pozytywnych zachowań dziecka i chwalenie za nie oraz rygorystyczne przestrzeganie norm i zasad.

Transkrypt

1 ADHD ADHD czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji występuje u około 3-10 % dzieci w młodszym wieku szkolnym, z tego tylko 1/5 poddawana jest leczeniu. ADHD może przejawiać się ze zróżnicowanym nasileniem jego głównych cech. Możemy więc obserwować podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi, z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej oraz mieszany. Diagnozowanych jest więcej chłopców niż dziewcząt, stosunek ten wynosi 4:1. Dziewczęta częściej cierpią na podtyp z przewagą deficytu uwagi, który może być trudniejszy do zaobserwowania przez środowisko szkolne i rodzinne. Przy diagnozowaniu ADHD u dzieci bierze się pod uwagę następujące objawy: brak umiejętności skupienia silnej uwagi na detalach lub częste popełnianie błędów; częste trudności ze skupieniem podczas wykonywania zadania; dziecko sprawia wrażenie, iż nie słucha mimo komunikatu wprost; nie przestrzega instrukcji i nie kończy zadań szkolnych lub prac domowych; ma trudności z zorganizowaniem zajęć; unika lub opieszale angażuje się w zadania wymagające długotrwałego wysiłku umysłowego; gubi przedmioty; rozprasza się pod wpływem bodźców pobocznych; zapomina o codziennych czynnościach. Kolejne sygnały wskazujące na obecność trudności to: wiercenie się, wykręcanie rąk i nóg; opuszczanie swojego miejsca w klasie; bieganie w sytuacjach, w których uważane jest to za niewłaściwe (w okresie dorastania może ograniczać się do subiektywnego poczucia zniecierpliwienia), trudności z zaangażowaniem się w spokojną zabawę lub wypoczynek, nadmierna ruchliwość, gadatliwość; udzielanie odpowiedzi, zanim dokończone zostanie pytanie, trudności z czekaniem na swoją kolej, przerywanie lub przeszkadzanie innym. Bardzo ważne jest wczesne wykrycie problemów przez otoczenie szkolne lub rodzinne oraz skierowanie dziecka do specjalisty. W konsekwencji braku diagnozy i leczenia mogą pojawić się niebezpieczne objawy wtórne, takie jak: depresja, niska samoocena, znudzenie i frustracja na lekcjach, lęk przed poznawaniem nowych rzeczy, problemy w kontaktach z rówieśnikami, picie alkoholu, zażywanie narkotyków, kradzieże, agresja z powodu frustracji.

2 Podczas obserwacji dziecka, pod kątem wyżej wymienionych trudności pomoże znajomość charakterystycznych zachowań osoby cierpiącej na ADHD oraz zachowań towarzyszących schorzeniu: nieumyślnie psuje różne rzeczy; ulega częstym urazom i wypadkom; na krótko się koncentruje; źle zapamiętuje szczegóły; jest mniej poważane od rówieśników; często gubi przedmioty; nie znosi zmian; nie kończy czynności; wtrąca się do rozmowy dorosłych; nie czeka na swoją kolej; wpada na różne przedmioty; śni na jawie; nie przepisuje dokładnie z tablicy; ma kłopoty z planowaniem; nie kończy rozpoczętych zadań; nie przewiduje niebezpieczeństw; ma skłonności do nałogów; stale wierci się na krześle; macha rękami i nogami; raczej biega niż chodzi; ma kłopoty z pójściem spać; ma kłopoty z zaśnięciem; ma koszmary lub lęki nocne; jest bardzo gadatliwe; biega po całym domu; trudno przewidzieć, co zrobi; łatwo się zniechęca; łatwo i często się denerwuje; chce natychmiastowej pochwały; wydaje się, że nie słucha; ma kłopoty z przestrzeganiem zasad; jest nadwrażliwe na dźwięki; wszystkiego musi dotknąć; bywa agresywne; stara się przewodzić w grupie; ma wieczny bałagan wokół siebie; często ma specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu; kłamanie. W leczeniu ADHD stosuje się psychoedukację, psychoterapię oraz farmakoterapię. Bardzo ważne jest wyjaśnianie dziecku, rodzicom i pozostałym członkom rodziny oraz nauczycielom istoty objawów zespołu, jego przebiegu i rokowań, a także poradnictwo w dziedzinie metod wychowawczych i trening umiejętności rodzicielskich. Niezbędne staje się dostosowanie zakresu i czasu trwania obowiązków dziecka do jego możliwości, zauważanie

3 pozytywnych zachowań dziecka i chwalenie za nie oraz rygorystyczne przestrzeganie norm i zasad. DZIECKO Z ADHD NIE SŁYSZY OK. 50% TEGO CO SIĘ DO NIEGO MÓWI I NIE ZAPAMIĘTUJE OK. 50% TEGO CO USŁYSZAŁO Praca dydaktyczna z uczniem cierpiącym na zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji wymaga dostosowania metod nauczania do jego możliwości: nadpobudliwe dziecko powinno siedzieć w pobliżu nauczyciela; więcej skorzysta z lekcji jeśli będzie siedziało plecami do reszty kolegów; nie powinno siedzieć przy oknie; więcej skorzysta z lekcji jeśli zostanie posadzone w towarzystwie dobrych uczniów, ale nie najlepszych przyjaciół; jeśli dziecko potrzebuje dużo przestrzeni można zaproponować miejsce z tyłu klasy, jednak w takiej sytuacji nauczyciel co 5 minut powinien podejść do ucznia i sprawdzić jak postępuje jego praca; dziecko potrzebuje mieć jasno określone granice przestrzenne; zadania i nauczane treści należy przekazywać w szybki i skrótowy sposób oraz prezentować w małych ilościach; aby pomóc dziecku w skupieniu można wykorzystać zegarek do odmierzania czasu, w którym ma być wykonane zadanie; korzystna jest szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola poprawności wykonania zadań; zamiast długich sesji można przygotować większą liczbę krótszych i bardziej intensywnych ćwiczeń; zalecane jest urozmaicanie zadań, przeplatanie mniej interesujących fragmentów ciekawszymi; wykorzystanie materiałów, którymi można manipulować; organizowanie aktywności angażujących ucznia jak np. poprzez dyskusję; ilustrowanie materiału schematami, prezentowanie uczniom różnych metod mnemotechnicznych.

4 Dla rodziców i nauczycieli w kontakcie z dzieckiem z ADHD niezbędna staje się umiejętność skutecznego wydawania poleceń, oto wskazówki: polecenie powinno być takie, aby istniała możliwość wyegzekwowania jego wykonania; należy podejść do dziecka, pozyskać jego uwagę, np. spojrzenie w oczy, zawołanie po imieniu; konieczne jest wydanie jednoznacznego polecenia, w 2-3 słowach; pomocne jest powtórzenie polecenia oraz poproszenie dziecka o wypowiedzenia polecenia na głos; ważne jest dopilnowanie wykonania polecenia, nie powinno się odejść od dziecka zanim nie skończy; nakłanianie dziecka do wielokrotnego powtarzania instrukcji po jej usłyszeniu rozwija umiejętność słuchania i zapamiętywania; istotne jest informowanie dziecka o tym, że komunikowane są ważne wiadomości; formułowanie przejrzystych zasad, oczekiwań i konsekwencji umożliwia dziecku zrozumienie sytuacji, z których jest uczestnikiem. W interakcjach z drugim człowiekiem, a szczególnie z dzieckiem z trudnościami charakterystycznymi dla omawianego zespołu pomocne stają się umiejętności prawidłowej komunikacji. Do czynników niesprzyjających konstruktywnemu porozumiewaniu się należą: krzyk; niesłuchanie rozmówcy; podniesiony ton głosu; stawanie zbyt blisko drugiej osoby; krytykowanie; pokazywanie palcem; narzucanie opinii; kontynuowanie konfliktu w obecności formułowanie ocen; innych osób; brak tolerancji i empatii; manipulowanie; wytykanie błędów; obrażanie się; skupianie się na nieistotnych szczegółach; stosowanie zwrotów typu: Ty nigdy, przypominanie dawnych konfliktów; Ty zawsze, Nie wolno, Zabraniam, Musisz, Ja ci każę, Jesteś... Natomiast w załagodzeniu sytuacji konfliktowej pomoże zezwolenie innym na przedstawienie swoich opinii, zapewnienie drugiej stronie możliwości wyboru, aktywne słuchanie oraz spokój i asertywność.

5 Opracowała Weronika Bieńkowska - Kostrzewa Wykorzystana literatura: Hallowell, E.M., Ratey, J.J. (2004). W świecie ADHD. Media Rodzina Poznań. O Regan F.J. (2005). ADHD. Liber, Warszawa. Seligman, M.E.P., Walker, E.F., Rosenhan, D.L. (2001). Psychopatologia. Zysk i s-ka, Poznań. Wolańczyk, T., Kołakowski A., Skotnicka M. (1999). Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. BiFolium, Lublin. Materiały szkoleniowe ADHD diagnoza i rozwój zespołu. Europejski Instytut Socrates Schola. Warszawa Zasoby internetu.