PSYCHOSPOŁECZNE WYMIARY RELIGIJNOŚCI

Transkrypt

1 Przegląd obszarów badawczych, metodologii, metod i narzędzi stosowanych we współczesnej psychologii religii w kursie: PSYCHOSPOŁECZNE WYMIARY RELIGIJNOŚCI 30 g. wykład, 30 g. ćwiczenia wtorek wykład: 9:45 11:15, ćwiczenia 13:15 14:45 Instytut Religioznawstwa, ul. Grodzka 52, sala nr 4 Opis kursu Kurs obejmuje przegląd obszarów badawczych, metodologii, metod i narzędzi stosowanych we współczesnej psychologii religii. Zajęcia koncentrują się na przedstawieniu dokonań empirycznej psychologii religii w teorii i praktyce, przygotowując uczestników do samodzielnego podjęcia problemów badawczych w ramach tej subdyscypliny religioznawstwa. Wykłady syntetycznie prezentują zagadnienia podejmowane przez współczesną, empiryczną psychologię religii, ze szczególnym zwróceniem uwagi na teorie, metodologię i metody aplikowane w badaniach. Przegląd obszarów badawczych zaznajomić ma słuchaczy z zakresem zainteresowania psychologii religii, a także prowokować do poszukiwań własnych. Zagadnienia będące przedmiotem naszego zainteresowania obejmują problematykę definiowania religijności, orientacji religijnych, konwersji i dekonwersji religijnej, fundamentalizmu, jak też zwracają się w stronę nowych kierunków badawczych w psychologii religii podejścia kognitywnego, ewolucyjnego, neurobiologicznego, kulturowego i indygenicznego. Ćwiczenia koncentrują się na metodologii i metodach badawczych stosowanych we współczesnej psychologii religii (metody ilościowe, jakościowe, projekcyjne, eksperymentalne) w wymiarze praktycznym. Celem zajęć jest trening w planowaniu projektów badawczych, formułowaniu hipotez, stosowaniu narzędzi i analizy danych. Ćwiczenia podzielone są na dwa bloki tematyczne: blok I wprowadzający w narzędzia i metody badań stosowane w psychologii religii oraz blok II przykłady obszarów badawczych, mogących stanowić przedmiot zainteresowania psychologii religii. Zwrócimy naszą uwagę na wymiar komunikowalności wyników badań naukowych ich prezentacji i popularyzacji (media społecznościowe, wikipedia). Prowadzący dr Adam Anczyk Stations Of The Cross, autor nieznany.

2 Sprawy organizacyjne Zaliczenie kursu polega na zdaniu egzaminu z części wykładowej oraz zaliczeniu ćwiczeń na podstawie obecności, aktywności i przygotowaniu zadań empirycznych. * Uczestnikowi kursu przysługują 2 nieobecności. 1. Egzamin końcowy 35 pkt. Kurs kończy się egzaminem w formie pisemnej. 2. Obecność i aktywność na ćwiczeniach 20 pkt. Za obecność na ćwiczeniach można uzyskać max. 10 pkt.* Za czynny udział w dyskusji można uzyskać max. 10 pkt. 3. Projekt empiryczny 45 pkt. Za poprawnie wykonane i oddane w terminie zadanie empiryczne zespół może otrzymać maks. 30 pkt. Do punktacji wlicza się również zaprezentowanie pracy zespołu na jednym z dwóch ostatnich zajęć w semestrze, max 15 pkt. Opóźnienia w oddaniu pracy skutkują obniżeniem punktacji. Punkty uzyskane w trakcie realizacji kursu przeliczane są na ocenę końcową wg. wzoru (oprócz tego wszystkie składowe muszą być zaliczone tj. liczba punktów min. 50% z każdej): pkt pkt pkt pkt pkt. 3.0 Informacje dla studiujących w trybie indywidualnym i programie Religioznawstwo 30+ : Uczestnicy kursu posiadający indywidualny tryb studiowania powinni wywiązać się z obowiązków związanych z zaliczeniem kursu. Jako, że obecność na wykładach nie jest wymagana, do każdego z wykładowych bloków tematycznych przyporządkowany jest zestaw literatury, z którym należy zaznajomić się do egzaminu. Zaliczenie ćwiczeń polega na wykonaniu samodzielnie lub w dwuosobowym zespole projektu badawczego, opartego o wybraną metodologię badawczą poruszaną na kursie i przedstawienie jego rezultatów w formie raportu końcowego/pracy (do uzgodnienia z prowadzącym) oraz na zaliczeniu quizu z treści lektur ćwiczeniowych. Problematyka wykładów 1. Prekursorzy empirycznej psychologii religii repetytorium z historii dyscypliny. Wulff D. M. (1999), Psychologia religii klasyczna i współczesna, Warszawa: WSiP, s Religia, religijność, duchowość: ujęcia jednowymiarowe vs wielowymiarowe. Socha P. M. (2002), Religia i jej definicja z perspektywy psychologa, (w:) M. Karas (red.), Definicja religii. Studia i szkice, Kraków: Wydawnictwa FHG Tondera, Socha P. M. (2009), Główne kategorie psychologii religii: próba uporządkowania (artykuł polemiczny), Nomos, Kwartalnik Religioznawczy, 65/66, s Main R. The Psychology of Religion, (w:) Segal (red.) The Blackwell Companion to the Study of Religion, s Wielowymiarowe koncepcje religijności, typologie religijności, orientacje religijne (ujęcie klasyczne G. Allport, psychologia religijnego poszukiwania D. Batson). Wulff D. M. (1999), Psychologia religii klasyczna i współczesna, Warszawa: WSiP, rozdz. 6 Korelacyjne badania religii, s

3 Socha P. (1983), Zakres znaczeniowy pojęcia religijności a sposoby jego operacjonalizacji, (w:) Studia Religiologica, 9, s Allport G.W. (1988), Jednostka i religia. Interpretacja psychologiczna, (w:) G.W. Allport, Osobowość a religia, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX. 4. Konwersja religijna w badaniach psychologicznych. Grzymała-Moszczyńska H. (2004), Religia a kultura. Wybrane zagadnienia z kulturowej psychologii religii, Kraków: WUJ, s Anczyk A. (2013), The Role of Religious Experience in the Process of Adaptation to the Cultural Environment: A Case Study in the Margins of the Way of the White Clouds by Lama Anagarika Govinda, (w:) A. Anczyk, K. Idzik (red.) Human, Health, Environment: Studies in Environmental Psychology, s , par. Conversion, Alternation and Apostasy: A Significant Aspect of a Religious Experience. Anczyk a., Vencálek M. (2013), Coming Home to Paganism: Theory of Religious Conversion or a Theological Principle?, Studia Religiologica, 46(3), s Religia a zdrowie psychiczne w badaniach empirycznych. Anczyk A., Grzymała-Moszczyńska H. (2013), Granice szaleństwa granice kultury, Katowice: Sacrum, rozdział początkowy i wybrane rozdziały. 6. Spotkania z Sacrum. Psychospołeczne funkcje doświadczeń religijnych. James W. (2000), Doświadczenia religijne, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, wprowadzenie i wybrane rozdziały. Grom B. (2009), Psychologia religii. Ujęcie systematyczne, Kraków: WAM, rozdz. 3, Religijność w różnorodności odmiennych stanów świadomości. 7. Religijność w perspektywie psychologii ewolucyjnej i kognitywnych badań nad religią. Boyer P. (2005), I człowiek stworzył bogów Jak powstała religia, Warszawa: Proszyński i S-ka, s rozdz. Korzenie i Jak rozpoznać zjawiska nadprzyrodzone. Kirkpatrick L. (2014), The role of evolutionary psychology within an interdisciplinary science of religion, Religion, 43, 3, s Fundamentalizm religijny i uprzedzenia: perspektywa psychologiczna. Wulff D. M. (1999), Psychologia religii klasyczna i współczesna, Warszawa: WSiP, rozdz. 6 Korelacyjne badania religii, s Motak D. (2002), Nowoczesność i fundamentalizm. Ruchy antymodernistyczne w chrześcijaństwie, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, par. Korzenie mentalności fundamentalistycznej perspektywa psychologiczna, s

4 9. Religia i seksualność człowieka. Endsjø D. (2011), Seks a religia: od balu dziewic po święty seks homoseksualny, s Religia i nowe technologie. Neuroobrazowanie (TK, MRI) a badania religijności. Neuropsychologia religii czy neuroteologia? Newberg, A., D Aquiili E. & Rause V. (2001), Why God Won t Go Away: Brain Science and the Biology of Belief, New York: Ballantine Books, s. 1-53, Newberg A., Waldman M. R. (2006), Why We Believe What We Believe: Uncovering Our Biological Need for Meaning, Spirituality and Truth, New York: Free Press, s , rozdz. Nuns, Buddhists, and the Reality of Spiritual Beliefs. Wullf D. M. (1999), Psychologia religii, Warszawa: WSiP, s Czy wszyscy jesteśmy WEIRD? Perspektywa wielokulturowa w badaniach nad religijnością. Henrich J., Heine S., Norenzayan A. (2010), The weirdest people in the world?, Behavioral & Brain Sciences, Vol. 33, Issue 2/3, s Henrich J., Heine S., Norenzayan A. (2010), Most people are not WEIRD, Nature, Vol. 466, Issue 7302, s Badania nad nowymi ruchami religijnymi w psychologii religii: zastosowania metod jakościowych i ilościowych. Dawson L. L. (2006), New Religious Movements, (w:) Segal R. (red.), The Blackwell Companion to the Study of Religion, London, s Doktór T. (2000), Uczestnicy nowych ruchów religijnych: charakterystyka socjodemograficzna i psychologiczna. (w:) T. Doktór, K. Franczak (red.), Postawy wobec religii. Psychologiczne konsekwencje i uwarunkowania, Warszawa: Salezjański Instytut Wychowania religijnego, s Libiszowska-Żółtkowska M. (2000), Metodologiczne problemy badań nowych ruchów religijnych, (w:) Stachowski Z. (red.), Nowe ruchy religijne: wybrane problemy, Warszawa-Tyczyn: PTR, s Ćwiczenia Ćwiczenia podejmują problematykę aplikacji metod psychologicznych do badań fenomenów religijnych. Zajęcia składają się z dwóch bloków tematycznych: Blok I metody badawcze w psychologii religii, Blok II aplikacja badań w praktyce (warsztaty). 1. Zajęcia wstępne, omówienie zadań i ćwiczeń empirycznych. Zadanie: zespołowy projekt badawczy. W grupach 3-4 osobowych należy opracować projekt badania empirycznego z zakresu psychologii religii, z użyciem metod omawianych na zajęciach w formacie: cel projektu (innowacyjność projektu, hipoteza, zmienne etc.), materiał i metody/procedura, wyniki, dyskusja, literatura przedmiotu (ok str. standaryzowanego maszynopisu). Praca powinna zostać złożona w formie maszynopisu oraz w wersji elektronicznej.rezultaty pracy zespołu badawczego prezentujemy na dwóch ostatnich zajęciach w semestrze. Termin oddania pracy końcowej to ostatnie zajęcia w semestrze.

5 Blok I metodologiczny 2. Terminologia badań empirycznych powtórzenie. Badania sondażowe i kwestionariuszowe. Ćwiczenie: Mapa kompetencji. Aronson E., Wilson T.D., Akert R. (1997), Psychologia społeczna: serce i umysł, rozdz. 2, Metodologia przeprowadzania badań, s Podstawą znalezienia odpowiedzi jest zadawanie odpowiednich pytań: konstrukcja projektu badawczego w psychologii religii. Ćwiczenie: W jaskini smoka. Roof W. C. (2011), Research design, (w:) M. Stausberg and S. Engler (red.), The Routledge Handbook of Research Methods in the Study of Religion, London: Routledge, s Skale do pomiaru religijności konstrukcja i zastosowanie. Komunikowanie i popularyzacja badań naukowych. Wulff D. M. (1999), Psychologia religii klasyczna i współczesna, Warszawa: WSiP, s Shaugnessy J. J., Zechmeister E. B. i Zechmeister J. S. (2002), Metody badawcze w psychologii, Gdańsk: GWP, część II i część III, s Socha P. (1999), Ways religious orientations work: The Polish replication, The International Journal for the Psychology of Religion, 9(3), s Socha P. (2013), Skale religijności. 5. Metody projekcyjne w badaniach religijności. Mixed- -methods w psychologii religii. Wiara Q-sort. W. Witwicki (1959), Wiara oświeconych, s , Z. Grudzińska (2009), The Religious Apperception Test (RAT). An attempt of the construction of a projective test to research the personal religious profile, (w:) H. Gasiul, E. Wrocławska-Warchala, Osobowość i religia, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, s Hay D., Nye R. (2006), The Spirit of the Child, London: Jessica Kingsley Pubishers, wybrane fragmenty. 6. Eksperyment w psychologii religii. Barret L. J. (2011), Experiments, (w:) M. Stausberg and S. Engler (eds.), The Routledge Handbook of Research Methods in the Study of Religion, London: Routledge, s Wullf D. M. (1999), Psychologia religii, Warszawa: WSiP, s Blok II tematyczny 7. Jak badać wiarę niewierzących? Psychologia ateizmu i niewiary.

6 Socha P. M. (2012), Psychologia ateisty. Zarys problemu i próba badania empirycznego, (w:) J. Guja (red.), Ateizm w kulturze Zachodu i Wschodu, Kraków: Wydawnictwo Libron, s Magia miejsca: analiza przestrzeni sakralnej z perspektywy psychologicznej. Ćwiczenie: Magia miejsca. Lewicka M. (2012), Psychologia miejsca, rozdz. 1 Miejsce i rozdz. 2 Związki człowieka z miejscem. 9. Religia i seksualność: przegląd wątków badawczych. Ćwiczenie: Wyszukiwanie tekstów naukowych w bazach danych. Endsjø D. (2011), Seks a religia: od balu dziewic po święty seks homoseksualny, wybrane rozdziały. 10. Psychologa performatyki i religijnego rytuału: przykład Role Playing Games & Live Action Role Play. Anczyk A., Grzymała-Moszczyńska H. (2012), Virtual Religion - From Theory to Practice: Religious Acts in LARPs, (w:) Walking the Old Ways: Studies in Contemporary European Paganism, Katowice: Sacrum. 11. Religia: obraz, dźwięk, ruch. Co może być materiałem badawczym? Ćwiczenie: Usłyszeć religię. Hackett R. I. J. (2011), Auditory materials, (w:) M. Stausberg, S. Engler (red.), The Routledge Handbook of Research Methods in the Study of Religion, London & New York: Routledge. 12. Dyskryminacja religijna i uprzedzenia. Aronson E., Wilson T.D., Akert R. (1997), Psychologia społeczna: serce i umysł, rozdz. 2 Uprzedzenia: przyczyny i lekarstwa, s Anczyk A., Grzymała-Moszczyńska J. (2015), Odczuwana dyskryminacja religijna między prawem a psychologią, w druku. Beźnic S., Zawiła M. (2012), O religii w szkole innym głosem, Kraków, raport badawczy Polisfera. 13. Duchowość i Nowa Duchowość jako koncepty i problemy badawcze. Socha P. M. (2014), Przemiana: w stronę teorii duchowości, Kraków: Nomos, s , i 15. Omówienie zespołowych projektów badawczych.