5 kafli Ljós - wiato. Orðaforði bls hugtak merking termin polski definicja. inwersja rozproszona

Transkrypt

1 5 kafli Ljós - wiato KAFLAHLUTAR 5-1 Hvað er ljós? Czym jest wiato? 5-2 Ljósgjafar róda wiata 5-3 Speglun Inwersja (odbicie) 5-4 Ljósbrot Zaamanie wiata 5-5 Litir ljóssins Barwy wiata 5-6 Ljós og tækni wiato i technologia Markmiðið kaflans: Powiniene umie#: 5-1 Lýst rafsegulrofinu Opisa# widmo elektromagnetyczne 5-1 Borið sama þær vísbendingar sem styðja agnakenninguna um ljósið og bylgjukenninguna Porówna# dowody wspieraj(ce teorie cz(steczkowej i falowej budowy wiata 5-2 Lýst mismunandi ljósi sem stafar frá lýsandi hluta Opisa# ró*ne rodzaje wiata w zale*noci od +róda jego powstania. (glóðarljós, flúrljós, neonljós) 5-3 Gert grein fyrir hvernig mismunandi yfirborð hluta veldur ólíku endurkasti ljóss Wyjani#, w jaki sposób ró*na powierzchnia przedmiotów powoduje ró*ne odbicie wiata 5-3 Borið saman sléttan spegil, holspegil og kúptan spegil Porówna# zwierciado paskie, wkl1se i wypuke 5-4 Borið saman ljósbrot í dreifilinsu og safnlinsu Porówna# zaamanie wiata w soczewce rozpraszaj(cej i skupiaj(cej 5-5 Lýst þeim margvíslegu víxlverkunum sem geta átt sér stað þegar ljós fellur á hlut Opisa# ró*norodne relacje wzajemne, które mog( zaistnie#, gdy wiato pada na jaki przedmiot 5-6 Lýst ýmsum nýjungum í ljóstækni Opisa# ró*ne nowoci w technologiach zwi(zanych z optyk( Orðaforði bls. 135 hugtak merking termin polski definicja dreifið speglun speglun sem einkennist af því að ljósgeislar endurvarpast af ósléttum fleti og dreifast í allar áttir inwersja rozproszona odbicie, w którym promienie *wiat+a odbijaj,c si- od nierównej powierzchni rozchodz, si- we wszystkich kierunkach - 1 -

2 dreifilinsa linsa sem brýtur samsíða ljósgeisla þannig að þeir leita hver frá öðrum soczewka rozpraszaj,ca soczewka za+amuj,ca równoleg+e promienie *wiat+a, w taki sposób, 2e rozchodz, si- w ró2nych kierunkach fjarsýni að sjá langt frá sér nadwzroczno*3 wada wzroku powstaj,ca wskutek skrócenia przednio-tylnej osi ga+ki ocznej, co powoduje przesuni-cie ogniska skupienia promieni *wietlnych poza ga+koczn, flúrljós gagnsæi glóðarljós hálfgagnsæi heilmyndun Rafeindirnar dynja á gassameindum (kvikasilfursgufu og argongasi) Kvikasilfursgufan gefur frá sér útútfjólubláa geisla sem varpast yfir á sérstakt efni (ljómefni) sem gefur frá sér sýnilegt ljós. er þegar hlutir hleypa ljósi gegnum sig Grannur vír úr málminum volframi hitnar þegar kveikt er á perunni því rafeindir flæða gegnum vírinn. Hann lætur frá sér ljóseindir sýnilegs ljóss. er þegar efni (hlutir) hleypa ljósi en ekki nákvæmari mynd gegnum sig tækni sem byggist á því að nota ljós til þess að fá fram þrívíða, afar raunverulega mynd. Hægt er að horfa á heilmynd frá öllum hliðum. *wiat+o jarzeniowe potoczna, niew+a*ciwa nazwa *wietlówki lub wy+adowczej lampy (gazowej, rurowej). przezroczysto*3 *wiat+o zwyk+ej 2arówki pó+przezroczysto*3 hologram ma miejsce, wówczas gdy przedmioty przepuszczaj, promienie *wietlne. cienki wolframowy drut rozgrzewa si- w momencie w+,czenia 2arówki, wówczas elektrony przep+ywaj, przez drucik, który oddaje (fotony) cz,steczki *wiat+a w postaci widocznego *wiat+a wyst-puje wówczas, gdy materia+y lub przedmioty przepuszczaj, *wiat+o, lecz obraz jest niedok+adny urz,dzenie wykorzystuj,ce *wiat+o do wytwarzania obrazów trójwymiarowych; hologramy mo2emy ogl,da3 ze wszystkich stron - 2 -

3 holspegill: spegill með íhvolpum speglunarfleti. zwierciad+o wkl-s+e skupiaj,ce zwierciad+o skupiaj,ce, którego powierzchnia odbijaj,ca jest zwykle cz-*ci, wewn-trznej powierzchni kuli; stosowane m.in. w przyrz,dach optycznych i w reflektorach kúptúr spegill spegill með kúptum speglunarfleti zwierciad+o wypuk+e (rozpraszaj,ce) zwierciad+o, którego powierzchnia odbijaj,ca jest zwykle cz-*ci, zewn-trznej powierzchni kuli, daj,ce powi-kszony, zdeformowany obraz odbitych przedmiotów leysir: tæki sem sendir út grannan, samfasa ljósgeisla sem getur verið mjög orkuríkur. laser przyrz,d wysy+aj,cy spójn, wi,zkpromieniowania w zakresie widmowym, o du2ej dawce energii linsa skífa úr gleri með íhvolfum eða kúptum flotum, hún brýtur ljósgeislana þegar þeir fara gegnum hana soczewka p+ytka szklana s+u2y do skupiania lub rozpraszania promieni *wietlnych oraz do wytwarzania obrazów powi-kszonych albo zmniejszonych, za+amuje promienie *wietlne lithimna himna í auga framan við augastein sem umlykur sjáaldrið og stjórnar stærð þess með vöðvasamdrætti, ræður augnlit manns t-czówka barwna, nieprzejrzysta b+ona ga+ki ocznej o kszta+cie kr,2ka z otworem (=renic,), przez który *wiat+o wpada do oka, decyduje o koloru oczy cz+owieka ljómefni efni innan um flúrpípum sem breytir útfjólublárri geislun í sýnilegt ljós luminofor substancja chemiczna wewn,trz fluorowych rurek, wykazuj,ca luminescencj-, zmienia promieniowanie ultrafioletowe w widzialne *wiat+o(*wiecenie) ljósbrot stefnubreyting sem ljósgeisli tekur þegar hann fer úr einu efni í annað za+amanie fal (*wiat+a) ze wzgl-du na ró2n, pr-dko*3 *wiat+a w o*rodkach o ró2nych g-sto*ciach, na granicy o*rodków nast-puje za+amanie (ugi-cie) *wiat+a

4 ljóseind ljósröfun ljósþráðatækni lýsandi hlutur neonljós nærsýn ógagnsæi prisma örsmá eind sem flytur orku ljóss og annarra rafsegulbylgna myndun rafstraums við það að nægilega orkuríkar ljóseindir falla á málmflöt og hrekja rafeindir út úr málminum. grunnur og þjáll þráður úr gleri sem flytur upplýsingar í formi ljós Líkt og flúrljós myndast neonljós við það að rafmagn fer gegnum pípu sem inniheldur gas. gegnsær hlutur (t.d. þrístrent gler) sem brýtur ljósgeisla mismikið eftir lit foton zjawisko fotoelektryczne jonizacja *wiat+owody *wiat+o neonowe cz,stka elementarna nie maj,ca +adunku elektrycznego zjawisko wyst-puj,ce w cia+ach pod wp+ywem *wiat+a, zwi,zane z przekazywaniem energii; oderwanie elektronu od oboj-tnego atomu lub cz,steczki z materia+u przepuszczaj,cego promieniowanie, w którym wykorzystuje sizjawisko ca+kowitego wewn-trznego odbicia *wiat+a; s+u2y do przesy+ania z+o2onych obrazów na ma+, odleg+o*3 lampa wy+adowcza dwuelektrodowa, której *wiat+o pochodzi z pobudzenia atomów gazu krótkowzroczno*3 wada wzroku spowodowana wyd+u2eniem siga+ki ocznej w osi przednio-tylnej, co powoduje powstawanie obrazu przed siatkówk, zamiast na niej nieprzezroczyste (cia+a) pryzmat przedmiot, który stanowi przeszkod- dla rozchodzenia si- promieni *wietlnych blok szklany w kszta+cie trójk,ta. Wi,zka *wiat+a bia+ego przechodz,c przez pryzmat zwykle dwukroknie si- za+amuje, mo2na wówczas zaobserwowa3, ka2dy kolor ma inn, d+ugo*3 fal - 4 -

5 rafsegulbylgja fala poprzeczna, nie wymaga no*nika, rozchodzi si- w pró2ni z pr-dko*ci, km na sekundrafsegulróf reglulegspeglun safnlinsa þverbylgja sem þarf ekki bylgjubera til þess að færast úr stað og berst gegnum tómarúm með km. hraða á sekúndu. röð mismunandi rafsegulbylgna sem raðað er eftir mismunandi tíðni og orku. Rafsegulrofið nær meðal annars yfir útvarpsbylgjur, örbylgjur, ljósbylgjur, útfjólubláa geislun og gamma geislun speglun sem einkennist af því að ljósgeislar endurvarpast af sléttum fleti og dreifast því lítið sem ekkert linsa sem brýtur ljósgeisla þannig að þeir færast nær hver öðrum fala elektromagnetycz na widmo elektromagnetyczne odbicie lustrzane soczewka skupiaj,ca odbicie od powierzchni g+adkich; wi,zki *wiat+a odbijaj, si- w tym samym kierunku czyli taka soczewka, która powoduje, 2e promienie *wietlne po przej*ciu przez soczewk- skupiaj, si- (przybli2aj, ) sjáaldur =renica otwór w t-czówce, przez który *wiat+o wpada do oka sjóna (sjóhimna) sléttur spegill speglun upplýstur hlutur þverbylgja spegill með flötum speglunarfleti endurvarp ljósgeisla af fleti hlutur sem endurvarpar ljósi sem fellur á hann bylgja þar sem bylgjuorkan hreyfist hornrétt á þá stefnu sem bylgjan sjálf fylgir siatkówka oka zwierciad+o p+askie odbicie fala poprzeczna *wiat+oczu+a tkanka o z+o2onej budowie, wy*cielaj,ca wewn-trzn, powierzchni- ga+ki ocznej (oko). W siatkówce rozpoczyna si- recepcja przetwarzanie i przekazywanie bod=ców *wietlnych nie zmienia zbie2no*ci wi,zki padaj,cej odbicie promieni *wietlnych od powierzchni przedmiot, który odbija *wiat+o docieraj,ce do niego z innego =ród+a to fala, w której drgania o*rodka s, prostopad+e do kierunku rozchodzenia sifali

6 Na poniszych stronach moesz znale ciekawe prezentacje dotyczce fizyki soczewki np. o za+amaniu si- *wiat+a