Wspieranie rozwoju dzieci i uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu Marta Edelwajn- Markowska Magdalena Gawrońska

Transkrypt

1 Wspieranie rozwoju dzieci i uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu Marta Edelwajn- Markowska Magdalena Gawrońska

2 U osób z autyzmem występują trzy główne grupy zaburzeń: Nieprawidłowości w rozwoju społecznym, zwłaszcza w zdolności do uczestniczenia w naprzemiennych interakcjach społecznych; Deficyty i dysfunkcje w porozumiewaniu się - zarówno werbalnym, jak i niewerbalnym; Obecność sztywnych wzorców zachowania, aktywności i zainteresowań.

3 Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego na czas : II etapu edukacyjnego. z uwagi na (należy wskazać rodzaj niepełnosprawności dziecka, w tym stopień upośledzenia umysłowego, lub niedostosowanie społeczne, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy; w przypadku niepełnosprawności sprzężonej należy wskazać współistniejące niepełnosprawności) : zespół Aspergera. Orzeczenie wydaje się na okres roku szkolnego, etapu edukacyjnego albo okresu kształcenia w danej szkole, z tym że orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla uczniów szkół podstawowych z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim wydaje się na okres każdego etapu edukacyjnego w tej szkole.

4 Diagnoza z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego Diagnoza Zespół przedstawia diagnozę, w tym informacje o możliwościach rozwojowych i potencjale dziecka: Chłopiec z zespołem Aspergera. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu społeczno-emocjonalnym, w porozumiewaniu się oraz ograniczone wzorce zachowań i zainteresowań. Ogólna sprawność intelektualna na przeciętnym poziomie rozwoju. Rozwój poszczególnych funkcji poznawczych nieharmonijny z przewagą inteligencji praktyczno- wykonawczej (poziom powyżej przeciętnej) nad słowno- pojęciową (poziom przeciętny). Na wysokim poziomie rozwoju rozwinięte jest logiczne myślenie konkretnoobrazowe, analiza i synteza wzrokowa dokonywana na materiale abstrakcyjnym oraz tempo pracy i uczenia się wzrokowo-ruchowego ( )

5 Diagnoza z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ( )Chłopiec ma trudności z utrzymaniem prawidłowej koncentracji na zadaniu, ujawnia niepokój ruchowy, podczas zajęć obserwuje się stany wyłączenia. Przejawia dobrą początkową motywację do podejmowania wysiłku umysłowego, jednak wszystko go rozprasza, a w związku z tym ma trudności z doprowadzaniem rozpoczętej czynności do końca. Wymaga stałego monitorowania i kontroli, wsparcia i ukierunkowania, wyjaśniania, zadawania pytań naprowadzających, pomocy w formułowaniu wypowiedzi ( ) Chłopiec sztywno trzyma się reguł, reaguje nadmiernie emocjonalnie na nagłe zmiany planów. Swobodnie czuje się w gronie bliskich mu osób. Relacje z innymi ludźmi budzą w nim lęk i niepewność ( )

6 Zalecenia Kształcenie w szkole ogólnodostępnej lub integracyjnej W ramach rewalidacji rozwijanie umiejętności społecznych i komunikacji. Zajęcia logopedyczne Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne Zajęcia dydaktyczno- wyrównawcze w miarę potrzeb

7 Cechy charakterystyczne rozwoju poznawczego dzieci z autyzmem Często bardzo dobra pamięć wzrokowa Przewaga myślenia obrazowego nad werbalnym Trudności w myśleniu abstrakcyjnym Trudności z generalizacja nabytych umiejętności i wiedzy Dosłowne rozumienie języka Zaburzone myślenie przyczynowo- skutkowe Rutyna, sztywność w myśleniu Przewaga pamięci mechanicznej nad znaczeniową Zaburzenia w odbiorze i integracji bodźców zmysłowych

8 Zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym dzieci z autyzmem Trudności z naśladowaniem Trudności z tworzeniem wspólnego pola uwagi Zaburzenia kontaktu wzrokowego Brak zainteresowania rówieśnikami Trudności w odczytywaniu emocji innych osób Zaburzenia w komunikacji werbalnej i niewerbalnej Ograniczone zdolności w zabawie na niby

9 Funkcjonowanie dziecka z Zespołem Aspergera w wieku przedszkolnym Zwykle bardzo dobrze radzą sobie w rodzinie Kłopoty z przystosowaniem się w nowym środowisku grupie przedszkolnej Zatracanie się we własnych zainteresowaniach z tendencją do fiksacji na poszczególnych obiektach lub przedmiotach Mogą już wystąpić szczególnie dobrze rozwinięte zdolności pamięciowe, włącznie z rozpoznawaniem cyfr i liczb, zapamiętywaniem różnych faktów

10 Funkcjonowanie dziecka z Zespołem Aspergera w szkole Zazwyczaj nie mają kłopotów z nauką (szczególnie przy przedmiotach ich interesujących) Bardzo wyraźne i ulegające znacznemu nasileniu problemy z przystosowaniem do środowiska klasowego Często świetnie rozwinięte zdolności pamięciowe Pogłębianie własnych zainteresowań

11 Cechy charakterystyczne Zespołu Aspergera dobry rozwój mowy w zakresie słownictwa i gramatyki obecność wąskich specyficznych zainteresowań, często dzieci te są ekspertami w wybranej dziedzinie trudności w akceptowaniu zmian zachodzących w ich najbliższym otoczeniu problemy z rozumieniem mowy, sarkazmu, ironii i żartów, dosłowne rozumienie metafor i przenośni nieprawidłowa intonacja głosu słaba zdolność do używania lub rozumienia mimiki twarzy, gestów, tonu głosu lub języka ciała

12 Cechy charakterystyczne Zespołu Aspergera zaburzony lub słaby kontakt wzrokowy zaburzenia interakcji społecznych, mała towarzyskość wobec rówieśników słaba koordynacja ruchów ciała, zaburzona motoryka mała zaburzenia integracji sensorycznej

13 Jak pomóc uczniowi z Zespołem Aspergera w czasie lekcji? Zachowanie schematu pracy na lekcjach Wcześniejsze informowanie o zmianach w planie lekcji, wyjściach, zastępstwach itp. Kierowanie poleceń bezpośrednio do ucznia Uzupełnianie przekazywanych na lekcji treści abstrakcyjnych rysunkami, zdjęciami, filmami Unikanie lub wyjaśnianie metafor i wyrazów bliskoznacznych W razie potrzeby wydłużane czasu przeznaczonego na wykonywanie zadań i prac pisemnych

14 Jak pomóc uczniowi z Zespołem Aspergera w czasie lekcji? Dzielenie dłuższych zadań na kilka części Dostosowanie pomocy dydaktycznych do zainteresowań dziecka i ucznia. Wykorzystywanie zainteresowań dziecka i jego fachowej wiedzy w wybranej dziedzinie podczas prowadzenia lekcji Sprawdzanie rozumienia czytanego tekstu poprzez zadawanie dodatkowych pytań W sytuacji zdenerwowania umożliwienie wyciszenia w spokojnym miejscu, np. bibliotece.

15 Jak pomóc uczniowi z Zespołem Aspergera w czasie lekcji? Unikanie przymusu, dawanie możliwości wyboru spośród dwóch opcji Na lekcjach wychowania fizycznego unikanie aktywności ruchowej związanej z rywalizacją Częste przypominanie o normach i zasadach funkcjonowania społecznego oraz chwalenie i nagradzanie za ich przestrzeganie

16 Metody terapii W Polsce istnieje kilkanaście metod wykorzystywanych w terapii autyzmu. Niektóre metody są specyficzne jedynie dla terapii autyzmu i mają na celu całościowe wspieranie rozwoju osoby z autyzmem, pracę nad osiowymi objawami. Istnieje też wiele metod wspomagających są to metody z których wykorzystujemy tylko niektóre elementy lub metody, które są pomocne pod kątem jednej umiejętności/sfery rozwoju lub metody, które stosujemy dodatkowo np. komunikacja alternatywna jest pomocna pod kątem komunikacji dostarcza narzędzi do komunikacji dla osób, które nie posługują się mową.

17 Całościowe metody terapii, specyficzne jedynie dla autyzmu, dostępne w Polsce Metoda behawioralna TEACCH Metoda Opcji Model DIR/Floortime

18 Metody wspierające wykorzystywane w Polsce Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne Metoda Tomatisa Integracja sensoryczna Dogoterapia Hipoterapia Metoda Dobrego Startu Metoda Aktywności Knillów Biofeedback

19 Metody wspierające wykorzystywane w Polsce Muzykoterapia Logorytmika Handle Komunikacja alternatywa AAC Metoda Affolter Metoda Dobrego Startu Kinezjologia edukacyjna

20 Dogoterapia jako metoda wspierająca terapię Dogoterapia czyli interwencje z udziałem psów to metoda wspomagająca proces rehabilitacji, terapii i rozwoju z udziałem odpowiednio wyselekcjonowanych i wyszkolonych psów. Zajęcia mogą mieć charakter rekreacyjny, edukacyjny lub terapeutyczny. Dogoterapeuta to wykwalifikowany terapeuta np. logopeda, terapeuta integracji sensorycznej, rehabilitant, który zdobył dodatkowe kwalifikacje w zakresie dogoterapii.

21 Uczeń z zespołem Aspergera i pies Zajęcia dla ucznia z zespołem Aspergera z udziałem psa mają za zadanie: Motywowanie do działania w terapii właściwej, Budowanie poczucia wartości oraz własnej sprawczości Urozmaicenie monotonnych, powtarzalnych ćwiczeń Budowanie więzi emocjonalnej Rozwijanie mowy Stymulowanie zmysłów: wzroku, słuchu, dotyku

22 Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu Nawet 70 % dzieci z autyzmem ma objawy zaburzeń integracji sensorycznej Zaburzenia integracji sensorycznej mają w dużej części wpływ na rozwój nieprawidłowego zachowania dzieci z autyzmem

23 Zachowania dzieci z autyzmem związane podwrażliwością przedsionkową i proprioceptywną Tendencja do poszukiwania silnych wrażeń pochodzących z ucisku i ruchu Preferowanie zabaw związanych z bieganiem, skakaniem, przepychaniem się Nadmierna potrzeba huśtania się i kręcenia na karuzeli Huśtanie na krześle Gryzienie końcówek ołówków i długopisów Przyjmowanie dziwnych pozycji podczas siedzenia na krześle, kanapie Manipulowanie małymi przedmiotami

24 Jak może pomóc nauczyciel? Umożliwienie siedzenia podczas lekcji na poduszce sensorycznej, piłce, krześle obrotowym Umożliwienie zabawy piłeczkami antystresowymi, masami plastycznymi, gniotkami itp. W czasie przerw stosowanie zabaw dostarczających silnych bodźców: podskakiwanie, przysiady, pajacyki, taczki, chodzenie krabem, intensywny marsz Powierzanie dziecku zadań: noszenie ciężkich książek, przestawianie krzeseł

25 Jak może pomóc nauczyciel? W czasie zajęć ruchowych wybieranie zabaw z ciężkimi piłkami, skakanie na trampolinie, materacach, turlanie się po różnych powierzchniach, zapasy, przeciąganie liny, rowerki stopa do stopy z innym dzieckiem, bieganie w worku, tory przeszkód

26 Zachowania dzieci związane z nadwrażliwością przedsionkową Jest ostrożne w zabawach ruchowych Niechętnie huśta się, kręci na karuzeli Nie lubi skakania z wysokości Ostrożnie wspina się Jest raczej statyczne w czasie zabaw ruchowych

27 Jak może pomóc nauczyciel? Zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa podczas zabaw ruchowych Zachęcanie, ale nie zmuszanie do aktywności, które są dla dziecka trudniejsze Asekurowanie dziecka w czasie wchodzenia na drabinki, zjeżdżalnie

28 Zachowania dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu związane z nadwrażliwością dotykową Ogólna awersja na bycie dotykanym przez inne osoby Preferowanie ubrań z długimi rękawami, nogawkami, niechęć do zdejmowania obuwia, skarpet Niechęć do wykonywania czynności samoobsługowych związanych z higieną osobistą: kąpiel, czesanie, mycie zębów, mycie włosów, obcinanie paznokci Niechęć do malowania palcami, lepienia w plastelinie, zabaw w piasku Niechęć do bliskiego kontaktu, unikanie gier i zabaw zespołowych wymagających bezpośredniego kontaktu dotykowego

29 Wybieranie miejsca poza grupą dzieci lub na jej końcu Niechęć do okazywania uczuć w kontaktach interpersonalnych, szczególnie jeśli wiąże się to z obejmowaniem, przytulaniem

30 Jak pomóc? Zapewnienie takiej przestrzeni, by zminimalizować ryzyko niespodziewanego dotykania, potrącania przez inne osoby. Podchodzenie do dziecka od przodu, ostrzeganie przed dotknięciem. Używanie zdecydowanego, silnego dotyku, unikanie lekkiego głaskania, muskania. Ustawianie dziecka na początku lub na końcu grupy. Niezmuszanie dziecka do aktywności, których nie toleruje: malowanie pędzlem, a nie palcami; używanie kleju w sztyfcie. Przed lekcją wychowania fizycznego stosować ćwiczenia wymagające aktywnego oporu i dostarczające bodźców proprioceptywnych.

31 Zachowania dzieci związane z poszukiwaniem wrażeń dotykowych Ogólna tendencja do poszukiwania wrażeń dotykowych Nie przeszkadzają mu brudne dłonie, zabrudzenia wokół ust Chętnie bawi się masami plastycznymi, maluje dłońmi, bawi się w sypkich materiałach Lubi chodzić boso po różnych strukturach Słabo różnicuje temperaturę otoczenia

32 Jak pomóc? Proponowanie dziecku różnych narzędzi piśmienniczych: ołówków o różnej twardości, flamastrów, piór kulkowych W czasie przerw zaproponowanie dziecku do zabawy pudełek czuciowych, przedmiotów ukrytych w pudełku pełnym piasku Zachęcanie dziecka do kontroli swojego wyglądu.

33 Zachowania związane z nadwrażliwością słuchową Problemy z filtrowaniem dźwięków, odróżnianiem tych ważnych od nieistotnych Osłanianie uszu w reakcji na niektóre dźwięki Silniejsze pobudzenie, rozdrażnienie w sytuacjach nadmiaru dźwięków Unikanie pewnych dźwięków, np. suszarki do włosów, odkurzacza Strach przed hałasującymi zwierzętami

34 Jak pomóc? Nie należy używać podniesionego głosu Należy uprzedzać dziecko o możliwości pojawienia się hałasu Można stosować zatyczki do uszu podczas przebywania w miejscach o dużym natężeniu hałasu W czasie sprawdzianów pisemnych sprawdza się stosowanie słuchawek ochronnych

35 Zachowania związane z podwrażliwością słuchową Często dziecko nie zauważa wielu dźwięków Samo produkuje wiele dźwięków, często krzyczy Chętnie gra bardzo głośno na instrumentach Słabo różnicuje dźwięki Słabo reaguje na polecenia słowne

36 Jak pomóc? Powinno się uczyć dziecko lokalizować i rozpoznawać dźwięki Stosujemy mocną i uporządkowaną stymulację słuchową Należy wykorzystywać przedmioty i zabawki dźwiękowe

37 Zachowania związane z nadwrażliwością wzrokową Unikanie światła słonecznego i jasnych świateł Preferowanie ciemnych okularów Częste mrużenie, pocieranie oczu Unikanie kontaktu wzrokowego Zamykanie oczu gdy zbliża się piłka lub inny przedmiot Unikanie zabaw, gdzie jest dużo dzieci ruchu Bóle głowy po długotrwałym rysowaniu, oglądaniu czytaniu

38 Jak pomóc? Unikanie pulsujących i migających świateł Ograniczenie ilości wzorzystych powierzchni, przedmiotów w jaskrawych o kontrastowych barwach Stosowanie stonowanych kolorów

39 Zachowania związane z podwrażliwością wzrokową Wpatrywanie się w światło Oglądanie reklam, migoczących neonów Nie zauważanie zmian w otoczeniu Trudności w wychwytywaniu różnic w obrazkach

40 Jak pomóc? Stosowanie kolorowych świateł i cieni Wprowadzenie ćwiczeń dostarczających stymulacji wzrokowej: rozpoznawanie przedmiotów, wodzenie wzrokiem, ocena odległości

41 Dziękujemy za uwagę