Zespół nadpobudliwości psychoruchowej może występowad w 3 formach:

Transkrypt

1 Opracował: Jerzy Ratajczak Opracowanie powstało na podstawie materiałów uzyskanych na kursie "Jak uczyd efektywniej dzieci niepełnosprawne" zorganizowanym przez Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie. ADHD Jeśli twoje dziecko ma ten problem. Jeśli twoje dziecko wciąż macha rękami i nogami, nie chodzi, lecz biega, trudno zasypia, ma lęki nocne, wciąż gada, denerwuje się, wciąż psoci, dokucza innym dzieciom, nieumyślnie psuje różne rzeczy, koncentruje się tylko na krótko, łatwo się rozprasza, źle zapamiętuje szczegóły, nie znosi zmian, wciąż gubi i zapomina, nie czeka na swoją kolej, trudno przewidzied co zrobi, zniechęca się, denerwuje, nie kooczy czynności, chce natychmiastowej pochwały, wszystko je rozprasza, jest nadwrażliwe na dźwięki, wszystkiego musi dotknąd, łatwo się potyka i wpada na różne przedmioty, śni na jawie, nie przepisuje dokładnie z tablicy, nie umie planowad, nie kooczy rozpoczętych zdao, nie przewiduje niebezpieczeostw, stara się przewodzid w grupie, ma wieczny bałagan wokół siebie - może mied zespół ADHD. Pójdź do lekarza psychiatry. Skontaktuj się z Kliniką Psychiatrii Wieku Rozwojowego w Warszawie, ul. Marszałkowska 24. Nie poddawaj się. Nie zniechęcaj. Twoje dziecko może byd uratowane. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej może występowad w 3 formach: 1. Z przewagą zaburzeo koncentracji uwagi - dzieci tzw. marzycielskie, nie mogą się skupid, potrafią pozostad w bezruchu, jeśli wymaga tego sytuacja: częściej występuje u dziewczynek; 2. Z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej - dzieci tzw. "żywe srebra", biegają w kółko bez obiektywnej przyczyny, odpowiednio zmotywowane potrafią się skupid na dłużej; częściej występuje u chłopców; 3. Typ mieszany - nasilone objawy nadruchliwości i zaburzeo koncentracji uwagi; Częściej u chłopców. Nagłe pojawienie się tych zaburzeo wymaga dokładnej diagnostyki! 1

2 Sprawdź Swoje dziecko Objawy nadpobudliwości ( w różnych okresach swojego życia dziecko może prezentowad zupełnie różne objawy), które obserwowane są u dzieci najczęściej. stale wierci się na krześle macha rękami i nogami raczej biega niż chodzi ma kłopoty z pójściem spać ma kłopoty z zaśnięciem ma koszmary lub lęki nocne jest bardzo gadatliwe łatwo i często denerwuje się biega po całym domu psoci w szkole lub w domu dokucza innym dzieciom nieumyślnie psuje różne rzeczy ulega częstym urazom i wypadkom koncentruje się na krótko łatwo się rozprasza źle zapamiętuje szczegóły jest mniej poważne od rówieśników często gubi lub zapomina rzeczy nie znosi zmian wtrąca się do rozmowy dorosłych nie czeka na swoją kolej trudno przewidzieć co zrobi łatwo się zniechęca łatwo się denerwuje chce natychmiastowej pochwały wydaje się, że nie słucha nie kończy czynności ma kłopoty z przestrzeganiem zasad wszystko je rozprasza jest nadwrażliwe na dźwięki wszystkiego musi dotknąć bywa agresywne łatwo się potyka wpada na różne przedmioty nie potrafi skupić się na jednym śni na jawie nie przepisuje dokładnie z tablicy ma kłopoty z planowaniem nie kończy rozpoczętych zadań nie przewiduje niebezpieczeństw stara się przewodzić w grupie ma wieczny bałagan wokół siebie Jeśli twoje dziecko wykazuje wiele z powyższych objawów, to nie znaczy jeszcze, że ma zespół ADHD. Aby to stwierdzid, należy zgłosid się do specjalistów i przeprowadzid odpowiednie badania. 2

3 ADHD model psychologiczny Utrata zdolności hamowania zachowao i samokontroli prowadzi do następujących zakłóceo w pracy mózgu: RODZAJE DYSFUNKCJI KONSEKWENCJE PRZYKŁAD Pamięd operacyjna niewerbalna. (przechowywanie w mózgu informacji nad zadaniem, nawet gdy nie istnieje już bodziec stanowiący jej źródło) Gorsze poczucie upływu czasu. Niepamięd o zdarzeniach. Niezdolnośd do refleksji nad zdarzeniami. Niezdolnośd do przewidywania Internalizacja monologów. (do 6-go roku życia dziecko myśli głośno, około 7-10 lat pojawia się monolog wewnętrzny) Autoregulacja nastroju, motywacji i poziomu pobudzenia. (ułatwia ona realizację celów i sprzyja akceptowanym społecznie formom zachowao) Rekonstytuowanie (umiejętnośd rozkładania zaobserwowanych i tworzenie z nich nowych kombinacji). (umiejętnośd rozkładania zaobserwowanych zachowao na czynniki i tworzenie z nich nowych kombinacji, składających się na nowe zachowania, które skutecznie przyczyniają się do osiągnięcia obranego celu) Niezdolnośd do przestrzegania ustalonych zasad. Upośledzenie zdolności udzielania sobie instrukcji i zadawania pytao. Brak zdolności ukrywania emocji, duża ich impulsywnośd. Upośledzona autoregulacja popędów i motywacji. Upośledzenie zdolności analizowania zachowao i tworzenia nowych. Niezdolnośd do rozwiązywania problemów. Dziecko zapomina, np. o tym, że minął termin napisania wypracowania, czy, że miał zgłosid się po lekcjach do dyrektora szkoły. Dziecko 6 letnie dużo mówi podczas wykonywania zadania i nie potrafi instruowad siebie po cichu, jak wykonad zadanie. Dziecko 8 letnie szybko złości się, kiedy jest sfrustrowane pracą domową, nie potrafi spokojnie wysłuchad dłuższego opowiadania. Uczeo 14 letni przerywa odrabianie lekcji w momencie, gdy orientuje się, że z pięciu zadao zadanych spisał tylko dwa. Nie przyjdzie mu do głowy, że mógłby ten problem rozwiązad np. dzwoniąc do kolegi i poprosid o podyktowanie pozostałych trzech. Charakterystyka objawów nadpobudliwości psychoruchowej - co może zrobid nauczyciel? 1. Zaburzona koncentracja uwagi: uczniowie bardzo szybko się rozpraszają, zapominają polecenia, nudzą się szybko, szybko przerywają pracę, w połowie, czytaj ą bez zrozumienia, wracają do początku, gdy przerwą pracę, charakteryzuje je chaos odpowiedzi i natłok myśli, bardzo dużo gestykulują, mają trudności z zorganizowaniem sobie pracy, 3

4 unikają zadao wymagających wysiłku umysłowego, gubią rzeczy potrzebne do pracy, zapominają co było zadane, 1. Dawad bardzo krótkie komunikaty, formułowane w pozytywie: np.; Teraz otwórz zeszyt, Kopiesz w ławkę!. Spakuj rzeczy!. Uwaga, zaczynamy pisad!, Spójrz w zeszyt! 2. Powtórzyd polecenie krótko i czytelnie, 3. Zapisad polecenie. 4. Sprawdzid, czy uczeo wykonał to polecenie ( czy rzeczywiście otworzył zeszyt), teraz dopiero przechodzimy do następnego polecenia; np..: A teraz otwórz książkę na stronie 20. następnie: Spójrz na zadanie 2 na stronie 20 następnie: Zrób to zadanie. 5. Zwracad uwagę hasłowo. Spójrz na mnie!, Halo!, Zobacz!, Uwaga! i zatrzymad wzrok na dziecku. 6. Użyd dzwoneczek czy gwizdek jako krótki sygnał dźwiękowy. 7. Stanąd przy dziecku poklepad po ramieniu, kucnąd i popatrzyd mu w oczy, prosid o powtórzenie jego słów - utrzymad kontakt wzrokowy. 8. Zrobid gimnastykę śródlekcyjną. 2. Nadmierna ruchliwośd: nerwowe ruchy rąk i stóp, często wstają z miejsca, chodzą po klasie, nadmiernie gadatliwe, ciągle kręcą się, grzebią w torbie, gryzą ołówki, wyrywają się do odpowiedzi chod nie zawsze znają właściwą odpowiedź, zaczepiają, potrącają 1. Prosid ucznia o wykonanie drobnych czynności np.: zawieszanie mapy, zbieranie zeszytów, przyniesienie kredy, zmoczenie gąbki, przyniesienie wody do kwiatków; podlanie kwiatków, zmycie tablicy. 2. Chwalid za każdy etap pracy, mówid powoli - to uspakaja. 3. Mało dopytywad, bo ucieknie od kontaktu; unikad pytania "DLACZEGO?", w zamian: "CO SKŁONIŁO CIĘ DO -...?" 4. Za każdym razem pokazywad mu, co robi dobrze, z czego się cieszymy. 5. Gdy biegnie na korytarzu to zatrzymad go i utrzymad kontakt wzrokowy, spytad o imię, odciągnąd uwagę "CHODŹ, POMÓŻ Ml..." 6. Wzmacniad pozytywnie pochwalid jak coś zrobił dobrze np. spokojnie przesiedział 5 minut. 4

5 3. Nadmierna impulsywnośd impuls tzn. działam już, reakcja jest nieproporcjonalna do bodźców (agresja słowna, fizyczna), działają nie przewidując konsekwencji swojego działania, łatwiej podpadają bo nie sprawdzają czy nauczyciel jest obok, wiedzą, co powinni zrobid, ale tego nie robią; znają reguły, ale mają kłopoty z ich zastosowaniem, są niecierpliwe, często wtrącają się do rozmowy, nie czekają na swoją kolej, przypadkowo, nieumyślnie n iszczą rzeczy, prowokują, kłócą się, obrażają się, kłamią, odpowiadają nie na temat, wolą mówid niż słuchad, generalizują: "nikt mnie nie lubi / nie kocha". 1. Dzieo po dniu przypominad o zasadach. 2. Proponowad: weź ołówek i pokaż na kartce jaki jesteś zły, narysuj to; 3. Wykorzystad "kartkę bezpieczeostwa" - "zgnied ją, podrzyj, podeptaj, wyrzud" 4. Odwrócid uwagę dziecka "Chodź pomożesz mi przy..." 5. Zaproponowad, by poskakało na materacach lub porzucało nimi; 6. Posadzid pomiędzy dwoma flegmatycznymi prymusami. Pamiętaj o dziesięciu podstawowych prośbach dziecka nadpobudliwego, które zawierają całą esencję i wykładnię skutecznego postępowania z dzieckiem nadpobudliwym. Oto one: 1. Pomóż mi skupid się na jednej czynności. 2. Chcę wiedzied, co się zdarzy za chwilę. 3. Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowid. 4. Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobid, pokaż mi wyjście z tej sytuacji. 5. Chciałbym od razu wiedzied, czy to, co robię, jest zrobione dobrze. 6. Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz. 7. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał. 8. Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel jest daleko gubię się. 9. Chwal mnie chod raz dziennie, bardzo tego potrzebuję. 10. Wiem, że potrafię byd męczący, ale czuję, że rosnę, kiedy okazujesz mi, jak mnie kochasz! 5