Ewa Sowińska Kinga Szyca

Transkrypt

1 Ewa Sowińska Kinga Szyca

2 Nadruchliwość Zaburzenia koncentracji Nadmierna impulsywność ADHD

3 Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (Attention Deficit Hyperactivity Disorder ADHD) jest zaburzeniem neurorozwojowym o zróżnicowanej etiologii.

4 Obecnie przyjmuje się, że na powstawanie objawów ADHD wpływają zarówno czynniki środowiskowe, jak i biologiczne. Dokładna przyczyna dalej pozostaje nieznana. ADHD występuje najczęściej u chłopców. W Polsce na to zaburzenie cierpi ok. 150 tysięcy dzieci.

5 Konsekwencje zaburzeń koncentracji uwagi w szkole: zaburzenia koncentracji uwagi, impulsywność, nadruchliwość bardzo długie zbieranie się do zadań związane z wysiłkiem umysłowym; trudności ze skupieniem się w czasie pracy; bardzo łatwe rozpraszanie;

6 Konsekwencje zaburzeń koncentracji uwagi w szkole: zaburzenia koncentracji uwagi, impulsywność, nadruchliwość kłopoty z zapamiętywaniem przyswajanego materiału; niesłuchanie poleceń lub brak reakcji na nie; tendencja do marzycielstwa; gapowatość

7 Impulsywność może powodować: zaburzenia koncentracji uwagi, impulsywność, nadruchliwość brak przewidywania konsekwencji swojego działania; rozpoczynanie zadania bez zrozumienia instrukcji; nie wysłuchiwanie poleceń do końca;

8 Impulsywność może powodować: zaburzenia koncentracji uwagi, impulsywność, nadruchliwość kłopoty z wykonanie złożonych lub terminowych prac; kłopoty z oczekiwaniem na swoją kolej trudności w uczeniu się na podstawie ogólnych zasad

9 Nadruchliwość może warunkować następujące zachowanie: zaburzenia koncentracji uwagi, impulsywność, nadruchliwość dziecko jest stale w ruchu; trudności z wysiedzeniem w ławce przez całą lekcję;

10 zaburzenia koncentracji uwagi, impulsywność, nadruchliwość Nadruchliwość może warunkować następujące zachowanie: ciągłe wiercenie się; preferowanie zabaw ruchowych; gadatliwość i hałaśliwość

11 Obserwuję zachowanie dziecka Rozpoznaję zachowanie jako objaw ADHD Rozpoznaję zachowanie jako celowe łamanie zasady Próbuję zastosować Okulary na ADHD Przypominam zasadę, ewentualnie przechodzę do wyciągnięcia konsekwencji

12 Rozpoznaję zachowanie jako objawy ADHD Próbuję zastosować Okulary na ADHD Dziecko wróciło do wykonywanego zadania Pojawiło się zachowanie opozycyjne ( NIE ) Chwalę, stosuję wzmacnianie pozytywne Przypominam zasadę, ewentualnie przechodzę do wyciągnięcia konsekwencji

13 Objawy ADHD Wraca do pracy po przywołaniu uwagi, np. pukaniem w blat biurka Konieczność zajęcia rąk w czasie trwania lekcji Na klasówce czyta polecenia wybiórczo Chodzi po klasie pod byle pretekstem Przy czymś co go interesuje może siedzieć godzinami w skupieniu Niepożądane zachowanie Neguje polecenia nauczyciela mówiąc, że nie będzie ich wykonywał, bo mu się nie chce Zachowuje się prowokująco w stosunku do kolegów, gdy tylko się odwrócę on ich złośliwie klepie i kłuje ołówkiem Pluje i przeklina Wygłasza złośliwe komentarze pod adresem nauczycieli

14 1. ADHD nie jest synonimem niegrzecznego dziecka. Nieposłuszeństwo jest WYUCZONYM zachowaniem. Jak zatem rozróżnić co jest nieposłuszeństwem, a co objawem ADHD? Propozycje: Każde trudne zachowanie traktować początkowo jako niepożądane, ale niezależnie od dziecka. Wprowadzić oddziaływania ułatwiające (np. w przypadku braku podręcznika umożliwić dziecku skorzystanie z innego). Wprowadzić system nagród ukierunkowany na całą klasę. W przypadku braku poprawy, niepożądane zachowanie traktować jako przejaw nieposłuszeństwa i dodać system konsekwencji.

15 2. ADHD nie zwalnia z obowiązku szkolnego, konieczności bycia posłusznym i punktualnym. Diagnoza oznacza, że otoczenie dziecka musi zastosować odpowiednie strategie radzenia sobie z objawami. 3. Strategie stosowane w opiece nad dzieckiem z ADHD są skuteczne także w odniesieniu do innych dzieci. Nie należy zatem czekać na opinię z poradni psychologiczno-pedagogicznej.

16 4. Dzieci z ADHD, ponieważ są impulsywne, NIE UCZĄ SIĘ NA KARACH. Najskuteczniej działa na nie jest motywacja i nagradzanie. 5. Współpraca z rodzicami jest niezbędna, ale przy zachowaniu zasady: Domeną działań nauczyciela jest szkoła, rodziców dom. 6. ADHD nie jest wskazaniem do nauczania indywidualnego.

17 7. Większość osób cierpiących na ADHD nie wyrasta z objawów. Opieka nad takim dzieckiem trwa przez cały okres edukacji. 8. ADHD jest zaburzeniem ujawniającym się w nudnych sytuacjach. 9. U większości dzieci z ADHD występuje dysleksja lub dysgrafia. To powoduje, że dziecko szybko przestaje lubić szkołę i zaczyna się przeciw niej buntować.

18 Diagnoza ADHD nie może być postawiona w ciągu kilkuminutowego badania lekarskiego Prawidłowa diagnoza to przynajmniej kilka wizyt u psychologa Każde dziecko powinno być zbadane pediatrycznie i neurologicznie

19 Wywiad w kierunku chorób somatycznych Wywiad rozwojowy Wywiad w kierunku innych problemów psychologicznych lub psychiatrycznych Wywiad rodzinny Diagnoza bieżącego problemu I sesja diagnostyczna 1,5 2 godziny Rozmowa z dzieckiem

20 Proponowane konsultacje i badania pomiędzy I i II sesją diagnostyczną Badanie pediatryczne i neurologiczne Opinia ze szkoły lub obserwacja dziecka w szkole Ocena ilorazu inteligencji, badanie w kierunku dysleksji, badanie uwagi Konsultacje pomiędzy 1 a 2 sesja diagnostyczną Konsultacja psychiatry lub psychiatry dzieci i młodzieży

21 Analiza wszelkich uzyskanych informacji Postawienie rozpoznania w oparciu o ICD-10 i DSM IV_TR Stworzenie planu terapeutycznego i przekazanie go rodzicom na piśmie Wypełnienie razem z rodzicami kwestionariuszy diagnostycznych w kierunku ADHD i zaburzeń zachowania II sesja diagnostyczna 0,5 1 godziny Ewentualnie decyzja o konsultacji w celu włączenia farmakoterapii

22 JĄDRO PÓŁLEŻĄCE

23 Obszar mózgu Funkcje Objawy zburzeń obszaru u dziecka z ADHD Kora przedczołowa obserwacja, nadzór, kierowanie zachowaniem, zarządzanie czasem, planowanie, myślenie krytyczne; wahania nastroju, drażliwość i skłonność do irytacji, co może skutkować upośledzeniem zdolności do wyrażania i rozumienia emocji: Zwoje podstawy mózgu integrowanie emocji, myślenia i ruchu, płynności motoryki i zmiany kierunku ruchu; regulacja poziomu motywacji; zmienny poziom motywacji do wykonania zadania, nadruchliwość: Miejsce sinawe kontrolowanie uwagi; znudzenie dziecka; Jądro półleżące wzmocnienie pozytywne (nagrody, pochwały); tendencja do modyfikowania swojego zachowania pod wpływem nagród, gorsze uczenie się pod wpływem kar; Móżdżek utrzymanie równowagi ciała, podtrzymywanie motywacji. możliwe współwystępowanie zaburzeń koordynacji.

24

25

26

27 Leki stanowią uzupełnienie metod o charakterze psychospołecznym. w przypadku wprowadzenia leku niezbędne jest kontynuowanie pracy wychowawczej i terapeutycznej. TABLETKA NIE WYCHOWA DZIECKA!!!!

28 Materiały psychoedukacyjne; lista dostęnych na rynku publikacji Informacje na temat warsztatów umiejętności rodzicielskich Informacje o terapii dla dziecka Opinia z konkretnymi zaleceniami do szkoły Decyzję w sprawie leczenia farmakologicznego czy jest potrzebne od początku leczenia

29 Obszar 1. Zaaranżuj środowisko klasy tak, aby stanowiło zachętę do nauki. Problem: Czy problem z zachowaniem ucznia jest związany z obecnością rówieśników? Czy uczeń łatwo się rozprasza?

30 Obszar 2. Stosuj interaktywne techniki i styl nauczania. Problem: Czy uczeń wydaje się znudzony lub łatwo się zniechęca? Czy bardziej od twoich lekcji interesują go koledzy lub to, co znajduje się na jego ławce? Czy potrafi utrzymać uwagę niezbędną do ukończenia pracy?

31 Obszar 3. Wykorzystuj pomoce w celu poprawienia umiejętności organizacyjnych uczniów. Problem: Czy uczeń nie radzi sobie z zadaniami? Czy zawsze gubi rzeczy? Czy często myli zadania?

32 Obszar 4. Dostosuj zadania do możliwości. Problem: Czy uczeń wydaje się przytłoczony przez długie zadania? Czy masz wrażenie, że szybko się męczy, wykonując zadania wymagające wysiłku umysłowego? Czy potrzebuje więcej czasu na wykonanie zadania?

33 Obszar 5. Przy wprowadzaniu reguł przestrzegaj poniższych wskazówek: Problem: Czy reguły są trudne do zapamiętania lub przestrzegania dla ucznia?

34 Podejdź do dziecka i skoncentruj jego uwagę na sobie Przypomnij mu zasadę w kilku słowach - np. pokój sprzątamy w soboty do obiadu Proś by dziecko powtórzyło zasadę, jeśli potrzeba powtórz ją jeden raz Pochwal dziecko za zastosowanie się do zasady lub wyciągnij konsekwencji za jej złamanie

35 Obszar 6. Przy wydawaniu poleceń przestrzegaj poniższych wskazówek: Problem: Czy często musisz powtarzać polecenia? Czy wydaje ci się, że uczeń nie rozumie twoich poleceń?

36 Obszar 7. Stosuj pozytywną uwagę. Problem: Czy chcesz wymagać od uczniów czegoś więcej (np. więcej pracy, uwagi na lekcji)?

37 Obszar 8. Stosuj nagrody i zachęty. Problem: Czy chcesz wymagać od ucznia czegoś więcej, a pozytywna uwaga nie wystarcza?

38 Obszar 9. Stosuj rozważne konsekwencje negatywne. Problem: Czy chcesz wyeliminować określone zachowania ( np. przeszkadzanie w czasie lekcji, rozmowy, bójki)?

39 Obszar 10. Angażuj rodziców. Problem: Czy problemy mają tendencje do powtarzania się? Czy uczeń zaniedbuje zadania domowe? Czy nagrody i konsekwencje klasowe nie wystarczają?

40 Skracanie zadań Pomoc w zaburzeniach uwagi Usuwanie zbędnych bodźców Przywoływanie uwagi

41 akceptacji= pokochanie Pomoc w nadruchliwości Bezpieczne i nieuciążliwe sposoby ruszania się Zajęcia sportowe

42 Przypominanie zasad i powtarzanie poleceń Pomoc w nadmiernej impulsywności Omówione z dzieckiem sygnały przypominajki Przewidywanie niebezpiecznych sytuacji

43 Przykład 1 Imię:... Data: Pozostawał w ławce nie więcej niż 3 upomnienia Przeszkodził w lekcji nie więcej niż 3 razy Legenda: 1 tak 0 nie Procent prawidłowo wykonanych zadań (90-100% - 4 pkt., 80-89% - 3 pkt., 70-79% - 2 pkt., mniej niż 70% - 0 pkt. Dzisiejsze zadanie domowe: Podpis nauczyciela:.. Nagrody w domu: 9-10 pkt. podstawowe i dodatkowe przywileje w domu, 7-8 pkt. podstawowe przywileje w domu, mniej niż 7 pkt. tylko zabawy w domu ( zakaz wyjścia z domu, brak przywilejów) Podpis rodzica:

44 Przykład 2 Karta obejmuje trzy pożądane zachowania oceniane po upływie każdego okresu (lub na koniec dnia). Przewidziane miejsca na oceny testu oraz temat zadania domowego. Imię:... Data: Okres/Czas/Klasa: Przestrzeganie reguł klasowych wszystkie niektóre żadne Wykonanie zadania wszystkie niektóre żadne Oddanie zadań domowych wszystkie niektóre żadne Oceny testu Zadnie domowe Podpis nauczyciela:.

45 Przykład 3 Karta obejmuje dwa pożądane zachowania nagradzane punktami oraz Jedno zachowanie, za które grozi utrata punktów. Imię:.. Okres/Czas/Klasa:. Przestrzeganie reguł klasowych wszystkie niektóre żadne Wykonanie zadania wszystkie niektóre żadne Oddanie zadań domowych wszystkie niektóre żadne Oceny testu Zadnie domowe Podpis nauczyciela: Data:.

46 Lekcja Co i na kiedy jest zadane Klasówka data/ zakres Pochwała Podpis nauczyciela Podpis rodzica

47 Problemy szkolne Częstość występowania u uczniów z nieleczonym ADHD Trudności z liczeniem i pisaniem 15% Osiągnięcia szkolne poniżej średniej w wieku 8-11 lat Pozostanie w tej samej klasie na drugi rok 80-90% 29% Zawieszenie w prawach ucznia 50-60% Usunięcie ze szkoły 13% Nieukończenie szkoły średniej 10-30%

48 ADHD może być zaburzeniem wpływającym na dalsze losy życiowe osoby nim dotkniętej. Ze względu na powszechność tego zaburzenia, niezbędne jest przygotowanie otoczenia dziecka oraz zapewnienie mu właściwej opieki i warunków optymalnego rozwoju. ADHD nie jest synonimem niegrzecznego dziecka!

49 Bibliografia Linda J. Pfiffner Wszystko o ADHD. Kompleksowy, praktyczny przewodnik dla nauczycieli Poznań, Zysk i s-ka 2004 Tomasz Srebnicki, Tomasz Wolańczyk One są wśród nas. Dziecko z ADHD w szkole i przedszkolu Barkley; ADHD podjąć wyzwanie ;Zysk i s-ka; Poznań 2009 Heininger, Weiss; Od Chaosu do spokoju, Media Rodzina, Poznań 2005 Kołakowski, Wolańczyk, Pisula, Skotnicka, Bryńska; ADHD zespół nadpobudliwości psychoruchowej - Przewodnik dla rodziców i wychowawców, Gdańskie wydawnictwo Psychologiczne, 2006 Misiak, Kossakowska Petrycka; Mam nadpobudliwe dziecko.i co dalej? WSiP, Warszawa 2006 Napiontek, Pietrasik Szaniawska: PRAWA Dzieci z ADHD w Szkole.