ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROC AWIU 2010 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZ T LX NR 577. Grzegorz Kopij

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROC AWIU 2010 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZ T LX NR 577 PTAKI L GOWE PÓ NOCNO-WSCHODNIEJ CZ CI DZIELNICY FABRYCZNA WE WROC AWIU BREEDING BIRDS OF THE NORTH-EASTERN PART OF THE FABRYCZNA IN WROC AW 1 Mi dzywydzia owy Instytut Nauk Przyrodniczych Institute of Natural Sciences Zak ad Ekologii Kr gowców i Paleontologii Department of Vertebrate Ecology and Paleontology W okresie od marca do lipca 2005 r. przeprowadzono badania nad liczebno ci i rozmieszczeniem ptaków gniazduj cych w pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy Fabryczna we Wroc awiu (750 ha). W badaniach zastosowano uproszczon wersj metody kartograficznej. Wykazano cznie 73 gatunki ptaków l gowych. Do grupy gatunków najliczniejszych zaliczono wróbla, go bia miejskiego, jerzyka, bogatk, modraszk, oknówk, mazurka i szpaka. W ród innych liczniejszych gatunków, gniazduj cych w zag szczeniach wy szych i 3,0 pary/100 ha, by y sierpówka, grzywacz, sroka, wrona, kopciuszek, kos, kapturka i zi ba. Do gatunków szczególnie cennych (z Za cznika 1 Dyrektywy Ptasiej) nale y zaliczy ab dzia niemego, zimorodka, dzi cio a zielonosiwego, dzi cio a czarnego, dzi cio a redniego, mucho ówk bia oszyj, g siorka i remiza. W porównaniu z innymi terenami Wroc awia, o podobnej wielko ci powierzchni, bogactwo gatunkowe ptaków pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy Fabryczna jest du o wy sze. KEY WORDS: cenzusy, ornitologia miejska, Wroc aw WST P Niniejsza publikacja stanowi czwart cz opracowania l gowej awifauny rodkowego Wroc awia. W pierwszych dwóch cz ciach (Kopij 2004a, 2005) przedstawione zosta y wyniki bada ilo ciowych nad awifaun l gow dzielnicy ródmie cie. Cz trzecia po wi cona by a awifaunie l gowej dzielnicy Stare Miasto (Kopij 2007). Praca Do cytowania For citation: Kopij G., Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy Fabryczna we Wroc awiu. Zesz. Nauk. UP Wroc., Biol. Hod. Zwierz., LX, Nr 577,

2 78 przedstawia za wyniki bada ilo ciowych przeprowadzane w pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy Fabryczna. Na terenie tym le y m.in. cenny przyrodniczo Specjalny Obszar Ochrony NATURA 2000 Las Pilczycki. Awifauna tego obszaru by a przedmiotem do intensywnych obserwacji w latach (Lontkowski 1989, Lontkowski et al. 1988), ale zdo ano okre li liczebno tylko kilkunastu rzadszych gatunków (wi kszo reprezentowanych przez 1 5 par). Brak jest z tego okresu danych ilo ciowych dla wi kszo ci gatunków rednio licznych i prawie zupe ny brak jakichkolwiek prób okre lenia liczebno ci gatunków licznych i bardzo licznych. Jedynie, w ostatnich latach, wokó Mostu Milenijnego w Popowicach okre lono metod transektow liczebno wszystkich l gowych tam gatunków (Or owski i Bonder-Nowakowska 2004). Celem pracy by o zmapowanie terytoriów l gowych wi kszo ci gatunków ptaków oraz oszacowanie liczebno ci gatunków najpospolitszych. W ten sposób maj by zidentyfikowane cenne przyrodniczo obszary, zas uguj ce na szczególn ochron. Prezentowane dane stwarza te b d podstawy monitorowania zmian w ca ym zespole ptaków l gowych, zw aszcza za w sk adzie gatunkowym. Natomiast jedynie drugorz dnym celem pracy by o okre lenie zag szcze, zw aszcza gatunków rzadszych, a przy tym atwiej wykrywalnych. MATERIA I METODY Terenem bada by a pó nocno-wschodnia cz dzielnicy Fabryczna we Wroc awiu, która jest po o ona na lewym brzegu Odry (ryc. 1). Obejmuje ona nast puj ce osiedla: Popowice, Kozanów i Pilczyce, dwa parki: Zachodni i Popowicki, oraz Las Pilczycki. Granicami terenu bada s od wschodu linia kolejowa relacji Wroc aw Pozna ; od pó nocy Odra; od zachodu rzeka l a i od po udnia ul. Legnicka i Kosmonautów. Powierzchnia tego terenu wynosi c. 750 ha. Temperatura powietrza jest tam o 3 4ºC ni sza ni w centrum miasta (Dubicki et al. 2002). Popowice zosta y przy czone do Wroc awia w 1897 r. W 1920 r. powsta tu port rzeczny. W latach wybudowano osiedle mieszkaniowe dla c osób, które w 1945 r. zosta o silnie zniszczone. Od 1972 r. ruszy a budowa nowego osiedla z tzw. wielkiej p yty. W rezultacie tego na powierzchni 70 ha powsta y bloki o 4 11 kondygnacjach dla c osób. Kozanów by do ko ca XIX w. niewielk podwroc awsk wiosk. W 1897 r. powsta a tu stocznia, wie zacz a si wi c szybko rozbudowywa i w 1928 r. zosta a przy czona do Wroc awia. W latach 20. i 30. XX w. wzniesiono tu osiedle domków jednorodzinnych (okolice ul. Dziadosza skiej), a w latach 80. na obszarze 120 ha nowoczesne osiedle z wysokimi blokami zbudowanymi z tzw. wielkiej p yty (53 budynki z mieszkaniami dla ok osób). Od 1996 r. przy ul. Ignuta rozpocz to budow domów jednorodzinnych. Pilczyce, podobnie jak Kozanów, przy czono do Wroc awia w 1928 r. W XIX w. funkcjonowa a tu du a cegielnia. Obecnie jest tu zespó ma ych glinianek poro ni tych zbiorowiskami szuwarowymi i otoczonych l giem jesionowo-olszowym. Na wschód od tego zespo u w latach 30. XX w. wzniesiono osiedle niskich bloków dla c osób, a w latach 80. nowe osiedle z o one z wysokich 11-pi trowych bloków (Harasimowicz 2000).

3 Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy 79 Ryc. 1. Usytuowanie terenu bada w granicach administracyjnych Wroc awia Fig. 1. The location of the study area within administrative boundaries of the Wroc aw city Las Pilczycki (88 ha) po o ony jest w wid ach Odry i l y. Reprezentuje on naturalny ols wi zowo-jesionowy Ficario-Ulmetum (c. 62 ha), przechodz cy w gr d rodkowoeuropejski i subkontynentalny Galio-Carpinetum i Tilio-Carpinetum (c. 23 ha). W drzewostanie dominuje d b szypu kowy Quercus robur, grab Carpinus betulus, jesion wynios y Fraxinus excelsior i klon zwyczajny Ace platanoides, domieszk stanowi lipa drobnolistna Tilia cordata, jawor Acer pseudoplatanus, d b czerwony Quercus rubra, kasztanowiec Aesculus hippocastanum i inne gatunki. Do lasu przylegaj ogródki dzia kowe oraz starorzecze Odry poro ni te pa k w skolistn Typha angustiflia i trzcin Phragmites australis. Las Pilczycki wraz z otaczaj cymi go wie ymi kami Arrhentherium elatioris (10.8 ha) i zmienno wilgotnymi kami trz licowymi Molinion (3.7 ha) jest chroniony w ramach programu NATURA 2000 jako Specjalny Obszar Ochrony (PLH ), chocia dawniej by o tu znacznie wi cej starego drzewostanu. Poza ptakami wyst puj tu takie gatunki wska nikowe jak: wydra Lutra lutra, mopek Barbastella barbastellum, nocek ydkow osy Myotis dasycneme, kumak nizinny Bombina bombina, traszka grzebieniasta Triturus cristatus, kozioróg d bosz Cerambyx cerdo, pachnica d bowa Osmoderma eremita i przeplatka maturna Hypodryas maturna.

4 80 Park Popowicki (18 ha) utworzony zosta w latach w miejsce d browy. Po 1900 r. do parku przy czono k, obecnie tzw. Polana Popowicka (16 ha). Park graniczy z ogrodami dzia kowymi i Odr. Park Zachodni (75 ha) po o ony jest mi dzy Kozanowem a Popowicami. Zosta utworzony w latach na uprzednio zalesionych terenach. W okresie mi dzywojennym przybra charakter rekreacyjno-sportowy dzi ki lokalizacji 2 placów sportowych i k pieliska. Po 1967 r. do parku w czono te zlikwidowane cmentarze. Wa przeciwpowodziowy nad Odr czy ten park z Parkiem Popowickim. Do parku przylega stary cmentarz ydowski (11 ha), który stanowi drzewostan mieszany z g stym podszyciem. Dalej za tym cmentarzem, a po Pilczyce, rozci gaj si ogródki dzia kowe (Guziak 2002). W badaniach ilo ciowych uwzgl dniono wi kszo gatunków ptaków l gowych z wyj tkiem najpospolitszych, a wi c: wróbla, go bia miejskiego, jerzyka, bogatki, modraszki, szpaka, kawki, mazurka, kosa, grubodzioba, oknówki i dymówki. Ich liczebno zosta a jedynie z grubsza oszacowana. Liczebno i rozmieszczenie par l gowych (= zaj te terytoria) wszystkich pozosta ych gatunków okre lono metod mapowania stanowisk piewaj cych samców, co stanowi uproszczon wersj tzw. metody kartograficznej (Hustings et al. 1989, Bibby et al. 1992). Badania przeprowadzano w okresie marzec lipiec 2005 r. Wykonano seri 4 licze. Aby spenetrowa ca y teren, na ka de liczenie po wi cono 3 dni: I liczenie 21 i 23 marca oraz 15 kwietnia, II liczenie 14, 15 i 16 maja, III liczenie 15, 17 i 18 czerwca, IV liczenie 4, 10 i 11 lipca. Liczenia przeprowadzano w godzinach od wschodu s o ca do oko o 10 11, na ogó przy s onecznej i bezwietrznej pogodzie. Równoczesne stwierdzenie kilku piewaj cych samców lub stwierdzenie piewaj cego samca w tym samych miejscu podczas dwóch licze (odst p przynajmniej 2-tygodniowy) interpretowane by o jako zaj te terytorium. W przypadku pustu ki, sroki i wrony wyszukiwano zaj te gniazda. Liczb par l gowych krzy ówek okre lono na podstawie liczby samic wodz cych piskl ta. WYNIKI I DYSKUSJA W 2005 r. w pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy Fabryczna we Wroc awiu wykazano gniazdowanie 73 gatunków ptaków l gowych (tab. 1, ryc. 2 21). Go bie miejskie, wróble i jerzyki by y najliczniejsze. Licznie gniazdowa y równie bogatki, modraszki, szpaki, oknówki, mazurki, kosy i kawki. Z uwagi na liczne wyst powanie dla gatunków tych nie przeprowadzano bada ilo ciowych. Liczba par l gowych zosta a jedynie oszacowana, a szacunek ten mo e by obarczony du ym b dem. Niew tpliwie jednak ka dy z tych gatunków by przynajmniej dominantem lub subdominantem, a ich czny udzia wynosi ponad po ow ca ego ugrupowania. Stosukowo licznie gniazdowa y nast puj ce gatunki: s owik rdzawy, kwiczo, mucho ówka szara, zaganiacz, pe zacz ogrodowy, pe zacz le ny, pleszka, dzi cio zielony, wilga, potrzos (tab. 1). Wyliczono stosunki liczebno ci mi dzy niektórymi gatunkami bli niaczymi; stosunek liczby stwierdzonych par l gowych pe zacza ogrodowego do pe zacza le nego mia si jak 1.0: 0.3 (n=18), pierwiosnka, piecuszka i wistunki jak 1.0: 0.3: 0.1 (n=42) a potrzosa do trznadla (brak by o innych gatunków trznadli) jak: 1.0: 0.6 (n=11).

5 Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy 81 Tabela 1 Table 1 Zespó ptaków l gowych pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy Fabryczna (750 ha) we Wroc awiu w 2005 Breeding bird community of the north-eastern part of Fabryczna (750 ha), Wroc aw, in 2005 Gatunek Species Wróbel Passer domesticus ** Go b miejski Columba livia ** Jerzyk Apus apus ** Bogatka Parus major ** Modraszka Parus caeruleus ** Szpak Sturnus vulgaris ** Kawka Corvus monedula ** Oknówka Delichon urbica * Mazurek Passer montanus ** Kos Turdua merula ** Zi ba Fringilla coelebs 71 ** Sroka Pica pica 59 ** Kowalik Sitta europaea 55 ** Grzywacz Columa palumbus 46 ** Kapturka Sylvia atricapilla 43 ** Dzwoniec Carduelis chloris 41 * S owik rdzawy Luscinia megarhynchos 34 <30 Pierwiosnek Phylloscopus collybita 31 ** Kopciuszek Phoenicurus ochruros 28 ** Sierpówka Streptopelia decaocto 27 ** Kwiczo Turdus pilaris Dzi cio du y Dendrocopos major 22 ** Mucho ówka szara Muscicapa striata 22 *? Cierniówka Sylvia communis 21 ** Wrona Corvus cornix 17 >10 ozówka Acrocephalus palustris 17 ** Kulczyk Serinus serinus 16 ** Zaganiacz Hippolais icterina 14 *? Pe zacz ogrodowy Certhia brachydactyla 13 * Pieg a Sylvia curruca 12 * yska Fulica atra 11 >15 piewak Turdus philomelos 11 * Mucho ówka a obna Ficedula hypoleuca 11 * Rudzik Erithacus rubecula 11 * Ba ant Phasianus colchicus 9 * Gawron Corvus frugilegus 9 * Szczygie Carduelis carduelis 9 * Pustu ka Falco tinnunculus Pleszka Phoenicurus phoenicurus 8 ** Piecuszek Phylloscopus trochilus 8 *? Dzi cio zielony Picus viridis 7 <10

6 Sójka Garrulus glandarius 7 * Wilga Oriolus orliolus 7 * Potrzos Emberiza schoeniclus 7 * Trzciniak Acrocephalus arundinaceus 7 * Trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus 6 >15 Strzy yk Troglodytes troglodytes 5 * Pe zacz le ny Certhia familiaris 5 * Remiz Remiz pendulinus 5 1 Raniuszek Aegithalos caudatus Szarytka Parus palustris 5 * Trznadel Emberiza citrinella 5 * Mucho ówka bia oszyja Ficedula albicollis Kuku ka Cuculus canorus 3 * Dzi cio zielonosiwy Picus canus Dzi cio redni Dendrocopos medius 3 * wistunka Phylloscopus sibilatrix 3 *? Dzi cio czarny Dryocopus martius 2 1 Gajówka Sylvia borin 2 * wierszczak Locustella naevia 2 * ab d niemy Cygnus olor 1 Siewka rzeczna Charadrius dubius 1 1 Zimorodek Alcedo atthis Skowronek Alauda arvensis 1 * Pliszka siwa Motacilla alba 1 * G siorek Lanius collurio 1 * Krzy ówka Anas platyrhynchos * * Grubodziób Coccothraustes coccothraustes * * Dymówka Hirundo rustica *? * Kokoszka wodna Galinulla chloropus *? >7 Dzi cio ek Dendrocopos minor *? * Perkozek Tachybaptus ruficollis 1 2 Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus do 3 B czek Ixobrychus minutus do 3 Cyranka Anas querquedula 0 1 Trzmielojad Pernis apivorus 1 Kania czarna Milvus migrans 0 1 Jastrz b Accipiter gentilis 0 1 Myszo ów Buteo buteo + 2 Kuropatwa Perdix perdix * Przepiórka Coturnix coturnix 0 1 Derkacz Crex crex 0 1 Czajka Vanellus vanellus *? Turkawka Streptopelia turtur *? Uszatka Asio otus * * Puszczyk Strix aluco * * Lelek Caprimulgus europeus 0 1? Tabela 1 cd. Table 1 cont.

7 Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy Kr tog ów Jynx torquilla 0 1 Czarnog ówka Parus montanus 0 1 Pokrzywnica Prunella modularis 0 1 Gil Pyrrhula pyrrhula 0 1? Mysikrólik Regulus regulus * Zniczek Regulus ignicapillus 0 1? Brzegówka Riparia riparia *? Makol gwa Carduelis cannabina * Ortolan Emberiza hortulana *? Potrzeszcz Miliaria calandra *? Srokosz Lanius excubitor *? Jarz batka Sylvia nisoria *? Brz czka Locustella luscinioides 0 1 Strumieniówka Locustella fluviatilis 3 12 Paszkot Turdus viscivorus 0 1 Pokl skwa Saxocola rubetra *? Bia orzytka Oenanthe oenanthe *? Pliszka ó ta Motacilla flava *? wiergotek polny Anthus campestris *? wiergotek drzewny Anthus trivialis *? Dzierlatka Galerida cristata 0 1 S owik szary Luscinia luscinia 0 1? ** gatunek liczny lub bardzo liczny, * gatunek rednio liczny lub nieliczny, *? gatunek prawdopodobnie l gowy, + gatunek niel gowy ** common or very common species, * fairly common or uncommon species *? probably breeding species, + non-breeding species Tabela 1 cd. Table 1 cont. Do gatunków szczególnie cennych (z tzw. Za cznika nr 1 Dyrektywy Ptasiej) nale- : ab d niemy, zimorodek, dzi cio zielonosiwy, dzi cio czarny, dzi cio redni, mucho ówka bia oszyja, g siorek i remiz. Nale y podkre li, e oceny liczebno ci niektórych gatunków mog by zani one. Dotyczy to zw aszcza gatunków liczniejszych (e.g. zi ba, kapturka, dzwoniec) i/lub prowadz cych skryty tryb ycia (e.g. mucho ówka a obna, mucho ówka szara, raniuszek, szarytka czy gajówka). Na przestrzeni lat zasz y zmiany tak w sk adzie gatunkowym awifauny l gowej, jak i w liczebno ci niektórych gatunków. Niestety, dane jakimi dysponujemy z lat (Lontkowski et al. 1988, Lontkowski 1989), nie pozwalaj dla wi kszo ci gatunków prze ledzi zmiany ich liczebno ci na obszarze omawianym w tej pracy. Spowodowane jest to ma o szczegó owym sposobem prezentowania danych z lat Dla wielu, nawet rzadkich gatunków nie zaprezentowano ani map ich rozmieszczenia, ani te nie wypunktowano w tek cie cho by wa niejszych ich stanowisk. Mimo bogatego materia u, jaki zebrano, czyni to prac ma o przydatn do analizy zmian liczebno ci gatunków ptaków na mniejszym obszarze, stanowi cym na przyk ad przedmiot niniejszego opracowania.

8 84 Ryc. 2. Rozmieszczenie par l gowych yski, ab dzia niemego, sieweczki rzecznej, ba anta i pustu ki Fig. 2. Distribution of breeding pairs of Fulica atra, Cygnus olor, Charadrius dubius, Phasianus colchicus and Falco tinnunculus Ryc. 3. Rozmieszczenie par l gowych dzi cio a redniego, du ego, zielonego, zielono-siwego i czarnego Fig. 3. Distribution of breeding pairs of Dendrocopos medius, D. major, Picus viridis, P. canus and Dryocopus martius

9 Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy 85 Ryc. 4. Rozmieszczenie par l gowych sierpówki Fig. 4. Distribution of breeding pairs of Streptopelia decaocto Ryc. 5. Rozmieszczenie par l gowych grzywacza Fig. 5. Distribution of breeding pairs of Columba palumbus

10 86 Ryc. 6. Rozmieszczenie par l gowych kuku ki, g siorka, remiza, wierszczaka, pliszki siwej i skowronka Fig. 6. Distribution of breeding pairs of Cuculus canorus, Lanius collurio, Remiz pendulinus, Motacilla alba and Alauda arvensis Ryc. 7. Rozmieszczenie par l gowych wrony Fig. 7. Distribution of breeding pairs of Corvus cornix

11 Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy 87 Ryc. 8. Rozmieszczenie par l gowych sroki Fig. 8. Distribution of breeding pairs of Pica pica Ryc. 9. Rozmieszczenie par l gowych zaganiacza, szarytki, raniuszka, trznadla i potrzosa Fig. 9. Distribution of breeding pairs of Hippolais icterina, Parus palustris, Aegithalo caudatus, Emberiza citronella and E. schoeniclus

12 88 Ryc. 10. Rozmieszczenie par l gowych pierwiosnka, wistunki, piecuszka, ozówki, trzcinniczka i trzciniaka Fig. 10. Distribution of breeding pairs of Phylloscopus collybita, P. sibilatrix, P. trochilus, Acrocephalus palustris, A. scirpaceus and A. arundinaceus Ryc. 11. Rozmieszczenie par l gowych s owika rdzawego Fig. 11. Distribution of breeding pairs of Luscinia megarhynchos

13 Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy 89 Ryc. 12. Rozmieszczenie par l gowych kwiczo a i piewaka Fig. 12. Distribution of breeding pairs of Turdus pilaris and T. philomelos Ryc. 13. Rozmieszczenie par l gowych pe zacza ogrodowego, pe zacza le nego, mucho ówki a obnej i mucho ówki bia oszyjej Fig. 13. Distribution of breeding pairs of Cerhia brachydactyla, C. familiaris, Ficedula hypoleuca and F. albicollis

14 90 Ryc. 14. Rozmieszczenie par l gowych mucho ówki szarej Fig. 14. Distribution of breeding pairs of Muscicapa striata Ryc. 15. Rozmieszczenie par l gowych kowalika, wilgi i sójki Fig. 15. Distribution of breeding pairs of Sitta europaea, Oriolus oriolus and Garrulus glangarius

15 Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy 91 Ryc. 16. Rozmieszczenie par l gowych pokrzewki cierniówki, pieg y, kapturki i gajówki Fig. 16. Distribution of breeding pairs of Sylvia communis, S. curruca, S. atricapilla and S. borin Ryc. 17. Rozmieszczenie par l gowych kopciuszka Fig. 17. Distribution of breeding pairs of Phoenicurus ochruros

16 92 Ryc. 18. Rozmieszczenie par l gowych pleszki Fig. 18. Distribution of breeding pairs of Phoenicurus phoenicurus Ryc. 19. Rozmieszczenie par l gowych strzy yka i rudzika Fig. 19. Distribution of breeding pairs of Troglodytes troglodytes and Erithacus rubecula

17 Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy 93 Ryc. 20. Rozmieszczenie par l gowych szczyg a i dzwo ca Fig. 20. Distribution of breeding pairs of Carduelis carduelis and C. chloris Ryc. 21. Rozmieszczenie par l gowych kulczyka Fig. 21. Distribution of breeding pairs of Serinus serinus

18 94 Ryc. 22. Rozmieszczenie par l gowych zi by Fig. 22. Distribution of breeding pairs of Fringilla coelebs Liczba gatunków l gowych wykazanych w 2005 r. jest znacznie ni sza od liczby gatunków wykazanej w latach Spowodowane jest to ró nicami w d ugo ci okresów bada, ale równie zmianami rodowiskowymi (wyr b starego drzewostanu w Lesie Pilczyckim, likwidacja podszycia w wielu miejscach Parku Zachodniego, zmiana sposobu u ytkowania gruntów ornych, budowa dróg, osiedli mieszkaniowych etc.). Gatunki, które regularnie gniazdowa y w latach , a nie gniazdowa y w 2005 r., to: perkozek, perkoz dwuczuby, b czek, cyranka, trzmielojad, myszo ów, kuropatwa, czajka, strumieniówka, makol gwa, potrzeszcz, mysikrólik. Dawniej nieregularnie gniazdowa y tak e: kania czarna, jastrz b, przepiórka, derkacz, dzi cio ek, kr tog ów, dzierlatka, brz czka, paszkot, pokrzywnica, czarnog ówka, sosnówka. Niestety, nie da si okre li, czy wiele jeszcze innych gatunków (turkawka, wiergotek polny, wiergotek drzewny, pokl skwa, bia orzytka, zaganiacz, jarz batka, srokosz, ortolan) wykazanych jako l gowe na ca ym badanym w latach terenie, gniazdowa y równie na tym fragmencie, na którym badania ilo ciowe przeprowadzano w 2005 r. Gatunki, które gniazdowa y w 2005 r., a których z ca pewno ci nie wykazano jako l gowych na przestrzeni lat , to: mucho ówka bia oszyja, gawron i ab d niemy. Nast pi wyra ny spadek liczebno ci piewaka i skowronka polnego. Wyra nie wzros a natomiast liczebno pustu ki, kwiczo a (do 1987 r. gniazdowa y tylko 1 2 pary), mucho ówki szarej, zaganiacza, remiza i piecuszka. Przeprowadzane w latach badania ilo ciowe nad ptakami l gowymi mi dzywala Odry w okolicy Mostu Milenijnego w Popowicach wykaza y 34 gatunki (Or owski i Bondar-Nowakowska 2004). Z wyj tkiem brzegówki wszystkie one by y

19 Ptaki l gowe pó nocno-wschodniej cz ci dzielnicy 95 tam równie stwierdzone w 2005 r. Wybudowanie mostu nie wp yn o wi c w sposób znacz cy na zubo enie awifauny l gowej. Na s siaduj cym z badanym terenem obszarze Starego Miasta (680 ha) wykazano 44 gatunki. Jest to wi c liczba znacznie ni sza od wykazanej w obecnych badaniach (73 gatunki). Spo ród gatunków stwierdzonych jako l gowe w Starym Mie cie, a nie stwierdzonych w trakcie obecnych bada, by a tylko bia orzytka i wiergotek polny. Gatunki, których nie stwierdzono w Starym Mie cie, a których gniazdowanie wykazano w trakcie obecnych bada, to w g ównej mierze ptaki le ne i wodne. Wspólnych gatunków dla obu porównywalnych obszarów by o 42. Oba porównywane obszary maj podobn wielko powierzchni, po o enie w Dolinie Odry; badania by y tam przeprowadzane w podobnym okresie, przy zastosowaniu podobnej metody i przez tego samego badacza. Stanowi to o miarodajno ci tego porównania. Konkluduj c, mo na wi c stwierdzi, e badany obszar mimo znacz cych zmian w rodowisku, jakie zasz y na przestrzeni ostatnich 20 lat, cechuje wci stosunkowo wysokie bogactwo gatunkowe l gowej awifauny. Ze wzgl du na obecno w awifaunie gatunków rzadkich i gin cych zaleca si w dalszym ci gu otoczy szczególn ochron Las Pilczycki, Park Zachodni, Park Popowicki oraz obszar mi dzywala Odry. Nale y te monitorowa stan awifauny l gowej ca ego tego terenu, mo liwie w cz stych odst pach czasowych (co 5 10 lat). PI MIENNICTWO Bibby C.J., Burgess N.D., Hill D.A., Bird Census Techniques. London: Academic Press. Czpulak A., Betleja J., Liczebno i rozmieszczenie kolonii l gowych gawrona Corvus frugilegus na l sku w latach 90. XX wieku. Ptaki l ska, 14: Dubicki A., Dubicka M., Szymanowski M., Klimat Wroc awia, [w:] Smolnicki K., Szykasiuk M. (red.). rodowisko Wroc awia, Wroc aw, Dolno l ska Fundacja Ekorozwoju: Dyrcz A., Grabi ski W., Stawarczyk T., Witkowski J., Ptaki l ska monografia faunistyczna. Wroc aw, Uniwersytet Wroc awski. Guziak A., Biosfera, [w:] Smolnicki K., Szykasiuk M. (red.). rodowisko Wroc awia, Wroc aw, Dolno l ska Fundacja Ekorozwoju: Harasimowicz J. (red.), Encyklopedia Wroc awia. Wroc aw, Wyd. Dolno l skie. Hustings M.F.H., Kwak R.G.M., Opdam P.F.M. Reijnen M.J.S.M., Vogelinventarisatie: achtergronden, richtlijnen en verslaglegging. Pudoc, Wegeningen. Kopij G., 2004a. Ptaki l gowe Wielkiej Wyspy Szczytnickiego Zespo u Przyrodniczo-Krajobrazowego we Wroc awiu. Zesz. Nauk. AR Wroc., Zoot., 40: Kopij G., 2004b. Zespó ptaków l gowych dzielnicy willowej S polna we Wroc awiu. Ptaki l ska, 15: Kopij G., Ptaki l gowe zachodniej cz ci ródmie cia we Wroc awiu. Zesz. Nauk. AR Wroc., Zoot., 53: Kopij G., Ptaki l gowe Starego Miasta we Wroc awiu. Zesz. Nauk. UP Wroc., Biol. Hod. Zwierz., 55: Kopij G., Ho ga P., Liczebno dzi cio ów Picinae gniazduj cych w gr dach nadodrza skich we Wroc awiu. Ptaki l ska, 17: Kopij G., Ni y ska-bubel J., Spurek P., Zur Verbreitung, den Beständen und den Habitaten des Turmfalken Falco tinnunculus in Wroc aw/breslau in den Jahren 2005 bis Orn. Mitt., 61: Lontkowski J., Okulewicz J., Drazny T., Ptaki (Non-Passeriformes) pól irygacyjnych i terenów s siednich w pó nocno-zachodniej cz ci Wroc awia. Ptaki l ska, 6:

20 96 Lontkowski J., Ptaki wróblowe (Passeriformes) pó nocno-zachodniej cz ci Wroc awia (z uwzgl dnieniem bada ilo ciowych metod kartograficzn ). Ptaki l ska, 7: Marsza ek M., Rozmieszczenie i liczebno s owika rdzawego Luscinia megarhynchos, Brehm we Wroc awiu. Praca magisterska. Wroc aw: Zak ad Ekologii Ptaków UWr. Or owski G., Bondar-Nowakowska E., Awifauna l gowa mi dzywala Odry w obr bie budowy Mostu Milenijnego we Wroc awiu. Acta Sci. Pol., Biol., 3: Rachel M., Grzesiak W., Martini K., Martini M., Sowy Strigiformes miasta Wroc awia. Ptaki l ska, 14: Szarski K.W., Ptaki Wroc awia w latach Acta Orn., 5: BREEDING BIRDS OF THE NORTH-EASTERN PART OF THE FABRYCZNA IN WROC AW S u m m a r y Studies were carried out in March-July 2005 in the north-eastern part of Fabryczna, Wroc aw (750 ha), SW Poland. A simplified version of the mapping method has been employed to assess densities of most breeding bird species. The total of 73 breeding breeding species has been recorded. Passer domesticus, Columba livia, Apus apus, Parus caeruleus, Parus major, Delichon urbica and Sturnus vulgaris were the most common species. Among other species breeding in densities higher than 3.0 pairs/10 ha were Streptopelia decaocto, Columba palumbu, Pica pica, Corvus cornix, Phoenicurus ochruros, Turdus merula, Sylvia atricapilla, and Fringilla coelebs. The group of especially valuable species (from the Bird Directive of NATURA 2000) includes Cygnus olor, Alcedo atthis, Picus canus, Dryocopus martius, Dendrocopos medius, Ficedula albicollis, Lanius collurio and Remiz pendulinus. In comparison with other areas of Wroc aw, of similar acrage, the bird diversity in the north-eastern part of Fabryczna is much higher. KEY WORDS: cenzuses, urban ornithologg, Wroc aw Recenzent Reviewer: prof. dr hab. Piotr Trojanowski, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu