ZESZYTY WPŁYW IZOLATORÓW SIATKOWYCH NA WYNIKI BADAŃ ZAPYLANIA WISNI(CERASUS VULGARIS MILL.) PRZEZ PSZCZOŁY. Jadwiga Skowronek i Bolesław Jabłoński

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ROK XXVI ZESZYTY NAUKOWE 198:~ WPŁYW IZOLATORÓW SIATKOWYCH NA WYNIKI BADAŃ ZAPYLANIA WISNI(CERASUS VULGARIS MILL.) PRZEZ PSZCZOŁY Jadwiga Skowronek i Bolesław Jabłoński Oddział Pszczelnictwa ISK w Puławach Kazimiera Szklanowska i Bożena Dąbska Zakład Botaniki AR w Lublinie WSTĘP W badaniach, mających na celu określenie roli pszczół w zapylaniu roślin, stosuje się zwykle izolowanie kwiatów. -Pod izolatorami, zależnie od ich przewiewności, panują mniej lub bardziej odmienne warunki mikroklimatyczne w porównaniu z przestrzenią otwartą, z czego doświadczalnicy zdają sobie sprawę (F r e e 1970). Warunki te mogą oczywiście wywierać pewien wpływ na takie procesy jak: intensywność asymilacji, dojrzewanie znamion i długość okresu ich receptywności, pylenie, samoczynne dostawanie się pyłku z pylników na znamiona słupków, kiełkowanie pyłku i wrastanie łagiewek pyłkowych do zalążni oraz zap-ładnianie i w rezultacie powstawanie owoców i nasion. Na przykład, użyte podczas badań zapylania lucerny izolatory z pergaminowego papieru (J a b ł o ń s k i (1973) stwarzały na tyle korzystniejsze warunki, prawdopodobnie wilgotnościowe i termicze, że powstawało w nich, z takiej samej liczby zapylonych kwiatów, 3-5-krotnie więcej nasion niż na zewnątrz izolatorów. Stosowane powszechnie izolatory z gazy aptecznej czy technicznej zmieniają oczywiście nieporównanie słabiej warunki mikroklimatyczne dla znajdujących się pod nimi roślin, ponieważ są dość przezroczyste i przewiewne. Najbardziej jednak przewiewne i przezroczyste są izolatory z siatki plastykowej. Stosując te izolatory w badaniach zapylania wiśni przez pszczoły w Puławach (S k o w r o n e k 1977, B o r- n u s i inni 197ą) stwierdzono, że do dobrego plonowania odmian samopłodnych (Łutówka, Nefris) konieczne są pszczoły, ponieważ zwiększają one plony owoców średnio o ponad 60 % Jednakże w prawie,równole- 105

2 gle prowadzonych podobnych badaniach pod Lublinem Wo c i ó r (1977), stosując wprawdzie izolatory z gazy, doszedł do wniosku, że pszczoły nie są potrzebne dla dobrego plonowania wiśni samopłodnych. Powyższe rozbieżności skłoniły nas do podjęcia niełatwej próby wljaśnienia wpływu izolatorów z siatki plastykowej na wiarygodność wyciągniętych wniosków o roli pszczół w plonowaniu wiśni samopłodnych. W pracy tej przytoczymy dla jasności również niektóre wyniki naszych wcześniejszych badań zawiązywania owoców z kwiatów wiśni swobodnie dostępnych dla owadów zapylających oraz pod izolatorami bez pszczół i z pszczołami. METODYKA Całość badań kwitnienia; zapylania i owocowania wism przeprowadzono w sadzie Pszczelniczego Zakładu Doświadczalnego ISK w Puławach. Sad ten, jako doświadczalny odmianowo-podkładkowy- (Łutówka, Nefris, Krezer, Sokówka 2, Sokówka 29 i' Sokówka 66 na podkładkach czereśni ptasiej i antypki), posadzono jesienią 19,68 r. na glebie bielicowej lekkiej, klasy V. Doświadczenie założono w 4 powtórzeniach. Podstawowe poletko składało się z 6 drzew określonej odmiany, z których 3 miały korzenie czereśni ptasiej, a 3 korzenie antypki. Niskopienne drzewa rosły w rozstawie 5X3,5 m. Podczas bardzo pracochłonnych badań pszczelarsko-sadowniczych często ograniczano się z konieczności do 3 powtórzeń. Potrzebne do badań izolatory wykonano z siatki plastykowej o oczkach około 2X2 mm. Jedne z nich miały postać. worków o wymiarach 1,6XO,9 m, zakładanych na pojedyncze gałęzie, inne formę dużych karkasów obejmujących jedno, dwa lub nawet 4 drzewa. Małe izolatory w postaci worków stosowano podczas badań mających na celu określenie roli pszczół w zapylaniu różnych odmian wiśni. Zakładano je na gałęzie tuż przed rozpoczęciem kwitnienia, a zdejmowano zaraz po opadnięciu płatków. Obok gałęzi izolowanej brano zawsze na tym samym drzewie taką samą kilkusetkwiatową gałąź swobodnie dostępną dla owadów zapylających. Owoce na gałęziach doświadczalnych liczono dwukrotnie - około 2 tygodnie przed zbiorem i podczas zbioru. Duże izolatory, tak zwane karkasy okrywające całe drzewa, stosowano podczas badań plonowania: wiśni samopłodnych w różnych kombinacjach odmianowych. Pod izolatory wstawiano wówczas rodziny pszczele dla zapylenia kwiatów, Liczbę kwiatów, a następnie liczbę owoców w czasie zbiorów ustalano w większości wypadków na całych drzewach. Małe i duże izolatory równocześnie używano w latach , kiedy starano się porównać zawiązywanie owoców wiśni samopłodnych (Łutówka, Nefris) bez ud~iału pszczół pod różnymi izolatorami. Uwzględniono też wariant gałęzi izolowanych małymi izolatorami (workami z siatki plastykowej) na drzewach znajdujących się pod karkasami. Cho- 106

3 dziło tu o spotęgowanie ewentualnego oddziaływania izolatorów na procesy prowadzące do powstania owoców. Były to już wstępne badania metodyczne, podjęte dla upewnienia się o stopniu słuszności wyciągniętych wniosków co do roli pszczół w zapylaniu wiśni samopłodnych. Bardzo pracochłonne doświadczenie, mające na celu wyjaśnienie wpływu samych izolatorów na zawiązywanie owoców u wiśni samopłodnych, wykonano w 1981 ol Obok Łutówki i Nefris w badaniach uwzględniono także obcopylną odmianę Kerezer jako kontrolną. Z poszczególnej odmiany wytypowano po 3 drzewa, a na każdym drzewie po 3 gałęzie o kilkuset kwiatach. Jedna z tych gałęzi była swobodnie dostępna dla owadów zapylających, drugą okrytoma czas kwitnienia izolatorem z siatki plastykowej, a od trzeciej odpędzano pszczoły ręcznie, przy pomocy patyka, mającego na końcu przywiązany kawałek białej wstążki. W celu skrócenia okresu pilnowania dostępu owadów zapylających usunięto z gałęzi doświadczalnych po kilkanaście do kiliudziesięciu na, początku rozkwitłych kwiatów oraz tyleż pąków kwiatowych z końca o- kresu kwitnienia. Zabiegu tego dokonano jednocześnie na gałęziach doświadczalnych pod izolatorami oraz pozostających. na swobodzie. Pąki. na drzewach Łutówki i Nefris usuwano bardzo ostrożnie, rano o rosie, starając się nie dotykać kwiatów, by nie spowodować zapylenia ich mechanicznie. Po opadnięciu płatków usunięto ze wszystkich gałęzi doświadczalnych także kwiaty o przemarzniętej zalążni, a dopiero pozostałe zdrowe policzono. Jednej gałęzi pilnowały dwie osoby (9 gałęzi - 18 osób) od rana do wieczora na zmianę do momentu, kiedy główna masa kwiatów utraciła płatki. Samo pilnowanie okazało się dość uciążliwe, ponieważ pszczoły bardzo uporczywie usiłowały wtargnąć na kwiaty, zwłaszcza Łutówki i Nefris, które wabiły owady nagromadzonym nektarem. Niektóre pszczoły tak zdecydowanie lądowały na niedozwolonych im kwiatach, że trzeba.było' je ręką odrzucać. Odwiedzone niespodziewanie przez pszczoły kwiaty natychmiast usuwano. Zawiązki owoców na gałęziach doświadczalnych liczono pierwszy raz drugiego czerwca, kiedy.osiągnęły mniej więcej wielkość pestki wiśniowej. Drugie liczenie owoców wykonano po opadzie czerwcowym, l-go lipca, a dodatkowe trzecie - tydzień przed zbiorem. Liczbę owoców =srażono w procentach w stosunku do liczby kwiatów..wyniki opracowano statystycznie, obliczając błędy standardowe dla średnich. Obliczenia wykonano na wartościach przekształconych. WYNIKI Zawarte. w tabeli 1 wyniki przedstawiają procent owoców w stosunku do liczby wszystkich wytworzonych kwiatów, bez odejmowania kwiatów przemarzniętych, których było prawie zawsze od kilku do kilku- 107

4 dziesięciu procent. Postąpiono tak dlatego, ponieważ wcześniej stwierdzono (S k o w r o n e k 1980), że uszkodzenie przez przymrozki wio-. senne nawet do 40% kwiatów nie wywiera większego ujemnego wpływu na plon owoców. Bardzo wysoki udział kwiatów wydających owoce wiązał się z silniejszym cięciem drzew. Tabela Procent owoców w stosunku do liczby kwiatów na gałęziach wiśni swobodnie dostępnych dla pszczół i izolowanych (średnie z lat ) Percent of fruits in reiation to the number of flowers on branches freeiy accassible for bees and isolated (average of the years ) Liczba owoców ze 100 kwiatów na. gałęziach: Numbers of fruits from 100 flowers on branches: Stosunek procentowy Odmiana owoców Variety swobodnie izolowanych B dostępnych siatką A 100 dla pszczół plastykową freely isolated with Percentagę accessible plastic ratio offruits for bees net A B Lutówka 22,5 8,5 37,0 Nefris 23,6 8,7 36,7 sokówka 29 15,4 0,7 4,5 Kerezer 10,2 0,3 2,9 Sokówka 2 8,7 0,5 5,7 Sokówka 66 7,7 0,3 3,9 l Jak wykazują 5-7 letnie badania (tab. 1), znajdujące się pod izolatorami bez pszczół kwiaty wiśni obcopylnych (Kerezer, Sokówka 2 i Sokówka 66), a także w wysokim stopniu samopłodnej Sokówki 29, prawie w ogóle nie owocowały, natomiast kwiaty samopłodnej Łutówki i Nefris wydawały średnio blisko 4f!J/o tej ilości owoców, co przy swobodnym dostępie pszczół. Nasuwa się zatem oczywisty wniosek, że nie tylko wiśnie obcopylne, ale i samopłodne, nawet te o nie wystającym ponad pylniki słupku, a więc w wysokim stopniu zdolne do samoczynnego zapylania się kwiatów, mogą wydawać maksymalne plony owoców dopiero wtedy, gdy są odwiedzane przez pszczoły., Podobny wniosek nasuwa się, gdy analizujemy dane w tabeli 2. Pod izolatorami bez pszczół Łutówka i Nefris wydawały tylko około 40% tego plonu owoców, co pod izolatorami z pszczołami. Pewną niewielką i statystycznie nawet nie udowodnioną różnicę w plonie- owoców na korzyść swobodnego zapylenia, w porównaniu z zapyleniem przez pszczoły pod izolatorami, można przypisać dostępności obcego pyłku. Można wprawdzie przypuszczać, iż izolatory zmniejszały nil tyle przewiew wiatru (który wpływa niewątpliwie korzystnie na przedostawanie się pył- 108

5 Wpływ pszczół oraz dostępności obcego pyłku na owocowanie wiśni samopłodnych Tabela 2 Effect of bees and a.cessibility of strange pollen on the fructify of self-pollinated sour cherry Liczba kwiatów w doświadcze- Kombinacje niach doświadczenia Odmiana Rok tys. szt. Combination Variety Year Numberof observed flowers in thousn. Liczba owoców ze 100 kwiatów Number of fruits from 100 fiowers Stosunek procentowy liczby owoców Percentage ratio Drzewa swobodnie Łutówka ,0 26,3±2,39 } zapylane krzyżowo ,3 22,3±3,16 Trees freely acce- Nefris ,0 46,6±7,08 ssible for cross Sokówka 29* ,8 32,8±4,80 pollination Drzewa pod izol ato- Łutówka ,6 23,5±1,56 } rami z pszczołami ,9 25,1 ±2,04 Trees under screen Nefris ,0 38,1 ±4,00 with bees Sokówka 29* ,2 24,0±2,51 Gałęzie izolowane Łutówka ,6 7,3±0,66 } bez pszczół ,2 1l,4±1,33 Branches isolated Nefris ,4 16,5±1,41 without bees Sokówka 29* ,0 0,5 ±0,13 91,1 73,2 37,0 1,5 * - odmiana o kwiatach ze słupkiem wystającym ponad pylniki ku Z pylników na znamiona słupka), że w konsekwencji przyczyniały się do obniżki plonu Owoców. Pszczoły w izolatorach zastępowały więc niejako wiatr. Nie wolno jednak zapominać, że przy bezwietrznej pogodzie bywa spokojniej w przestrzeni otwartej, niż przy pogodzie wietrznej w izolatorach. Zatem pszczoły są konieczne do osiągania wysokich i stałych plonów owoców wiśni samopłodnych. Używane izolatory z siatki plastykowej, zarówno małe jak i duże, stwarzały podobne warunki dla samoczynnego zapylania znajdujących się pod nimi kwiatów wiśni (tab. 3). Jednakże na gałęziach podwójnie izolowanych, a więc w warunkach bardziej ograniczonego ruchu powietrza, zawiązywało się mniej owoców, niż na gałęziach izolowanych pojedynczo. Wskazuje to na możliwość istnienia pewnego ujemnego oddziaływania stosowanych izolatorów na zawiązywanie się owoców u wiśni samopłodnych. Wielkość owego ujemnego wpływu izolatorów na zawiązywanie się owoców u wiśni samopłodnych można próbować ocenić, analizując wyniki doświadczenia z odpędzaniem pszczół (tab. 4). Z takiej samej liczby kwiatów na gałęziach pod izolatorami Łutówka wydała tylko 29,6010tej ilości owoców co przy swobodnym dostępie pszczół, a Nefris - 54,2 % Natomiast gałęzie, od których odpędzano pszczoły, wydały odpowiednio 109

6 Tabela3 Wpływ różnego sposobu izolowania kwitnących wiśni siatką plastykową od dostępu pszczół na ich owocowanie Effect od different methods of isolation against bees of blooming sour cherry trees on their fructify Liczba kwiatów Liczba owoców Stosunek Kombinacje w doświadcze- ze 100 kwiatów procentowy doświadczenia Odmiana Rok ni ach Numberof liczby owoców Combination Variety Year.Number of fruits from Percentagę -, observed 1OOflowers ratio flowers Drzewa nie izolo- Łutówka ,3±1,81 wane - kontrolne ,1 ±1, Trees notisolated Nefris ,0±3,17 - Control ,4±3, Drzewa izolowane Łutówka ,2±1,14 dużymi izolatorami ,3±0,56 26,7 Trees isolated Nefris ,5±1,35 39,2 in bigcages ,4±1,96 Gałęzie w izolatorach Łutówka ,7 ±1,63 28,9 Isolated branches ,0±1;13 Nefris ' 6,9±2,2S 38, ,4±0,98 Gałęzie podwójne Łutówka ,9±0,92 21,7 izolowane ,9±J,45 Branches doubly Nefris ,O±0,45 34,8 isolated ,3±2,72 \ 67,0 i 73,2 11 /f) owoców. Różnica w plonie wiśni z gałęzi pilnowanych a izolowanych nie może być jednak w całości przypisywana wpływowi izolatorów, ponieważ ogromnie trudno ustrzec kwiaty przed nalatywaniem pszczół. Pewna liczba owoców powstała na skutek niedoskonałości odpędzania pszczół. Dowodzą tego wyniki uzyskane dla obcopylnej odmiany Krezer. Gdyby można było idealnie ustrzec kwiaty wiśni.przed.pszczołami, nie powinno być owoców na pilnowanych gałęziach Kerezera. Tymczasem powstało na nich 16,7 1O /f) tej ilości, co na swobodzie (w izolatorze tylko 3,9 10 /0). Przyjmując zatem, że podobnie działo się w przypadku Łutówki i Nefris, trzeba odjąć od tamtych wartości (67,0 i 73,2) wartość 12,8, która wynika z różnicy 16,7-3,9=12,8. Po odjęciu tej poprawki okaże się, że plony owoców z gałęzi strzeżonych przed pszczołami, w porównaniu z gałęziami pozostawionymi na swobodzie, wyniosą dla Łutówki 54,2%, a dla Nefris - 60,4 Q /f). Wartości te są niewątpliwie nadal wyższe od prawdziwych. Przecież na to,,by powstał owoc z niepostrzeżenie odwiedzonego kwiatu odmiany obcopylnej (Kerezer), pszczoła musiała przynieść dobry obcy pyłek. Natomiast kwiaty Łutówki i Nefris zapylić mogła każda pszczoła, która na nie wtargnęła. 110

7 Tabela 4 Porównanie owocowania wiśni przy swobodnym dostępie owadów zapylających (A) oraz przy odpędzaniu pszczół od kwiatów (B) i izolowaniu drzew siatką plastykową (C) r. Cornparison of fructify of sour cherry trees freely accessible for pollinatig insects (A), with fjaping away insects (B) and isolated with plastic net (C).' I Stosunekprocentowy Liczba o' /0 liczby owoców zawiąz- Liczba zawiąz- Percentage ratio of ków Liczba Kom- kwiatów ków fruits number bi- w dośowoców owoców opadłych ze 100 ze 100 na- wiad- w kwiatów kwiatów Odmiana cja czeniu czerwcu Number Number z poprawką Variety Com- Number %of bez bina- oc of offruits (-12,8) setting poprawki fruits on 100 with tion observed fruits without setring fjowers correction flowers dropped,correction on 100 (-12,8) in june f'iowers A ,4 21,1 38,2±1, Lutówka B ,2 22,9 25,6±1,81 67,0. 54,2 C ,0 33,5 1l,3±2,02 29,6 29,6 A ,4 6/0 53,0±0, Nefris B ,6 16,7 38,8±2,99 73,2 60,4 C ,8 26,0 28,7±2,1l 54,2 54,2 A ,8 5,6 10,2±0, Kerezer B ,0 15,0 1,7±1,39 16,7 3,9 C 907 0,6 33,3 0,4±0,57 3,9 3,9 Ponadto odpędzając natrętne- pszczoły trudno"było nie potrącić kwiatów, chociaż bardzo się tego wystrzegano. Takie potrącenie kwiatów Kerezera, na które pszczoły wcale nachalnie nie przylatywały, nie powodowało żadnych następstw, zaś kwiaty samopłodnej Łutówki i Nefris mogły być skutecznie zapylone 'własnym pyłkiem. Zatem prawidziwe wyniki dla pilnowanych gałęzi tych odmian były prawdopodobnie nie wiele większe od wyników uzyskiwanych w izolatorach. Nie ma więc podstaw do obawy, że izolatory z przewiewnej siatki plastykowej w jakiś wysoce istotny sposób wpływały na modyfikację wyników, które z kolei decydowałoby o wysnuciu fałszywych wniosków o ogromnie pozytywnej roli pszczół dla plonowania wiśni samopłodnych. Jeżeli przyjąć nawet pewien ujemny wpływ izolatorów na powstawanie pod nimi owoców to i tak stwierdzić należy, że dzięki pszczołom oraz bardzo nielicznie występującym u nas dzikim zapylaczom, wiśnie samopłodne mogą, szacując bardzo ostrożnie, wydawać około 100% wyższe plony owoców niż bez udziału tych owadów. 111

8 WNIOSKI Używane w badaniach zapylania roślin entomofilnych izolatory roznej wielkości, wykonane z przezroczystej i przewiewnej siatki plastykowej o oczkach około 2 X 2; mm, w niewielkim raczej stopniu modyfikują mikroklimat dla znajdujących się pod nimi kwiatów. Uzyskane pod takimi izolatorami wyniki zawiązywania owoców wiśni bez udziału owadów zapylających, można uznać w przybliżeniu za równe lub nieco tylko niższe od tych, jakie otrzymańoby w przestrzeni otwartej, pozbawionej owadów. Pani Ewie Marczewskiej i Młodym Adeptom Nauki z Koła Biologów AR w Lublutu: oraz Koleżankom i Kolegom z Oddziału Pszczelnictwa ISK iv Puławach, autorzy pragnq wyrazić serdeczne podziękowanie za pomoc w wykonaniu doświadczenia z odpędzaniem pszczół od kwiatów wiśni. LITERATURA B o r n u s L. i.inni (1978) - Plonowanie wiśni samopłodnych w różnych kombinacjach odmianowych. Pszczelno Zesz. Nauk.. 22: F r e e J. B. (1970) - Insect pollination of crops. Academic Press. London and New York. J a b ł o ń s k i B. (1973) - Zawiązywanie strąków i nasion u 5 odmian lucerny \V zależności od sposobu zapylania jej kwiatów. Pszczelno Zesz. Nauk., 17: S k o w r o n e k J. (1977) - Badania niektórych zjawisk kwitnienia, nektarowania oraz zapylania wiśni przez pszczoły. Pszczelno Zesz. Nnuk.., 21: S k" o w r o n e k J. (1980) - Zapylanie i owocowanie wiśni w zależności od stopnia uszkodzenia ich kwiatów :przez przymrozki wiosenne. Ogrodnictwo, 7: Wo c i ó r S. (1977) - Badania nad czynnikami: wpływającymi na przebieg i efektywność zapylena wiśni. Seria.Wyd. - Rozpr. Nauk. Akad. Roln. w Lublinie, 49: BJIl151Hl1E CETO-rrHbIX 1130JI51TOPOB HA PE3YJIbTATbI l1ccjie,n:obahl111 II-rrEJIOOlIbIJIEHl151 Bl1lIIHl1. (Cerasuus vulgaris Mill). ' H. C K o B P o H e K, B. 516 Jl o H b CK M, K. III K Jl R H o B CK a, B.,n: o M6 c K a Pe3IOMe B roziax 1974,-1980 B IIYJlaBaX MCCJIe~OBaHoBJIMRHl1en'IeJI Ha onsrnemee M ypo- )KaM Bl1ll1HM.KOHCTaTl1pOBaHO, 'ITO nozr 1130JIRTOpaMl1:113 njiactmaccoboh CeTKI1, TO ecrrs 6e3 y'iactmr n'ieji, camoonbijlrio~ecr BI1IllHM 3aBR3blBaJII1 OKOJIO40 G /o aroro YP0)Kaa <PPYKTOB,KaK :11Ha csoóone. Hexoropsre ytbep:lkaiot, 'ITO ~TO He BbI3BaHO 112

9 OTCyTcTBVleMrrxerr, HO BJlVlHHVleMH30JIHTOpOB. Ifoarovry B 1981 roay npobejivi onsrr 6C3 WlOJlHTOpOB,a nxensr OTrOHHJIHOT pac~betaiow;vlxbvltokbvlilihvi.06hapy]keho, '!TO Vl3 aroro ]Ke '1HCJla ~BeTOB BHTOK, o6eperaemblx OT rr-re,rr, nojiy'leho 60JlbIlIC cppyktob 'lem H3 H30JIVlpOBaHHblXBVlTOK;,HO 3Ha'lHTeJlbHO MeHee 'lem H3 BVlTOK,OCTa- B:1HIOW;VlXC Ha cb060ae. IIocJIe HCKJIIO'leHVlHaexoroporo '!VlCJla cppyktob, B03HVI- KIEI1X BCJIeACTBVleHeTO'lHOCTVI3a60TbI, pasnxusr B YPo]KaIiIHocTVI BVlTOK,oóeperae- ~IDJX OT rrxe.n VI noa Vl30JlHTOpaMH, OKa3aJlVlCb He60JIblllVle. MO]KHO rrpenrtonoxorrt., '!TO J130JlHTOpbI c pa3hoh BeJIH'IJ1HOHJ13 npospaxaoa J1 JIerKO nponycxaroureri B03.z:1Yx n:jactmaccoboh cetkh (c rjia3kamh OKOJIO2 MMX2 MM), TOJlbKO B He60JlbIlIOIiI CTeneHYI ~!O,:{HcPVI~J1PYIOT MHKpOKJIHMaT.z:IJIHHaXO.z:lHU\J1XCH rrozę HVlMH~eTOB. II03TOMY BbIB()-.:Ibl O nojio]kvltejlbhohpojlh rrsen.z:ijihypo]kaiiihoctvicamoonbijlhiow;j1xchbvlu.lehnpaaant.nste. EFFECT OF NET INSULATORS ON RESULTS OF SOUR CHERRY (CERASUS VULGARIS MILL.) POLLINATIONS BY BEES J. Skowronek, B. Jabłoński, K. Szklankowska, B. Dąbska Summary In the years of effect oi bees on the pollinatlen and productivity of sour cherry were investigated. It was stated, that in screen cages: with out bees self - pollinated varieties of sour cherry were seted only 40% of fruits in relation: t~ maturat conditions. Some' are affirm that it is not effect for a 'Lalek of bees but is caused by insulators. For the explanałion of Łhis phenomenon in 1981 was made an experiment in whdch instad of insulators bees were repeld from bloorning sour cherry branches. From the same number of flowers on branches pr<at;ected: from bees had obteined more fruiłs than on isolated branches but much less than on branches freely available for pollinating insects, After subtration of some num ber of fruits seted as a result of inaccuracy guarding difference in productivity oi branches guarding against insects and isolated were not big. It is to assume that insulators of different size made with transparent and draughty (2X2 mm) plastic net only in a low degree modify microclimat for flower s which are inside, and have no sagnificant direct effect on pollination and fertilization of cherry flowers.