Badanie jakościowe Eurobarometr OBIETNICA UE. Streszczenie wersja polska Rzym, 12 września 2014 r.

Transkrypt

1 Badanie jakściwe Eurbarmetr OBIETNICA UE Streszczenie wersja plska Rzym, 12 września 2014 r. Niniejsze streszczenie dstępne jest w języku duńskim, angielskim, fińskim, francuskim, niemieckim, włskim, plskim, prtugalskim raz szwedzkim. Niniejsze badanie wyknan na zamówienie Dyrekcji Generalnej ds. Kmunikacji Kmisji Eurpejskiej. Pglądy przedstawine w niniejszym dkumencie nie prezentują stanwiska Kmisji Eurpejskiej. Interpretacje i pinie w nim zawarte są wyłącznie dziełem autrów. Badanie jakściwe Eurbarmetr TNS Qual+

2 Wprwadzenie Cele Prjekt p.t. ma na celu kreślenie wizji przyszłści UE na pdstawie dpwiedzi na trzy pytania: Jak dużej jednści czekują bywatele i w jakich dziedzinach pwinn dchdzić d bliższej integracji? C mgłby dprwadzić d większej demkratyzacji UE i jak mżna skuteczniej rzliczać unijnych plityków z pdejmwanych przez nich decyzji? Jak wygląda właściwa równwaga pmiędzy dpwiedzialnścią a slidarnścią? W szerkim ujęciu niniejsze badanie ma na celu lepsze zrzumienie teg, jak ludzie pstrzegają UE i czym jest dla nich idea wspólnej Eurpy, w szczególnści w kntekście skutków kryzysu gspdarczeg i finansweg. Badanie przeprwadziła firma TNS Qual+, na zamówienie Dyrekcji Generalnej ds. Kmunikacji Kmisji Eurpejskiej, w kresie d 30 czerwca d 11 lipca 2014 rku w sześciu państwach człnkwskich UE: Włszech, Niemczech, Danii, Prtugalii, Finlandii i Plsce. Kraje te wybran tak, by reprezentwały różne etapy rzwju UE raz szerką rzpiętść gegraficzną. Niniejszy dkument stanwi pdsumwanie najważniejszych wnisków. Pełne sprawzdanie jest dstępne w Internecie pd adresem: Metdlgia Prace terenwe plegały na rganizacji serii sptkań grup fkuswych złżnych z przedstawicieli gółu spłeczeństwa. Uzupełnin je wywiadami pgłębinymi z ekspertami w dziedzinie spraw eurpejskich ze świata mediów, biznesu raz kultury z sześciu uczestniczących państw człnkwskich. W każdym kraju zrganizwan sześć grup fkuswych. Sptkanie każdej z nich trwał kł dwóch gdzin. Uczestników grup fkuswych pdzieln ze względu na wiek (d 35 lat i pwyżej 35 lat) raz pstawy wbec UE. Były dwie grupy prunijne, dwie neutralne i dwie złżne z eursceptyków w każdym kraju i w każdej kategrii wiekwej. Należy jednak pdkreślić, że teg rdzaju grupy fkuswe nigdy nie są statystycznie reprezentatywne. 2

3 Najważniejsze wniski Obietnica UE Osby nastawieniu prunijnym lub neutralnym wskazywały, że bycie Eurpejczykiem t wiele więcej niż tylk kreślenie pchdzenia gegraficzneg, w dróżnieniu d eursceptyków, których wielu pstrzegał t pjęcie w kategriach czyst gegraficznych. Wśród najczęstszych cech, które uczestnicy kjarzyli z eurpejskścią, wymienian następujące: Tlerancja Pkój Różnrdnść Wspólna histria Swbda przemieszczania się i zlikwidwanie granic Demkracja Jednlita waluta Wspólne wartści Wyższy pzim życia Pszanwanie praw człwieka Większść badanych identyfikwała się najpierw ze swją nardwścią, a dpier później deklarwała, że czuje się Eurpejczykami. Jednak młdsi uczestnicy częściej studiujący za granicą, pdróżujący d innych krajów i nie pamiętający czasów sprzed UE raz waluty eur pstrzegani byli gólnie jak ci, którzy w przyszłści będą się kreślać jak Eurpejczycy. Na pytania histrię Eurpy wielu uczestników badania dpwiadał z perspektywy histrycznej, zaczynając d starżytnej Grecji jak pdstawy demkracji, a następnie przechdząc d Cesarstwa Rzymskieg i wjen światwych. Uczestnicy wskazywali także na statni zwrt w tej histrii, kiedy t zamiast pkju zapanwał kryzys gspdarczy. Klejny rzdział w histrii Eurpy badani pstrzegali w kategriach kntynentu, na którym nardy próbują żyć w pkjwej wspólncie i współpracwać gspdarcz, bez kniecznści rezygnwania w zbyt dużym stpniu z własnej tżsamści, różnrdnści raz interesów krajwych. Panwał także przeknanie, zwłaszcza wśród uczestników z Plski i Prtugalii, że histrię Eurpy piszą najsilniejsze gspdarcz kraje eurpejskie. Wielu mieszkańców wymieninych państw twierdził, że na skutek nierównści gspdarczych nie wszystkie państwa człnkwskie będą mgły na równi współdecydwać przyszłści UE. Jednść i integracja Badani wymienili następujące pzytywne aspekty człnkstwa w UE: Większa stabilnść gspdarcza, wzrst gspdarczy i krzyści dla gspdarki Wlny rynek Swbda pdróżwania Wspólna waluta Efekt chrnny, jaki zapewnia człnkstw w UE Mżliwść knkurwania w ramach glbalnej gspdarki Większa integracja i wymiany międzykulturwe, np. Erasmus Fundusze UE 3

4 Negatywne aspekty człnkstwa w UE zdaniem badanych były następujące: Zbyt liczne przepisy, z pwdu których UE pstrzegan jak rganizację nieskuteczną i ingerującą w sprawy, które pwinny pzstać w gestii władz krajwych. Niemżnść graniczenia imprtu z państw UE, które prdukują twary niskiej jakści, c prwadzi d napływu prduktów grszej jakści d daneg kraju. Obawy pwszechne zwłaszcza wśród eursceptyków - że twarte granice dprwadzą d sytuacji, gdy bywatele innych państw człnkwskich będą przyjeżdżać i zabierać miejsca pracy lub nadużywać wyskich świadczeń scjalnych bez zamiaru przyczyniania się d rzwju miejscweg spłeczeństwa. Większść uczestników badania była zdania, że krzyści jakie niesie UE przeważają nad aspektami negatywnymi. Wielu badanych dstrzegał bszary, w których bliższa współpraca byłaby krzystna, chć eursceptycy zazwyczaj nie ppierali ściślejszeg współdziałania pmiędzy państwami człnkwskimi. Najczęściej wymieniane dziedziny w tym względzie t: Radzenie sbie z prblemem międzynardwych uchdźców i imigrantów Współpraca gspdarcza Wzmcnienie wspólneg systemu bankweg UE raz nadzru finansweg Wspólny rynek pracy z unijnym systemem mediacji Kncepcja wspólnej armii UE sptkała się z mieszanym dbirem. W żadnym z krajów uczestnicy nie wyrazili entuzjazmu dla wspólneg unijneg systemu pdatkweg. Z pwszechną dezaprbatą wyrażan się na temat dalszeg rzszerzania UE w przyszłści. Zdaniem większści uczestników wielka Unia Eurpejska przynisłaby c prawda krzyści w pstaci pprawy bezpieczeństwa, jednakże ich zdaniem dalsze pszerzanie UE byłby niepżądane i ddatkw utrudniałby zdefiniwanie eurpejskiej tżsamści. Odpwiedzialnść i slidarnść Opinie badanych różniły się c d teg, czy człnkstw ich krajów w UE pmgł im w radzeniu sbie z kryzysem finanswym. Idea slidarnści także wzbudzała mieszane reakcje, zwłaszcza w kntekście pmcy finanswej raz teg, czy UE pwinna pmagać państwm człnkwskim brykającym się z trudnściami finanswymi. Uczestnicy badania z Prtugalii, Plski i Włch byli zdania, że należy pmagać krajm przeżywającym trudnści, pnieważ jest t kwestia zasad, a slidarnść pmiędzy państwami człnkwskimi jest jedną z kluczwych wartści w UE. Pględ ten pdzielała część Duńczyków nastawieniu prunijnym i neutralnym, jednak większść uczestników z Danii i Finlandii dpwiadała, że ich kraj nie pwinien pnsić dpwiedzialnści za inne państwa ani być zmuszanym d pmagania innym. 4

5 Pdbne pglądy wyrażali także badani z Niemiec, chć byli w tym kraju także uczestnicy, którzy ppierali pmc finanswą, pdkreślając przy tym zawsze, że pmc ta pwinna być udzielana pd pewnymi warunkami. UE a demkracja Większść uczestników badania głswała w wybrach eurpejskich. W przeważającej liczbie krajów sby te pstanwiły pójść d urn, pnieważ wierzyły, że w demkracji należy uczestniczyć w wybrach. W większści nie czuli się jednak ni wystarczając dbrze pinfrmwani wybrach, Parlamencie Eurpejskim czy też różnych partiach plitycznych. Panwał zatem zgdne dczucie, że mżna był przekazywać spłeczeństwu więcej infrmacji na te tematy. Badani, którzy czuli się dbrze pinfrmwani wybrach, sami dnajdywali infrmacje w Internecie. Pmim iż większść nie słyszała przedtem ani dialgach z bywatelami ani eurpejskiej inicjatywie bywatelskiej, bie kncepcje sptkały się z dbrym przyjęciem wśród gółu uczestników. Inne sugestie na temat teg, jak UE mgłaby lepiej kmunikwać się z bywatelami były następujące: Stwrzenie platfrmy, za pmcą której bywatele mgliby przekazywać swje pinie na różne tematy Organizwanie różnych inicjatyw, takich jak referenda Uczestnictw w badaniach/głswaniach w sieci Rla mediów Obywatele pzyskują infrmacje UE z różnych źródeł. Najczęściej czerpią je z mediów, Internetu raz dyskusji z przyjaciółmi. W większści państw ludzie mają wątpliwści c d niezależnści i bezstrnnści przekazu medialneg na temat UE. Dał się zauważyć gólne dczucie w większści grup, jakby media miały tendencję d przedstawiania UE w negatywnym świetle. Wśród badanych nie był zgdnści, c d teg, czy jest różnica pmiędzy wizerunkiem Eurpy przedstawianym przez nadawców publicznych a kmercyjne spółki medialne. Badani deklarwali chęć glądania: Większej liczby materiałów UE dtyczących kwestii, które mają znaczący wpływ na cdzienne życie bywateli, jak na przykład świata i bezrbcie. Infrmacji na temat teg, jaka jest struktura UE i c siągnęła. Wiadmści tym, jak bywatele mgą się udzielać w UE. Większej liczby materiałów, które rzliczają UE z dpwiedzialnści za jej działania. Infrmacje muszą być przekazywane w spsób przystępny i łatwy d zrzumienia. 5

6 Pdsumwanie wyników dla pszczególnych krajów Włchy Dla wielu włskich uczestników isttą UE jest myślenie w kategriach wykraczających pza granice krajwe, a także bezpieczeństw finanswe pprzez jednść raz chrna ludzkich wartści. Eursceptycy za t chętniej pisywali UE jak rzprszny zbiór różnych kultur, gspdarek i języków. Ogólnie rzecz birąc, badani wskazywali na t, iż tżsamść eurpejska nie jest jeszcze w pełni ukształtwana i nie jest na pwszechnie dczuwana, chć dla przyszłych pkleń identyfikacja z nią będzie autmatyczna. Włchy t jedyny kraj, w którym badani pwiedzieli się za unijną armią, widząc w niej przede wszystkim spsób na zmniejszenie krajwych wydatków na brnę. Z dużym pparciem we wszystkich krajach sptkała się natmiast idea szerszej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa. Szansm, jakie stwrzyła wlnść przemieszczania się i handlu przeciwstawian negatywne aspekty plityki mnetarnej pstrzeganej jak mał elastyczna. Wskazywan, iż ta szczególnie niekrzystna dla Włch plityka miała bezpśredni wpływ na jakść życia w tym kraju. Ogólnie rzecz birąc Włsi życzyliby sbie w przyszłści Eurpy bardziej elastycznej, zwłaszcza jeśli chdzi plitykę mnetarną. Jednak żadna z grup nie pwiedziała się za puszczeniem strefy eur uczestnicy neutralni i preurpejscy pstrzegali pzstanie w Eurpie jak szansę na przyszłść, a eursceptycy twierdzili, że niemżliwe jest jej puszczenie. Badani uznali, że śrdwisk gspdarcze w UE stanwi największe wyzwanie dla przyszłści Eurpy. Pmim iż UE pierwtnie pwstała w celu wzmacniania więzi gspdarczych, zdaniem uczestników, pszczególne państwa człnkwskie ddalają się d siebie gspdarcz, a istniejące nierównści przeszkadzają UE w pełnym wykrzystaniu ptencjału, który psiada jak unia równrzędnych partnerów. Niemcy Większść badanych z Niemiec uznała, że bycie Eurpejczykiem jest wartścią pzytywną. Różnrdnść była pstrzegana jak ptencjalna bariera pmiędzy krajami, ale jedncześnie spsób wzajemneg wzbgacania się. Niemieccy uczestnicy badania kjarzyli Eurpę z wyskimi standardami i jakścią życia, większym bezpieczeństwem i takimi wartściami jak demkracja, pkój raz państw piekuńcze. Niemieccy badani spglądali na histrię Eurpy w kategriach sukcesu. Pdkreślali, że są dumni z eurpejskiej histrii partej na dkryciach naukwych i ciągłym rzwju. Młdsi badani z Niemiec chętniej ppierali bliższą integrację, chć pwszechnym pparciem cieszyła się również bliższa współpraca w zakresie nadzru bankweg i spraw spłeczngspdarczych. Badani wyrażali także pparcie dla wspólneg pdejścia d prblemu uchdźców. 6

7 Jednakże na skutek kryzysu gspdarczeg i finansweg badani wyraźniej dstrzegali różnice pmiędzy państwami UE. Szczególnym zjawiskiem dntwanym w Niemczech była frustracja związana z tym, że kraj ten pstrzegany jest jak wspierający finansw państwa człnkwskie brykające się z trudnściami finanswymi. Pdbnie jak w Danii i Finlandii, slidarnść definiwan jak pmaganie ludzim tak, by mgli pradzić sbie sami, a nie czyste wsparcie finanswe. Uczestnicy badania z Niemiec czuli się silnie związani z UE, aczklwiek wyrażali także pragnienie większej przejrzystści i lepszeg przepływu infrmacji, by wzmcnić demkratyczne blicze Unii. Dania Duńscy uczestnicy chętnie łączyli bycie Eurpejczykiem z takimi wartściami jak wlnść i demkracja, a samą UE kjarzyli raczej z biurkracją i brakiem przejrzystści. Tylk nieliczni Duńczycy twierdzili, że czują się Eurpejczykami lub deklarwali, iż mgliby w przyszłści tak się kreślać. Pmim iż większść głswała w wybrach eurpejskich, wielu uczestników badania wyrażał niezadwlenie z demkracji w UE, twierdząc, że Parlament Eurpejski nie ma wystarczającej władzy w prównaniu z Kmisją. Jedncześnie wielu uznawał, że debaty tczne w trakcie kampanii d tych wybrów w Danii pkazały bardziej knstruktywne i mniej knfrntacyjne pdejście niż w czasie pprzednich wybrów. Zdaniem badanych jest t zapwiedź bardziej djrzałej relacji ich kraju z UE w przyszłści. Większść badanych sób uważała, że człnkstw w UE przyczynił się d stabilnści gspdarczej w Danii. Jednak twierdzili także, że slidarnść gspdarcza budzi zastrzeżenia i prwadzi d wyraźnych pdziałów pmiędzy półncą a płudniem Eurpy. Zdaniem badanych, wsparcie finanswe dla państw człnkwskich brykających się z trudnściami pwinn być uwarunkwane dpwiedzialnymi zachwaniami. Uczestnicy wyrażali przeknanie, że teg rdzaju pmc nie stanwi rzwiązania w przypadku prblemów strukturalnych lub bezmyślnych zachwań finanswych w tych państwach człnkwskich. 7

8 Prtugalia Mieszkańcy Prtugalii uczestniczący w tym badaniu kjarzyli bycie Eurpejczykiem ze wspólnymi wartściami raz knkretnymi krzyściami, takimi jak swbdny przepływ sób raz mżliwść pracy i pdróżwania d innych państw człnkwskich. Wśród Prtugalczyków, bardziej niż gdzie indziej, panwał przeknanie, że największą przeszkdą w pstrzeganiu siebie jak Eurpejczyków są lbrzymie różnice pmiędzy państwami człnkwskimi, które pgłębiły się jeszcze bardziej na skutek kryzysu gspdarczeg i finansweg. Prawie wszyscy badani uznali, że dla Prtugalii lepiej jest być w Unii Eurpejskiej. Wynika t z takich zalet człnkstwa jak mbilnść raz dstęp d funduszy unijnych, c dprwadził d znaczącej pprawy w zakresie infrastruktury i transprtu, energii raz kanalizacji. Jednakże według tej grupy badanych najbardziej negatywnym aspektem są widczne nierównści pmiędzy państwami człnkwskimi, pd względem zarówn siły gspdarczej jak i wpływu w UE. Żywili ni silne przeknanie, że slidarnść jest pdstawwą zasadą UE. Sądzili też, że państwm człnkwskim brykającym się z trudnściami finanswymi należy bezwzględnie pmagać. Z drugiej jednak strny, panwał pczucie, że wsparcie finanswe pwinn być starannie dbierane d knkretnych ptrzeb daneg państwa i jeg mżliwści spłacania zadłużenia. W kntekście wybrów eurpejskich część badanych wyrażała bawy, iż Parlament Eurpejski mże mieć trudnści ze skutecznym pdejmwaniem decyzji we współpracy z państwami człnkwskimi ze względu na większą liczbę eurpsłów z partii, które deklarują eursceptycyzm. Finlandia Badani z Finlandii deklarwali silne przywiązanie d swjej tżsamści nardwej. Byli też dść sceptyczni wbec teg, czy w przyszłści będzie istniała wspólna tżsamść eurpejska. Jednak dstrzegali także pzytywne aspekty bycia Eurpejczykami raz UE, którą wielu z nich pstrzegał w kategriach zjednczenia i współpracy. Swbda pdróżwania i handlu raz wspólna waluta t, zdaniem tych uczestników badania, elementy pprawiające i ułatwiające życie. Badani krytykwali jednak dść pwszechnie wsparcie finanswe udzielane państwm najmcniej dtkniętym kryzysem gspdarczym i finanswym. Uznali ni mianwicie, że działania te nie służą prduktywnści i pgłębiają prblem, nie usuwając zasadniczych przyczyn złej sytuacji. Badani pwiadali się za innymi frmami pmcy, takimi jak knsultacje i inwestycje. Opinie na temat teg, c kryzys znacza dla przyszłści UE, kazały się pdzielne. Nie był też zgdnści c d teg, czy w dłuższym kresie będzie n miał wpływ na gólną histrię Eurpy. Badani zdawali się być gólnie zgdni c d teg, że w większści spraw państwa człnkwskie współpracują ze sbą wystarczając dbrze. Jednak wskazywali również, że krzystna mgłaby być bliższa współpraca w zakresie brnnści i bezpieczeństwa (chć nie wyrażali pparcia dla wspólnej armii UE). Odntwan też pewne pparcie dla bliższej współpracy na szczeblu UE w takich dziedzinach jak przepisy finanswe i pdatkwe. 8

9 Plska Plscy uczestnicy łączyli c prawda pczucie eurpejskści ze wspólnymi (głównie chrześcijańskimi) wartściami i innymi ideałami takimi jak wlnść, sprawiedliwść, demkracja raz tlerancja, chętniej pdkreślali jednak aspekty pragmatyczne, takie jak swbda przemieszczania się i dstęp d rynku pracy lub edukacji w innych państwach człnkwskich. Wymiar gegraficzny, a mianwicie przynależnść d kntynentu eurpejskieg, był także ważniejszy dla uczestników z Plski niż z innych państw. Badani z teg kraju szczególnie pzytywnie wypwiadali się międzynardwej wiarygdnści, którą ich państw zyskał pprzez człnkstw w UE. Byli także gólnie zwlennikami dalszeg rzszerzania Unii, pmim iż mieli pewne zastrzeżenia dtyczące skutków finanswych i ptencjalneg wzrstu migracji. Dla młdszych Plaków bycie Eurpejczykiem t spsób myślenia, pstawa, która wykracza pza granice państwwe i dnsi się d pczucia wspólnty z innymi bywatelami Eurpy. Slidarnść i pmaganie innym państwm człnkwskim w trudnej sytuacji t zdaniem badanych z tej grupy jeden z fundamentów przynależnści d UE. Wśród badanych panwał jednak przeknanie, że głs Plski nie liczy się na równi z piniami innych państw w UE i że histrię Eurpy twrzą głównie największe ptęgi gspdarcze Niemcy, Francja i Zjednczne Królestw. Uczestnicy badania wyrażali ambiwalentny stsunek d funduszy unijnych, dzwierciedlający gólne dczucie, jakby Plska przestawała być beneficjentem, a zaczynała być płatnikiem. Chć badani dbrze rzumieli krzyści z finanswania unijneg wielu uświadamiał sbie wymierne zyski dla rlników, przedsiębirców i całeg kraju brak przejrzystści w przyznawaniu pmcy wzbudzał kntrwersje. 9