ANDYJSKA KOMOSA - MATKA ZBÓŻ. Opracował: Aleksander Kwiatkowski

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ANDYJSKA KOMOSA - MATKA ZBÓŻ. Opracował: Aleksander Kwiatkowski"

Kazimiera Przybylska
6 lat temu
Przeglądów:

1 ANDYJSKA KOMOSA - MATKA ZBÓŻ Opracował: Aleksander Kwiatkowski Komosa ryżowa (Chenopodium quinoa) (ang. quinoa) pochodzi z rejonów górskich do 4300m npm. t.j. Andyjska część dzisiejszej Boliwi, Chile, Peru, Ekwadoru. Komosę ryżową można uważać za super zboże. W jednym z tubylczych języków komosa nosi nazwę kin-ła (prtotoplasta nazwy quinoa) co oznacza matka zbóż; w języku Inków czisija mama? matka zbóż, inna nazwa - ryż Inków. Jest to roślina jednoroczna należąca do klasy dwuliściennych, wysokość od 50cm do 2 m w zależności od odmiany i warunków klimatyczno-glebowych; dojrzałość osiąga po ok. 100 dniach od zasiewów. Właściwie komosa ryżowa nie jest zbożem, nie należy do traw jak pozostałe rośliny zbożowe, jest bardziej spokrewniona ze szpinakiem i burakiem. Komosa ryżowa używana była przez żołnierzy Azteckich jako pokarm zwłaszcza w czasie przemarszów w postaci zmielonej mączki wymieszanej z tłuszczem. Rolnicy Inków i Azteków mieszali mąkę kukurydzianą z komosową bogatą w aminokwas lizynę. Ponad to na terenie dzisiejszego Meksyku uprawiany jest pokrewny gatunek komosy Chenopodium nutalliae o podobnych wartościach odżywczych. 1 / 23

2 Komosa ryżowa została na?nowo odkryta? w latach 1980-tych; pierwsze jej uprawy powstały w stanie Kolorado USA, póżniej w Europie. O dziwo jest ona bardzo starą uprawą Andyjską, uprawiana od co najmniej 5000 lat, początki sięgają 3000 lat pne. Jest rośliną odporną na okresowe przymrozki (-5 o C) przez co nadaje się pod uprawę w Polsce; odporna również na zasolenie gleby, urośnie również na glebowo słabych stanowiskach, nie nadaje się na gleby podmokłe. Kiełkowanie w optymalnych warunkach glebowych następuje po 24 godz., a po 3-5-ciu dniach pojawiają się siewki. Nasiona wymagają jarowizacji t.j. schłodzenia, aby dobrze kiełkowały. Komosa ryżowa jest doskonałym źródłem białka, w przeciwieństwie do zbóż zawiera dużo aminokwasu lizyny, z tym jest podobna do nasion gryki i szarłatu. Zawiera znacząco więcej cynku niż inne zboża, bogata w potas, magnez, żelazo, miedź, mangan. Bogata w witaminy z grupy B, witaminę E itp. Zobacz tabelki poniżej. Zawartość podstawowych pożywek 100g nasion komosy ryżowej Wartość Energetyczna (Kcal) 2 / 23

3 318,0 Tłuszcz ogółem (g) 4,9 Tłuszcze nasycone (g) 0,5 Tłuszcze jednonienasycone (g) 1,3 Tłuszcze wielonienasycone (g) 2,0 Włókno (g) 5,0 3 / 23

4 Białko (g) 11,0 Węglowodany (g) 59,0 Cholesterol (mg) 0,0 Ryboflawina (mg) 0,3 Witamina E (mg) 4,1 4 / 23

5 Sód (mg) 18,0 Miedź (mg) 0,7 Żelazo (mg) 7,9 Magnez (mg) 179,0 Mangan (mg) 1,9 5 / 23

6 Fosfor (mg) 349,0 Potas (mg) 629,0 Cynk (mg) 2,8 W tabelce poniżej podano wartości porównawcze dla kilku wybranych zbóż. Zawartość [ppm] Gatunek Wapń 6 / 23

7 Fosfor Żelazo Potas Sód Cynk Komosa ryżowa / 23

8 Jęczmień Fasola / 23

9 Pszenica / 23

10 Porównawcza zawartość aminokwasów egzogennych [g /100 g białka] Aminokwasy Egzogenne Komosa ryżowa Kukurydza Ryż Pszenica Histydyna 3,2 2,6 10 / 23

11 2,1 2,0 Izoleucyna 4,4 4,0 4,1 4,2 Leucyna 6,6 12,5 8,2 11 / 23

12 6,8 Lizyna 6,1 2,9 3,8 2,6 Metionina + Cystyna 4,8 4,0 3,6 3,7 12 / 23

13 Fenyloalanina + Tyrozyna 7,3 8,6 10,5 8,2 Treonina 3,8 3,8 3,8 2,8 Tryptofan 13 / 23

14 1,1 0,7 1,1 1,2 Walina 4,5 5,0 6,1 4,4 Zestawienie porównawcze: zawartość wody i podstawowych pożywek [%suchej masy]. 14 / 23

15 Gatunek Woda Białko Tłuszcze Węglowodany Włóknik Popiół Komosa ryżowa 12,6 13,8 5,0 15 / 23

16 59,7 4,1 3,4 Jęczmień 9,0 14,7 1,1 67,8 2,0 5,5 Gryka (tatarka) 16 / 23

17 10,7 18,5 4,9 43,5 18,2 4,2 Kukurydza 13,5 8,7 3,9 70,9 1,7 17 / 23

18 1,2 Proso 11,0 11,9 4,0 68,6 2,0 2,0 Owies 13,5 11,1 18 / 23

19 4,6 57,6 0,3 2,9 Ryż 11,0 7,3 0,4 80,4 0,4 0,5 19 / 23

20 Żyto 13,5 11,5 1,2 69,6 2,6 1,5 Pszenica 10,9 13,0 1,6 20 / 23

21 70,0 2,7 1,8 Komosa ryżowa przetrwała milenia prawdopodobnie dlatego, że jej ziarno zawiera ochronną łupinkę wysyconą żywicami co chronio ją przed ostrym Andyjskim słońcem. Ww. skorupka jest również bogata w saponiny z tego powodu nasiona przeznaczone do spożycia są skaryfikowane. Przed przygotowaniem należy dobrze wypłukać, aby usunąć saponiny. Bardzo szybko kiełkuje po 8 godz. moczenia i 12 (lub mniej) godz. kiełkowania kiełki są gotowe do spożycia. Smak kełków jest słodkawy przez co nadają się same w sobie lub w mieszance z innymi kiełkami do wytwarzania mleczek kiełkowych. Z tego powodu jest bardzo ceniona przez entuzjastów diety surowej żywności. Inne mniej znane Andyjskie rośliny uprawne: 21 / 23

22 Canihua - (Chenopodium pallidicaule) Łubin Andyjski (Lupinus mutabilis) Szarłat zwisły (Amaranthus caudatus) Oca - szczawik bulwiasty (Oxalis tubero sa) Ulloca - bulwotka (Ullucus tuberosum) Mashua - nasturcja bulwiasta (Tro paeolum tuberosum) Linki źródłowe: / 23

23 // 23 / 23

Podobne dokumenty

ZAŁĄCZNIKI ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) /...

ZAŁĄCZNIKI ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) /... KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 2.6.2017 r. C(2017) 3664 final ANNEXES 1 to 2 ZAŁĄCZNIKI do ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) /... uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady