw, wielkości redukcji składników o wielkość strat nieuniknionych uzależnionych od sposobu przyotowania potraw, źródło danych dotyczących wartości eneretycznej i odżywczej produktów (użyte najnowsze tabele składu i wartości odżywczych produktów 2005 r. z późniejszymi aktualizacjami i rozszerzeniami), rodzaj zastosowanych norm (2008 r), indywidualne dobieranie norm żywienia w zależności od płci, wieku, masy ciała, stanu fizjoloiczneo i aktywności fizycznej każdej z badanych osób, 2. PRZEZNACZENIE I MOŻLIWOŚCI PROGRAMU Dieta 5.D W proramie Dieta 5.D można: obliczyć wartość eneretyczną i odżywczą całodziennych diet (racji pokarmowych) oółem lub w podziale na posiłki i poszczeólne pory dnia. Obliczenia wartości odżywczej obejmują informacje o zawartości białka i poszczeólnych aminokwasów, tłuszczu i poszczeólnych kwasów tłuszczowych, węlowodanów, błonnika, cholesterolu, składników mineralnych i witamin (łącznie 92 składniki) tabela 1, porównać wyniki wartości eneretycznej i odżywczej z normami EAR, RDA, AI, UL, indywidualnie dobranymi dla każdej osoby badanej, (tabela 2), oszacować wielkość spożycia produktów i potraw, 6

7 Tabela 1. Wykaz składników odżywczych. SKL NAZWA SKŁADNIKA Jednostka s1 Odpadki s2 Eneria kj s3 Eneria kcal s4 Woda s5 Białko oółem s6 Białko zwierzęce s7 Białko roślinne s8 Tłuszcz s9 Węlowodany oółem s10 Popiół s11 Sód s12 Potas s13 Wapń s14 Fosfor s15 Manez s16 Żelazo s17 Cynk s18 Miedź s19 Manan s20 Witamina A (ekwiwalent retinolu) µ s21 Retinol µ s22 Beta-karoten µ s23 Witamina E (ekwiwalent alfa-tokoferolu) s24 Tiamina s25 Ryboflawina s26 Niacyna s27 Witamina B 6 s28 Witamina C s29 Kwasy tłuszczowe: 4:0 s30 Kwasy tłuszczowe: 6:0 s31 Kwasy tłuszczowe: 8:0 s32 Kwasy tłuszczowe: 10:0 s33 Kwasy tłuszczowe: 12:0 7

8 s34 Kwasy tłuszczowe: 14:0 s35 Kwasy tłuszczowe: 15:0 s36 Kwasy tłuszczowe: 16:0 s37 Kwasy tłuszczowe: 17:0 s38 Kwasy tłuszczowe: 18:0 s39 Kwasy tłuszczowe: 20:0 s40 Kwasy tłuszczowe: oółem nasycone s41 Kwasy tłuszczowe: 14:1 s42 Kwasy tłuszczowe: 15:1 s43 Kwasy tłuszczowe: 16:1 s44 Kwasy tłuszczowe: 17:1 s45 Kwasy tłuszczowe: 18:1 s46 Kwasy tłuszczowe: 20:1 s47 Kwasy tłuszczowe: 22:1 s48 Kwasy tłuszczowe: oółem jednonienasycone s49 Kwasy tłuszczowe: 18:2 s50 Kwasy tłuszczowe: 18:3 s51 Kwasy tłuszczowe: 18:4 s52 Kwasy tłuszczowe: 20:3 s53 Kwasy tłuszczowe: 20:4 s54 Kwasy tłuszczowe: 20:5 s55 Kwasy tłuszczowe: 22:5 s56 Kwasy tłuszczowe: 22:6 s57 Kwasy tłuszczowe: oółem wielonienasycone. s58 Cholesterol s59 Izoleucyna s60 Leucyna s61 Lizyna s62 Metionina s63 Cystyna s64 Fenyloalanina s65 Tyrozyna s66 Treonina s67 Tryptofan s68 Walina 8

9 s69 Arinina s70 Histydyna s71 Alanina s72 Kwas asparainowy s73 Kwas lutaminowy s74 Glicyna s75 Prolina s76 Seryna s77 Sacharoza s78 Laktoza s79 Skrobia s80 Błonnik pokarmowy s81 Alkohol s82 Kwas foliowy µ s83 Witamina B 12 µ s84 Witamina D µ s85 Jod µ s86 Dłuołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe s87 Węlowodany przyswajalne s88 Kwas nikotynowy s89 Nikotynamid s90 *Kofeina s91 *Tauryna s92 *L-karnityna s93 Kwas foliowy µ enb Procent enerii z białka % ent Procent enerii z tłuszczu % enw Procent enerii z węlowodanów % ena Procent enerii z alkoholu % *tylko ilości dodane do produktów (np. napoje eneretyzujące) i suplementów 9

10 Tabela 2. Lista składników odżywczych, których spożycie można porównać z normą. Numer Nazwa składnika Jednostka Rodzaj normy n3 Eneria kcal norma EAR n4 Woda norma AI n5 Białko oółem norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku n8 Tłuszcz norma EAR i RDA n11 Sód norma AI n12 Potas norma AI n13 Wapń Norma EAR, RDA, AI tylko dla 0-1, UL od 18 lat n14 Fosfor norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL powyżej 1-o roku życia n15 Manez norma AI - wiek 0-1, EAR i RDA -pozostałe rupy wieku, norma UL - powyżej 3-o roku życia (tylko z suplementów) n16 Żelazo norma AI - wiek 0-0,5, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL - wszystkie rupy wieku n17 Cynk norma AI - wiek 0-0,5, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL powyżej 1-o roku życia n18 Miedź norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL powyżej 1-o roku życia n20 Witamina A (ekwiwalent retinolu) µ norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku n21 Retinol µ norma UL powyżej 1-o roku życia s22 Beta-karoten µ norma UL od 18-o roku życia (tylko z suplementów) n23 Witamina E (ekwiw. alfa-tokoferolu) norma AI norma UL - powyżej 1-o roku życia n24 Tiamina norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL - od 18-o roku życia (tylko z żywności wzboacanej) n25 Ryboflawina norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL - od 18-o roku życia (tylko z żywności wzboacanej) n26 Niacyna norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku n27 Witamina B 6 norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL - powyżej 1-o roku życia n28 Witamina C norma AI - wiek 0-1, 10

11 norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL - powyżej 1-o roku życia n49 Kwasy tłuszczowe: 18:2 norma AI n50 Kwasy tłuszczowe: 18:3 norma AI n54 Kwasy tłuszczowe: 20:5 norma AI kobiety w ciąży i karmiące n56 Kwasy tłuszczowe: 22:6 Norma AI wiek 7-24 m-ce oraz kobiety w ciąży i karmiące s80 Błonnik pokarmowy Norma AI powyżej 1-o roku życia n82 Kwas foliowy µ norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL - powyżej 1-o roku życia (tylko z żywności wzboacanej i suplementów) n83 Witamina B 12 µ norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL - od 18-o roku życia (tylko z żywności wzboacanej) n84 Witamina D µ Norma EAR, RDA, AI tylko dla 0-1; UL z wyjątkiem 0-1 n85 Jod µ norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, norma UL - powyżej 1-o roku życia n86 Dłuołańcuchowe wielonienasycone kwasy Norma AI tłuszczowe n-3 n87* Węlowodany przyswajalne norma AI - wiek 0-1, norma EAR i RDA - pozostałe rupy wieku, * ilości podane w normach zabezpieczają jedynie prawidłowe funkcjonowanie mózu. Faktyczne spożycie węlowodanów przyswajalnych powinno dostarczać od 45 do 65% enerii. W proramie Dieta 5.D znajdują się również produkty i potrawy nie zawierające pełnej informacji o zawartości wszystkich 92 składników odżywczych. Decyzję o wprowadzeniu tych produktów i potraw podjęto biorąc pod uwaę suestie użytkowników poprzedniej wersji proramu (Dieta 2.0). Aby ułatwić użytkownikom interpretację uzyskanych wyników w tabelach 3-6 umieszczono nazwy produktów i potraw zawierających niepełne dane żywieniowe oraz podano jakie składniki odżywcze można obliczyć w każdym z nich. Tabela 3. Mleko i odżywki dla dzieci. Nazwa produktu / potrawy Bebiko dla juniora na rosnące wymaania Wykaz składników odżywczych zawartych w bazie sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, 11

12 Bebiko 3 o smaku bananowym Bebilon 2 mleko następne Bebiko 3 mleko modyfikowane Bebilon 3 Bebiko 3 R Bebilon 1 mleko początkowe Bebilon HA 1 niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, sacharoza, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, -karoten, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, sacharoza, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, -karoten, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, sacharoza, laktoza, skrobia, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, -karoten, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, kwas arachidonowy, kwas eikozapentaenowy, kwas dokozaheksaenowy, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, -karoten, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, kwas arachidonowy, kwas eikozapentaenowy, kwas dokozaheksaenowy, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna 12

13 Bebiko 1, Bebiko 2 Bebilon 1 Bebilon 2 Humana 1 Bebiko HA 2 Nan 1, Nan H.A.1 sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, kwas arachidonowy, kwas eikozapentaenowy, kwas dokozaheksaenowy, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, -karoten, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna Bebilon HA 2 eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, -karoten, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, karnityna Humana 2 eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna Humana 1 plus eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, 13

14 witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, laktoza, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna Bebiko HA 1 eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, skrobia, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna Humana 2 Plus z bananami Nan H.A. 2 Sensitive Nan 2, Mleko Nestle Junior Bifidus Nan H.A. 2 NAN 2R Mleko i owoce Mleko Nestle Junior z miodem, Mleko Nestle Junior o smaku waniliowym Mleko Nestle Junior z kleikiem ryżowym sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, sacharoza, laktoza, skrobia, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, laktoza, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, sacharoza, laktoza, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, wapń, żelazo, cynk, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas -linolenowy, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, sacharoza, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, sacharoza, laktoza, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod 14

15 Bebilon sojowy 2 Sinlac Hipp 2 Probiotyczne Hipp1 BIO Hipp 2 Bio Lofenalac Enfamil AR2 Enfamil Premium 1, Enfamil Premium 2, Enfamil Premium Premature, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas -linolenowy, metionina, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, sacharoza, skrobia, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, witamina C, kwas linolowy, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas -linolenowy, kwas arachidonowy, kwas dokozaheksaenowy, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy wielonienasycone oółem, kwas linolowy, kwas -linolenowy, kwas arachidonowy, kwas dokozaheksaenowy, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna Humana SL, Isomil, eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, foliany, Isomil 2, Bebilon amino, Bebilon pepti MCT Nutramien Bebiko 2R, Bebiko 2GR witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna Eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas - linolenowy, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas - linolenowy, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, wita- 15

16 Nan 2 Bifidus Bebilon pepti 2, Bebilon niskolaktozowy, Bebilon ph 5,7 Bebilon Nenatal Bebilon pepti 1, NAN Active 1 Alprem, Alprem z LCPUFA, Bebiko 1 RTF, Bebiko Omneo 1, Bebiko Omneo 2, Bebilon pepti płyn, Bebiko HA RTF, Humana H.A. 1, NAN 3 Humana H.A. Bebilon AR NAN Active 2 Enfamil AR 1 Nan AR NAN Active 3 mina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, -karoten, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas - linolenowy, kwas arachidonowy, kwas dokozaheksaenowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas - linolenowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas -linolenowy, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas -linolenowy, kwas arachidonowy, kwas dokozaheksaenowy, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, laktoza, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany 16

17 Bebilon sojowy1 ProSobee1, ProSobee 2 Bebiko sojowe, Bebiko sojowe 2R Clinutren Junior Peptamen Junior NAN 3R Phenyl-Free Nutrini Pediasure, Pediasure Plus, Preestimil przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas - linolenowy, laktoza, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol,, -karoten, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas -linolenowy, metionina, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas - linolenowy, metionina, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, metionina, tryptofan, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, sacharoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, kwas -linolenowy, sacharoza, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, sacharoza, laktoza, skrobia, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, man an, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, foliany, witamina B 12, witamina D, jod sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witmina A (ekw. retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, foliany, witamina B 12, witamina D, jod, tauryna, karnityna sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witmina A (ekwiw. retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy wielonienasyc. oółem, foliany, witamina B12, witamina D, jod, tauryna, karnityna 17

18 Tabela 4. Kaszki, kleiki i inne produkty dla niemowląt i małych dzieci.* Nazwa produktu / potrawy Humana Kaszka mlecznopszenna z jabłkami Humana Kaszka mlecznoryżowa z wiśniami i bananami Kaszka mleczno ryżowa z owocami Kaszka bezmleczna ryżowa z owocami, Misiowy Oródek Ziemniak z dynią, Misiowy Oródek Ziemniak ze szpinakiem, Misiowy Oródek Marchew z roszkiem Kaszka ryżowo-kukurydziana Bifidus, Kaszka 8 zbóż Bifidus Kleik kukurydziany BoboVita kleik ryżowy po 4 miesiącu, BoboVita kaszki ryżowe z owocami po 4 miesiącu, BoboVita kaszki ryżowe po 6 miesiącu, BoboVita kaszka pszenna po 9 miesiącu BoboVita chrupaczki Kaszka mleczno-ryżowokukurydziana do picia Kaszka mleczno-pszenna z bananami do picia, Kaszka mleczno pszenna do picia z herbatnikami BoboVita kaszka mlecznoryżowa z owocami po 6 miesiącu, BoboVita kaszki mleczno ryżowe po 9 miesiącu, BoboVita kaszki mleczno-pszenne z owocami po 9 miesiącu, BoboVita Kaszka manna po 9 miesiącu, BoboVita kaszka Wykaz składników odżywczych zawartych w bazie eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, witamina A (ekwiwalent retinolu), witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy tłuszczowe wielonienasycone oółem, sacharoza, laktoza, skrobia, błonnik, foliany, witamina B 12,, witamina D, jod eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, witamina A (ekwiwalent retinolu), witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, kwasy tłuszczowe jednonienasycone oółem, kwasy tłuszczowe wielonienasycone oółem, sacharoza, laktoza, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D, jod eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, błonnik, foliany, witamina B 12, witamina D eneria, woda, białko oółem, białko roślinne, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, żelazo, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, niacyna, witamina C, błonnik, foliany, witamina D eneria, woda, białko oółem, białko roślinne, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, wapń, fosfor, żelazo, cynk, witamina A (ekw. retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, niacyna, witamina B 6, witamina C, błonnik, foliany, witamina D, jod eneria, woda, białko oółem, białko roślinne, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, potas, fosfor, witamina B 1, błonnik, jod eneria, woda, białko oółem, białko roślinne, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, witamina B 1, witamina C, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, wapń, żelazo, witamina B 1 eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, wapń, żelazo, cynk, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, foliany, witamina B 12, witamina D, kwas linolowy, jod eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, wapń, żelazo, cynk, witamina A (ekwiwalent retinolu), witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, foliany, witamina B 12, witamina D, jod eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, wapń, żelazo, cynk, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, niacyna, witamina B 6, witamina C, foliany, witamina B 12, witamina D, jod 18

19 mleczno-ryżowa z jabłkami po 12 miesiącu, BoboVita kaszka mleczno-ryżowa Stracciatella BoboVita kaszki mleczno ryżowe z owocami po 4 miesiącu BoboVita kaszka mlecznoryżowa kakaowa Miśkopty eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, wapń, żelazo, cynk, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, witamina E, witamina B 1, niacyna, witamina B 6, witamina C, sacharoza, laktoza, foliany, witamina B 12, witamina D, jod eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, wapń, żelazo, cynk, miedź, witamina A (ekwiwalent retinolu), witamina E, witamina B 1, niacyna, witamina B 6, witamina C, foliany, witamina B 12, witamina D, jod eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, sód, wapń, żelazo, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina C, kwas linolowy, witamina D, błonnik * Przed wprowadzeniem ilości spożytych produktów należy zapoznać się z komentarzem zawartym w Ilość pomoc ponieważ wartość odżywcza produktów wchodzących w skład tej rupy wprowadzona jest na 100 ram produktu rynkoweo lub na 100 ml otowej potrawy. Tabela 5. Produkty bezlutenowe Nazwa produktu / potrawy Budyń betaninowy, koncentrat; Budyń czekoladowy, koncentrat; Budyń jaodowy, koncentrat; Galaretka o smaku cytrynowym, koncentrat; Kisiel jaodowy (bez cukru), koncentrat; Mąka bezlutenowa, mleczna; Mąka ryczana; Mąka jalana (proso), Mąka niskobiałkowa; Mąka ryżowa; Skrobia pszenna, Skrobia ryżowa, Soro, całe ziarno, Kasza kukurydziana; Kaszka kukurydziana waniliowa; Kaszka mleczno-ryżowa; Kleik ryczano-ryżowy; Kleik ryżowy; Maniok; Makaron bezlutenowy, mleczny; Makaron bezlutenowy, niskobiałkowy; Makaron ryczany; Makaron ryżowy; Makaron sojowy, Bułki bezlutenowe, mleczne; Bułki bezlutenowe, niskobiałkowe; Bułka tarta bezlutenowa, mleczna; Bułka tarta bezlutenowa, niskobiałkowa; Chleb skrobiowy, bezlutenowy; Chleb skrobiowy, bezlutenowy z dodatkiem mąki ryczanej; Pieczywo bezlutenowe, mleczne; Pieczywo bezlutenowe, niskobiałkowe; Pieczywo ryczane; Wafle ryżowe pieczywo; Płatki ryżowe błyskawiczne; Mąka sojowa pełnotłusta; Biszkopty bezlutenowe; Ciastka delicje w polewie kakaowej, bezlutenowe; Ciastka kruche z cukrem, bezlutenowe; Herbatniki bezlutenowe, bezmleczne; Herbatniki bezlutenowe, kruche; Kokosanki, bezlutenowe; Muszelki z konfiturą, bezlutenowe; Wafle bezmleczne, bezlutenowe; Wafle ryczane, bezlutenowe; Wafle jalane, bezlutenowe; Wafle kukurydziane, bezlutenowe; Wafle ryżowe, bezlutenowe; Wafle skrobiowe, bezlutenowe; Babka poznańska nieprzekładana, bezlutenowa; Makowiec, bezlutenowy; Ciasto makaronowe, bezlutenowe, koncentrat; Chleb bezlutenowy, koncentrat; Ciasto biszkoptowe, bezlutenowe, koncentrat; Ciasto drożdżowe, bezlutenowe, koncentrat; Ciasto kruche, bezlutenowe, koncentrat Wykaz składników odżywczych zawartych w bazie eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), witamina E, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina C, cholesterol, błonnik, 19

20 Tabela 6. Potrawy typu fast food Nazwa produktu / potrawy Chickenburer (bez sera z sałatą i oórkami) Hamburer (z serem z sałatą i oórkami Hamburer (bez sera z sałatą i oórkami); ); Bi Mac lub Whopper bez sera Bi Mac lub Whopper z serem Kentucky fried chicken, Extra crispy - udko bez skóry; Kentucky fried chicken, Extra crispy - pierś bez skóry Kentucky fried chicken, Extra crispy - skrzydełka ze skórą Sałatka Cesar z rilowanym kurczakiem Wykaz składników odżywczych zawartych w bazie eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina D, foliany, witamina C, nasycone kwasy tłuszczowe, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, kwasy wielonienasycone, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, aminokwasy, sacharoza, laktoza, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina E, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina D, witamina C, witamina B 6, foliany, nasycone kwasy tłuszczowe, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, kwasy wielonienasycone, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, aminokwasy, sacharoza, laktoza, skrobia, błonnik, eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, witamina C, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina E, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina D, foliany, witamina C, witamina B 6, nasycone kwasy tłuszczowe, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, kwasy wielonienasycone, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, aminokwasy, sacharoza, laktoza, skrobia, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina E, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina C, witamina B 12, witamina D, foliany, witamina C, witamina B 6, nasycone kwasy tłuszczowe, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, kwasy wielonienasycone, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, aminokwasy, sacharoza, laktoza, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina D, witamina B 6, nasycone kwasy tłuszczowe, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, kwasy wielonienasycone, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, aminokwasy, sacharoza, laktoza, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina D, witamina B 6, nasycone kwasy tłuszczowe, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, kwasy wielonienasycone, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, aminokwasy, laktoza, skrobia, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, żelazo, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina D, witamina C, 20

21 Sałatka Cesar z Crispy kurczakiem Sałatka Cesar bez kurczaka Fishburer (z serem z sałatą i oórkami) Vanilla Shake Mc FLURRY z M&M'S Candies kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, sacharoza, laktoza, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, żelazo, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 6, witamina B 12, witamina D, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina D, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, sacharoza, laktoza, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina D, witamina C, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina E, witamina B 1, witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina D, witamina C, witamina B 6, nasycone kwasy tłuszczowe, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, jenonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, kwasy wielonienasycone, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, sacharoza, laktoza, skrobia, błonnik eneria, woda, białko oółem, tłuszcz, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 6, B 12, witamina D, nasycone kwasy tłuszczowe, kwasy tłuszczowe nasycone oółem, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, jednonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (C 18:2, C 18:3, C 20:3, C 20:4), wielonienasycone kwasy tłuszczowe oółem, cholesterol, sacharoza, laktoza, błonnik Tabela 7. Owoce morza Krab surowy, Kraby otowane Krewetki świeże; Krewetki otowane; Krewetki panie- eneria, woda, białko oółem, białko zwierzęce, aminokwasy, tłuszcz, cholesterol, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, beta- karoten, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina B 6, witamina C, foliany, kwasy tł. nasycone C12:0, C14:0, C16:0, C18:0, kwasy tł. nasycone oółem, kwasy tł. jednonien. (C16:1, C18:1, C20:1, C 22:1), kwasy tł. jednonien. oółem, kwasy tł. wielonienasycone (C20:4, C20:5, C 22:6, C22:5), kwasy tł. wielonienasycone oółem eneria, woda, białko oółem, białko zwierzęce, aminokwasy, tłuszcz, cholesterol, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, beta- karoten, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina B 6, witamina C, witamina D, foliany, kwasy tłuszczowe nasycone, kwasy tłuszczowe nasycone oó- 21

22 rowane Małże świeże; Małże otowane; Małże smażone panierowane Mątwa świeża; Mątwa otowana na parze; Mątwa smażona Ośmiornica świeża; Ośmiornica otowana Ostryi świeże; Ostryi otowane Rak świeży; Rak otowany łem, kwasy tł. jednonien. (C16:1, C18:1, C 20:1, C 22:1), kwasy tł. jednonien. oółem, kwasy tł. wielonienasycone (C 18:2, C18:3 C 18:2, C18:4, C 20:4, C 20:5, C 22:5C 22:6), kwasy tł. wielonien. oółem eneria, woda, białko oółem, białko zwierzęce, aminokwasy, tłuszcz, cholesterol, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, beta- karoten, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina B 6, witamina C, witamina D, foliany, kwasy tł. nasycone (C 4:0, C 6:0, C 8:0, C 10:0, C 12:0, C 14:0, C 16:0, C 18:0), kwasy tł: nasycone oółem, kwasy tł. jednonien (C 16:1, C 18:1, C 20:1, C 22:1), kwasy tł. jednonien. Oółem, kwasy tł. wielonienasycone (C18:2, C 18:3, C 18:4, C 20:4, C 20:5, C 22:5, C 22:6, ), kwasy tł. wielonien. oółem eneria, woda, białko oółem, białko zwierzęce, aminokwasy, tłuszcz, cholesterol, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, beta- karoten, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina B 6, witamina C, foliany, kwasy tł. nasycone ( C 14:0, C 16:0, C 18:0), kwasy tł: nasycone oółem, kwasy tł. jednonien (C 16:1, C 18:1, C 20:1, C 22:1), kwasy tł. jednonien. oółem, kwasy tł. wielonienasycone (C18:2, C 18:3, C 18:4, C 20:4, C 20:5, C 22:5, C 22:6, ), kwasy tł. wielonien. oółem eneria, woda, białko oółem, białko zwierzęce, aminokwasy, tłuszcz, cholesterol, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, beta- karoten, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina B 6, witamina C, foliany, witamina D, kwasy tł. nasycone (C 4:0, C 6:0, C 8:0, C 10:0, C 12:0, C 14:0, C 16:0, C 18:0), kwasy tł: nasycone oółem, kwasy tł. jednonien (C 16:1, C 18:1, C 20:1, C 22:1), kwasy tł. jednonien. oółem kwasy tł. wielonienasycone (C18:2, C 18:3, C 18:4, C 20:4, C 20:5, C 22:5, C 22:6, ), kwasy tł. wielonien. oółem eneria, woda, białko oółem, białko zwierzęce, aminokwasy, tłuszcz, cholesterol, węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, jod, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, beta- karoten, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina B 6, witamina C, foliany, kwasy tł. nasycone (C 4:0, C 6:0, C 8:0, C 10:0, C 12:0, C 14:0, C 16:0, C 18:0), kwasy tł: nasycone oółem, kwasy tł. jednonien (C 16:1, C 18:1, C 20:1, C 22:1), kwasy tł. jednonien. oółem kwasy tł. wielonienasycone (C18:2, C 18:3, C 18:4, C 20:4, C 20:5, C 22:5, C 22:6, ), kwasy tł. wielonien. oółem eneria, woda, białko oółem, białko zwierzęce, aminokwasy, tłuszcz, cholesterol węlowodany, węlowodany przyswajalne, popiół, sód, potas, wapń, fosfor, manez, żelazo, cynk, miedź, manan, witamina A (ekwiwalent retinolu), retinol, beta- karoten, witamina B 1, Witamina B 2, niacyna, witamina B 12, witamina B 6, witamina C, foliany, witamina D, kwasy tł. nasycone (C 4:0, C 6:0, C 8:0, C 10:0, C 12:0, C 14:0, C 16:0, C 18:0), kwasy tł: nasycone oółem, kwasy tł. jednonien (C 16:1, C 18:1, C 20:1, C 22:1), kwasy tł. jednonien. oółem, kwasy tł. wielo- 22

23 nienasycone (C18:2, C 18:3, C 18:4, C 20:4, C 20:5, C 22:5, C 22:6, ), kwasy tł. wielonien. oółem Tabela 8. Produkty sojowe Tofu miękkie, Tofu do krojenia, Sos sojowy Nie podano zawartości jodu Tabela 9. Produkty mleczne Ser kozi miękki, Ser kozi twardy Jourt naturalny 0%, Kefir 0% Jourt owocowy 0% Ser mascarpone Ser mozzarella Nie podano zawartości laktozy i jodu Nie podano zawartości laktozy i jodu oraz cystyny, arininy, histydyny, alaniny, kwasu asparainoweo, kwasu lutaminoweo, licyny, proliny, seryny Nie podano zawartości sacharozy, laktozy Nie podano zawartości sacharozy, alaniny, kwasu asparainoweo, kwasu lutaminoweo, licyny, proliny, seryny Nie podano zawartości sacharozy, jodu i laktozy Ponadto proram Dieta 5.D umożliwia obliczenie ilości składników odżywczych pochodzących: tylko z produktów i potraw nie wzboacanych, tylko z produktów i potraw wzboacanych ze wszystkich produktów i potraw z farmakoloicznych preparatów witaminowych, mineralnych i mieszanych witaminowo-mineralnych, z produktów i potraw wzboacanych oraz farmakoloicznych preparatów witaminowych, mineralnych i mieszanych witaminowo-mineralnych pochodzących ze wszystkich źródeł łącznie. 23

24 3. PRACA Z PROGRAMEM Dieta 5.D Podopcje zakładki Plik z menu łówneo: 3.1. Początek pracy. Użytkownicy i hasła dostępu Użytkownicy proramu dzielą się na trzy rupy: A. Posiadający wszelkie uprawnienia, w tym dostęp do baz systemowych. Użytkownicy Diety 5.D takieo dostępu nie posiadają. B. Moą wykonywać wszystkie opcje z zakładek Plik, Wywiad i Operacje na danych. C. Posiadają tylko uprawnienia do wprowadzania danych z wywiadów Opcja Plik Zarejestruj/Usuń użytkownika. Formularz niżej służy do wprowadzania nowych (usuwania) użytkowników. Aby dokonać rejestracji (usunięcia) użytkownika z menu Plik wybieramy opcję Plik Zarejestruj/Usuń użytkownika. Użytkownicy z rup A i B moą rejestrować nowych użytkowników, jednakże z uprawnieniami nie przekraczającymi ich uprawnień (z rupy A może wprowadzić z uprawnieniami A, B lub C; z rupy B tylko z uprawnieniami B lub C). 24

25 3.1.2 Opcje Zalouj się z menu łówneo oraz Plik Zmień hasło. Niezbędne jest zaloowanie się do systemu. W tym celu z menu łówneo należy wybrać opcję Zalouj się, a następnie wprowadzić swoją nazwę jako użytkownika i hasło. Po poprawnym podaniu tych informacji udostępniane są czynności proramu, do których użytkownik ma uprawnienia. W przypadku pierwszeo uruchomienia proramu domyślnym użytkownikiem jest Boss zaś hasło jest puste (wystarczy kliknąć ENTER). Każdy użytkownik w trakcie pracy może zmienić swoje hasło. W tym celu należy wybrać opcję Plik Zmień hasło. W przypadku korzystania z komputera przez jedną osobę ustawianie hasła nie jest konieczne (zdarza się dość często zapominanie hasła). Po zakończeniu pracy użytkownik może wyloować się. Uniemożliwia to wykonanie czynności przez osoby postronne lub nieuprawnione. Formularze do zaloowania się oraz zmiany hasła pokazane są niżej: 25

26 3.2. Oranizacja pracy z bazami danych W Diecie_5 baza danych to jeden plik, w którym są umieszczone wszystkie niezbędne tabele. Drajwery do komunikacji z bazami danych są umieszczone w exe proramu Dieta_5. Uniezależnia to całkowicie operowanie bazami danych od systemu operacyjneo i nie wymaa dodatkoweo instalowania oproramowania baz danych (w poprzednich wersjach BDE). W aktualnym standardzie baza danych to jeden plik z rozszerzeniem abs, więc w jednym folderze możemy umieścić wiele baz danych różniących się nazwą. W poprzednich wersjach Diety jedna baza to był jeden folder z zestawem odpowiednich plików. W Diecie_5 są dwa rodzaje baz interesujących każdeo użytkownika: baza wywiadów 24-odzinnych/jadłospisów w żywieniu zbiorowym lub indywidualnym oraz baza diet. Bazy diet w poprzednich wersjach Diety nie występowały. Przez bazę diet rozumiemy tworzony przez użytkownika zestaw zapisanych jadłospisów z dopasowanymi do różnych kombinacji poziomami składników odżywczych (diety np., 1600 kcal, niskobiałkowe, dla cukrzyków z uwzlędnieniem wieku, płci, wysiłku i stanu fizjoloiczneo). Zapisane w bazie diet jadłospisy można wykorzystywać wielokrotnie przy opracowywaniu jadłospisów dla określonych rup żywienia zbioroweo lub osób jako otowce. W Diecie_5 oprócz omówionych baz danych są: zestaw baz systemowych (dostęp tylko upoważnionych pracowników Instytutu Żywności i Żywienia) i zestaw baz roboczych wykorzystywanych przez proram Opcje Plik-Nowa baza (badanie) i Plik Nowa baza diet Użytkownicy z uprawnieniami A i B moą zainicjować bazy do przechowywania wyników z różnych badań/jadłospisów, które planujemy wykorzystać oraz bazy diet. Za pomocą opcji Nowa baza (badanie) można wskazać plik (utworzyć link) interesującej nas bazy danych (skopiowanej z inneo komputera lub archiwizowanej w innym miejscu). Należy w tym wypadku zwrócić uwaę by na dole wskazać jako sposób inicjacji bazy opcję Zachowaj poprzednią zawartość foldera). Można też wskazać lokalizację i nazwę nowej, pustej bazy. Jako sposób inicjacji musi być wskazana opcja Nowa zawartość bazy. Takie wskazanie usunie bezpowrotnie poprzednią zawartość istniejącej bazy danych!!! Po wciśnięciu przycisku Wybierz lub utwórz folder formularz przyjmie postać jak niżej: 26

27 Kolejną czynnością jest wybranie lokalizacji inicjowanej bazy. Jeśli folder już istnieje wskazujemy ten folder klikając dwukrotnie tak, by była widoczna jeo zawartość. Jeśli folder przeznaczony do umieszczenia nowej bazy nie istnieje, wskazujemy lokalizację foldera, wewnątrz któreo ma być utworzony nowy folder, następnie wpisujemy nazwę tworzoneo foldera w okienku Nazwa dodawaneo foldera i naciskamy przycisk Dodaj nowy folder o podanej nazwie. Jeśli tworzymy nową, pustą, bazę danych w okienku Nazwa bazy danych musimy wpisać nazwę bazy, która musi zacząć się od litery (dla upewnienia się co do poprawności lokalizacji tworzonej bazy wyświetlany jest docelowy folder wybrany folder). Do potrzebneo foldera (utworzoneo lub istniejąceo) należy wejść przez podwójne kliknięcie w jeo nazwę. W przypadku wskazywania istniejącej bazy danych, we wskazanym folderze musi być widoczny plik bazy danych. Musimy o zaznaczyć kliknięciem leweo przycisku myszki. Nazwa pliku skopiowana zostanie do pola Nazwa bazy danych. Zaleca się zachować ten wpis, chociaż można także zmienić nazwę. Jeżeli o takiej nazwie baza jest już zarejestrowana, ukaże się odpowiedni komunikat. Wtedy zmieniamy nazwę choćby minimalnie, dodając jeden znak. W obu przypadkach przy tworzeniu nowej bazy danych jak i wskazywaniu istniejącej - wciskamy przycisk Przyotuj bazę do pracy. 27

28 Korzystamy z przycisku Usuń tylko wtedy, dy jesteśmy pewni, że podświetlona baza nie jest potrzeba. Usuwanie jest bezpowrotne. Po wykonaniu tych czynności przyotowane są bazy do romadzenia danych. Czynności kończymy przyciskiem Wyjście/Rezynacja. Przycisk ten wykorzystujemy też by wycofać się bez akcji. Identyczne kroki wykonujemy po wybraniu opcji Plik/Nowa baza diet na formularzu przedstawionym niżej Opcje Plik-Wybierz bazę do pracy i Plik Wybierz bazę diet do pracy Wszyscy użytkownicy moą wybrać bazę do wprowadzania wywiadów/jadłospisów lub dokonania operacji na danych za pomocą opcji Plik/Wybierz bazę do pracy. 28

29 W tym celu należy podświetlić bazę i wcisnąć przycisk Wybieram. Niepotrzebne bazy można usunąć przyciskiem Usuń pozycję (usuwa to tylko nazwę bazy z listy nie usuwa pliku z bazą danych. Niepotrzebny plik bazy danych w widocznej lokalizacji można usunąć. Za pomocą opcji Plik/Nowa baza/badanie można ponownie wskazać ten plik by ponownie baza i jej plik znalazły się na liście. Z formularza wychodzimy wciskając przycisk Powrót/rezynacja. Wskazana baza staje się bazą aktywną aż do wyboru innej bazy. Jej aktywność zachowuje się także po wyjściu z proramu i ponownym uruchomieniu. Lokalizacja i nazwa aktywnej bazy danych jest widoczna pośrodku paska statusu na dole ekranu. Identyczne czynności wykonujemy po wybraniu za pomocą opcji Plik/Wybierz bazę diet do pracy w celu wskazania aktywnej bazy diet, której lokalizacja i nazwa będzie widoczna po lewej stronie paska statusu na dole ekranu. 29

30 3.3. Bezpieczeństwo baz danych. Opcja Pakowanie baz i naprawa indeksów Należy zwrócić uwaę na konieczność poprawneo kończenia pracy systemu korzystając z odpowiednich przycisków. Wyłączenie komputera przed zakończeniem pracy może spowodować utratę części wprowadzonych informacji i dezoranizację bazy danych. Zaleca się pracę na komputerze z zasilaczem awaryjnym, by zawarantować poprawne zakończenie pracy w przypadku zaniku napięcia. W przypadku powstania sytuacji awaryjnej uniemożliwiającej wyjście z formularza w którym jesteśmy za pomocą przycisku Wyjście, proszę użyć kombinacji klawiszy ALT+F4 (jednoczesne wciśnięcie). W przypadku stwierdzenia komunikatów o błędach (np. w indeksach) po przerwie w dostawie enerii w czasie pracy proramu, zawieszeniu komputera czy nieprawidłowym wyjściu z proramu należy wykonać opcję Plik-Pakowanie baz i naprawa indeksów i nacisnąć przycisk Naprawa wszystkich baz. W trakcie analizy stanu baz enerowane są komentarze. Frament opisujący błąd lub całość tekstu można zaznaczyć i za pomocą przycisku na dole lub CTRL+C pobrać do schowka systemoweo by móc wkleić np. do maila i przesłać do analizy. Po wykonaniu naprawy formularz ma niżej pokazany wyląd. 30

31 Konieczne jest tworzenie kopii zapasowych baz. Wykonujemy po prostu kopiowanie plików baz danych do inneo foldera wykorzystując Mój komputer lub poprzez schowek na zasadzie kopiuj (CTRL+C) wklej (CTRL+V). W proramie Dieta_5 jest opcja Plik-Kopie zapasowe i/lub opróżnianie baz wywołująca niżej zamieszczony formularz. Możemy wybrać, czeo dotyczy akcja usuwania rekordów lub kopiowania bazy wywiadów/jadłospisów czy diet. Przyciskiem Usuń rekordy z tabel bazy powodujemy, że cała zawartość aktywnej bazy danych zostanie bezpowrotnie zlikwidowana, więc robiąc to należy zachować szczeólną ostrożność. Przycisk Kopiuj powoduje utworzenie kopii aktywnej bazy danych we wskazanym po prawej stronie folderze z zachowaniem nazwy kopii identycznej z nazwą bazy źródłowej. Kopiowanie w ten sposób, w odróżnieniu od zwykłeo kopiowania za pomocą narzędzi Windows, polea na kopiowaniu rekord po rekordzie z zachowaniem powiązań między tabelami bazy danych. Przy niektórych uszkodzeniach skutecznie naprawia strukturę bazy danych i indeksy. 31

32 3.4. Przenoszenie baz danych z Diety_4 i Diety_2 do Diety_5 Użytkownicy posiadający bazy w standardzie Diety_4.0, Diety_4D, Diety_2.0 lub Diety_2D mają możliwość zmiany standardu do obowiązująceo w Diecie_5. Zmiany standardu bazy z BDE na *.abs dokonujemy proramem Import_z_Diety_4_2.exe patrz instrukcja Zmiana standardu bazy danych. Należy pamiętać, że zmiana standardu bazy danych jest możliwa dopóki na komputerze jest zainstalowana Dieta_2 lub Dieta_4. Po przekonwertowaniu wszystkich potrzebnych baz Dieta_4 lub Dieta_2 może być odinstalowana. Dieta_5 może, ale nie musi być w tym momencie zainstalowana Opcja Plik-importuj bazę z Diety_2 Dla baz z Diety_4 wyżej opisana czynność jest wystarczająca by z nimi pracować za pomocą Diety_5. W celu umożliwienia obsłui baz danych z Diety_2 przez Dietę_5 należy wykonać kolejny krok. W okienku Wybierz folder zawierający bazę z Diety_2 wybieramy folder z bazą w formacie Diety_2 i otwieramy o klikając dwukrotnie. 32

33 Następnie w oknie po prawej stronie wybieramy folder do umieszczenia bazy w formacie Diety_5 poprzez dwukrotne kliknięcie istniejąceo foldera lub dodanie noweo foldera wskazując jeo nazwę w polu Nazwa dodawaneo foldera o ile nie istnieje i wciskamy przycisk Dodaj nowy folder o podanej nazwie. Ostatnią czynnością jest naciśnięcie przycisku Importuj Dieta_2 ->Diata_5 i czekamy aż zostanie zaimportowana baza. O zaawansowaniu importu informuje ranatowy pasek zaawansowania. Z menu Import bazy z Diety_2 wychodzimy naciskając przycisk Powrót. Kończymy procedurę importu rejestrując zaimportowane pliki bazy danych jako nową bazę za pomocą opcji Plik/Nowa baza (badanie) z zachowaniem poprzedniej zawartości. Opcja Dołącz bazę z zewnątrz... w menu Plik 3.5. Opcja Dołącz bazę z zewnątrz... Opcja ta pozwala połączyć wiele cząstkowych baz np. tworzonych na różnych komputerach w jedną większą. Jeżeli przez wielokrotne kopiowanie i rozdzielanie baz danych dane tej samej osoby, raz utworzone, znajdą się w więcej niż jednej bazie, przy scalaniu duplikaty zostaną usunięte. Nie są duplikatami i nie będą usunięte dane osoby o ile były one wprowadzane więcej niż raz na różnych komputerach. 33

34 4. Wprowadzanie wywiadów/jadłospisów opcja Wywiad/jadłospis Wybieramy opcję Wywiad z menu łówneo i wchodzimy do formularza Rejestracja żywienia z 24 odzin. Komplet danych to osoba i jej wywiady/jadłospisy Wprowadzanie lub edycja nowej osoby Dane identyfikacyjne nowej osoby wprowadzamy wciskając przycisk Wprowadź nową osobę, w celu edycji danych wybieramy przycisk Edycja danych osoby. Niezbędne jest wprowadzenie poprawnej daty urodzenia i płci, dyż bez tych informacji niemożliwe będzie przypisanie norm. Warto też oprócz nazwiska i imienia lub inicjałów wprowadzić nr rejestracyjny, który może ułatwić niektóre dalsze czynności. W polu Nazwisko można wpisać pełne nazwisko, skrót lub inicjały nazwiska i imienia. Ułatwi to poszukiwanie osoby w bazie (uporządkowanej alfabetycznie). Ze wzlędu na to, iż nazwisko jest wykorzystywane do nazwania plików Excelowych, niektórych zna- 34

35 ków nie można używać (są one zablokowane), ale też niewskazane jest używanie innych znaków niż litery, cyfry, myślnik, znak podkreślenia Wprowadzanie lub edycja noweo wywiadu/jadłospisu Inicjowanie nowych wywiadów/jadłospisów realizowane jest po wciśnięciu przycisku Nowy wywiad, zaś edycja po wciśnięciu Korekta wywiadu/jadłospisu. Na zielonym tle są informacje, bez których niemożliwe będzie ustalenie norm spożycia składników właściwych osobie, której dotyczy wprowadzany wywiad/jadłospis. Ko- 35

36 nieczne jest dołączenie norm nawet jeśli nie będą one wykorzystane np. w przypadku sportowców lub niektórych schorzeń dy osoby mają specyficzne normy. Dla każdej zarejestrowanej osoby można wprowadzić wiele wywiadów dotyczących spożycia z 24 odz. Nie może być dwóch wywiadów/jadłospisów z tą samą datą!!! Każdy zarejestrowany wywiad/jadłospis można poddać edycji po podświetleniu o i wciśnięciu przycisku Korekta wywiadu/jadłospisu. Po wprowadzeniu niezbędnych danych o osobie i zainicjowaniu kolejneo wywiadu możemy wybierając przycisk Spożycie z 24 odz. wejść do rejestracji potraw spożytych w ciąu doby Rejestracja potraw spożytych w ciąu doby (Spożycie z 24 odz.) Niżej pokazany jest formularz do wyboru rup, potraw, przypisania do posiłku, wskazania odziny spożycia i ilości Wprowadzanie produktów i potraw na listę doboweo spożycia Wyboru potrawy lub produktu można dokonywać w dwojaki sposób: a) wedłu rup i nazw wciskając przycisk Wybierz w rup i nazw Strukturę rup i podrup można rozwijać i zwijać klikając w plus/minus myszką. 36

37 b) Wpisując nazwę produktu lub potrawy po uprzednim naciśnięciu przycisku Wyszukaj w nazwy. Produkty lub potrawy można uporządkować od najniższeo do najwyższeo poziomu zawartości wybranych składników w 100 (domyślnie alfabetycznie w nazwy). 37

38 Dla przykładu lista krupników uporządkowana w ilości enerii ze 100. Przy wprowadzaniu spożytych produktów lub potraw obowiązuje następująca kolejność: - wybieramy rupę/podrupę i podświetlamy potrawę/produkt lub wpisujemy nazwę produktu/potrawy, - wskazujemy posiłek, w czasie któreo potrawa została spożyta przez wciśnięcie przycisku z napisem odpowiadającym posiłkowi, - koniecznie!!! wprowadzamy odzinę spożycia potrawy (np wprowadzamy jako: odz.: 8 min. 15 w bazie zostanie zarejestrowania jako 8,25) niemożliwe jest wprowadzenie północy, czyli odz. 0 min. 0; wprowadzamy albo minutę przed albo minutę po północy, 38

39 - koniecznie!!! określamy ilość; w razie potrzeby możemy wcisnąć ukazujący się przycisk Ilość-pomoc by przywołać formularz (patrz niżej) z ewentualnym zdjęciem i komentarzem do potrawy, - Przy określaniu wielkości porcji można korzystać z kolorowych zdjęć po wybraniu przycisku Ilość-pomoc. Na wywoływanym formularzu znajdują się również informacje o uzupełnianiu potraw (np. dodatki tłuszczu do smażenia, śmietany, ryżu, makaronu itd.). Formularz ułatwiający określenie ilości potrawy: - wskazujemy, z której bazy mają być brane wartości składników odżywczych (rynkowej czy jadalnej); domyślnie wybierana jest baza rynkowa i z reuły nie należy teo zmieniać; należy zwrócić szczeólną uwaę na wprowadzanie ilości pozycji z rupy Suplementy witaminowo-mineralne w bazie podane są ilości nie na 100 jak we wszystkich pozostałych pozycjach, lecz np. w 1 tabletce, kapsułce itp. Wprowadzając suplementy wpisujemy ilość faktycznie spożytych tabletek, kapsułek, kropel itp. (wtedy pojawia się przypomnienie jak niżej). Jeśli da się określić ilość podajemy ile ml czy. 39

40 - po ustaleniu wszystkich niezbędnych danych przyciskiem Na dysk zapisujemy pozycję w bazie, jednocześnie przyotowując formularz do wprowadzenia kolejnych pozycji. Jeśli okaże się, że wprowadzona potrawa lub potrawa/produkt nie jest potrzebny, należy usunąć przyciskiem Usuń pozycję. Jeżeli zapomnimy wykonać Na dysk i wybierzemy Wyjście, po odpowiednim komunikacie wykonujemy Na dysk lub jeżeli ta pozycja nie jest potrzebna wybieramy Usuń pozycję. Jeśli wyjdziemy z okna w trybie awaryjnym, nie zostaną naliczone wartości składników odżywczych. Wtedy wracamy do rejestracji, podświetlamy wiersz z zerami, wciskamy Korekta a następnie Na dysk. Wszystko zostanie przeliczone. - już wprowadzone pozycje wciskając przycisk Korekta można poddać korekcie by zmienić ilość lub odzinę spożycia, - pozycje niepotrzebne można usunąć wciskając przycisk Usuń rekord i potwierdzając po dodatkowym zapytaniu, - po wprowadzeniu wszystkich pozycji przyciskiem Wyjście kończymy wprowadzanie. 40

41 4.3.2 Wykorzystanie przycisków Korekta, Kopiuj rekord i Usuń rekord Przycisk Korekta pozwala zmienić czas, ilość oraz posiłek (przyciski posiłków są aktywne - wskazanie inneo posiłku automatycznie zmienia czas). Zmiana posiłku spowoduje przeniesienie pozycji do inneo posiłku, z poprzednieo zniknie. Kończymy korektę przyciskiem Na dysk. Przycisk Kopiuj rekord pozwala skopiować potrawę/produkt do inneo posiłku pozostawiając źródłowy wiersz nienaruszony. Kolejno: wskazujemy odpowiedni wiersz (np. 41

42 kefir 2% tłuszczu), klikamy Kopiuj rekord (powstaje kopia), Na dysk. Przyciskiem Korekta przenosimy do odpowiednieo posiłku zmieniając czas i ewentualnie ilość. Przycisk Usuń rekord usuwa zbędną potrawę/produkt Przyciski Drukuj i Do EXCELA Wybranie przycisku Drukuj powoduje wyświetlenie poniższeo formularza. Wybór Printer i OK spowoduje wydrukowanie całodzienneo menu (wszystkich produktów i potraw oraz suplementów wchodzących w skład jadłospisu) oraz enerii, białka oółem, tłuszczu oółem i węlowodanów oółem pochodzącej z poszczeólnych produktów i potraw. Wybór Preview i OK spowoduje wyświetlenie tabelki do podlądu i ewentualneo wydrukowania 42

43 Przyciski na pasku w órze okna dają możliwość zmiany powiększenia, dokonania zmiany ustawień drukarki, wydania polecenia drukowania, przewijania kolejnych stron wydruku (można to zrobić także klawiszami Pae Up, Pae Down). Naciśnięcie czerwoneo przycisku powoduje rezynację z podlądu i powrót do dalszej pracy. Istnieje możliwość zapisania zawartości pokazanej wyżej tabeli w proramie Excel w pliku z domyślną nazwą nazwisko+imię osoby Przycisk Pokaż podsumowanie spożycia doboweo W celu ułatwienia oceny jadłospisu lub diety wzlędem norm w Diecie_5 dodano możliwość wszechstronneo porównania z normami. Tabela nie będzie wyenerowana jeśli dla wprowadzaneo wywiadu/jadłospisu nie są dołączone normy. 43

44 44

45 Przyciskiem Pokaż podsumowanie spożycia doboweo enerujemy tabelę, której zawartość daje możliwość pełnej oceny doboweo spożycia. Kolejne kolumny zawierają: spożycie oółem w ciąu 24 odzin; w celu ułatwienia wstrzelenia się do odpowiednieo poziomu spożycia podane są różnice: spożycie minus norma (EAR, RDA, AI, UL); % realizacji poszczeólnych norm; Ilości spożycia z poszczeólnych posiłków w ciąu doby; Udział ilości z poszczeólnych posiłków wzlędem spożycia doboweo w %. Informacje zawarte w tabeli można przenieść do Excela. 45

46 4.4. Przycisk Drukuj jadłospis Dzięki tej funkcji możemy wydrukować jeden lub więcej jadłospisów wraz z obliczoną dla nich zawartością enerii oraz kilkunastu składników odżywczych oraz procent realizacji normy. Po naciśnięciu przycisku Drukuj jadłospisy pojawi się niżej pokazane okno. Klikamy dwukrotnie w datę wybraneo jadłospisu (np ). Ustalamy ile kolejnych jadłospisów (niekoniecznie kolejnych dni - domyślnie tyle jadłospisów, ile jest wprowadzonych późniejszych jadłospisów włączając wskazaną datę). Jeśli drukujemy więcej niż jeden jadłospis, może mieć sens zaznaczenie w lewym dolnym rou okna opcji drukuj na liście wyboru Uśrednione wartości odżywcze. Spowoduje to wydrukowanie za ostatnim jadłospisem uśrednionych wartości odżywczych z drukowanych jadłospisów. 46

47 Niżej uśrednione wartości odżywcze z trzech jadłospisów: W kolejnym kroku wciskamy przycisk Przyotuj a następnie Drukuj (bezpośrednio na drukarkę) lub Zapisz do pliku rtf. 47

48 4.5. Przycisk Kopiuj zarejestrowane jadłospisy (diety) Proram umożliwia kopiowanie jadłospisów z już istniejących u tej osoby lub innych osób, a także z wcześniej przyotowanych diet. Możesz kopiować jeden lub więcej jadłospisów na kolejne dni, a także dodać (skopiować) więcej pozycji do dowolneo, już istniejąceo, jadłospisu. A. Jeśli chcesz skopiować kilka jadłospisów na kolejne dni, musisz utworzyć jeden Nowy jadłospis z pierwszą datą serii jadłospisów, koniecznie dołączając normy. B. Jeśli chcesz dodać pozycje do już istniejąceo jadłospisu, po prostu o podświetl i kliknij przycisk Kopiuj zarejestrowane jadłospisy (wywiady). Pojawi się wtedy okno: 48

49 Po otwarciu następneo wybrana (domyślna) zakładka Dane zarejestrowanych osób lub zmieniamy na Zarejestrowane diety: Pozycje pojadania eliminowane są automatycznie. Domyślnie liczba kopiowanych pozycji jest ustawiona na 1. W przypadku A. jeśli z jadłospisu lub diety wyłączymy z kopiowania niektóre posiłki lub pojedyncze pozycje nie powinniśmy zwiększać liczby jadłospisów do skopiowania na więcej niż 1. Jest to możliwe, ale musimy mieć świadomość, że kolejne jadłospisy 49

50 będą kopiowane tak jak są - jedynie z pominięciem pojadania. Kopiowanie serii diet na kolejne dni też może być niewłaściwe. W przypadku B. seryjne kopiowanie nie wchodzi w rę. Możemy tylko uzupełniać jeden wskazany jadłospis. Z kopiowaneo jadłospisu lub diety możemy wyłączać posiłki (domyślnie wszystkie są zaznaczone do kopiowania) a pojedyncze pozycje jadłospisu/diety przez kliknięcie w odpowiedni wiersz w dolnej tabeli. Kopiowane będą tylko pozycje wyróżnione kolorem na całej dłuości wiersza - w kolumnie po lewej stronie ilości kropka lub strzałka. Jeśli tam jest trójkąt, wiersz nie będzie kopiowany. Pojadanie automatycznie omijane. Możliwy jest podląd podsumowania spożycia doboweo kopiowaneo jadłospisu/diety, jednak oceny skompletowanych jadłospisów dokonujemy w opcji Spożycie z 24 odz. w oknie Rejestracja żywienia z 24 odzin. Kopiowanie jadłospisów możliwe jest tylko z aktualnej bazy jadłospisów. Jeśli mamy kilka baz diet i potrzebnej diety nie ma w aktywnej bazie diet, możemy w menu Plik wybrać bazę diet (Wybierz bazę diet do pracy), dzie znajduje się potrzebna dieta i z niej dokonać kopiowania. - wybieramy opcję Zarejestrowane diety i wskazujemy jadłospis, który chcemy skopiować z bazy diet wcześniej wybranej. - w celu oceny wartości odżywczej jadłospisu, przed skopiowaniem można skorzystać z opcji Pokaż podsumowanie spożycia doboweo Kopiowanie wybraneo jadłospisu z bazy wywiad/jadłospis do bazy diet Aby skopiować jadłospis znajdujący się w bazie wywiadów/jadłospisów należy wykonać następujące czynności - z menu Plik wybieramy bazę wywiadów, dzie znajduje się jadłospis, który chcemy skopiować (Wybierz bazę do pracy). - z menu Plik wybieramy bazę diet, do której będzie kopiowany jadłospis. Wchodzimy w Tworzenie diet, wybieramy opcję Nowa dieta, nadajemy jej nazwę, wybieramy rupę wieku, płeć i aktywność fizyczną i wciskamy przycisk Na dysk, a następnie przycisk Kopiuj 24 odz. spożycie zapisanej osoby lub z istniejącej już diety 50

51 - wybieramy opcję Dane zarejestrowanych osób i podświetlamy osobę, której jadłospis chcemy kopiować i datę wizyty, wciskamy przycisk Kopiuj, a następnie opcję Powrót. - na koniec sprawdzamy czy kopiowanie zostało przeprowadzone poprawnie wybierając dietę, do której kopiowaliśmy jadłospis i wciskając przycisk Spożycie z 24 odz Sposób wprowadzania danych o spożyciu i receptury potraw Wybór: baza rynkowa baza jadalna Przy wprowadzaniu danych o wielkości porcji spożywanych produktów możliwe jest wprowadzanie danych zarówno z bazy produktów rynkowych jak i z bazy produktów jadalnych. Kryterium wyboru bazy stanowi sposób w jaki szacowana jest wiel- 51

52 kość spożytej porcji. Jeśli przy szacowaniu wielkości porcji korzystamy z Albumu, zdjęcie przedstawia np. jabłko ze skórką, respondent wskazuje wielkość spożyteo owocu - wówczas do wprowadzenia danych stosujemy bazę rynkową, nawet jeśli respondent owoc obrał i odrzucił niazdo nasienne (w rzeczywistości spożył produkt jadalny) ponieważ ramatura pod wskazanym w Albumie zdjęciem dotyczy produktu rynkoweo. Jednak jeśli spożywane porcje są przez respondenta ważone to w przypadku, kiedy respondent zważył owoc przed obraniem i usunięciem niazda nasienneo korzystamy z bazy rynkowej, a w przypadku zważenia owocu obraneo i pozbawioneo niazda z bazy jadalnej. W przypadku potraw, podobnie jak w przypadku produktów otowych do bezpośrednieo spożycia (bez odpadków) wartość eneretyczna i odżywcza w obu bazach rynkowej i jadalnej - jest taka sama, a zatem nie ma znaczenia, która z baz zostanie wskazana przy wprowadzaniu informacji Wprowadzanie potraw Mając na wzlędzie łatwość w posłuiwaniu się proramem Dieta 5.D należało dokonać wyboru pomiędzy ilością potraw w bazie (większa ilość potraw wydłuża czas wyszukiwania potrawy), a jak najlepszym ich doborem, umożliwiającym uwzlędnienie indywidualnych zwyczajów żywieniowych rzutujących na sposób żywienia, a przez to na stan zdrowia. Aby sprostać temu zadaniu zdecydowano, że w bazie zawarta będzie wartość eneretyczna i odżywcza podstawoweo składu recepturoweo potraw bez uwzlędnienia dodatków takich jak np.; śmietana, mąka do zaęszczenia potrawy lub tłuszczów stosowanych do smażenia czy różnych sosów stosowanych wymiennie do surówek lub sałatek. Umożliwiło to, przy relatywnie krótkiej liście potraw, obliczenie ich wartości odżywczej z uwzlędnieniem indywidualnych preferencji dotyczących tych dodatków. Zodnie z procedurą badań sposobu żywienia, a zwłaszcza wywiadu o spożyciu w ciąu ostatnich 24 odzin, rolą ankietera jest ustalenie z respondentem takich szczeółów dotyczących przyotowywanych potraw jak ilość, rodzaj (np. olej, śmietana - % tłuszczu) i sposób dodawania (np. do arnka, do talerza) takich dodatków jak tłuszcz do smażenia, do zasmażek, śmietana do zup czy surówek itp. Przy opracowaniu receptur potraw, w określaniu wydajności, uwzlędniono zwyczajowy rodzaj i wielkość dodatków tłuszczu, śmietany, tartej bułki, mąki itp. Dodatek ten (przykładowo 20 ml śmietany do 400 zupy) w praktyce nie wpływa na wielkość porcji szacowanej przez respondenta przy użyciu Albumu. Aby utrzymać jednakowy błąd wy- 52

53 nikający z zastosowanych metod proponuje się jednakowy sposób wprowadzania potraw spożywanych z takimi dodatkami i bez nich. Przy wprowadzaniu informacji o wielkości spożycia dodatków tłuszczu, śmietany, tartej bułki, mąki itp. proponuje się przyjęcie następującej procedury: Wybór potrawy Wprowadzenie ilości zodnej z ilością podaną przez respondenta Jeśli potrawa wymaa uzupełnienia: o Ustalenie z respondentem jakie produkty i w jakich ilościach były dodane o Wprowadzenie odpowiednich produktów i ilości Jeśli ustalenie ilości dodatków było niemożliwe: o Sprawdzenie w opcji ilość-pomoc jakie produkty i w jakich ilościach moą być zodnie z recepturą dodawane do danej potrawy o Wprowadzenie właściwych produktów w ilościach zodnych z recepturą, po przeliczeniu na wielkość spożytej porcji. PRZYKŁAD: Zodnie z recepturą dodatek śmietany do talerza zupy (400 ) wynosi 20, ale respondent spożył 600 zupy. 1. Wprowadzamy ilość zupy: Obliczamy ilość śmietany: 400 zupy 20 śmietany 600 zupy -? śmietany 600* 20/400=30 Proponowana procedura nie przewiduje dodawania, ani odejmowania ilości produktów do których stosowane są dodatki ponieważ ich wielkość została już uwzlędniona w wydajności przy obliczaniu wartości odżywczej. Podobnie, dla uniknięcia nieprzewidzianych błędów, nie zaleca się zwiększania lub zmniejszania ilości spożywanej potrawy w przypadku kiedy żadne dodatki nie zostały zastosowane. Błąd wynikający z takiej procedury jest niewspółmiernie mały w porównaniu z błędem popełnianym przy szacowaniu wielkości porcji i samodzielnym koryowaniem wartości odżywczej. 53

54 Zupy czyste spożywane z dodatkiem ziemniaków, makaronu, kasz, ryżu, fasoli. Wielkości recepturowe tych dodatków do zup (np. pomidorowa) zostały uwzlędnione w opcji ilość-pomoc. Należy: wprowadzić recepturową ilość dodatku wprowadzić ilość potrawy zodną z ilością wskazaną przez respondenta Jeśli respondent spożył inną ilość zupy niż wskazana w opcji ilość-pomoc, to wielkość takieo dodatku powinna być obliczona analoicznie jak np. ilość śmietany. Jeśli receptura nie przewiduje dodatku ziemniaków, makaronu, kasz, ryżu, fasoli (co zostało uwzlędnione w nazwie potrawy), a respondent spożył je, wówczas należy: spożytą ilość dodatków oszacować na zdjęciu w Albumie wprowadzić ilość dodatków wprowadzić ilość potrawy, pomniejszoną o ilość dodatku ziemniaków, makaronu, kaszy, ryżu lub fasoli. PRZYKŁAD: Respondent spożył 400 kapuśniaku z ziemniakami (w jednym talerzu). Ilość ziemniaków oszacował na podstawie zdjęcia w Albumie na 100. Należy wprowadzić: ziemniaki 100, kapuśniak = Postępowanie w przypadku braku produktów lub potraw w bazie danych Liczba produktów spożywczych spotykanych na rynku i potraw znacznie przekracza liczbę produktów i potraw uwzlędnionych w Tabelach wartości odżywczej a także w bazie proramu. Z teo wzlędu zachodzi konieczność wprowadzania w miejsce brakujących produktów, produktów podobnych, o zbliżonej wartości odżywczej (tabela 7). Podobnie należy postępować w przypadku potraw. Autorzy mają świadomość istnienia różnic w wartości odżywczej pomiędzy tą samą potrawą przyotowywaną w restauracji, domu czy szpitalu jednak ze wzlędu na standaryzację procedury zbierania informacji żywieniowych sueruje się dobranie potrawy o zbliżonym składzie, zamiast wprowadzania składu surowcoweo danej potrawy. Możliwe jest również wykorzystanie do skomponowania nowej potrawy, potraw już istniejących w proramie np. dodatku 54

55 ziemniaków, makaronu, czy kasz do zup ęstych lub takich, w których nazwie podano, że dodatków tych nie przewidywała dana receptura. Tabela 7. Propozycja stosowania produktów zastępczych w przypadku braku produktów lub potraw w bazie danych Lp. Nazwa produktu Suerowany produkt zastępczy 1. Krakersy Solinki, paluszki 2. Biszkopciki (suche) Mąka+jaja+cukier (1:1:1) 3. Ciastka lub torty z bitą śmietaną Ciasto biszkoptowe + bita śmietana 4. Drożdżówka z budyniem Bułka maślana + budyń (20 ) 5. Rosół (wywar) z drobiu Wywar z kości 6. Rosół (wywar) z wołowiny Wywar z kości 7. Wywar z warzyw Wywar z kości 8. Zupki "chińskie" Przyprawa Jarzynka + makaron + słonina+ mąka typ Zupy z proszku np. orący kubek Przyprawa Jarzynka + mąka typ słonina+ makaron lub bułka tarta 10. Gotowe dania typu danie w 5 minut Z przybliżoneo składu 11. Sok wiśniowy Sok ananasowy 12. Monte Budyń 13. Belriso Ryż na mleku (1/2 recepturowej porcji mleka) 14. Jourtu 0% Jourt 2% 15. Mas-mix Finea 16. Nutella Czekolada mleczna z orzechami 17. Krem Milky-way (Czekoladowy) Czekolada mleczna 18. Kotlety sojowe Kotlety sojowe z receptury z ziarna soi 19. Gulasz sojowy Kotlety sojowe z receptury z ziarna soi 20. Mleko sojowe Soja suche ziarno (z proporcji) 21. Pasztet sojowy Kotlety sojowe z receptury z ziarna soi 22. Makaron ryżowy Ryż otowany 23. Boczek wędzony Boczek pieczony 24. Grzyby suszone Pieczarki (ilość ustalana na podstawie zawartości wody) 55

56 25. Zapiekanki (fast food) Ze składu 26. Gotowe dania owocowe (Gerber) Jabłko (netto) 27. Gotowe dania warzywne i mięsnowarzywne Ze składu (Gerber) 4.7. Obliczanie ilości spożytych składników odżywczych w ciąu doby dla jednej osoby Analiza indywidualneo spożycia na tle norm jest zawarta także w tabeli omówionej w punkcie Przeznaczona jest ona raczej jako wsparcie przy komponowaniu diet o określonych parametrach. Nie daje jednak ona możliwości wykluczania przy ocenie spożycia preparatów witaminowo-mineralnych oraz produktów wzboaconych. Nie uwzlędnia także opisanych niżej zasad liczenia procentu realizacji normy UL. Na rycinie umieszczonej poniżej znajduje się wskazany czerwoną strzałką wykaz składników odżywczych, dla których norma UL ustalana jest tylko dla suplementów, tylko dla żywności wzboacanej lub dla żywności wzboacanej i suplementów Podląd i wydruk z formularza Rejestracja żywienia z 24 odzin Przycisk Podląd i wydruk z łówneo okna wywiadu daje możliwość wydruku ilości spożytych składników odżywczych w ciąu doby oraz w rozbiciu na posiłki lub pory doby określone zakresami odzin. Możliwy jest podląd i wydruk wyników: - tylko z żywności wzboacanej - wybierając opcję z produktów i potraw wzboacanych, - tylko z żywności - wybierając dwie opcje z produktów i potraw wzboacanych, oraz z produktów i potraw nie wzboacanych - tylko z suplementów - wybierając opcję z preparatów witaminowo-mineralnych, - z żywności oraz suplementów wybierając wszystkie opcje. - z suplementów i żywności wzboacanej wybierając opcje opcję z produktów i potraw wzboacanych i z preparatów witaminowo-mineralnych. 56

57 Po ewentualnym wyłączeniu składników pochodzących ze źródeł nas nie interesujących należy kliknąć przycisk Obliczenia w posiłków lub przycisk Obliczenia w pór doby. Domyślny podział doby można zmienić wedłu własnych potrzeb. 57

58 4.7.2 Zawartość drukowanych tabel a) ilość w posiłków b) ilość w pór doby 58

59 c) % realizacji norm 5. Opcja Tworzenie diet Dieta rozumiana jest w proramie jako jadłospis nie przypisany do osoby. Traktowana jest jako "otowiec" opracowany przez użytkownika proramu do wielokrotneo wykorzystania komponując jadłospisy przeznaczone dla konkretnych osób lub żywionych rup w żywieniu zbiorowym. Jakość i realizację norm oceniamy w jadłospisie. W celu przybliżenia do norm dla konkretnych osób (płeć, wiek itd.) przyjmujemy pewne modele żywionych. Przykłady: dieta 1600 dla kobiet w wybranym zakresie wieku, o określonej aktywności...: dla mężczyzn...; niskobiałkową dla kooś mieszcząceo się w przedziale wieku, określonej płci... 59

60 Nową dietę tworzymy przyciskiem Nowa dieta. 60

61 Tu wskazywany jest "model" rupy osób, dla których dieta ma stanowić szkielet jadłospisu. Koniecznie musi być wprowadzona nazwa diety niepowtarzalna w ramach bazy. Parametry normy są wpisywane automatycznie na podstawie zaznaczeń. Po wciśnięciu Na dysk odblokowuje się przycisk do skopiowania pewnych elementów diety z już opracowanych diet lub jadłospisów. Zasady wykorzystania tej możliwości są takie same ja, przy przycisku Kopiuj zarejestrowane jadłospisy (wywiady) z opcji menu łówneo Wywiad/jadłospis (patrz opis 4.5). Wyświetlone zostanie okno: Jeśli nie kopiujemy zarejestrowanych diet, wywiadów lub chcemy wykonać korekty w diecie po Wyjściu lub Rezynacji wybieramy na pierwszym oknie Spożycie z 24 odz. 61