PLONOW ANIE WISNI SAMOPŁODNYCH W ROZNYCH KOMBINACJACH ODMIANOWYCH WPROWADZENIE

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE ROK XXII 1978 PLONOW ANIE WISNI SAMOPŁODNYCH W ROZNYCH KOMBINACJACH ODMIANOWYCH L. B o r n u s, B. J a b ł o ńs k i, S. K ról, C. Z m a r l i c iki, J. Skowronek WPROWADZENIE Według przeprowadzonych ostatnio badań (m.in. C z y n c z y k 197, W Q c i ó r 197, R e m b ac z 1975) wiśnie samopłodne znacznie lepiej i pewniej plonują niż obcopylne. Dlatego też one głównie są polecane do nowoczesnych sadów intensywnych. Z Iiteraturyvzarówno starej, cytowanej przez K o b l a (1960) i F r e e (1970), jak i nowszej (W i e r- s z y ł ł o w s k i 1973, Wociór 197,197, Rembacz 1975), wynika, że samopłodne odmiany wiśni można, bez obawy o słabe owocowanie z powodu złego zapylenia, uprawiać w większych jednoodmianowych nasadzeniach, jeżeli przemawiają za tym względy organizacyjno-ekonomiczne. Wiadomo jednak, że obok odmian zdecydowanie samopłodnych i obcopylnych występują formy pośrednie, tzn. takie, które nieźle wprawdzie zawiązują owoce przy zapyleniu pyłkiem własnym, ale lepsze plony wydają przy możliwości przekrzyżowania. Zachodzi wobec powyższego pytanie, jak zachowują się różne odmiany wiśni samopłodnych. Dysponując sadem wiśniowym z trzema odmianami samopłodnymi (Łutówka, Nefris i z Pożoga), zdecydowano się wykonać przy użyciu pszczół odpowiednie doświadczenie, które rzuciłoby od tej strony światło na wyżej wspomniane zagadnienie. METODYKA Sad wismowy w Pszczelniczym Zakładzie Doświadczalnym w Puławach założono w 1968 r. jesienią, na słabej glebie bielicowej, zaliczonej do V klasy. Oprócz odmian samopłodnych są w sadzie 3 odmiany mniej lub bardziej samopłonne, tj. Kerezer oraz Sokówka 2 i Sokówka 66 pochodzące z Leszna. Niskopienne drzewa, na podkładce czereśni ptasiej i antypki, rosną w rozstawie 5 m X 3,5 m. W sadzie utrzymywana jest często koszona murawa. Nawożenie, pi :- 167

2 lęgnacja i zabiegi ochrony Toślin są zgodne z zalecanymi obecnie w sadach intensywnych. Do doświadczenia z zapylaniem wytypowano po 16 drzew każdej z trzech odmian samopłodnych (Łutówka Nefris, ), tworząc z nich cztery kombinacje: a) 12 drzew (po każdej odmiany) swobodnie dostępnych dla owadów zapylających, b) 12 drzew (po z każdej odmiany) zamkniętych pod trzema dużymi izolatorami z pszczołami (pod jednym 2 drzewa Łutówki i 2 drzewa Nefris, pod drugim 2 drzewa Nefris i 2 Sokówki, pod trzecim 2 drzewa Łutówki i 2 Sokówki), c) 12 drzew - po tej samej odmiany zamknięte pod izolatorem z pszczołami, d) 12 drzew {po każdej odmiany) z konarami zaizolowanymi od dostępu owadów zapylających, Przed kwitnieniem na całych drzewach pierwszej, drugiej i trzeciej kombinacji, oraz na konarach drzew z kombinacji czwartej policzono pąki kwiatostanowe, zaś w czasie kwitnienia w 30 kwiatostanach każdego drzewa policzono kwiaty. Dzięki temu można było określić liczbę kwia tów na drzewach. Określono też stopień przemarznięcia kwiatów na badanych drzewach, biorąc losowo po 30 kwiatostanów z drzewa. Izolowania drzew dokonywano tuż przed kwitnieniem i wstawiano pod izolatory ule z niezbyt silnymi rodzinami pszczelimi. W czasie kwitnienia wiśni liczono codziennie kilkakrotnie w godzinach od 9 do 15 pracujące na kwiatach pszczoły, w celu określenia zagęszczenia ich na kwiatach. Zaraz po okwitnieniu wiśni izolatory zdjęto. Przy zbiorze wszystkie owoce z każdego drzewa oddzielnie ważono. Ważono też 3 X po 100 owoców, aby ustalić ich średnią masę. Znając przeciętną masę 100 owoców z każdego drzewa oraz ogólny plon zerwanych wiśni można było określić liczbę owoców na poszczególnych drzewach i na konarach doświadczalnych. Uznano, że zebrarie materiały nie wymagają specjalnego opracowania statystycznego. WYNIKI Ogólnie biorąc, kwitnienie wiśni w 1977 r. trwało od 29.IV do 8.V., przy czym Nefris i kwitły od,30.iv do 5.V, a Łutówka od 2.V do 8.V. to stosunkowo krótkim i raczej gwałtownym kwitnieniu wiśni zdecydowała ciepła słoneczna pogoda. Tempera tura maksymalna w tym czasie sięgała 25 C.I Liczba wytworzonych kwiatów na 8-letnich drzewach wiśni wynosiła w 1977 il". ponad 20 tys., wykazując wahania w granicach kilku tys. (tab. 1). Nieco mniejszą przeciętną liczbę kwiatów stwierdzono na drzewach Sokówki 29. Nie wynikała ona jednak z naturalnie mniej ob- 168

3 Tabela Wpływ sąsiedztwa innej odmiany na zawiązywanie owoców u wiśni samopłodnych Influence of another variety on serring of fruits of self-fruitful sour cherries l Plon owoców w kg Kombinacja doświadczenia Combination of experiment Odmiana Varierv bl)0li ~.5 ~ ~ -g] ~o o o 00 o... o,,",... o Ol ~~ '" Drzewa swobodnie Lutówka dostępne dla pszczół* Nefris Trees with free access to bees* Drzewa dwu odmian pod wspólnym izolatorem z pszczołami Trees of two varieties under cage with bees Drzewa jedne; odmiany pod izolatorem z pszczołami Trees of one variety under cage with bees Konary drzew izolowane bez pszczół** Branches of trees aged with out bees** przy udziale pszczół odmiany Average with access to bees Average Lutówka + +NS Nefris + +LS +LN Averagę Lutówka Nefris Averagę Lutówka Nefris Average Lutówka Nefris 23,5 21, ,0 67,0 37, 0,67 0,0 0,30 26,3 6,6 32, ,07 2,38 0,85 23, 2,5 0,6 35, ,3 28,2 18,9 26,1 27, ,0 36,6 1,03 1,02 0,89 21,8 27,0 2, ,85 1,7 0,66 19, 18,5 13,7 17,2 19,0 16,9 11, 27,2 0,5 0,98 2,6 39 1,00 15,8 25, 22,5 19,3 22, 2, 2,1 2,0 18,1 71,3 23, 37, ,0 32, l,03 1,11 0,93 1,02 23,5 38,1 2,0 28,5 7,3 16,5 0, ,98 1,8 0,66 1,0 0,29 0,72 0,01 2,1 1,0 8, ,3 25,7 23,2 2,1 20,0 68,1 32,5 0,91 0,8 0,71 23,9 37,2 27, ,97 1,78 0,72 20,3 12,5 9,7 1,2 5,6 5,8 0,0 3,8 19,6 16,0 11,6 * - w saclie rosły także inne wiśnie: Kerezer, Sokówka 2 i Sokówka 66 * - in orchard were also other varieties of sour chcrries ** - plony obliczono przyjmując średnią liczbę kwiatów na drzewach ** - crops covnted on the basis of average number of flowes on trees 169

4 fitego kwitnienia tej odmiany, lecz z konieczności przycięcia drzewom szczytowych gałęzi, ponieważ nie mieściły się pod izolatory. Na skutek wiosennych przymrozków najsilniej przemarzły kwiaty Nefris - blisko w 7rJl/o, znacznie słabiej Sokówki 29 - ponad 30 /r;, a najsłabiej Łutówki - około 20%. Oblot sadu wiśniowego przez pszczoły był w 1977 r. bacr-dzodobry i takiemu też oblotowi podlegały drzewa doświadczalne swobodnie dostępne dla owadów. Drzewa pod izolatorami były oblatywane jednak dwukrotnie lepiej.r Na podstawie wyników uzyskanych przez autorów można przypuszczać, że również u wiśni nadwyżka pszczół ponad naturalny maksymalny oblot nie miała większego wpływu na stopień zawiązania owoców; Najsilniejszy oblot kwiatów Łutówki przez pszczoły,.q najsłabszy Sokówki 29 wiązał się zapewne z obfitością nektarowanią tych odmian, co wykazała Skowronek (1977). Ogólnie biorąc procent zawiązanych owoców w stosunku do liczby zdrowych (nie przemarzniętych) kwiatów był u Łutówki i Sokówki 29 podobny. Mała liczba zdrowych kwiatów u Nefris na skutek dużego ich przemarznięcia wpłynęła na względne podwyższenie stopnia zawiązania się owoców u tej odmianyjł Najważniejszy jest jednak procent owoców w stosunku do liczby kwiatów na drzewach :różnych kombinacji doświadczalnych. Z tabeli 1 wynika, że drzewa swobodnie dostępne dla owadów zapylających, mogące się krzyżować z różnymi odmianami wiśni w sadzie (było ich w sumie 6 odmian), wykazały wyraźną tendencję do nieco lepszego zawiązywania owoców niż drzewa kombinacji jednoodmianowych. Można stwierdzić, że każda z 3 odmian (Łutówka, Nefris i ) w jednakowym mniej więcej stopniu zawiązywała owoce przy możliwości zapylenia przez pszczoły pyłkiem wyłącznie własnym, jak i dodatkowo pyłkiem innej zamkniętej z nią odmiany samopłodnej. Podobna prawidłowość, jak w stopniu zawiązania-owoców, ujawniła się w plonie owoców] Nieco niższy bezwzględny plon dla Sokówki 29 i Nefris w kombinacji jednoodmianowych, w porównaniu z dwuodmianową, wynika z mniejszej liczby kwiatów na drzewach( Interesujące są wyniki z kombinacji kontrolnej bez pszczół, gdzie zostały potwierdzone wyniki badań Skowronek (1977), że zdolne do samoczynnego zapylenia kwiatów Łutówka i Nefr is wydały około tego plonu owoców, co przy udziale pszczół. Natomiast o wysoko wystającym ponad pylniki słupku nie wydała w ogóle owoców bez udziału owadów zapylających./ Z ogólnego porównania owocowania badanych wiśni wynika, że przy dobrym oblocie przez pszczoły zawiązywała owoce tak samo dobrze jak pozostałe dwie odmiany. Niższe jej plonowanie wynika raczej z mniejszej masy poszczególnych owoców. 170

5 WNIOSKI Wyniki przeprowadzonego doświadczenia nie przeczą poglądom, że można w zasadzie zakładać większe kwatery, a nawet całe sady jednoodmianowe z wiśni samopłodnych, takich jak Łutówka, Nefris i Sokówka 29. Nie oznacza to jednak, że odmiany te nie mogą reagować zwyżką plonu na możliwość zapylania kwiatów pyłkiem innych odmian samopłodnych. W omówionym doświadczeniu wykazały one pewną tendencję do lepszego plonowania przy możliwości zapylania ich pyłkiem odmian obcopylnych. Dlatego w wypadkach, gdzie nie przeczą temu względy organizacyjno-ekonomiczne lepiej będzie sadzić sady wiśniowe więcej niż jednoodmianowe, z zapewnieniem w nich warunków łatwego krzyżowania się odmian. W intensywnych sadach wiśniowych z odmian samopylnych nie wolno lekceważyć roli owadów zapylających. Bez pszczół samopłodne odmiany wiśni o kwiatach zdolnych do samoczynnego zapylenia wydają tylko 1/3 wielkości plonu, jaki uzyskuje się przy udziale pszczół, a odmiany samopłodne o wystającym wysoko ponad pylniki słupku zachowują się bez pszczół tak, jak odmiany samopłonne, czyli w ogóle nie owocują, LITERATURA Czynczyk A. (197) - Odmiany wiśni do sadów produkcyjnych. Prace 1S, Biul. Inst. Sad. Co nowego w sadownictwie, seria C, 3(7): Free J. B. (1970) - Insect pollination of erop Acad. Press, London-c-New-e-York Kobel F. (1960) - Sadownictwo i jego podstawy fizjologiczne PWRiL, Warszawa. R e m b a c z J. (1975) - Dlaczego sad wiśniowy nie owocuje. Sad Nowoczesny, (5): S k o w r o n e k J. (1977) - Badania niektórych zjawisk kwitnienia, nektarówanta oraz zapylania wiśni przez pszczoły. Pszczelno Zesz. Nauk. 21: Wi e r s z y ł ł o w s kij. (1973) - Badania nad biologią kwitnienia i owocowania wiśni. 15 Ogólnopolska Konf. Sad. Skierniewice. W y c i ó r S. (197) - Badania nad wybranymi zagadnieniami biologii kwitnienia i owocowania wiśni. (Praca doktorska).,~\.łr:xf'v "YPO)KAI~HOCTb CAMOIIJIO)J;HbIX BliIIIlEHb B PA3HbIX COPTOB KOMBliIHAIJ;liI.fIX B..fI6 JI o Hb e K H, JI. B o P H Y c, C. K p Y JI b, ą 3 Ma p JI H n;kh, :tł. CKOBpOHeK ';'Ci~o;' Pe3IoMe B 1977 r. B IIyJIaBax COBepWeHO OIIbIT c OIIbIJIeHHeM3 CaMOnJIO)l;HbIXCOPTOB BHlllHH II'łeJIaMH. "YCTaHOBJIeHO'łT0 MO:lKHOB OCHOBHOM3aKJIa,Il;blBaTb60JIblUHe KBa- TepbI O)l;HOCopToBHec JIoTOBKn, Heą>opHCSlH COKOBKH29, 6e3 60JIbWerO phckoba- HYlHHa MeHbWID1:ypO:lKatl:. 171

6 B 06ll.\eM oanaxo npł1hkmax BO BlDł!!oIa~e, TaK rąe paapemasor oprasraaauaoa- HO-:1ItOHOMH'Ieo~e B3rJISJAbIJIyqwe 6y~eT Ca1KaTb HeaKOJIMtOCaMOIIJIo,n;HbIXCOp'l'OB, c 06ecneQElImeM :11MB03MOJKHOCTHC~a!ffi1X H60 B03MOJKHO3TO 06ecne<mT 60Jlbure c60pbi ITJIO,llOB 20'/0. Xoponnre nnonoaonreaxe BmIIHEmbIX CaĄOB c CaMOIIJIO,llHbIXCOp'l'OB,lIa:lKe c 3~X ciioc06hbix K CaJMO,lleHcTBYI<>ll.\eMY OIlbIJIeIDfiO :qbetob, B03M01KHOITOJlyQaTb TOJIbKOrorna, Kor,n;a oeecnexarca HM,n;ocTaTO'łHOeKOJIH'IeCTBOrrsezr K HX OIIbIJIe- Hł1IO. BEARING SELF-FRUITFUL SOUR CHERRIES IN DIFFERENT COMBINATION OF VARIETIES L. B o r n u s, B. J a b ł o ń s k i, S. K ról, C. Z m a r l i c k i, J. Skowronek Summ ary The investtgatlons were performed in 1977 at Pulavy on polltnatdon by horiey bees of 3 self-fruitful varitiees of sour cherleś. Itwas stated that it is possible to plant bigger plots of varieties of Łutówka, Nef.ris and without any risk in respect of smałler bearing. Generally from the eoonomical point of view where it is possible it will be better to plant few self-fruitful varieties in thc orchard to eusure possfbllities for cross pollination. Cross poliina1ed s.elf-fruitful varieties can give higher crop of fruits up to 20%. Good bearing of sour cheries orchards composed of selffruitful varieties even those, which arecapable in automatic-pollination of flowers, can be obtained orily when sufficient amount of honey for pollination is ensured.