KSZTAŁTOWANIE SIĘ KREDYTÓW DLA OSÓB PRYWATNYCH W ŚWIETLE ZMIAN NASTROJÓW EKONOMICZNYCH LUDNOŚCI

Transkrypt

1 189 Mirosława Kaczmarek Robert Skikiewicz Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu KSZTAŁTOWANIE SIĘ KREDYTÓW DLA OSÓB PRYWATNYCH W ŚWIETLE ZMIAN NASTROJÓW EKONOMICZNYCH LUDNOŚCI Streszczenie Celem artykułu jest weryfikacja siły zależności między podstawowym wskaźnikiem koniunktury konsumenckiej BWUK oraz dynamiką zmian kredytów bankowych dla osób prywatnych. Została przeprowadzona także analiza kształtowania się poszczególnych kategorii kredytów oraz ich struktury w trzech wybranych okresach: w roku 2004, 2008 oraz Wśród zastosowanych metod badawczych znajdują się: analiza korelacji, analiza wariancji oraz analiza dynamiki. W analizach oparto się na danych jakościowych z badań koniunktury konsumenckiej prowadzonych przez GUS i NBP oraz na danych statystycznych NBP. Zakres czasowy analiz obejmuje okres od 2004 do 2012 roku. Artykuł ma charakter badawczy. Uzyskane wyniki wskazują na występowanie istotnych zależności między poziomem nastrojów ekonomicznych ludności oraz dynamiką zmian na rynku kredytów dla osób prywatnych, szczególnie w zakresie kredytów złotowych. W przypadku kredytów walutowych nie wszystkie zależności są statystycznie istotne. Koniunktura konsumencka wykazuje silniejszą zależność ze zmianami na rynku kredytów konsumpcyjnych, niż z pozostałymi kategoriami kredytów dla osób prywatnych. Słowa kluczowe: kredyty dla osób prywatnych, koniunktura konsumencka. Kategoria artykułu: artykuł badawczy. Kody JEL: E44, G20, O16 Wstęp Badania prowadzone metodą testu koniunktury, zarówno w przedsiębiorstwach, jak i wśród konsumentów, wykazują dużą przydatność w wyjaśnianiu stanu całej gospodarki oraz kondycji poszczególnych jej sektorów 1. Wskaźniki tworzone na podstawie badań testem koniunktury znajdują swoje zastosowanie zarówno w modelach ekonometrycznych, jak i złożonych wskaźnikach wyprzedzających. Istotną rolę jako komponenty barometrów dla całej gospodarki pełnią syntetyczne wskaźniki obrazujące bieżącą koniunkturę konsumencką 2. Przydatność danych z badań koniunktury konsumenckiej w wyjaśnianiu sytuacji całej gospodarki wynika ze zmian zachowań konsumentów na rynku, w zależności od 1 E. Adamowicz et al., Wahania cykliczne w Polsce i strefie euro, Prace i Materiały IRG SGH nr 89, Warszawa 2012, s oraz M. Bieć, Psychologiczne uwarunkowania nastrojów konsumentów i propozycja alternatywnego ich pomiaru, (w:) E. Adamowicz (red.), Zmiany aktywności gospodarczej w świetle wyników badań koniunktury, Prace i Materiały IRG SGH nr 87, Warszawa 2011, s J. Garczarczyk, R. Skikiewicz, Złożone wskaźniki wyprzedzające dla gospodarki. Zastosowania na świecie i w Polsce, Marketing i Rynek 2009, nr 5, s spec_poznan_2013.indd :15:43

2 190 KSZTAŁTOWANIE SIĘ KREDYTÓW DLA OSÓB PRYWATNYCH... postrzegania przez nich własnej sytuacji materialnej oraz sytuacji ekonomicznej kraju 3. Aktualna koniunktura konsumencka przekłada się jednak w różnym stopniu na zmiany aktywności gospodarstw domowych na rynkach poszczególnych usług czy towarów. Wśród najważniejszych makroekonomicznych determinant rozwoju sytuacji na rynku kredytów, obok PKB, stopy bezrobocia oraz stopy inflacji, wskazuje się skłonność do konsumpcji gospodarstw domowych, ściśle związaną z koniunkturą konsumencką 4. Celem artykułu jest ocena zależności występujących między poziomem nastrojów ekonomicznych ludności oraz dynamiką zmian poszczególnych kategorii kredytów udzielanych osobom prywatnym przez banki. W analizie zostaną uwzględnione kredyty konsumpcyjne, na nieruchomości oraz mieszkaniowe. Autorzy dokonają również oceny dynamiki zmian powyższych kategorii kredytów oraz porównają strukturę kredytów dla osób prywatnych, w trzech wybranych okresach: rok 2004 (wstąpienie Polski do Unii Europejskiej), 2008 (początek kryzysu finansowego i spowolnienia w polskiej gospodarce) oraz rok Analizy, których wyniki zostały zamieszczone w artykule, przeprowadzono na podstawie danych pochodzących z badań koniunktury konsumenckiej, realizowanych od 2004 r. w ujęciu miesięcznym, przez Główny Urząd Statystyczny wspólnie z Narodowym Bankiem Polskim 5. W świetle tych badań za podstawowy indykator aktualnych nastrojów gospodarstw domowych można uznać syntetyczny wskaźnik koniunktury Bieżący Wskaźnik Ufności Konsumenckiej (BWUK) 6. Wskaźnik ten został wybrany do analiz, których wyniki znajdują się w dalszej części artykułu. Drugim źródłem danych są oficjalne zestawienia danych statystycznych dotyczące należności i zobowiązań banków, publikowane przez Narodowy Bank Polski, również w ujęciu miesięcznym. Do analiz wybrano podstawowe kategorie kredytów udzielanych przez banki osobom prywatnym 7. Dane te dla celów analizy i sprowadzenia ich do porównywalności ze wskaźnikiem BWUK zostały przekształcone do postaci stóp wzrostu ukazujących zmiany w ujęciu rocznym (o podstawie t-12). Zakres czasowy analiz obejmuje okres od stycznia 2004 r. do grudnia 2012 roku. Struktura rynku kredytów dla osób prywatnych i dynamika zmian w latach W 2012 r. zadłużenie osób prywatnych w bankach z tytułu kredytów i pożyczek wyniosło 449 mld zł, i było ponad pięciokrotnie wyższe niż w roku Wartość kredytów i pożyczek złotowych udzielonych osobom prywatnym wzrastała z roku na rok przeciętnie 3 Cz. Bywalec, Ekonomika i finanse gospodarstw domowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s I. Pyka, J. Cichorska, J. Cichy, Portfel aktywów bankowych. Analiza teoretyczno-empiryczna, CeDeWu, Warszawa 2012, s Badanie koniunktury konsumenckiej prowadzone było przez GUS początkowo w ujęciu kwartalnym od 1997 do 2003 roku. 6 Wskaźnik ten powstaje na podstawie sald koniunktury z pięciu pytań dwóch dotyczących zmiany sytuacji finansowej gospodarstwa domowego oraz sytuacji ekonomicznej kraju w ostatnich 12 miesiącach, dwóch pytań dotyczących przewidywanych zmian sytuacji finansowej gospodarstwa domowego i sytuacji ekonomicznej kraju w kolejnych 12 miesiącach, a także pytania dotyczącego dokonywania ważnych zakupów w bieżącym okresie. Szerszy opis m.in. w: Koniunktura konsumencka (marzec 2013), GUS, Warszawa. [dostęp ]. 7 Ze względu na nieco szersze rozumienie grupy gospodarstwa domowe w klasyfikacji kredytów NBP i zaliczanie do kategorii kredytów dla gospodarstw domowych również kredytów udzielanych rolnikom indywidualnym oraz przedsiębiorcom indywidualnym na prowadzenie działalności gospodarczej, dla celów analizy przyjęto wyłącznie tzw. kredyty dla osób prywatnych, udzielane osobom fizycznym na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej. spec_poznan_2013.indd :15:43

3 191 o 28,24 mld zł., a walutowych o 24,40 mld zł. W 2012 r. należności osób prywatnych z tytułu kredytów i pożyczek złotowych wyniosły 264,9 mld zł, a walutowych 184,3 mld zł. W 2012 r., w porównaniu z rokiem 2004, wartość udzielonych przez banki kredytów i pożyczek złotowych była większa 4,5 razy, a walutowych 7,5 razy. W analizowanym okresie w strukturze kredytów i pożyczek świadczonych dla osób prywatnych dominowały kredyty i pożyczki złotowe. W 2004 r. kredyty i pożyczki złotowe stanowiły 70,5%, w 2008 r. 54,1%, a w roku ,0% ogólnej sumy zrealizowanych umów kredytowych i pożyczkowych. Główną przyczyną obserwowanego do 2008 r. spadku popytu na te kredyty i pożyczki była ich wysoka cena w porównaniu z kosztami kredytu walutowego oraz stabilny kurs walut obcych w stosunku do złotego. Odnotowany po 2008 r. wzrost wartości kredytów i pożyczek złotowych w ogólnej sumie umów kredytowych i pożyczkowych wynikał z ograniczenia akcji kredytowej banków w walutach obcych, na skutek wzrostu ryzyka kursowego (Raport o inflacji 2009). Od lipca 2008 r. do lutego 2009 r. nastąpiło znaczące osłabienie nominalnego kursu złotego, zarówno wobec euro (o 35%), jak i wobec dolara amerykańskiego (o 30%) oraz franka szwajcarskiego (o 27%) 8. Biorąc pod uwagę strukturę rodzajową kredytów dla osób prywatnych obserwuje się wyraźny spadek wartości kredytów konsumpcyjnych na rzecz kredytów na nieruchomości 9. O ile w 2004 r. wartość udzielonych kredytów konsumpcyjnych stanowiła 56,1% ogólnej sumy kredytów i pożyczek dla osób prywatnych, to w 2008 r. już tylko 38,2%. W 2012 r. kluczową pozycję w portfelu kredytów dla osób prywatnych zajmowały przeznaczone na nieruchomości i stanowiły 71,2% ogólnej wartości zrealizowanych kredytów i pożyczek. W latach struktura kredytów konsumpcyjnych uległa minimalnej zmianie. Zdecydowanie dominują w niej kredyty złotowe, które w 2012 r. stanowiły 93,1% ogólnej sumy kredytów konsumpcyjnych udzielonych osobom prywatnym (wzrost w stosunku do 2004 roku o 2,2 punktu procentowego). Większe zmiany wystąpiły w portfelu kredytów na nieruchomości. W 2012 r., w porównaniu z rokiem 2008, udział kredytów złotowych w strukturze kredytów na nieruchomości wzrósł o 14,6 p. p., głównie za sprawą wskazanych powyżej wahań kursowych. Zmiana struktury kredytów na nieruchomości wynikała przede wszystkim z silnego ograniczenia dostępności kredytów denominowanych we frankach szwajcarskich, co nastąpiło od od października 2008 roku (wykres 1). W analizie dynamiki zmian wartości udzielonych kredytów konsumpcyjnych i na nieruchomości wykorzystano dane roczne, na podstawie których wyznaczono stopy wzrostu. Z wyjątkiem lat 2011 i 2012, w których odnotowano ujemną stopę wzrostu wartości kredytów konsumpcyjnych (odpowiednio: 2,3% i 4,6%), w okresie analizowanych dziewięciu lat obserwowano wzrost wartości udzielonych kredytów konsumpcyjnych. Jednak począwszy od 2008 r. tempo tego wzrostu miało charakter malejący (z 32,5% do 1,8%). Jeszcze większą dynamikę zmian obserwowano na rynku kredytów na mieszkania. W latach ich średnia stopa wzrostu wynosiła 46,2%. Uwagę zwraca spadek stopy wzrostu wartości udzielonych kredytów na nieruchomości o ponad 50 p.p., z 63,3% w roku 2008 do 12,2% w roku W 2010 r. nastąpiła poprawa sytuacji w zakresie kredytowania zakupu nieruchomości, jednak tempo wzrostu wartości udzielonych kredytów ma charakter malejący. 8 Szerzej na ten temat, zob. Raport o inflacji, NBP, Warszawa 2009, s W analizie struktury i dynamiki pominięto kredyty mieszkaniowe z uwagi na niewielkie różnice ich wartości w porównaniu z kredytami na nieruchomości. spec_poznan_2013.indd :15:43

4 192 KSZTAŁTOWANIE SIĘ KREDYTÓW DLA OSÓB PRYWATNYCH... Wykres 1 Struktura rodzajowa kredytów udzielonych osobom prywatnym w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych NBP. Do obniżenia dynamiki w zakresie omawianych kredytów przyczyniła się pogarszająca sytuacja ekonomiczna gospodarstw domowych oraz deklarowane przez banki zaostrzanie polityki kredytowej. Wystąpieniu ujemnej stopy wzrostu na rynku kredytów na nieruchomości najprawdopodobniej przeciwdziałało przejściowe zwiększenie popytu związane z zakończeniem rządowego programu Rodzina na swoim, które wystąpiło pod koniec 2012 roku 10. Dla pełnego obrazu zmian, które zaszły w latach na rynku kredytów dla osób prywatnych, warto prześledzić również stopy wzrostu wartości kredytów konsumpcyjnych i na nieruchomości ze względu na walutę, w jakiej są udzielane. Większą dynamiką zmian charakteryzował się rynek kredytów konsumpcyjnych walutowych niż kredytów złotowych. Ujemną stopę wzrostu wartości kredytów konsumpcyjnych odnotowano dopiero w latach ( 3,4%), natomiast kredytów walutowych w 2004 r. ( 39,8%), w 2009 r. ( 9,1%) oraz w 2012 r. ( 18,4%). W pozostałych latach obserwowano wzrost wartości udzielonych kredytów konsumpcyjnych walutowych, a najwyższa stopa wzrostu wystąpiła w 2008 r. (68,8%). Analizując dynamikę zmian wartości tych kredytów należy uwzględnić fakt, że stanowią zaledwie kilka procent w ogólnej sumie kredytów konsumpcyjnych i nawet stosunkowo niewielkie zmiany wartości udzielonych kredytów w poszczególnych latach mogą powodować znaczne różnice w zakresie stóp wzrostu. 10 Szerzej na ten temat zob. Raport o inflacji, op. cit., s spec_poznan_2013.indd :15:43

5 193 Wykres 2 Dynamika zmian na rynku kredytów konsumpcyjnych i nieruchomości, udzielonych osobom prywatnym w latach Źródło: jak w wykresie 1. Począwszy od 2004 r. (z wyjątkiem 2012), z roku na rok rosła wartość udzielonych kredytów złotowych i walutowych na zakup nieruchomości, przy czym tempo tego wzrostu kształtowało się odmiennie, a cezurę czasową w tym przedziale stanowi rok W latach średnia stopa wzrostu kredytów udzielonych w złotych wyniosła 53,4%, a w walutach obcych 47,7%. Jednak wartość kredytów złotowych charakteryzowała się rosnącym tempem wzrostu (z 19,0% do 87,2%), a kredytów walutowych malejącym (z 58,3% do 30,0%). W 2008 r. nastąpiły znaczące zmiany na rynku kredytów na zakup nieruchomości: w porównaniu z rokiem 2007 stopa wzrostu kredytów złotowych spadła z 87,2% do 10,0%, a stopa wzrostu kredytów walutowych wzrosła z 30,0% do 107,5%. Od 2010 r. obserwuje się malejące tempo wzrostu wartości kredytów, zarówno złotowych, jak i walutowych. Zależności między zmianami na rynku kredytów dla osób prywatnych oraz koniunkturą konsumencką W analizowanym okresie, od stycznia 2004 do grudnia 2012 r. Bieżący Wskaźnik Ufności Konsumenckiej kształtował się w przedziale od 37,8 do 3,2 punktu. Najniższe wartości syntetyczny wskaźnik nastrojów ekonomicznych ludności przyjmował na początku 2004 roku, a następnie również na początku 2009 oraz w ostatnich miesiącach roku spec_poznan_2013.indd :15:44

6 194 KSZTAŁTOWANIE SIĘ KREDYTÓW DLA OSÓB PRYWATNYCH Zdecydowanie najkorzystniej kształtowała się koniunktura konsumencka w okresie od stycznia 2007 do grudnia 2008 roku. Wstępna analiza wykresów wskazuje na występowanie w kolejnych miesiącach okresu styczeń 2004 grudzień 2012 r. znacznego podobieństwa w kształtowaniu się wskaźnika BWUK oraz stóp wzrostu podstawowych kategorii kredytów złotowych dla osób prywatnych, a wśród nich kredytów konsumpcyjnych i kredytów na zakup nieruchomości (wykres 3 i 4) 11. Równocześnie nieco mniejsze podobieństwo można dostrzec w przypadku stóp wzrostu kredytów udzielanych w walutach obcych. W celu porównania intensywności zmian w zakresie poszczególnych kategorii kredytów dla osób prywatnych w okresach lepszej oraz gorszej koniunktury konsumenckiej, poszczególne obserwacje zostały przypisane do jednego z czterech stanów koniunktury konsumenckiej, wyodrębnionych na podstawie pozycyjnych miar tendencji centralnej (kwartyl 1, mediana, kwartyl 3). W okresach o najsłabszej koniunkturze konsumenckiej (BWUK poniżej kwartyla 1 w przedziale od 37,8 do 26,4 punktu procentowego), w przypadku niemal wszystkich kategorii kredytów (z wyjątkiem kredytów złotowych na Wykres 3 Stopa wzrostu kredytów złotowych konsumpcyjnych dla osób prywatnych na tle wskaźnika koniunktury konsumenckiej BWUK Źródło: opracowanie własne. 11 W dalszej części artykułu w tabelach i na wykresach zastosowano następujące symbole do oznaczeń poszczególnych kategorii kredytów dla osób prywatnych: kon_z kredyty konsumpcyjne złotowe, kon_w kredyty konsumpcyjne walutowe, kon_o kredyty konsumpcyjne ogółem, nier_z kredyty złotowe na nieruchomości, nier_w kredyty walutowe na nieruchomości, nier_o kredyty na nieruchomości ogółem, mieszk_z kredyty mieszkaniowe złotowe, mieszk_w kredyty mieszkaniowe walutowe, mieszk_o kredyty mieszkaniowe ogółem, kred_z kredyty złotowe dla osób prywatnych, kred_w kredyty walutowe dla osób prywatnych, kred_o kredyty dla osób prywatnych ogółem. spec_poznan_2013.indd :15:44

7 195 nieruchomości oraz kredytów złotowych mieszkaniowych), średnie stopy wzrostu były niższe niż w pozostałych stanach koniunktury konsumenckiej (tabela 1). Z kolei w okresach o najlepszej koniunkturze konsumenckiej (BWUK powyżej kwartyla 3 w przedziale od 13,2 do 3,2 p. p.) średnie stopy wzrostu były najwyższe w przypadku wszystkich kategorii kredytów złotowych oraz kredytów ogółem (złotowych i walutowych razem). Jedynie w przypadku kredytów walutowych, choć notowane były relatywnie wysokie średnie stopy wzrostu, nie były one najwyższe. Porównując średnią dynamikę zmian wyodrębnionych w kategorii kredytów dla osób prywatnych w stanie najsłabszej koniunktury konsumenckiej oraz w stanie najlepszej koniunktury konsumenckiej, największe zmiany (mierzone w ujęciu bezwzględnym) można dostrzec w przypadku poszczególnych kategorii kredytów złotowych zwiększenie średniej stopy wzrostu od 24,7 do 27,5 p.p. W przypadku kredytów walutowych wzrost był relatywnie najmniejszy i wynosił od 9,9 do 20,2 p.p. Wykres 4 Stopa wzrostu kredytów złotowych na nieruchomości dla osób prywatnych na tle wskaźnika koniunktury konsumenckiej BWUK Źródło: jak w wykresie 3. Znacznie większe spowolnienie dynamiki wzrostu od innych kategorii kredytów notowane było w okresach najsłabszej koniunktury konsumenckiej w przypadku kredytów konsumpcyjnych zarówno złotowych, jak i walutowych. Dla kredytów złotowych średnia stopa wzrostu wynosiła wówczas zaledwie 3,7%, wraz z poprawą nastrojów ekonomicznych zwiększała się do 12,4%, następnie 17,3%, zaś w miesiącach o najkorzystniejszej koniunkturze konsumenckiej wynosiła aż 29,8%. spec_poznan_2013.indd :15:44

8 196 KSZTAŁTOWANIE SIĘ KREDYTÓW DLA OSÓB PRYWATNYCH... Tabela 1 Średnie stopy wzrostu wartości kredytów dla osób prywatnych według stanu koniunktury konsumenckiej Wyszczególnienie I BWUK poniżej kwartyla I (od 37,8 do 26,4 p. p.) Stan koniunktury konsumenckiej II BWUK od kwartyla I do mediany (od 26,1 do 20,1 p. p.) III BWUK od mediany do kwartyla III (od 20 do 13,4 p.p.) IV BWUK powyżej kwartyla III (od 13,2 do 3,2 p. p.) kon_z 3,74 12,43 17,31 29,80 kon_w 0,11 7,82 13,94 9,97 kon_o 2,49 11,01 16,95 27,98 nier_z 32,18 25,18 28,61 59,66 nier_w 23,27 30,50 42,52 41,94 nier_o 25,72 27,64 35,71 47,22 mieszk_z 32,68 24,89 27,79 59,59 mieszk_w 23,69 30,47 42,43 42,00 mieszk_o 26,16 27,50 35,41 47,22 kred_z 13,61 17,95 19,38 38,33 kred_w 18,04 26,71 38,71 38,19 kred_o 14,57 21,10 25,06 37,75 Źródło: obliczenia własne. W celu zweryfikowania, czy różnice między średnimi stopami wzrostu poszczególnych kategorii kredytów w wyodrębnionych czterech stanach koniunktury konsumenckiej nie są przypadkowe, przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji. Otrzymane wyniki testu ilorazu wariancji (tabela 2) pozwalają na stwierdzenie, że w przypadku wszystkich analizowanych kategorii kredytów dla osób prywatnych (z wyjątkiem kredytów konsumpcyjnych walutowych) średnie stopy ich wzrostu wykazywały istotny statystycznie związek ze stanem koniunktury konsumenckiej. Przeprowadzona analiza korelacji między miesięcznymi stopami wzrostu poszczególnych kategorii kredytów dla osób prywatnych a wskaźnikiem BWUK wskazała również na brak statystycznie istotnej zależności (przy poziomie istotności alfa=5%) jedynie w przypadku kredytów konsumpcyjnych walutowych. Najsilniejsze zależności występują między zmianami koniunktury konsumenckiej a kredytami konsumpcyjnymi (ogółem i złotowymi). Wysoką korelację stwierdzono również między wskaźnikiem BWUK a stopami wzrostu kredytów złotowych dla osób prywatnych oraz kredytów ogółem dla osób prywatnych. Umiarkowane korelacje występują w przypadku kredytów mieszkaniowychi na nieruchomości (zarówno złotowych, jak i ogółem), zaś w przypadku trzech spośród czterech kategorii kredytów walutowych korelacje są niskie. spec_poznan_2013.indd :15:44

9 197 Tabela 2 Wyniki testu ilorazu wariancji dla stóp wzrostu wartości kredytów dla osób prywatnych, według stanu koniunktury konsumenckiej Wyszczególnienie statystyka empiryczna F liczba stopni swobody poziom istotności kon_z 39,2 3 0, kon_w 1,6 3 0, kon_o 41,8 3 0, nier_z 17,6 3 0, nier_w 3,2 3 0, nier_o 10,3 3 0, mieszk_z 18,3 3 0, mieszk_w 3,1 3 0, mieszk_o 9,8 3 0, kred_z 35,0 3 0, kred_w 3,8 3 0, kred_o 20,3 3 0, Źródło: jak w tabeli 1. Wykres 5 Współczynniki korelacji Pearsona między wskaźnikiem BWUK a stopami wzrostu kredytów (dla danych miesięcznych styczeń 2004 grudzień 2012 roku) Źródło: jak w wykresie 3. spec_poznan_2013.indd :15:45

10 198 KSZTAŁTOWANIE SIĘ KREDYTÓW DLA OSÓB PRYWATNYCH... Podsumowanie Zmiany na rynku kredytów dla osób prywatnych stanowią z jednej strony konsekwencję polityki kredytowej banków, pozostającej pod wpływem polityki pieniężnej realizowanej przez Narodowy Bank Polski, z drugiej są również związane z poziomem nastrojów konsumentów. Zamieszczone w artykule wyniki analiz dowodzą, że koniunktura konsumencka wykazuje najsilniejszy związek z dynamiką kredytów konsumpcyjnych, nieco słabsze są zależności ze zmianami kredytów na nieruchomości oraz kredytów mieszkaniowych. Znaczne różnice w zakresie siły związku między kredytami oraz koniunkturą konsumencką pojawiają się w przypadku dalszego podziału poszczególnych kategorii kredytów na złotowe oraz walutowe. Silniejsze zależności wykazują kredyty złotowe, podczas gdy kredyty walutowe, choć w większości przypadków charakteryzują się statystycznie istotną korelacją ze wskaźnikiem BWUK, pozostają w relatywnie słabej zależności z nastrojami ekonomicznymi ludności. Bibliograia Adamowicz E., Dudek S., Pachucki D., Walczyk K., Wahania cykliczne w Polsce i strefie euro, Prace i Materiały IRG SGH nr 89, Warszawa Bieć M., Psychologiczne uwarunkowania nastrojów konsumentów i propozycja alternatywnego ich pomiaru, (w:) E. Adamowicz (red.), Zmiany aktywności gospodarczej w świetle wyników badań koniunktury, Prace i Materiały IRG SGH nr 87, Warszawa Bywalec Cz., Ekonomika i finanse gospodarstw domowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Garczarczyk J., Skikiewicz R., Złożone wskaźniki wyprzedzające dla gospodarki. Zastosowania na świecie i w Polsce, Marketing i Rynek 2009, nr 5. Koniunktura konsumencka (marzec 2013), GUS, Warszawa, Pyka I., Cichorska J., Cichy J., Portfel aktywów bankowych. Analiza teoretyczno-empiryczna, CeDeWu, Warszawa Raport o inflacji (luty 2009), NBP, Warszawa. Raport o inflacji (marzec 2013), NBP, Warszawa. Formation of Personal Loans in the Light of Changes in Population s Economic Sentiment Summary An objective of the article is to verify the power of correlations between the basic indicator of consumer sentiment, BWUK (current consumer confidence indicator), and the dynamics of changes in banks personal loans. There was also carried out an analysis of formation of individual categories of credits and their structure in the three selected periods: the years 2004, 2008 and Among the applied research methods, there are the correlation analysis, analysis of variance and analysis of dynamics. In their analyses, the authors relied on qualitative data from the consumer sentiment surveys carried out by the CSO and NBP as well as on the NBP s statistical data. The time spec_poznan_2013.indd :15:45

11 199 series of the analyses covers the period from 2004 to The article is of the research nature. The obtained results point out to occurrence of significant correlations between the level of population s economic sentiment and the dynamics of changes in the market for personal loans, in particular for zloty-denominated loans. In the case of foreign exchange loans, not all correlations are statistically significant. The consumer sentiment also presents a stronger correlation with changes in the market for consumer credits than with other categories of personal loans. Key words: personal loans, consumer sentiment. Article category: research article. JEL codes: E44, G20, O16 Формирование кредитов для частных лиц в свете изменений экономических настроений населения Резюме Цель статьи проверить силу зависимости между основным показателем потребительской конъюнктуры (текущим показателем потребительского доверия) и динамикой изменений банковских кредитов для частных лиц. Провели также анализ формирования отдельных категорий кредитов и их структуры в трех избранных периодах: 2004, 2008 и 2012 гг. В числе примененных исследовательских методов находятся корреляционный анализ, дисперсионный анализ и анализ динамики. В анализах основывались на качественных данных из исследований потребительской конъюнктуры, проводимых ЦСУ и НБП, а также на статистических данных НБП. Временной диапазон анализов охватывает период с 2004 дo 2012 года. Статья имеет исследовательский характер. Полученные результаты указывают выступление существенных зависимостей между уровнем экономических настроений населения и динамикой изменений на рынке кредитов для частных лиц, в особенности в отношении кредитов в национальной валюте. В случае кредитов в инвалюте не все зависимости статистически существенны. Потребительская конъюнктура указывает более сильную зависимость с изменениями на рынке потребительских кредитов, нежели с остальными категориями кредитов для частных лиц. Ключевые слова: кредиты для частных лиц, потребительская конъюнктура. Категория статьи: исследовательская. Коды JEL: E44, G20, O16 spec_poznan_2013.indd :15:45