Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120/2012

Transkrypt

1 Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120/2012 Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 1

2 Publikacja jest kontynuacją serii wydawniczej Zeszyty PBR-CASE CASE-Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Naukowa Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 BRE Bank SA Warszawa, ul. Senatorska 18 Copyright by: CASE Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych Fundacja Naukowa i BRE Bank SA Redakcja naukowa Ewa Balcerowicz Sekretarz Zeszytów Krystyna Olechowska Autorzy Andrzej Jakubiak Witold Skrok Maciej Stańczuk ISSN X Wydawca CASE Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych Fundacja Naukowa, Warszawa, ul. Sienkiewicza 12 Nakładca Fundacja BRE Banku, Warszawa, ul. Królewska seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

3 SPIS TREŚCI LISTA UCZESTNIKÓW SEMINARIUM WPROWADZENIE WPŁYW BAZYLEI III I INNYCH NOWYCH REGULACJI UNIJNYCH I POLSKICH NA POLITYKĘ KREDYTOWĄ I SYTUACJĘ INSTYTUCJONALNĄ SEKTORA BANKOWEGO POLSCE Andrzej Jakubiak MOŻLIWE IMPLIKACJE WEJŚCIA W ŻYCIE PAKIETU REGULACYJNEGO BAZYLEA III DLA POLSKICH BANKÓW KOMERCYJNYCH Maciej Stańczuk NOWE PROPOZYCJE REGULACJI DOTYCZĄCE WYMOGÓW KAPITAŁOWYCH ORAZ NORM PŁYNNOŚCI W SEKTORZE BANKOWYM Witold Skrok Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 3

4 LISTA UCZESTNIKÓW SEMINARIUM Grzegorz Brudziński Ewa Balcerowicz Zbigniew Balcerzak Jakub Banaszewski Krzysztof Banaszewski Wojciech Bąbik Piotr Bielski Andrzej Bień Maciej Brzozowski Józef Chmiel Tomasz Chmielewski Wojciech Chmielewski Adrian Chybała Katarzyna Ciszewska Monika Cukrowska Jarosław Dąbkowski Marek Dąbrowski Dominika Drzewiecka Mirosław Dusza Małgorzata Dusza Ewa Fizyta Jarosław Fordoński Paweł Gąsiorowski Marcin Gocłowski Tomasz Gromek Zuzanna Gromiec Andrzej Halesiak Renata Hayder Marzena Imielska Michał Jadwisiak Robert Jagiełło Andrzej Jakubiak Piotr Jałbrzykowski Anna Jaros Marek Kałkusiński Kamila Kałuża Paweł Karbownik Stanisław Kasiewicz Stefan Kawalec Piotr Kazimierczyk Ewa Kołodziej Artur Kowalczyk Ryszard Kowalczyk Piotr Kowalski Krzysztof Krogulski Leszek Kubiak Monika Kubiak Barbara Kutrzepa Wojciech Kwaśniak Dariusz Ledworowski Miesięcznik BANK CASE BRE Bank SKNEI, SGH, FOR MSZ GUS BZ WBK SGH NBP NBP BRE Bank MF BRE Bank BRE Bank DAW CASE BRE Bank UW BOŚ Societe Generale Oddział w Polsce BRE Bank NBP Reuters NBP NBP Pekao Ernst & Young NBP WHITE and CASE NBP KNF BRE Bank Ambasada USA NOT TKP BRE Bank MSZ SGH Capital Strategy FPE BGK BGŻ SGH Fitch Polska MFW BRE Bank MF KNF SRNPRE Dariusz Lewandowski Jacek Lewandowski Andrzej Lubowski Waldemar Milewicz Agnieszka Morawiecka Sławomir Mroczek Marek Niechciał Beata Nossakowska Lidia Nowik Krystyna Olechowska Krzysztof Olszewski Teresa Olszówka Leszek Paczkowski Tadeusz Parys Ewa Piechal Michał Piwowarczyk Magdalena Posady Emil Radziszewski Andrzej Reich Wojciech Rogowski Piotr Rybicki Małgorzata Sapiejewska Witold Skrok Jan Solarz Tomasz Stankiewicz Maciej Stańczuk Andrzej Stopczyński Adam Stopyra Igor Styn Andrzej Szewski Marcin Szklarzewicz Waldemar Szlaski Paweł Tokarski Ewa Tomaszewska Andrzej Topiński Joanna Tylińska Marta Wałdoch Przemysław Wejner Grzegorz Wesołowski Magdalena Wieczorkowska Paweł Wilkowiecki Dariusz Winek Dariusz Witkowski Mariusz Zygierewicz Jadwiga Zaręba Marcin Żochowski Zbigniew Żółkiewski NBP BRE Bank SGH ISB BRE Bank NBP BRE Bank BHwW CASE NBP MF NBP KNF PKO BP BHwW PAP KNF KNF NBP, SGH Microsoft Alior Bank AF UW PBP NBP WHITE and CASE UE w Krakowie KNF BHwW BRE Bank PISM UW BIK ZBP Bloomberg NBP NBP BRE Bank Nordea Bank Polska BGŻ MF ZBP BPH DZ Bank Polska NBP seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

5 Wprowadzenie Kryzys finansowy spowodował zaostrzenie regulacji bankowych. Nowe regulacje (Bazylea III, unijna dyrektywa CRD IV i rozporządzenie CRR IV) mają zabezpieczyć sektor bankowy przed kolejnym kryzysem. Nie ma wątpliwości, że pakiet CRD IV ma za zadanie zwiększyć bezpieczeństwo, ale każda zmiana i wprowadzenie nowych regulacji kosztuje. O nowych regulacjach unijnych i polskich oraz o ich wpływie na politykę kredytową i sytuację instytucjonalną sektora bankowego w Polsce dyskutowali goście 120 seminarium BRE-CASE. Seminarium odbyło się w Warszawie, w kwietniu 2012 r. Organizatorzy do wygłoszenia referatów zaprosili Andrzeja Jakubiaka, przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, Witolda Skroka, wiceprezesa Alior Banku oraz Macieja Stańczuka, prezesa Polskiego Banku Przedsiębiorczości. Od 2008 r. wszystkie kredyty: konsumpcyjne, mieszkaniowe, dla przedsiębiorstw mają tendencję spadkową wartościowo lub ilościowo. Tę sytuację na pewno pogorszy Bazylea III prowadząc do dalszego spadku kredytów. Nie zgadzam się zatem z tymi ekspertami, dla których priorytetem jest bezpieczeństwo banków. Będziemy mieli bezpieczny sektor bankowy, a za chwilę bezrobocie na poziomie 20-30%, czyli ogromny problem polityczny (Sta ni sław Ka sie wicz, SGH). Wszyscy specjaliści, którzy zajmują się sektorem bankowym optują za nowym modelem biznesowym, który wymaga przecież ogromnych nakładów. Zatem rozwiązania Bazylei III w ogóle nie pasują do sytuacji naszego sektora bankowego. Czy Polska ma jakąkolwiek możliwość manewru? Jeśli nie, to należy się zastanowić, co należy zrobić, aby zapewnić Polsce większy wpływ na europejski, czy globalny układ regulacyjny. Na Bazyleę III nie można patrzeć jedynie z punktu widzenia sektora bankowego. Trzeba rozważyć jak wpłynie na sektor finansowy, jak wpłynie na poziom gospodarki. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 5

6 KNF ma ograniczone możliwości wpływania na kształt dyrektywy CRD IV (powierzenie większej roli instytucjom nadzorczym pozalokalnym) oraz regulacji CRR (An drzej Ja ku biak, KNF). Komisja nie prowadzi negocjacji. W imieniu rządu polskiego prowadzi je minister finansów, który ma ograniczone możliwości, bo jest tylko jednym z wielu uczestników debaty. Trudno wygrać z wielkimi graczami np. Niemcami czy Francją. Jednak z obserwacji wynika, że Polsce udaje się pozyskać zwolenników proponowanych rozwiązań nie tylko wśród krajów naszego regionu. Podobny pogląd w sprawie maksymalnej harmonizacji, ale i uprawnień nadzorców macierzystych ma także Wielka Brytania. Ale prawda jest też taka, że trudno mówić o jednolitym stanowisku. Polska ma szczególny problem. 60% aktywów bankowych jest kontrolowanych przez banki zagraniczne (przeważnie przez unijne), a mamy dobry sektor bankowy, dobrze skapitalizowany. Nasze banki nie mają problemu z płynnością. Raczej sektor bankowy ogółem ma problem z nadpłynnością. Sytuacja Polski jest inna niż Węgier, Słowacji czy Rumunii, zatem poszukiwanie koalicji jest niezwykle trudne. Kry zys za dłu że nia państw eu ro pej skich skła nia do prze my śle nia, czy wa gi ry zy ka na pa pie ry rzą - do we nie po win ny być wy ższe. Re gu la cje Ko mi te tu Ba zy lej skie go w myśl in ter pre ta cji Ko mi sji Eu - ro pej skiej prze wi du ją ze ro wą wa gę ry zy ka dla pa pie rów war to ścio wych emi to wa nych przez pań - stwa stre fy eu ro. Ale prze cież to rzą dy pro wa dzą ne go cja cje, więc są to de cy zje bar dziej po li tycz - ne niż fi nan so we. Długoterminowe kredyty hipoteczne finansowane krótkim pieniądzem to 40% kredytów udzielonych przez polski sektor bankowy (An drzej To piń ski, BIK). Kredyty długoterminowe mają to do siebie, że spłaty kapitałowe nie finansują nowych kredytów dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Jeżeli obecny poziom kredytowania budownictwa mieszkaniowego na poziomie 60 mld zł rocznie (znacznie niżej niż bywało) miałby być utrzymany, to aktywa banków przez następne kilkanaście, a może kilkadziesiąt lat będą bardzo szybko rosły, bez wzrostu poziomu kredytowania. Po prostu, taka jest arytmetyka. Trzeba mieć świadomość konsekwencji gospodarczych takiego posunięcia! Gdzie znaleźć bezpieczne środki finansowe, aby zapewnić stopniową budowę funduszy kredytów długoterminowych, zarówno hipotecznych, jak i inwestycyjnych, które są niezbędne do rozwoju gospodarki? To kolosalny problem. Wydaje się, że główną nadzieją są jednak środki zagraniczne. Jeśli zagranica, to może jednak postulowana konsolidacja grup bankowych nie jest absurdalna? Dynamika potrzeb kredytowych ze strony aktywów długoterminowych przez najbliższe długie lata będzie ogromna. Polska jest zdana na długoterminowe finansowanie (A. Ja ku biak). Nie da się za de kre to wać, że z dnia na dzień będziemy mieli gwałtowny przypływ depozytów długoterminowych, albo wprowadzimy jakieś inne instrumenty finansowe. To będzie długi proces. Na początek trzeba otworzyć te kanały, które są możliwe do otworzenia. Czyli uruchomić instytucje, które już są, czyli listu zastawnego i banku hipotecznego. Rynek znormalizowanego i wysoko wystandaryzowanego instrumentu, jakim jest długi kredyt in seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

7 westycyjny, czyli kredyt hipoteczny, na pewno będzie się rozwijał. Dzisiaj w bankach uniwersalnych trudno jest tak pakietować kredyty hipoteczne, żeby LTV (Lo an to va lue) 1 był na po zio mie 60%. Być mo - że trzeba rozważyć podniesienie wskaźnika do 80%, co da bankom większe możliwości, ale to z kolei wymaga dużych zmian ustawowych dotyczących ksiąg wieczystych i podatków. Trzeba też jednoznacznie stwierdzić, że dzisiaj na bazie banku uniwersalnego nie ma możliwości emitowania listu zastawnego. Uniemożliwia to dzisiejsze prawo upadłościowe. Ale istnieje możliwość zastosowania do dzisiejszego portfela innego instrumentu, czyli sekurytyzacji przez subpartycypację. Fundusze inwestycyjne są nie - zwykle zainteresowane bankowymi obligacjami, nawet niezabezpieczonymi, bo potrzebują ich do umarzania jednostek uczestnictwa, żeby mieć płynność i łatwość zbywania papierów. Dlaczego rynek się nie rozwija? Bo jest płytki. Nie ma żadnych większych emisji papierów bankowych. Większość upatruje finansowania jedynie w zagranicy. Owszem, tak. Nic nie mam przeciwko finansowaniu przez banki-matki, jeśli jest transparentne i nie odbywa się kosztem drenowania polskich banków poprzez zbyt wysokie oprocentowanie. A więc, z jednej strony niech to będzie finansowanie poprzez matki-spółki, jeśli taka jest ich strategia, ale z drugiej potrzebne jest stworzenie rynku papierów bankowych. Jeśli będzie to rynek duży i płynny, to trafią na niego również inwestorzy zagraniczni. Oby tylko Bazylea III nie stała się podobnym problemem jak CO 2 dla energetyki (An drzej Bień, SGH), czego najlepszym dowodem brak możliwości zasilania kredytowego nie tylko małych i średnich przedsiębiorstw, ale i dużych. Od kilku miesięcy sytuacja jest tragiczna. W polskich bankach zanika kredytowanie sfery produkcyjnej małych, średnich, ale i dużych przedsiębiorstw. Co z tego, że ludzie mają doskonałe pomysły. Co z tego, że PARP, czy inne instytucje dają bezzwrotne zasilanie dotacyjne. Nie tylko nie ma żadnej możliwości zdobycia finansowania projektów znajdujących się w fazie zalążkowej (se ed) lub fa zie roz ru chu (start-up) spółki, ale także dla różnych doskonałych, sprawdzonych przedsięwzięć gospodarczych. Depozyty zgromadzone w polskich bankach szacuje się na 475 mld zł. W niektórych bankach pieniądze zgromadzone jako depozyty zasiliły zagraniczne centrale banków. Banki zależne mają skasować kredytowanie przedsiębiorstw, nawet tych, które nie mają problemów ze spłatą kredytów, bowiem w przypadku takich firm jest większa szansa na szybkie odebranie pożyczonych przedsiębiorstwu pieniędzy. Banki te mają ograniczać portfel kredytowy, bo trzeba wyjąć pieniądze na kredytowanie central za granicą. Takie są fakty. Absolutnie nie zgadzam się, że banki ograniczają kredytowanie przedsiębiorstw (An drzej Ja ku biak), wręcz przeciwnie. KNF obserwuje wzrost wolumenu kredytów dla przedsiębiorstw. Twierdzenie, że zmniej- 1 LTV (Loan to value) wskaźnik używany w bankowości do określania wysokości udzielanego kredytu lub pożyczki do wielkości (wartości) zabezpieczeń spłaty tego kredytu. Wskaźnik ten jest szczególnie często wykorzystywany w kredytach hipotecznych jako pomoc w ocenie ryzyka instytucji finansowej w pokryciu pożyczonej kwoty (i często też odsetek od niej) z zabezpieczania w postaci hipoteki. LTV dla udzielonych kredytów hipotecznych służy również do oceny stabilności danego banku i sektora finansowego przez instytucje nadzoru finansowego w kontekście załamania się rynku nieruchomości. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 7

8 sza się skala kredytowania zwłaszcza dla przedsiębiorstw nie znajduje uzasadnienia w danych sprawozdawczych otrzymywanych przez Komisję. Patrząc na kwestię związaną z finansowaniem przedsiębiorstw należy brać pod uwagę, że nasi przedsiębiorcy, tak jak nasze banki, w stosunkowo niewielkim stopniu się lewarują. Kredyt jest traktowany jako element dopinający strukturę finansowania. Nie jest jedynym źródłem. Nie jest to sytuacja charakterystyczna np. dla Irlandii, w której kredyty dla sektora prywatnego to wielokrotność PKB. W Polsce kredyty dla sektora prywatnego i gospodarstw domowych są mniejsze niż PKB. Polska ma możliwości rozwoju kredytu, ale musi to czynić w sposób racjonalny. Polsce nie grozi też problem delewarowania. Pod koniec 2011 r. mieliśmy zupełnie inne zagrożenie. Istniała wówczas potencjalna groźba, że zagraniczni akcjonariusze (unijni) polskich banków będą wycofywali swoje depozyty. Szczęśliwie, tak się nie stało. Większość akcjonariuszy deklaruje pozostanie w Polsce, z wyjątkiem grupy KBC. Deklarują równocześnie, że utrzymają dotychczasowy poziom zaangażowania w Polsce, jeśli chodzi o zasilanie nie w formie kapitału, ale depozytów. Zdaniem KNF, przez najbliższe 3 lata ta sytuacja na pewno nie ulegnie zmianie. Biorąc pod uwagę operację płynnościową EBC, czyli wpompowania w unijne banki biliona EUR na 1% i dochody córek-spółek unijnych banków w Polsce, mamy gwarancję, że delewarowanie nam nie grozi. Pol ski sys tem ban ko wy net to jest be ne fi cjen tem, du żo wię cej pie nię dzy po zy sku je my z za gra ni cy niż z naszego systemu wypływa (Ma ciej Stań czuk, PBP). To po tę żna kwo ta oko ło 160 mld zł, więc o ja - kim kol wiek dre na żu nie mo że być mo wy. Na wet w do mnie ma nej sy tu acji za gro że nia KNF ka że nam co dzien nie ra por to wać o ja kich kol wiek wy pły wach pie nię dzy z ban ku. Na pew no nad zor ca kon tro - lu je sy tu ację. Oba wy z koń ca ubie głe go ro ku, zwłasz cza po de cy zji au striac kie go nad zo ru, któ ry ogra - niczył refinansowanie spółek banków austriackich w krajach Europy Środkowej i Wschodniej do 110% za an ga żo wa nia kre dy to we go, by ły płon ne. De cy zja au striac kie go nad zor cy nie mia ła żad ne go prze - łożenia na nasz rynek. Ważne jest również i to, że inne nadzory europejskie nie wzięły przykładu z austriac kie go nad zo ru. Wydaje się, że regulacje Bazylei III są niezbędne. Realna groźba upadku systemu bankowego w wielu europejskich krajach wymagała interwencji rządów o niewyobrażalnej skali i w efekcie doprowadziła do kryzysu finansów publicznych. Zatem trudno oczekiwać, że uruchomienie tak potężnych środków publicznych nie spotkało się z kontrreakcją po stronie regulacyjnej. Po prostu te regulacje były potrzebne i w większości przypadków to, co przewiduje Bazylea III nie jest uciążliwe dla banków. Dokuczliwie będą zapisy dotyczące płynności długoterminowej, ale po pierwsze, przepisy jeszcze nie weszły w życie, po drugie, ostateczna kalibracja współczynników będzie miała miejsce dopiero po 2015 r. Zatem jest dostatecznie dużo czasu, aby głos Polski został usłyszany. Nawet, gdyby dzisiaj w radykalnej postaci zaczęły obowiązywać współczynniki dotyczące krótko- i długoterminowej płynności, to poradzilibyśmy sobie z płynnością krótkoterminową, z długoterminową byłoby gorzej, ale przecież mamy kilka lat na wykreowanie instrumentów wydłużających zapadalność pasywów bankowych seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

9 Je że li przed się bior stwa nie bę dą fi nan so wa ne przez ban ki, to gdzieś mu szą się udać po nie zbęd - ny ka pi tał. Gdzie bę dą szu kać pie nię dzy? Na ryn ku ka pi ta ło wym. Oczy wi ście, nie prze wi du ję, że skoń czy się fi nan so wa nie przez ban ki. Roz wa żam je dy nie, ja ka by ła by re ak cja ban ków, gdy by pro - po no wa ne nor my ostro żno ścio we zo sta ły wpro wa dzo ne. Na pew no wpływ był by ne ga tyw ny. Na nie - których bankach, zwłaszcza specjalizujących się w finansowaniu przedsiębiorstw, wymuszałoby przemy śle nia do ty czą ce do ce lo we go mo de lu biz ne so we go, ale to wca le nie zna czy, że z dnia na dzień utrud nio ny zo stał by do stęp przed się biorstw do ryn ku kre dy to we go. Tak nie bę dzie. Ca ły bo wiem pro ces roz pi sa ny jest na dłu ższy okres. Ob ser wu jąc sek tor ame ry kań ski wi dać, że lob by ban ko we jest na ty le sku tecz ne, że na wet obo wią zu ją ce re gu la cje już są roz mięk cza ne. Rów nież we Fran cji, w Niem czech lob by jest też na ty le sil ne, że ta naj bar dziej dra stycz na for ma Ba zy lei III i dy rek ty - wy CRD IV z pewnością nie będzie miała zastosowania. Natomiast na pewno musimy uważać na kwestie, któ re nie struk tu ral nie ró żnią nas od ryn ków kra jów sta rej UE, czy ryn ku ame ry kań skie go. Po - stu la ty A. Ja ku bia ka w za kre sie kre owa nia in stru men tów dłu go ter mi no we go oszczę dza nia są bar - dzo istot ne, wręcz fun da men tal ne. Ale to jest spoj rze nie re gu la to ra. Na to miast trud no się spo dzie - wać, że suk ce syw ny de mon taż OFE, któ re prze cież są źró dłem dłu go ter mi no we go in we sto wa nia, za szcze pi w Pol sce zmia nę men tal no ści wśród kon su men tów, że opła ci się dłu go ter mi no wo oszczę - dzać. Za tem gest ze stro ny rzą du, zro zu mie nie dla tej spra wy i wy ka za nie się ini cja ty wą pew nie by - ło by bar dzo po żą da ne, bo po stro nie re gu la to ra i in sty tu cji fi nan so wych ta kie zro zu mie nie na pew no ist nie je. Nowe standardy rachunkowości w praktyce niczego nie zmieniają, zwłaszcza w różnicy między stratą oczekiwaną a stratą poniesioną (Piotr Ka zi mier czyk, FPE). Jeśli bank ściśle współpracował z dobrym audytorem, to wypracował sobie politykę tworzenia rezerw adekwatnych do aktualnej wartości aktywów netto, czyli strumieni, które przepłyną, czyli jest to dokładnie to samo, co uwzględnienie wszelkich strat. No we stan dar dy ra chun ko wo ści wpro wa dza ją dwie istot ne zmia ny (Wi told Skrok, Alior Bank). Pierw sza to okres iden ty fi ka cji strat. W IBNR (in cur red but not re por ted) ten okres to zwy kle pół ro - ku, a w MSSF 9 to bę dzie co naj mniej rok, a więc tyl ko z te go ty tu łu bę dą wy ższe od pi sy. Dru gim pro - blemem jest wprowadzenie czynnika makroekonomicznego do identyfikacji strat. Z jednej strony mamy bu for ka pi ta ło wy w Ba zy lei III (w 2015 r. bę dzie to 2,5%), co pod nie sie ban kom współ czyn ni ki. Rozwiązanie to nie będzie miało dużego wpływu na sektor bankowy. Jednak, banki identyfikując starty bę dą bra ły pod uwa gę czyn nik ma kro eko no micz ny do wy li cza nia re zerw, któ re bę dą po mniej sza - ły ka pi ta ły, a z dru giej stro ny bę dzie my do sy py wać ka pi ta łu. Naj wa żniej szą jed nak zmia ną po - stulowaną przez Bazyleę III jest płynność długoterminowa. Alior Bank ma na swoim koncie doświadczenia z listem zastawnym i próbą tworzenia rynku długoterminowego. Odpowiedzialnie mogę stwierdzić, że w tej dzie dzi nie Pol ska suk ce su nie od nio sła. Na stwo rze nie te go ryn ku są co praw da jesz - Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 9

10 cze 3 la ta. Je śli jed nak mia ły by to być pro ste de po zy ty dłu go ter mi no we lub emi sje ob li ga cji, to skut - kiem bę dzie wzrost cen. Czy w związku z przemianami, które zachodzą w bankach spółdzielczych przewiduje się uruchomienie ścieżki komercjalizacji poszczególnych banków z zamiarem przekształcenia ich w spółki akcyjne (A. Bień)? Jestem zdeklarowanym przeciwnikiem komercjalizacji banków spółdzielczych (A. Ja ku biak) rozumianej jako ułatwianie przejścia z jednej formuły prawnej, czyli spółdzielni, w inną, czyli spółkę akcyjną. Jeśli mówimy o misji, o wchodzeniu w nisze, to banki spółdzielcze, co prawda o mniejszej efektywności (co, nie wszystkim się podoba), są niezbędnym elementem polskiego systemu bankowego. Są źródłem finansowania małych i średnich przedsiębiorstw, które działają na rynkach lokalnych seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

11 An drze j Ja ku bia k prze wod ni czą cy Komisji Nadzoru Finansowego Wpływ Ba zy lei III i in nych nowych re gu la cji unij nych i pol skich na po li ty kę kre dy to wą i sy tu ację in sty tu cjo nal ną sekto ra ban ko we go Pol sce Cha rak te ry sty ka sek to ra ban ko we go w Pol sce Polski system bankowy jest w dobrej kondycji na tle innych krajów europejskich. Suma bilansowa polskich ban ków to pra wie 1 bln 300 mld zł. W ban - kach zgromadzone jest ponad 100 mld zł kapitału (warto przypomnieć, że na początku transformacji gospodarczej w Polsce większość banków startowała z bardzo minimalnymi kapitałami. Najpierw był to mi liard, a po tem 10 mld sta rych zł). Rok 2011 był bardzo dobry dla polskiego sektora bankowego. Ban ki zde cy do wa nie po pra wia ją pod sta wo we wskaźniki efektywności (tabela 1). Kapitały w sektorze bankowym są na bardzo wysokim poziomie i właśnie one zapewniają bezpieczeństwo zarówno po szcze gól nym ban kom, jak i sys te mo wi. Współ czyn nik wy pła cal no ści za rów no ban ków komercyjnych, jak i spółdzielczych był znacznie powyżej wymaganych 8%. To samo dotyczy współczynnika Tier 1 (kapitały o najwyższej jakości). W polskich bankach jest on znacznie powyżej wymagań, które stawia przed sektorem bankowym europejski organ nadzoru. W 2011 r. nastąpił spadek udziału kredytów ze stwierdzoną utratą wartości w kredytach ogółem (rysunek 1) przy bardzo dynamicznym wzroście wyniku finansowego (wynik na koniec 2011 r. wyniósł po nad 15 mld zł) w sto sun ku do 2010 r., a w po - rów na niu z ro kiem 2009 wzrost jest bar dzo zna - czą cy. Jest to też mier nik do brej sy tu acji w sek to - rze bankowym. Struktura polskiego sektora bankowego też jest efektem wszystkich działań prowadzonych przez ponad 20 lat trans for ma cji. Ban ki kon tro lo wa ne przez kra jo wy ka pi tał oraz pań stwo sta no wią Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 11

12 Tabela 1. Podstawowe dane o sektorze ROE ROA (%) C/I Kredyty Depozyty Współczynnik wypłacalności (%) Tier 1 Źródło: UKNF Komercyjne 10,1 12,4 15,2 Spółdzielcze 12,5 11,8 13,0 Ogółem 10,3 12,2 15,3 Komercyjne 0,81 1,09 1,30 Spółdzielcze 1,18 1,12 1,24 Ogółem 0,79 1,03 1,27 Komercyjne 53,0 50,7 49,5 Spółdzielcze 71,6 69,3 66,7 Ogółem 54,4 52,4 51,0 Komercyjne 1,13 1,14 1,17 Spółdzielcze 0,79 0,74 0,74 Ogółem 1,13 1,13 1,15 Komercyjne 13,28 13,89 13,32 Spółdzielcze 13,37 13,17 13,14 Ogółem 13,29 13,84 13,13 Komercyjne 11,93 12,46 12,48 Spółdzielcze 12,52 12,36 11,73 Ogółem 11,97 12,45 11,74 Rysunek 1. Podstawowe dane o sektorze Źródło: UKNF. 35 proc. sektora bankowego, w czym pewien udział ma sektor spółdzielczy, ale oczywiście dominującą pozycję ma PKO BP. Struktura własnościowa aktywów polskiego sektora bankowego ( rysunek 2) jest niezwykle korzystna, ponieważ sektor jako całość nie jest uzależniony od podmiotów bankowych pochodzących z tego samego kraju. Nie mamy problemu Węgier, Rumunii czy Bułgarii. W Polsce w naj więk szym stop niu w struk tu rze właścicielskiej banków dominują banki z UE. Naj seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

13 Rysunek 2. Struk tu ra wła sno ścio wa ak ty wów pol skie go sek to ra ban ko we go według kraju pochodzenia podmiotu pierwotnie dominującego, dane na koniec 2011 r. i kredyty) w kwocie 176,9 mld zł tj. 70,5% depozytów i kredytów od sektora finansowego. Dla banków kontrolowanych przez kapitał zagraniczny analogiczne liczby wynoszą 147,1 mld zł i 66,5%. Źródło: UKNF. bardziej zaangażowani są Włosi (Pekao). Dużymi graczami na naszym rynku są również Niemcy i Holendrzy. Inwestorzy zagraniczni kontrolują 65,0% aktywów sektora (w tym 2,35% stanowią oddziały) i 63,5% depozytów sektora. Banki posiadają finansowanie od podmiotów zagranicznych (depozyty Rysunek 3. Udział poszczególnych grup banków giełdowych w aktywach i depozytach gospodarstw domowych Udział ban ków gieł do wych z więk szo ścio wym kapitałem zagranicznym z UE (rysunek 3) w aktywach sektora i w depozytach gospodarstw domowych wynosi 42%. Natomiast udział banków giełdowych z większościowym kapitałem krajowym w aktywach sektora to 20%, a w depozytach gospodarstw aż 30% w więk szej czę ści fi nan su je je ry - nek miejscowy (depozytami ludności i przedsiębiorstw). Dane z tabeli 2 wyraźnie wskazują, że banki działające w Polsce, a będące podmiotami zależnymi od międzynarodowych grup finansowych posiadają, w porównaniu z grupą międzynarodową do jakiej należą, lepsze wskaźniki ROA i wskaźniki relacji ceny do wartości księgowej. Pod koniec III kwartału 2011 r. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (Eu ro pe an Ban king Au tho - ri ty (EBA) poddał europejskie banki stress-testom (testy wytrzymałości sprawdzające jak wyglądałyby wyniki finansowe badanych banków i zasoby kapitału, gdyby zdarzył się kolejny kryzys). Jedyny ba da ny przez EBA bank z Pol ski PKO BP uzyskał oceny pozytywne. PKO BP nie wymaga żadnego dokapitalizowania. W odwrotnej sytuacji znajdują się badane znaczące grupy bankowe, które również działają na polskim rynku. Łączna kwota dokapitalizowania tych podmiotów wynosi 41 mld eu ro. Źródło: UKNF. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 13

14 Tabela 2. Po rów na nie ban ków za gra nicz nych z kra jo wy mi ban ka mi za le żny mi i ban ka mi zka pi ta łem pol skim Gru pa ban ko wa Kraj Bank dzia ła ją cy w Pol sce ROA Bank do mi nu ją cy Bank za le żny Ce na/war tość księ go wa Bank Bank do mi nu ją cy za le żny KBC Belgia Kredyt Bank SA 0,00% 0,74% 0,34 0,87 BNP Paribas Credit Agricole Francja Francja Santander Hiszpania Commerzbank Deutsche Bank Banco Comercial Portugues BNP Paribas Bank Polska SA Credit Agricole Bank Pol ska SA Bank Zachodni WBK SA Santander Consumer Bank SA * Dane na koniec III kwartału 2011 r.; w pozostałych przypadkach według stanu na koniec 2011 r. Źródło: UKNF, Bloomberg. 0,31% 0,10% 0,53 1,46-0,09% 1,01% 0,25 brak 0,43% 1,95% 2,25 0,68 2,40% brak Niemcy BRE Bank SA 0,10% 1,13% 0,31 1,29 Niemcy Nordea Szwecja Unicredit Włochy Citi USA GE Company ING Holandia Rabobank Holandia Raiffeisen Austria PKO Getin Holding Deutsche Bank Polska SA Deutsche Bank PBC SA Portugalia Bank Millennium SA Nordea Bank Polska SA Bank Pol ska Ka sa Opieki SA Bank Handlowy w Warszawie SA 0,19% 1,81% brak 0,74 0,68% brak -0,84% 0,83% 0,26 1,01 0,37% 0,84% 0,92 1,00-0,98% 1,98% 0,30* 1,74 0,59% 1,73% 0,43 1,38 USA Bank BPH SA 0,56% 0,54 Polska Polska ING Bank Śląski SA Bank Gospodarki Żywnościowej SA Raiffeisen Bank Polska SA Powszechna Kasa Oszczędności BP SA Getin Noble Bank SA 0,29% 1,29% 0,42 1,59 0,35% 0,38% brak 0,77 0,74% 1,08% 0,46 brak 2,06% 1,76 1,04% 0, seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

15 Źródło: UKNF. Tabela 3 Wy bra ne wy ni ki ba da nia po zy cji ka pi ta ło wej ban ków eu ro pej skich Kraj Nie do bór do po zio mu CT1 = 9% Bu for ka pi ta ło wy na eks po zy cje rzą do we weog Cał ko wi ty nie do bór dopo zio mu CT1 9% Raiffeisen Zentralbank Österreich AG Austria KBC BANK Bel gia Deut sche Bank AG Niem cy Commerzbank AG Niemcy Banco Santander S.A. Niemcy BNP Paribas Francja Credit Agricole Francja Societe Generale Francja Uni cre dit S. p. A Wło chy ING Bank NV Ho lan dia Rabobank nederland Holandia DnB NOR Bank ASA Nor we gia PKO BP SA Pol ska Banco Comercial Portugues, SA Portugalia Nor dea Bank AB (publ) Szwe cja Ra zem No we wy mo gi re gu la cyj ne Pol skie ban ki cze ka ją du że zmia ny zwią za ne z nowymi europejskimi regulacjami. Podstawą legislacyjną dla obecnych i zapowiadanych działań w Unii jest propozycja pakietu CRR i CRD IV (central ne za rzą dza nie płyn no ścią w gru pie) Ko mi sji Eu ro pej skiej z 20 lip ca 2011 r. Jest ona uzu peł - nieniem Dy rek ty wy 2002/87/EC dla instytucji kredy to wych, firm ubez pie cze nio wych i in we sty cyj - nych na ryn ku fi nan so wym. W opi nii Ko mi sji Europejskiej CRD IV jest pełnym przeglądem regulacji bankowych UE, spełnia oczekiwania nadzo ru okre ślo ne w pro gra mach Ban ku Roz li czeń Mię dzy na ro do wych (BIS). Inaczej niż wcześniejsze przepisy dotyczące wymogów kapitałowych, które miały formę dyrektyw, tym razem przepisy mają być podzielone na dyrektywę CRD IV oraz regulację (czyli rozporządzenie CRR). Dyrektywy pozostawiają większy margines swobody niż rozporządzenia, których nawet nie trzeba implementować, bo obowiązują w wersji przyję tej na szcze blu UE. Roz po rzą dze nia dzia ła ją na zasadzie sin gle ru le bo ok, czyli są jednolite we wszystkich krajach. Eliminują możliwość dostosowa nia roz wią zań do spe cy fi ki po szcze gól nych krajów, a jednocześnie eliminują rozbieżności stoso wa nia pra wa w ra mach UE. CRR i CRD IV ma - ją być wy peł nie niem wy mo gów Ba zy lej skie go Komitetu ds. Nadzoru Bankowego, który 26 lip- Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 15

16 ca 2010 r. ogłosił propozycje regulacji dotyczących wymogów kapitałowych i zarządzania ryzykiem, nazwanych Bazylea III. Wprowadzanie wszystkich postanowień Porozumienia Bazylejskiego ma zakończyć się w stycz niu 2019 ro ku. Nie są one przymusowe, natomiast prawo unijne takie jak CRD IV będzie obowiązywało we wszystkich krajach Unii Europejskiej, o ile zostanie ostatecznie przyjęte. Zwięk sze nie bez pie czeń stwa sys te mo we go ma polegać przede wszystkim na: (1) zapewnieniu lepszej jakości i wielkości funduszy własnych, aby zapewnić rzeczywistą, a nie tylko księgową absorpcję strat; (2) zwiększeniu znaczenia zarządzania płynnością (krótkoterminową i długoterminową); (3) wzro ście bez pie czeń stwa ban ków po przez podwyższenie wielkości kapitałów w relacji do poziomu aktywów; (4) stworzeniu dodatkowych buforów: kapitałowego zabezpieczającego, do wyko rzy sta nia w okre sie re ce sji i za gro żeń oraz antycyklicznego, którego koncepcja zakłada, że banki będą budowały dodatkowe zapasy kapitałowe w okre sach szyb kie go wzro stu go spo dar cze go (w szczególności w przypadku szybkiego wzrostu wartości udzielanych kredytów), natomiast w okresach zmniejszania akcji kredytowej może on być redukowany. Bufor może przyjmować wartości z przedziału 0 2,5 proc., a decyzję o jego wysokości podejmować ma krajowy organ nadzorczy. krajowych (w ramach monitoringu rynku bankowe go) wpro wa dze nia bie żą cych sank cji wo bec tych podmiotów, które nie stosują się do postanowień CRD IV i CRR. Konieczność rekapitalizacji banków jest uzasadniana dwoma argumentami. Po pierwsze sektor finansowy w UE generuje ponad 5 proc. łącznego PKB wspólnoty. Po drugie ponad 70 proc. aktywów banków UE jest skupione w 40 grupach bankowych (duża koncentracja). Jak zauważono w dokumencie, nadzory krajowe są różne w działaniu (standardach) i nie zawsze odpowiednie dla zapewnienia bezpieczeństwa i ładu na rynku bankowym (w praktyce KE kwestionu je ja kość kra jo wych nad zo rów ban ko wych w egzekwowaniu norm obowiązujących banki, w tym norm kapitałowych). CRD IV przewiduje efektywne wykorzystanie już działającego unijnego nadzoru dla zapewnienia pomyślnego realizowania wymogów dyrektywy. W rozporządzeniu CRR znajdą się regulacje, dotyczące funduszy własnych, płynności, lewarowania oraz trans ak cji ban ko wych. W dy rek ty wie CRD IV mówi się między innymi o buforach kapitałowych, nadzorze, zarządzaniu i ładzie korporacyjnym banków. Główne założenia dyrektywy CRD IV są następujące: Zadanie pakietu CRD IV i CRR, to wprowadzenie jed no li tej, po je dyn czej re gu la cji in sty tu cji kre dy - to wej, któ ra za po bie gnie sy tu acjom, ja kie dziś mają miejsce w bankach (kłopoty z jakością portfela i płynnością wskutek posiadania m.in. papierów rządowych). Dyrektywa wymaga od nadzorów 1. Dyrektywa CRD IV wprowadza normy płynnościo we (LCR i NSFR) oraz ko niecz ność pod nie - sienia jakości kapitału. 2. Dostosowanie do dyrektywy CRD IV powodować będzie powstanie dodatkowych obciążeń dla seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

17 banków, dla rynku oraz ryzyko delewarowania działalności. 3. Nadzór krajowy w odniesieniu do banków krajowych działających w holdingach bankowych utra ci istot ną część upraw nień na rzecz ko le giów nadzorczych. 4. Nastąpi ograniczenie swobody funkcjonowania władz nadzorczych oraz rozdzielnie krajowych uprawnień nadzorczych od odpowiedzialności za zgromadzone środki (systemu gwarancji depozytów). 5. Szczególnie niekorzystne dla polskiego sektora bankowego jest przewidywane dyrektywą podejście gru po we w od nie sie niu do mo żli wo ści tworzenia grup płynnościowych, którego elementem stałyby się banki zależne od podmiotów zagranicznych. 6. Postanowienia dyrektywy w odniesieniu do kapi ta łów i płyn no ści spo wo du ją ko niecz ność zmiany dotychczasowego modelu bankowości spółdzielczej w Polsce. Proces legislacyjny dyrektywy nie jest zakończony. Projekt CRD IV został przedstawiony przez Komisję Europejską 20 lipca 2011 r. i od tego czasu trwają prace na poziomie Komisji Europejskiej, Rady Unii Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiego, a także w zespołach roboczych przy EBA. Trud no prze są dzić, czy jej wpro wa dza nie roz - pocznie się w styczniu 2013 r., ponieważ zgłoszono ponad 2 tys. poprawek. Prezydencja duńska podejmuje kolejne inicjatywy zmierzające do zbliżenia stanowisk poszczególnych państw, KE i Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego, bo na tle zapisów dyrektywy CRD IV i rozporządzenia CRR pojawiło się bardzo wiele kontrowersji. Polska ma również wiele zastrzeżeń do proponowanych rozwiązań. Wpływ no wych wy ma gań Ba zy lei III na kra jo we ban ki komer cyj ne w Pol sce Z nowymi regulacjami wiążą się koszty dostosowania banków do nowych zasad. Pierwsza grupa kosztów związana jest z wymogami kapitałowymi. Z tego powodu polski sektor bankowy (rysunek 4) nie powinien mieć większych problemów. Dzięki polityce kapitałowej prowadzonej w poprzednich latach i jej dzisiejszej kontynuacji banki polskie nie będą miały problemu z osiągnięciem wymaganych współczynników. Rysunek 4. Kosz ty do sto so wa nia do no wych wy mo gów CRD IV ban ki ko mer cyj ne Dodatkowo oprócz wymogów dotyczących kapitałów zostaną wprowadzone dwie miary płynności: krótkoterminowa LCR, i długoterminowa NSFR Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 17

18 oraz regulacje odnośnie dźwigni finansowej. UKNF przeprowadził wśród krajowych banków komer cyj nych ba da nie (da ne na ko niec czerw - ca 2011 r.) mające na celu sprawdzenie jak obecnie spełniane byłyby przez nie bazylejskie normy płynności. Spośród 44 banków biorących udział w badaniu 14 nie osiągnęło minimum wymaganego dla mia ry LCR. Śred ni wskaź nik LCR dla ba da - nej gru py ban ków wy niósł 150%. Przy su mie ak - tywów płynnych wykazanych przez badane banki na poziomie 242 mld zł do osiągnięcia przez 14 banków, ze zbyt niskim LCR, wymaganego poziomu należałoby pozyskać dodatkowo 15,5 mld aktywów płynnych (przy nie zmienionych wypływach i wpły wach). W oce nie KNF pol skie ban ki nie bę - dą miały większych problemów z dostosowaniem się do miary płynności krótkoterminowej. Większy problem może być z płynnością długoterminową. Spośród 44 banków biorących udział w badaniu 11 nie osiągnęło minimum wymaganego dla mia ry NSFR. Śred ni wskaź nik NSFR dla ba - da nej gru py ban ków wy niósł 107%. Nie do bór sta bil ne go fi nan so wa nia do osią gnię cia przez wszystkie banki poziomu NSFR=100% wyniósł 34,3 mld zł przy kwocie stabilnego finansowania dla wszystkich badanych banków w wysokości 653 mld zł. Szacowana wartość dźwigni finansowej dla krajowych banków komercyjnych na koniec grudnia 2011 r. wyniosła 6,15% przy wymaganym poziomie 3,5%, co oznacza brak konieczności delewarowania działalności. przed sta wić pro po zy cje in stru men tów dłu go ter - mi no wych. W je go skład wej dą przed sta wi cie - le sek to ra ban ko we go i ubez pie cze nio we go, OFE, gieł dy, ale ta kże z przed sta wi cie li Mi ni ster - stwa Fi nan sów i Mi ni ster stwa Spra wie dli wo ści, bo, wydaje się, że konieczne są rozwiązania ustawo we zwłasz cza do ty czą ce roz wią zań po dat ko - wych, ale ta kże funk cjo no wa nia ksiąg wie czy - stych. Wpływ no wych wy ma gań Ba zy lei III na ban ki spół dziel cze w Pol sce W najbliższych latach banki będą zobowiązane do zmiany wyliczania wymogów regulacyjnych odnośnie wysokości kapitałów. Banki spółdzielcze, podobnie jak komercyjne, posiadają dobrą bazę kapi ta ło wą. W oce nie KNF, więk szość ban ków spółdzielczych bez większych problemów powinny spełnić normy kapitałowe. Rysunek 5. Kosz ty do sto so wa nia do no wych wy mo gów CRD IV ban ki spółdzielcze KNF za mie rza przy go to wać pro po zy cje, któ re mia ły by uła twić ban kom speł nie nie tych norm do ro ku Two rzo ny jest ze spół, któ ry ma seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

19 Problemem może być fundusz udziałowy. Obecna pro po zy cja KE prze wi du je de fi ni cję, któ rej kon se kwen cją by ło by wy łą cze nie ist nie ją cych udziałów z rachunku funduszy własnych. Zaproponowane rozwiązania mogą spowodować powstanie problemu ze spełnieniem norm adekwatności kapitałowej przez banki z istotnym udziałem fundu szu udzia ło we go w fun du szach wła snych. W oce nie UKNF, pro blem mo że do ty czyć 25 banków, w tym 16 tzw. dużych banków posiadających aktywa powyżej 100 mln zł. W związku z powyższym, dla stabilności tych banków istot ne jest, aby prze pi sy kra jo we do ty czą ce funduszu udziałowego zostały zmienione. Wydaje się przy tym, że pro po zy cje zmian usta wo wych po win ny roz wią zać pro blem, czy li stwo rzyć ta kie me cha ni zmy, któ re gwa ran to wa ły by więk szą sta - bil ność fun du szu udzia ło we go. Na przy kład mo - żna uzależnić wycofywanie udziałów od zgody zarzą dów ban ków. Wte dy BS speł nia ły by wa run ki, o któ rych mo wa w dy rek ty wie CRD IV. No wa de - finicja minimum kapitałowego może spowodować ko niecz ność wpro wa dze nia pro ce sów łą cze nio - wych naj mniej szych ban ków spół dziel czych obecnie 31 banków nie spełniłoby wymogu kapi ta ło we go we dług pla no wa nych re gu la cji, czy li po pomniejszeniu o fundusz ogólnego ryzyka (repre zen tu ją 1% ak ty wów sek to ra spół dziel cze - go; 5,1% licz by ban ków) a 72 ban ki po po - mniej sze niu do dat ko wo o fun dusz udzia ło wy (3,6% aktywów sektora spółdzielczego; 12,7% liczby ban ków). Podobnie jak w przypadku banków komercyjnych, również w sektorze banków spółdzielczych, oprócz wymogów dotyczących kapitałów, zostaną wprowadzone dwie miary płynności: krótkoterminowa LCR, i długoterminowa NSFR oraz regulacje odnośnie dźwigni finansowej. Za pro po no wa na de fi ni cja wskaź ni ka LCR dla banków spółdzielczych i zrzeszających funkcjonujących w obecnej formule zrzeszeń może powodować trudności ze spełnieniem jego norm. Szacując, że ok. 80% sumy bilansowej banków zrzeszających stanowią depozyty banków spółdzielczych, brak jest możliwości spełnienia tej normy przez banki zrzeszające. W przypadku banków zrzeszających niedo bór wy niósł by 11,4 mld zł, a w przy pad ku banków spółdzielczych 2,7 mld zł. KNF jest w trakcie rozmów z bankami spółdzielczy mi. Nie są to ła twe roz mo wy. Ban ki spół dziel - cze są bar dzo przy wią za ne do nie za le żno ści, do zachowania dotychczasowego modelu. W oce nie KNF naj lep szym roz wią za niem dla zrzeszeń banków spółdzielczych jest wdrożenie zasad IPS, czyli systemu ochrony instytucjonalnej. W praktyce to definicja zrzeszenia, które gwarantuje pomoc jego uczestnikom i zapewnia jego poprawne funkcjonowanie, co obniża ryzyko funkcjonowania jego członków. Takie zrzeszenie, w związku z obniżeniem ryzyka, może korzystać z rozwiązań preferencyjnych w zakresie ryzyka kredytowego i płynności. Banki spółdzielcze takiego zrzeszenia na ekspozycje między sobą mogą stosować 0-proc. wagę ryzyka oraz 25-proc. wagę wypływów środków w wyliczaniu wskaźnika LCR. Oprócz wdrożenia zasad IPS, zrzeszenia banków spółdzielczych powinny również skorzystać z jednego z wyłączeń w postaci odstępstwa od rapor- Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 19

20 towania przez zrzeszone banki spółdzielcze wskaźnika LCR na bazie indywidualnej. Rozwiązanie to pozwoliłoby utrzymywać odpowiednią płynność przez sektor spółdzielczy z punktu widzenia nadzoru oraz efektywniej wykorzystać środki przez banki spółdzielcze. Odnotujmy także, że szacowana war tość dźwi gni fi nan so wej dla ban ków spół - dziel czych na ko niec grud nia 2011 r. wy nio - sła 8,56%, przy wymaganym poziomie 3,5%. Rysunek 6. Kosz ty do sto so wa nia do no wych wy mo gów CRD IV ban ki spółdzielcze W przypadku normy NSFR, należy monitorować jak zostanie uregulowania kwestia wymaganego finansowania długoterminowego. Jeśli zostanie przyjęta definicja wskaźnika, która nie uwzględni relacji zrzeszeniowych, to banki zrzeszające nie będą mogły uznać jako stabilne finansowanie lokat banków zrzeszonych. W przypadku banków spółdzielczych nie istnieją przeszkody ekonomiczne i prawne uniemożliwiające dostosowanie się do wymogów nor my NSFR (wg Ba zy lei III). Dla du żej czę ści banków, poziom wskaźnika znacząco przewyższy zaproponowaną normę. W kontekście NSFR pożądane jest również uregulowanie udziałów w taki sposób, aby były zaliczone do najstabilniejszej kategorii dostępnego stabilnego finansowania. Szacunki dotyczące NSFR w bankach zrzeszających wskazują na brak stabilnego finansowania ok. 11,1 mld zł, co po dob nie jak w przy pad ku LCR jest efek tem bra ku zaliczania środków banków spółdzielczych jako stabilnych. IPS wydaje się być optymalnym rozwiązaniem, zapewniającym stabilność takich środków. No we wy mo gi re gu la cyj ne po stu la ty nad zor cze KNF ocenia nowe regulacje z punktu widzenia utrzymania zdolności nadzorczego oddziaływania na podmioty polskie. Nowe regulacje oznaczają, co szczególnie niepokoi polskiego nadzorcę, że decyzje nadzorcze podejmowane przez każdy nadzór gosz czą cy bę dą przed mio tem ewa lu acji przez nadzorcę macierzystego, a później, w wielu przypadkach, przedmiotem wiążącej mediacji z europejskim organem nadzoru, a ostateczna decyzja Europejskiego Organu Nadzoru Bankowego będzie wią żą ca dla KNF. Więc mo że się zda rzyć tak, że w wielu przypadkach polski nadzorca nie będzie mógł efektywnie wykonywać swojej funkcji. No we re gu la cje zmie rza ją ce do wpro wa dze nia jednolitego nadzoru nad grupą bankową milczą w kwestiach dotyczących bezpieczeństwa. Czyli możemy spodziewać się sytuacji, w której decyzje będą podejmowane z wyłączeniem opinii polskiego nadzorcy, a w sytuacji dojścia do niekorzystnego rozwo ju sy tu acji, kosz ty re struk tu ry za cji po nio są władze kraju goszczącego. Zatem polski podatnik musiałby zapłacić za błędy, które zostałyby popełnione przez zagranicznych nadzorców seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

21 Co pro po nu je KNF? Projekt unijnej regulacji zakłada maksymalną harmonizację (sin gle ru le bo ok), zgod nie z któ rą CRR ma być stosowane bezpośrednio i zastąpi polskie re gu la cje, a pol ski nad zor ca nie bę dzie mógł zwiększyć wymagań wobec banków. Zasada ta nie znaj du je po twier dze nia w stan dar dach okre ślo - nych przez Ba zy leę III, ra port gru py de La ro - siére a oraz stanowisko Europejskiej Rady ds. Ryzy ka Sys te mo we go. KNF jest za mak sy mal ną har mo ni za cją, ale ro zu mia ną ja ko wy mo gi mi ni - malne. Władze krajowe powinny mieć możliwość sto so wa nia wy ższych wy mo gów w sto sun ku do pod mio tów nad zo ro wa nych na ich ryn kach, a to unie mo żli wia ją no we re gu la cje KE. Opty mi - styczne jest to, że propozycje prezydencji duńskiej pokrywają się z oczekiwaniami polskiego nadzorcy. Podobne jest stanowisko Europejskiej Rady ds. Ry zy ka Sys te mo we go, któ ra wska zu je na ko - niecz ność prze ka za nia wła dzom kra jo wym pra - wa pod wy ższa nia wy mo gów okre ślo nych w obu oma wia nych ak tach re gu la cyj nych. KNF uwa ża też, że z usta wo daw stwa w za kre sie reorganizacji kryzysowej banków, czyli porozumienia w sprawie wsparcia grupowego należałoby wyłą czyć ban ki dzia ła ją ce w pań stwach spo za stre - fy euro. Ten postulat wynika z faktu, że części grupy ban ko wej dzia ła ją cej po za stre fą wca le nie mu si mieć ta kie go sa me go do stę pu do płyn no ści jak te czę ści gru py, któ re dzia ła ją w stre fie eu ro. Jed na - kowe warunki może zapewnić gwarantowany dostęp do jed ne go źró dła płyn no ści. Je że li chce my tworzyć jedną grupę płynnościową, to powinna ona obej mo wać ro dza jo wo jed no li te pod mio ty, czy li na przy kład ta kie, któ re na le żą do stre fy eu ro, bo wtedy każdy podmiot tej grupy ma dostęp (na takich samych warunkach) do płynności z Europejskie go Ban ku Cen tral ne go. W przy pad ku, kie dy ban ki znaj du ją się po za stre fą eu ro, pro blem jest in ny. Płyn ność jest re gu lo wa na i do star cza na przez cen tral ne ban ki kra jo we. W przy pad ku gru py, gdzie ma my swo bod ny prze pływ płyn no - ści, może się tak zdarzyć, że polityka pieniężna będzie zaburzana, bo nie można wykluczyć, że banki dzia ła ją ce po za stre fą eu ro bę dą za si la ły ban ki dzia ła ją ce w stre fie eu ro. Z usta wo daw stwa do ty czą ce go wspar cia gru po - wego KNF chce również wyłączyć banki systemowo istot ne na ryn ku kra jo wym, bę dą ce czę ścią mię dzy na ro do wych hol din gów fi nan so wych. KNF uwa ża, że nie za wsze bank sys te mo wo istot ny w da nym kra ju mu si być tak sa mo po strze - ga ny przez gru pę ban ko wą, do któ rej na le ży. Mo że więc zda rzyć się ta ka sy tu acja, że nad zor - ca macierzysty w ogóle nie będzie widział problemu banku, który działa na rynku goszczącym, a dla ryn ku gosz czą ce go bę dzie ten bank sys te mo wo istotny. KNF chce też wyłączenia z podejścia grupowego banków zależnych, które są spółkami noto wa ny mi w ob ro cie pu blicz nym. KNF uwa ża, że sytuacja inwestorów giełdowych nie może być uzale żnio na od in ne go nad zor cy niż te go, któ ry jest nad zor cą wła ści wym dla pod mio tu dzia ła ją ce go na da nym ryn ku oraz od szcze gól nej po zy cji zaj mo wa nej przez pod miot do mi nu ją cy. Nad zór kra jo wy mu si po sia dać mo żli wo ści efek tyw ne go od dzia ły wa nia wo bec wszyst kich ban ków bez wzglę du na ich przy na le żność do za gra nicz nych grup ban ko wych zgod nie z 25 za sa da mi efek - tyw ne go nad zo ru ban ko we go wska za ny mi przez Ko mi tet Ba zy lej ski. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 21

22 Propozycje KNF dotyczące sektora banków spółdzielczych dotyczą dwóch postulatów. Po pierwsze, banki spółdzielcze muszą zmienić model funkcjonowania. Po dru gie, ban kom spół dziel czym trze ba koniecznie wydłużyć okresy przejściowe na dostosowanie do ostrzejszych norm kapitałowych i płynnościowych. Rysunek 7. Mo żli we efek ty zmian re gu la cyj nych Struk tu ra wła sno ścio wa ak ty wów pol skie go sek to ra ban ko we go we dług po cho dze nia pod mio tu pier wot nie do mi nu ją ce go Reasumując, jeśli propozycje Komisji Europejskiej weszłyby w życie, to 57% aktywów polskiego sektora bankowego zostałoby wyjęte spod kognicji polskiego nadzorcy. Gdyby przyjąć propozycje KNF, wówczas Rysunek 9. Mo żli we efek ty zmian re gu la cyj nych. Udział wy bra nych grup ban ków gieł do wych w ak ty wach sek to ra ban ko we go Rysunek 8. Mo żli we efek ty zmian re gu la cyj nych Struk tu ra ak ty wów pol skie go sek to ra ban ko we go Rysunek 10. Mo żli we efek ty zmian re gu la cyj nych. Udział wy bra nych grup ban ków gieł do wych w de po zy tach go spo darstw do mo wych seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

23 Rysunek 11. Udział banków spółdzielczych oraz zrzeszających z niedoborem aktywów płynnych w sektorze spółdzielczym polski nadzorca traci możliwość skutecznego oddziaływania zaledwie na 5,5% aktywów sektora bankowego w Polsce. KNF uważa, że dotychczasowe rozwiązania prawne są wystarczające, sprawdziły się w czasie kryzysu finansowego w latach i we właściwy sposób zabezpieczają pewność obrotu gospodarczego oraz stabilność systemu finansowego w Polsce. Transfer aktywów na zasadach nierynkowych może mieć negatywne konsekwencje dla stabilności krajowych banków. Wprowadzenie nowych regulacji może stanowić potencjalne zagrożenie dla stabilności krajowego systemu. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 23

24 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego

25 Maciej Stańczuk prezes Polskiego Banku Przedsiębiorczości Możliwe implikacje wejścia w życie pakietu regulacyjnego Bazylea III dla polskich banków komercyjnych Nowe regulacje płynnościowe mogą znacznie utrudnić dostępność kredytów o zapadalności dłu ższej niż rok. Nowa Umowa Kapitałowa (Bazylea III), która reguluje płynność banków, przewiduje w tym zakresie dwa współ czyn ni ki: LCR, czy li płyn ność krót - ko ter mi no wą oraz NSFR, czy li płyn ność długoterminową powyżej roku. Problemem dla naszych ban ków mo że stać się wskaź nik NSFR (net sta ble fun ding ra tio). Okre śla on, na ja ką część aktywów długoterminowych bank musi posiadać długoterminowe finansowanie. Lista rozwiązań, które możemy zaliczyć do finansowania długo ter mi no we go, nie jest roz bu do wa na. Są to fundusze własne z wagą 100-proc. oraz refinansowa nie dłu ższe niż 1 rok. Ale pol ski ry nek de po zy - tów zdecydowanie się różni od tego w innych krajach Unii Eu ro pej skiej. U nas je dy nie 4 proc. depozytów jest ulokowanych na dłużej niż rok. Przecięt na dla kra jów Unii to 24 proc., a u na szych za - chodnich sąsiadów to ponad 30 proc. Różnica jest kolosalna. Ponadto w Polsce brakuje długoterminowych instrumentów finansowania, jak na przykład: listy zastawne czy sekurytyzacja. Dlatego też Bazylea III może mocno ograniczyć udzielanie kredytów dłuższych niż 1-roczne, a także wpłynąć na podwyższenie kosztów kredytów. Pomyślmy o kre dy tach miesz ka nio wych, któ rych śred nia długość przekracza 20 lat. Ograniczenie akcji kredytowej dla bankowego systemu, a co gorsza dla gospodarki może być bardzo niebezpieczne. Wpłynęłoby niewątpliwie na tempo rozwoju gospodarczego. Niestety nie udało się w Polsce wykreować długoterminowych instrumentów oszczędzania ani mody na długoterminowe oszczędzanie. Instytucje powo ła ne do in we sto wa nia w dłu go ter mi no we instrumenty dłużne są sukcesywnie rozmontowy- Zmiany regulacji a rozwój sektora bankowego 120 seminarium BRE-CASE, Warszawa, 12 kwietnia 2012 r. 25