Polityka handlowa część 2

Transkrypt

1 Polityka handlowa część 2 Wykład 7 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, CE UW Copyright 2006 Pearson Addison-Wesley & Gabriela Grotkowska

2 Wykład 7 Argumenty za i przeciw polityce wolnego handlu Tradycyjne argumenty Optymalna taryfa celna Ochrona przemysłu raczkującego Niedoskonałości rynku i efekty zewnętrzne technologia Strategiczna polityka handlowa GATT i Światowa Organizacja Handlu

3 Argumenty za wolnym handlem (1) W warunkach gospodarki otwartej zarówno producenci, jak i konsumenci dokonują efektywnych wyborów, kiedy rządy nie wpływają na ceny rynkowe poprzez politykę handlową Krajowy dobrobyt małego kraju jest największy w sytuacji wolnego handlu W warunkach ograniczenia swobody handlu, konsumenci płacą wyższe ceny W warunkach ograniczenia swobody handlu, zaburzenia cen powodują nadprodukcję realizowaną przez już istniejące przedsiębiorstwa lub przez firmy wchodzące na dany rynek prowadzi to do nieefektywnego wykorzystania zasobów w gospodarce

4 Argumenty za wolnym handlem (2)

5 Argumenty za wolnym handlem (3) Ponieważ jednak poziom ceł jest już niski w większości krajów, oczekiwane korzyści z przejścia do wolnego handlu stanowiłyby jedynie niewielki ułamek PKB większości krajów

6 Argumenty za wolnym handlem (4) W przypadku niektórych krajów, zwłaszcza rozwijających się, potencjalne korzyści z przejścia do wolnego handlu byłyby jednak większe

7 Argumenty za wolnym handlem (5) Drugi argument za wolnym handlem odwołuje się do obserwacji, iż handel pozwala firmom lub gałęziom wykorzystać korzyści skali produkcji Trzeci argument za wolnym handlem stwierdza, iż handel zwiększa konkurencje i motywuje do większej innowacyjności Korzyści dynamiczne nie znajdą odzwierciedlenia w statycznych szacunkach korzyści z tytułu usunięcia nieefektywności powodowanych przez aktywną politykę handlową (to po części wyjaśnia powyższe szacunki)

8 Argumenty za wolnym handlem (6) Czwarty argument, nazywany jest politycznym argumentem za wolnym handlem, stwierdza, że wolny handel jest najlepszą dostępną polityką, mimo, iż w zasadzie (w teorii) istnieją lepsze polityki Każda polityka, która odchodzi od zasady wolnego handlu, szybko zostanie zmanipulowana przez partykularne interesy, co doprowadzi do spadku dobrobytu krajowego

9 Argumenty przeciw wolnemu handlowi (1) W dużym kraju, cło lub kwota obniża cenę dobra importowanego na rynkach światowych i powoduje występowanie efektu poprawy terms of trade Korzyść ta może być większa niż straty związane z ujemnym efektem konsumpcyjnym i produkcyjnym wówczas wprowadzenie cła podnosi dobrobyt netto społeczeństwa W praktyce, najczęściej niskie cło prowadzi do wzrostu krajowego dobrobytu w przypadku kraju dużego. Przy pewnym poziomie cła, zmiana dobrobytu krajowego staje się ujemna (straty efektywnościowe przekraczają korzyści z poprawy terms of trade) Argument ten nie bierze pod uwagę ryzyka odwetu ze strony innych krajów

10 Argumenty przeciw wolnemu handlowi (2) Drugi argument wykorzystywany przede wszystkim w krajach rozwijających się dotyczy tzw. industrializacji zastępującej import towarzyszy jej zwykle wysoka protekcja celna Głównym uzasadnieniem dla polityki protekcjonistycznej w tym przypadku był tzw. argument ochrony przemysłu raczkującego Niektóre kraje mogą mieć potencjalnie przewagę komparatywną w produkcji jakiegoś dobra, z tym, że przemysły te o ile są nie istnieją lub są słabo rozwinięte nie mogą skutecznie konkurować z rozwiniętymi przemysłami w innych krajach Wprowadzenie protekcji danego sektora na jakiś czas daje tym przemysłom szanse na rozwinięcie się na tyle, aby móc skutecznie walczyć z konkurencją. Rząd wprowadza zatem CZASOWĄ ochronę danej gałęzi, chcąc dać jej czas na rozwój

11 Problemy z argumentem przemysłu raczkującego 1. Czy jest sens wspierać teraz przemysły, które będą miały przewagę komparatywną kiedyś w przyszłości? 2. Z parasolem ochronnym, przemysły raczkujące mogą nigdy nie rozwinąć się na tyle, aby stać się konkurencyjnymi. 3. Interwencja rządu nie ma żadnego usprawiedliwienia, chyba, że jakieś zawodowości rynkowe sprawiają, iż sektor prywatny nie inwestuje w daną dziedzinę.

12 Argumenty przeciw wolnemu handlowi (3) Trzeci argument przeciw wolnemu handlowi dotyczy faktu, iż w warunkach wolnego handlu mogą mieć miejsce tzw. zawodności rynku a zatem sytuacje, w których równowaga rynkowa nie jest efektywna (a zatem nie jest optymalna) Rachunki dotyczące strat dobrobytowych powstających w wyniku zastosowania cła, wykorzystujące koncepcję nadwyżki konsumenta i producenta, zakładają, że rynku działają efektywnie

13 Argumenty przeciw wolnemu handlowi (3) Rodzaje zawodności rynku Trwałe i wysokie bezrobocie (niewykorzystanie zasobów pracy) Trwałe i wysokie niewykorzystanie zasobów kapitału Korzyści technologiczne dla społeczeństwa wiążące się z dodatkową produkcją nie brane pod uwagę w rachunku firmy (co sprawia, że rynkowa wielkość produkcji jest zbyt mała w stosunku do optymalnej) Koszty zniszczeń środowiska naturalnego wiążące się z dodatkową produkcją nie brane pod uwagę w rachunku firmy (co sprawia, że rynkowa wielkość produkcji jest zbyt duża w stosunku do optymalnej)

14 Technologia i efekty zewnętrzne (1) Najczęściej firmy, które inwestują w nowe technologie tworzą wiedzę, którą (choć częściowo) mogą użyć inne firmy, nie płacąc za to. Jest to przykład efektu zewnętrznego: powstają korzyści dla innych podmiotów niż te, które e generują Efekt zewnętrzny oznacza, że krańcowa korzyść społeczna z inwestycji w nowe technologie nie będzie odzwierciedlono w nadwyżce producenta Stąd rządy mogą chcieć aktywnie stymulować inwestycje w technologie, wówczas gdy efekty zewnętrzne związane z powstawaniem nowych technologii są wysokie i przekładają się na duże korzyści społeczne Dlaczego rząd powinien subsydiować przemysły wysokich technologii?

15 Technologia i efekty zewnętrzne (2) Ale podejmując decyzję o subwencjonowaniu inwestycji w nowe technologie należy wziąć pod uwagę pewne problemy związane z taką polityką: 1. Czy rząd wie, jaką działalność firm należy subwencjonować? Wiele działań firm przemysłów wysokich technologii nie ma nic wspólnego z generowaniem nowej wiedzy: subwencjonowani zakupu samochodów dla dyrektora czy zatrudnienia pracowników pomocniczych ni tworzy nowej wiedzy Z drugiej strona duża część wiedzy i innowacji powstaje w działach zwykle nie zaliczanych do przemysłów owoczesnych technologii Zamiast subsydiować całe przemysły, może dofinansowywać samą działalność naukowo-badawczą (prawo podatkowe

16 Technologia i efekty zewnętrzne (3) 2. Ekonomiczne znaczenie efektów zewnętrznych Trudno jest określić faktyczne (ilościowe) rozmiary efektów zewnętrznych Trudno zatem stwierdzić, jakiej wielkości powinny być subsydia, aby zrównoważyć negatywne efekty zewnętrzne 3. Efekty zewnętrzne mogą przekraczać granice krajów Żaden pojedynczy kraj nie będzie chciał subwencjonować działalności swojego przemysłu, jeśli z wiedzy wytwarzanej przez ten przemysł będą mogli korzystać wszyscy także za granicą

17 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (1) W warunkach niedoskonałej konkurencji, firmy generują tzw. zysk ekonomiczny W takiej sytuacji rząd może za pomocą subsydium spowodować, iż firma krajowa przechwyci (w części) zysk swojego zagranicznego konkurenta Zilustrujmy tę sytuację przykładem

18 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (2) Przykład: analiza Brandera-Spencer : Dwie firmy (Boeing and Airbus) konkurują na międzynarodowym rynku: każda z nich znajduje się w innym kraju (USA i Europa) Obie firmy wytwarzają samoloty, a zysk każdej z nich zależy od działał drugiej firmy Każda z firm podejmuje decyzję o rozpoczęciu (bądź nie) produkcji w zależności od zysku, jaki osiągnie w wyniku podjętej decyzji

19 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (3)

20 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (4) Wynik tej gry zależy od tego, która z firm pierwsza podejmie decyzję o inwestycji/produkcji: Jeśli Boeing rozpocznie produkcje pierwszy, wówczas Airbusowi nie będzie się opłacało produkować samolotu Jeśli Airbus rozpocznie produkcje pierwszy, wówczas A Boeingowi nie będzie się opłacało produkować samolotu Ale jeśli Komisja Europejska przyzna Airbusowi subsydium w wysokości 25, wynik gry się zmieni: Airbusowi będzie opłacało podjąć produkcję bez względu na to, jaka będzie decyzja firmy Boeing

21 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (5)

22 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (6) Jeśli Boeing spodziewa się, że UE da Airbusowi subsydium, powstrzyma się od rozpoczęcia produkcji Zauważ, iż w takiej sytuacji subsydium w wysokości 25 spowodowało, iż zysk firmy Airbus wyniósł 125 Subsydium podnosi zysk firmy krajowej o więcej niż wynosi jego wielkość dzieje się tak, gdyż subsydium odstrasza konkurencję zagraniczną Taka polityka rządu (polegająca na zapewnianiu firmie krajowej strategicznej przewagi nad firmą zagraniczną) nazywana jest strategiczną polityką handlową

23 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (7) Krytycy tego typu polityki argumentują, że: 1. W praktyce podejmowanie tego typu działań wymaga szczegółowych informacji o przedsiębiorstwach, których rząd zwykle nie ma Potrzebna jest wiedza m.in. o kosztach, technologii i typie konkurencji między firmami

24 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (8)

25 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (9) W tej sytuacji, w równowadze obie firmy będą produkować i obie osiągną zysk w wysokości 5 Subsydium ni prowadzi już do wzrostu zysku firmy krajowej ponad wielkość subsydium, ponieważ nie spowodowało odstraszenia konkurencji

26 Niedoskonała konkurencja i strategiczna polityka handlowa (10) 2. Może dojść do działań odwetowych ze strony drugiego rządu: W odpowiedzi na subwencjonowani Airbusa przez UE, rząd USA będzie wspomagał firmę Boeing, W takiej sytuacji, żadna z firm nie wycofa się z produkcji, dojdzie do wojny handlowej, która spowoduje jedynie straty dla podatników 3. Strategiczna polityka handlowa, podobnie jak każda inna polityka handlowa może być przedmiotem manipulacji grup aktywnych politycznie

27 Międzynarodowe regulacje dotyczące polityki handlowej

28 Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej Przeciętne cła importowe w ciągu ostatnich lat drastycznie spadły w większości krajów Od roku 1944 większość obniżek ceł i innych redukcji barier handlowych była wynikiem międzynarodowych negocjacji Ogólne Porozumienie w Sprawie Ceł i Handlu (The General Agreement of Tariffs and Trade GATT) podpisano w 1947 roku jako tymczasową regulację dotyczącą polityki handlowej krajów sygnatariuszy. Zastąpiono je w 1995 bardziej sformalizowaną instytucją: Światową Organizacją Handlu

29 Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej Przeciętna amerykańska taryfa celna

30 Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej Negocjacje wielostronne sprawiają, iż eksporterzy mobilizują się do poparcia wolnego handlu (o ile wierzą, że liberalizacja rozszerzy ich rynki zbytu) Poparcie to nie pojawi się w przypadku jednostronnej presji na liberalizację Z drugiej strony pojawia się z kolei presja wspierająca protekcjonizm głównie ze strony grup podmiotów konkurujących z importem

31 Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej Negocjacje wielostronne umożliwiają także uniknięcie wojen handlowych między krajami, polegających na wprowadzeniu restrykcji handlowych przez wszystkie kraje Jeśli każdy kraj ma polityczny interes (na skutek presji politycznej) w ochronie krajowych producentów, to niezależnie od tego co zrobią inne kraje wszystkie kraje wprowadzą restrykcje handlowe nawet jeśli w interesie wszystkich krajów łącznie jest istnienie wolnego handlu

32 Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej Problem wojny handlowej Wolny handel Protekcja Wolny handel Protekcja

33 Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej W tym prostym przykładzie, każdy kraj działając indywidualnie skorzysta na zastosowaniu barier handlowych, ale oba były w lepszej sytuacji (ich łączny dobrobyt byłby wyższy) gdyby oba wybrały wolny handel Jeśli Japonia i USA zawrą wzajemnie wiążące porozumienia dotyczące ograniczania protekcjonizmu, unikną pokusy wprowadzania narzędzi protekcjonistach w celu poprawy swojej sytuacji na koszt partnera

34 Światowa Organizacja Handlu Negocjacje w ramach WTO podejmują problem restrykcji handlowych przynajmniej na 3 sposoby: 1. Redukcji stawek celnych poprzez negocjacje wielostronne 2. Wiązanie stawek celnych: mówimy, że cło jest związane, jeśli kraj zobowiązuje się do nie podnoszenia go w przyszłości

35 Światowa Organizacja Handlu 3. Zapobieganie powstawaniu barier pozacelnych: kwoty i subsydia eksportowe zamieniane są na ekwiwalentne cła, ponieważ koszty ochrony celnej są bardziej wyraźnie widoczne i łatwiej je obniżać Wyjątkiem są subsydia eksportowe do produktów rolnych Dopuszcza się także wyjątki związane z załamaniem rynku (nagłym wzrostem importu)

36 Światowa Organizacja Handlu Światowa Organizacja Handlu powstawła w 1995 roku i bazuje na kilku wielostronnych porozumieniach: Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu dotyczy handlu dobrami Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Usług dotyczy handlu usługami (ubezpieczenia, konsulting, bankowość itp.) Porozumienie w Sprawie Związanych z Handlem Aspektów Własności Indywidualnej dotyczy międzynarodowej ochrony własności intelektualnej (np. prawa autorskie czy patenty)

37 Światowa Organizacja Handlu Istnieje także specjalna procedura rozstrzygania sporów: kraje członkowie WTO mogą wnieść problem na forum WTO i oddać decyzję w ręce ekspertów Sprawy załatwiane są względnie szybko razem z procedurą apelacyjną nie trwają dłużej niż 15 miesięcy Panel ekspertów korzysta ze regulacji zawartych w umowach między krajami członkowskimi, aby zdecydować, czy kraje łamią postanowienia tych porozumień Kraj, który odmawia podporządkowania się decyzji panelu może zostać ukarany zezwoleniem innym krajom na nałożenie restrykcji handlowych na import z tego kraju

38 Podstawowe zasady GATT/WTO Każdy kraj członkowski WTO zobowiązuje się do równego traktowania wszystkich innych krajów członkowskich WTO (Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania żaden kraj nie zapłaci cła wyższego niż kraj płacący najniższe cło Klauzula Narodowa

39 Preferencyjne umowy handlowe Preferencyjna umowa handlowa to umowa handlowa między krajami, w której obniżają one bariery celne w wymianie między sobą, ale nie w stosunku do reszty świata Zgodnie z zasadami WTO taka dyskryminacyjna polityka jest w zasadzie zakazana: Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania Wyjątek od tej zasady możliwy jest tylko, gdy najniższa taryfa wynosi zero

40 Podsumowanie 1. Argumenty za wolnym handlem Pozwala konsumentom i producentom dokonywać swobodnej i efektywnej alokacji swoich zasobów, bez zakłóceń mechanizmu cenowego Pozwala na wykorzystanie rosnących przychodów skali produkcji Zwiększa konkurencji i promuje innowacyjność 2. Argumenty przeciw wolnemu handlowi stwierdzają, że ograniczenia w swobodzie handlu mogą: Spowodować powstawanie korzyści z poprawy terms of trade Być sprawnym narzędziem przeciwdziałania przez rząd zawodnościom rynku wówczas, gdy inne polityki nie są możliwe do zastosowania

41 Podsumowanie 3. Negocjacje wielostronne prowadzące do wolnego handlu łatwiej mobilizują zwolenników swobodnej wymiany handlowej oraz zabezpieczają kraje przed zaangażowaniem się w wojnę handlową 4. Działalność WTO (a wcześniej istnienie tylko GATT) doprowadziło w ciągu ostatnich 50 lat do znacznej obniżki ceł. WTO zapewnia także sprawne forum rozstrzygania międzynarodowych sporów dotyczących polityki handlowej.

42 Koniec wykładu 7