Pożądane kierunki zmian modelu funkcjonowania bankowości spółdzielczej

Transkrypt

1 Pożądane kierunki zmian modelu funkcjonowania bankowości spółdzielczej Wojciech Kwaśniak Zastępca Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego 1

2 Czy model bankowości spółdzielczej powinien ulec zmianie? Banki spółdzielcze dobrze radzą sobie z kryzysem, niemniej BION oraz inspekcje na miejscu wykazują: potrzebę wsparcia banków w zakresie zarządzania ryzykiem możliwość outsourcingu części funkcji na poziom zrzeszenia potrzebę intensyfikacji audytów wewnętrznych (w tym zleconych bankowi zrzeszającemu) Część banków potrzebuje wsparcia ekonomicznego zrzeszenia 2

3 Czy model bankowości spółdzielczej powinien ulec zmianie? cd. Banki zrzeszające wymagają wsparcia zrzeszenia, ponieważ: gromadzą nadwyżkę płynności banków spółdzielczych zabezpieczają płynność banków zrzeszonych pozwalają funkcjonować bankom o kapitałach założycielskich poniżej 5 mln euro udostępniają szereg usług za drogich dla pojedynczego (również dużego) banku spółdzielczego 3

4 Czy model bankowości spółdzielczej powinien ulec zmianie? cd. Pakiet Dyrektywy CRD IV wymusza zmianę postrzegania stabilności zrzeszenia Modelami wzorcowymi są istniejące w Europie Zachodniej zrzeszenia CRD IV może dać impuls do zwiększenia bezpieczeństwa i efektywności banków spółdzielczych Kryzys gospodarczy w Europie jest odpowiednim czasem na poprawę bezpieczeństwa funkcjonowania 4

5 Aktywa i zaangażowanie kapitałowe banków spółdzielczych w bankach zrzeszających Aktywa banków spółdzielczych: 90 banków o funduszach 5 mln euro: aktywa 38,4 mld zł (47,1%) 483 banki o funduszach < 5 mln euro: aktywa 43,1 mld zł (52,9%) Zaangażowanie kapitałowe w bankach zrzeszających: BPS S.A.: banki o funduszach 5 mln euro: 121,7 mln zł (38,6%) banki o funduszach < 5 mln euro: 168,3 mln zł (53,4%) SGB-Bank S.A.: banki o funduszach 5 mln euro: 49,8 mln zł (31,8%) banki o funduszach < 5 mln euro: 92,8 mln zł (59,3%) Łącznie banki zrzeszające: banki o funduszach 5 mln euro: 171,6 mln zł (36,4% ) banki o funduszach < 5 mln euro: 261,1 mln zł (55,4%) 5

6 Wpływ regulacji CRD/CRR IV na działalność banków spółdzielczych Implikacje dla sektora banków spółdzielczych Obszar płynności Aktywa płynne nie obejmują lokat międzybankowych, a środki obce stabilne depozytów instytucji finansowych W zrzeszeniach nadwyżka środków banków spółdzielczych lokowana jest w bankach zrzeszających Obszar kapitałów Fundusze własne podstawowe mają być trwałe i wieczyste Fundusz udziałowy banków spółdzielczych ma charakter zmienny 6

7 Płynność banków spółdzielczych na datę r. Nadpłynność banków spółdzielczych wynosi: 20,8 mld zł Banki zrzeszające charakteryzują się brakiem płynności: 8,1 mld zł (lokaty banków spółdzielczych sprawiają, iż są one płynne) Sektor spółdzielczy, działający w formie zrzeszeń, ma nadwyżkę płynności: 12,7 mld zł Banki spółdzielcze i zrzeszające utrzymują normy płynności na bezpiecznym poziomie 7

8 Płynność banków spółdzielczych wdrożenie normy LCR Problemem dla banków spółdzielczych jest nie zaliczenie do aktywów płynnych lokat w innych bankach W bankach zrzeszających wypełnienie normy LCR uniemożliwia zaliczenie do mianownika lokat banków w ich pełnej wysokości *5% 75% zależnie od statusu deponenta 8

9 Płynność banków spółdzielczych wdrożenie normy LCR cd. Banki spółdzielcze brak płynności 2 mld zł (realna nadpłynność 20,8 mld zł) Banki zrzeszające brak płynności 11,4 mld zł (realny brak płynności 8,1 mld zł) Sektor spółdzielczy (realna nadpłynność na poziomie 12,7 mld zł) w wyniku konstrukcji normy LCR wykaże brak płynności 13,4 mld zł 9

10 Płynność banków spółdzielczych wdrożenie normy LCR możliwe rozwiązanie problemu Sektor banków spółdzielczych wykaże brak płynności na poziomie przekraczającym 13,4 mld zł Wdrożenie zasad IPS do zrzeszeń wraz z wyliczaniem zagregowanej normy LCR spowoduje nadwyżkę płynności 1,6 mld zł Niższa nadpłynność sektora w ujęciu zagregowanym, po wdrożeniu LCR, w porównaniu z nadpłynnością realną wynika z nieuwzględnienia lokat BS w BZ 10

11 Warunki funkcjonowania banków spółdzielczych poza IPS Kapitał założycielski na poziomie co najmniej równowartości 5 mln euro Samodzielne wypełnianie norm płynności Konieczność uzyskania zgody na powołanie dwóch członków zarządu Samodzielne funkcjonowanie na rynku międzybankowym (rachunek w NBP) 11

12 Skutki dla dużych banków spółdzielczych Fundusze własne powyżej 5 mln euro posiada 90 banków spółdzielczych (52 w BPS S.A., 37 w SGB-Bank S.A. i KBS) Brak możliwości korzystania z mechanizmów wspierania płynności i wypłacalności (Zrzeszenie = IPS), czyli Większe ryzyko działania Niższe przychody odsetkowe na rynku międzybankowym Wyższe koszty działania (np. informatyka, rozliczenia, procedury, kontrola wewnętrzna) 12

13 Skutki dla banków zrzeszających Kapitał Zagrożenie obniżenia kapitału akcyjnego - banki, które mogą funkcjonować poza IPS posiadają : 38,6% kapitału akcyjnego BPS S.A. (121,7 mln zł z 315,3 mln zł), 31,8% kapitału akcyjnego SGB-Bank S.A. (49,8 mln zł ze 156,4 mln zł). Ograniczenie możliwości pozyskania kapitału ze zrzeszenia Spadek sumy bilansowej Utrata części źródeł finansowania aktywów Konieczność zmniejszenia aktywów oraz przebudowy ich struktury Problemy ze spełnieniem norm płynności 13

14 Warunki uznania przez nadzór krajowy zrzeszenia za IPS Wspólna odpowiedzialność za wypłacalność i płynność Jednolite zasady zarządzania ryzykiem Monitorowanie i kontrola banków zrzeszenia Oddziaływanie na banki w grupie 14

15 Warunki uznania przez nadzór krajowy zrzeszenia za IPS cd. System pomocowy dysponujący środkami finansowymi Wyjście ze zrzeszenia po upływie dwóch lat (obecnie pół roku) Wspólne prezentowanie bilansu, RZiS, raportów na temat ryzyka i norm płynności Konieczne będą zmiany w umowach zrzeszenia oraz ustawie Prawo bankowe i Ustawie o funkcjonowaniu banków spółdzielczych 15

16 Obszar płynności korzyści i zagrożenia wdrożenia zasad IPS Korzyści: Spełnienie nadzorczych miar płynności określonych w CRD IV Niższe ryzyko płynności i ryzyko kapitałowe Niższe ryzyko kredytowe (wdrożenie jednolitych zasad zarządzania i kontroli wewnątrz grupy) Waga ryzyka kredytowego 0% dla należności wewnątrz zrzeszenia (uwolnienie 500 mln zł kapitału) Ograniczenie kosztów działania poprzez transfer części funkcji na poziom zrzeszenia 16

17 Obszar płynności korzyści i zagrożenia wdrożenia zasad IPS cd. Zagrożenia: Opór części sektora przed wdrożeniem zasad IPS jest nieuzasadniony: IPS nie oznacza konsolidacji Banki nie utracą niezależności i podmiotowości Obawa przed ponoszeniem wysokich kosztów dostosowania w krótkim czasie Wdrożenie zasad do roku Możliwe uzyskanie korzyści finansowych z IPS 17

18 Obszar płynności korzyści i zagrożenia wdrożenia zasad IPS cd. dane wg stanu na r. Komentarz do zagrożeń: BS obawiają się zintegrowanego zrzeszenia, ale nie mają zastrzeżeń, że BZ zarządzają nadwyżkami finansowymi na poziomie około 24 mld zł BS obawiają się integracji, ale oczekują wysokiego zwrotu z lokat BS nie obawiają się skutków ewentualnej straty w BZ Wynik odsetkowy z lokat stanowi 30% wyniku odsetkowego i 96% wyniku netto BS 18

19 Obszar płynności efektywność i bezpieczeństwo podstawą integracji Wyszczególnienie wynik odsetkowy od banków - banki spółdzielcze (mln zł) 675,6 414,5 871,4 532,7 wynik odsetkowy od banków - banki zrzeszające (mln zł) -680,6-410,7-782,8-513,6 udział wyniku odsetkowego od banków w wyniku odsetkowym ogółem - banki spółdzielcze (%) 24,9 27,9 27,3 30,6 19

20 Zasadność IPS w kontekście NSFR Wskaźnik NSF (finansowanie długoterminowe) nie będzie uznawał za stabilne pasywów od banków spółdzielczych w bankach zrzeszających Skala i źródło problemu analogiczne jak w przypadku LCR W ramach trialogów (ustaleń trójstronnych KE, Rady UE i PE) zaproponowano IPS jako rozwiązanie problemu dla grup bankowych, zrzeszeń itp. 20

21 Obszar płynności efektywność i bezpieczeńtwo podstawą integracji

22 Fundusze banków spółdzielczych a CRD IV Wyłączenie z funduszy założycielskich (minimum kapitałowego): Funduszu udziałowego Funduszu ogólnego ryzyka Pożyczek podporządkowanych 29 banków może nie spełnić minimum kapitałowego: 18 banków niedobór kapitału poniżej 100 tys. euro Konieczność dokapitalizowania 22

23 Fundusze banków spółdzielczych a CRD IV cd. Przy obecnym sposobie wypłaty udziałów bank spółdzielczy nie będzie posiadał instrumentu szybkiego dokapitalizowania Fundusz udziałowy, zaliczony do funduszy własnych, będzie amortyzowany Nowo objęte udziały nie będą zaliczane do funduszy własnych 23

24 Fundusze banków spółdzielczych a CRD IV cd. 24

25 Fundusze banków spółdzielczych a CRD IV kierunki działań Zaliczenie funduszu udziałowego do funduszy założycielskich uzależnione jest od umożliwienia bankowi odmowy i ograniczenia wypłaty Wprowadzenie zapisu ustawowego dotyczącego decyzyjności organów banku Takie rozwiązanie funkcjonuje w większości krajów Europy Zachodniej 25

26 Zatrzymanie wypłaty udziałów w bankach spółdzielczych w Europie Finlandia (OP Pahjola) problem rozwiązany ustawowo Niezależna decyzja Zarządu. Wypłata nie jest możliwa w przypadku wystąpienia straty. Niemcy (BVR) problem rozwiązany ustawowo Niezależna decyzja Zarządu i Rady Nadzorczej. Francja (Credit Mutuel, Credit Agricole i BPCE) problem rozwiązany ustawowo Niezależna decyzja Rady kasy lokalnej. Wypłata powyżej określonego poziomu wymaga decyzji nadzoru krajowego. 26

27 Zatrzymanie wypłaty udziałów w bankach spółdzielczych w Europie cd. Włochy (Banche di Credito Cooperativo) problem rozwiązany ustawowo Decyzja Zarządu na podstawie ogólnej sytuacji ekonomiczno finansowej banku. Holandia (Rabobank) problem rozwiązany Brak udziałów kapitałowych w naszym rozumieniu. Austria (Raiffeisen i Volksbanken) problem częściowo rozwiązany Brak rozwiązania ustawowego, wprowadzenie odpowiednich zapisów w statutach banków na podstawie statutów wzorcowych obowiązujących w grupach spółdzielczych. 27

28 Zatrzymanie wypłaty udziałów w bankach spółdzielczych w Europie cd. Hiszpania (UNACC) problem częściowo rozwiązany Brak rozwiązania ustawowego, statuty niektórych banków zapewniają Zarządowi ma bezwarunkową możliwość odmowy wypłaty. Część banków uzależnia odmowę od wpływu wypłaty na adekwatność kapitałową. Portugalia (Credito Agricola) problem nierozwiązany Brak rozwiązania ustawowego. Zarząd może odroczyć wypłatę w przypadku nieodpowiedniej sytuacji finansowej banku do czasu jej poprawy (ograniczenie czasowe maks. 3 lata) Polska problem nierozwiązany Potrzeba zmiany regulacji 28

29 Finansowanie IPS obliczenia na danych na koniec 2011 r. Możliwe obniżenie składki na KNF łącznie o ok. 5 mln zł rocznie poprzez eliminację podwójnego ujmowania w podstawie naliczania składki wzajemnych lokat (banki zrzeszone banki zrzeszające). IPS nie oznacza konsolidacji, jednak wymaga zmiany ustawy. Możliwe obniżenie opłaty rocznej na BFG: 1) IPS spowoduje obniżenie wymogu kapitałowego, będącego podstawą naliczania opłaty rocznej: zmniejszenie opłaty o ok. 7 mln zł; 2) zasada gwarancji wypłacalności członków IPS uzasadniałaby częściową lub całkowitą rezygnację z opłaty rocznej. Pełna opłata roczna IPS uwzględniająca pkt 1) powyżej wyniosłaby ok. 63,8 mln zł wymagana zmiana ustawy. 29

30 Modele zrzeszeń jako przykład funkcjonowania zasad IPS Brak możliwości pełnej transpozycji modeli funkcjonujących w Europie Możliwość dostosowania zrzeszenia do warunków IPS z uwzględnieniem uwarunkowań rynkowych Model francuski (skonsolidowany, regionalny, trójstopniowy) Model niemiecki (zagregowany, z bankiem wiodącym zrzeszającym) Model holenderski (skonsolidowany, z bankiem apeksowym) Model hiszpański (skonsolidowany na określoną liczbę lat, bez banku zrzeszającego, jeden bank wiodący) 30

31 Podsumowanie Wprowadzenie przedstawionych rozwiązań instytucjonalnych (z odpowiednim okresem przejściowym) może sprawić, iż banki spółdzielcze: uporządkują biznesowe i korporacyjne relacje wewnątrz zrzeszeń będą działać w ramach bezpieczniejszych struktur zrzeszeniowych mogą zwiększyć swoją efektywność poprzez ograniczenie kosztów działania uwolnią blisko 0,5 mld zł kapitałów własnych będą posiadać stabilniejsze kapitały 31

32 Podsumowanie c.d. Wprowadzenie systemów ochrony instytucjonalnej (z odpowiednim okresem przejściowym), lecz bez udziału dużych banków spółdzielczych spowoduje, że: zrzeszenia staną się słabsze ekonomicznie banki spółdzielcze o funduszach własnych powyżej równowartości 5 mln euro będą funkcjonować bez możliwości korzystania z mechanizmów wspierania płynności i wypłacalności oraz utracą istotne źródła przychodów banki zrzeszające utracą część źródeł finansowania aktywów, zmuszone będą do zbycia znacznej części aktywów oraz przebudowy ich struktury, a także zagrożone będą istotnym spadkiem kapitału 32

33 Podsumowanie c.d. Niewprowadzenie systemów ochrony instytucjonalnej może spowodować, że: banki spółdzielcze o funduszach własnych poniżej równowartości 5 mln euro nie spełnią minimum kapitałowego i nie będą mogły funkcjonować samodzielnie banki spółdzielcze o funduszach własnych powyżej równowartości 5 mln euro będą mogły funkcjonować samodzielnie, lecz bez możliwości korzystania z mechanizmów wspierania płynności i wypłacalności, utracą ponadto istotne źródła przychodów banki zrzeszające nie spełnią norm płynności 33