warunki potrzeby narzędzia wartości temperament zdolności
|
|
- Patrycja Orłowska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ! " # $ % & Sukces firmy w znacznej mierze pozostaje uzależniony od tego, jak funkcjonują zatrudnione w jej ramach osoby. To ludzie tworzą organizacje. Zatrudniając pracownika, zatrudnia się całego człowieka - a nie tylko posiadane przez niego kwalifikacje, umiejętności i doświadczenie. Z punktu widzenia organizacji niezwykle cenna okazuje się tym samym wiedza na temat tego, co i w jakim zakresie wyznacza funkcjonowanie jednostki. Wiedza ta pozwala bowiem pośrednio na wskazanie możliwości w zakresie modyfikowania zachowań zatrudnionych w organizacji ludzi -jak również na wyodrębnienie uniwersalnych wytycznych w odniesieniu do kreowania środowiska pracy sprzyjającego wysokiej efektywności jednostki. Każde zachowanie człowieka w organizacji determinowane jest przez kombinację sił indywidualnych oraz sił pochodzących z otoczenia. Tak więc, różni ludzie zachowują się odmiennie w danym otoczeniu, różne otoczenia powodują odmienne zachowania u podobnych ludzi. Niniejszy moduł w związku z powyższym poświęcony zostaje ramowemu omówieniu tych czynników psychologicznych, od których zależą zachowania człowieka. Pomoże w tym poniższy schemat:
2 ! " # $ " % &! ' " & ( ) "! " # $ " % &! ' " & ( ) " % * ( $ " # +, # $ osobowość warunki potrzeby temperament zachęty narzędzia wartości zdolności przeszkody umiejętności -. / / 0 /. 1 2 / / 2, 6 $ ) # $ Źródło: opracowanie własne
3 Jak wskazuje schemat, to co robimy zależy od czynników indywidualnych i zewnętrznych oraz incydentalnych (sytuacyjnych). One kształtują ostateczną gotowość do działania, która staje się przyczyną konkretnych zachowań człowieka w różnych sytuacjach; także zachowań przejawianych w organizacjach. Przedstawiony model zostanie poniżej omówiony bardziej szczegółowo, z zachowaniem podziału na wskazane kategorie czynników odpowiedzialnych za zachowanie. Wszystkie działania człowieka wynikają z utrwalonych schematów i nastawień (postaw) wobec otoczenia a także są realizacją różnorodnych dążeń, których celem jest albo zaspokojenie potrzeb wynikających z braku potrzebnych do życia dóbr (przedmiotów, stanów itp.), albo też osiągnięcie wartości, dzięki którym może on podnieść jakość swojego życia. Ogół tych czynników należy do sfery osobowości i motywacji. Stanowią one nasze trwałe właściwości w tym sensie, że w typowych sytuacjach (kiedy nie działają szczególne przeszkody ani pobudki przeciwstawne konkurencyjne ) to one właśnie decydują o tym, co robimy. Utrwalony układ preferencji, wyrażający się dominującymi potrzebami i hierarchia wartości, do osiągnięcia których dążymy, tworzą podstawy motywacji, która tłumaczy racje i przyczyny naszego zachowania, jednak szczegółowa charakterystyka czynników motywacyjnych będzie przedmiotem właściwego modułu. W tym miejscu zajmiemy się charakterystyką osobowości. Termin osobowość jest stosowany przede wszystkim do wyjaśniania indywidualnych różnic w zachowaniu się poszczególnych osobników jak również międzysytuacyjną spójność i międzyczasową ciągłość zachowań obserwowalną w przypadku każdej jednostki z osobna. W psychologii pojęcie osobowość jest jednym z klasycznych, ale i bardzo wieloznacznych pojęć. Liczba znaczeń wiązanych przez psychologów z tym terminem sięga kilkudziesięciu pozycji. Osobowość bywa traktowana m.in. jako zespół cech, jako zjawisko, dla opisu którego niezbędne jest wykorzystanie pojęcia integracji, jako holistyczny konstrukt, w którego wyjaśnieniu istotną rolę odgrywa potrzeba samorealizacji, czy wreszcie jako wytwór procesów poznawczego konstruowania rzeczywistości psychicznej oraz procesów podmiotowej kontroli i samoregulacji. Można posłużyć się jednak bardzo ogólnym stwierdzeniem, że osobowość jest złożonym, względnie stałym czasowo i sytuacyjnie, zbiorem własności temperamentalno-
4 emocjonalno-intelektualno-wolicjonalnych (por.: [Sillamy 1994, s. 193]), które przejawiają się w charakterystycznych wzorcach zachowania jednostki, czyli sumie sposobów reagowania na innych ludzi. We współczesnej psychologii osobowości szczególną pozycję zajmuje Pięcioczynnikowy Model Osobowości. Zgodnie z nim osobowość każdego człowieka można scharakteryzować przy pomocy pięciu generalnych cech (czynników). Są nimi: 1) otwartość na doświadczenie, wyznaczająca tendencję do pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych,: ciekawość poznawczą, kreatywność i tolerancję wobec nowości; 2) neurotyczność, która warunkuje podatność na doświadczanie negatywnych emocji (strach, gniew, niezadowolenie, poczucie winy) oraz wrażliwość na stres psychologiczny, stabilność emocjonalną, zrównoważenie i spokój; 3)sumienność, będąca miarą zorganizowania, wytrwałości, odpowiedzialności i rzetelności oraz motywacji do działań celowych i siły woli w dążeniu do osiągnięć (bywa utożsamiana z charakterem); 4) ekstrawertyczność, która wyraża ilość i jakość interakcji społecznych oraz poziom aktywności i energii a także zdolność do odczuwania pozytywnych emocji (zadowolenia, szczęście, radość, miłość); 5) ugodowość, przejawiającą się w przejawianiu zgodnej i kompromisowej postawy wobec innych ludzi w sytuacjach konfliktowych. To oczywiście bardzo powierzchowna charakterystyka teorii PMO, w rzeczywistości bowiem każda główna cecha zawiera w sobie szereg cech szczegółowych i konkretnych. Osobowość kształtuje się w ciągu życia człowieka, jej struktura ulega stopniowemu wykrystalizowaniu i podlega pewnym przeobrażeniom - w szczególności w okresie dojrzewania i menopauzy. Dla rozwoju osobowości istotne okazują się zarówno geny, jak i doświadczenia jednostki [Pervin, 2002]. Osobowość wyznacza cele naszych czynności (zamiary, chęci), ale to nie wystarcza, aby zrealizować je w satysfakcjonujący stopniu. Działający podmiot (człowiek) musi być ponadto wyposażony w określone możliwości (instrumenty) do zaspokojenia potrzeb i osiągnięcia wartości. W przedstawionym modelu noszą one nazwę czynników sprawnościowych. Do grupy tej można zaliczyć temperament, zdolności i umiejętności. Szczególnie złożona zależność istnieje pomiędzy osobowością i temperamentem. Temperament bowiem, jako zespół cech zachowania uwarunkowany głównie genetycznie, jest w stosunku do osobowości strukturą pierwotną- i jako taki tworzy swoistą bazą pod jej rozwój - m.in. w ten sposób, że wyznacza siłę wpływu czynników
5 środowiskowo-społecznych uczestniczących w kształtowaniu osobowości (por.: [Strelau 1995, s. 75]). Modyfikujący wpływ temperamentu na podejmowane przez człowieka działanie nie jest jednak w stanie wyjaśnić bogactwa prezentowanych przez jednostkę zachowań. Trudno także jednoznacznie określić, czy takie właściwości, jak: ekstrawersja czy introwersja, agresja albo neurotyczność należą do sfery temperamentu, czy też do sfery osobowości. Najbardziej znane koncepcje temperamentu to: klasyczna klasyfikacja Hipokratesa-Galena, wyróżniająca cztery typy temperamentalne (sangwinik, choleryk, melancholik i flrgmatyk), koncepcja G. Heymansa i E. Wiersmy, wyróżniająca w oparciu o wyniki badań kwestionariuszowych trzy podstawowe, dwubiegunowe wymiary temperamentu: (1) emocjonalność (siła i częstość reakcji emocjonalnych), (2) aktywność (czas trwania czynności sprawczych/celowych oraz (3) funkcję pierwotną/wtórną (wiążącą się z intensywnością rekcji i czasem trwania procesów psychicznych i zachowania). Duże znaczenie ma też typologia układu nerwowego I. Pawłowa. Rosyjski uczony I. Pawłow, prowadząc badania eksperymentalne na psach w warunkach laboratoryjnych, wyróżnił stałe własności ośrodkowego układu nerwowego, takie jak: (1) siła procesów nerwowych - pobudzania i hamowania, (2) równowaga tych procesów, (3) ruchliwość. Kombinacja tych cech wyznacza typ układu nerwowego (temperament), za pomocą którego tłumaczyć można obserwowalne różnice w zachowaniu zarówno ludzi, jak i zwierząt. - Siła pobudzania obrazuje wydolność funkcjonalną komórek nerwowych (zdolność do wytrzymywania silnego krótko- lub długotrwałego stanu pobudzenia); duża siła pobudzenia warunkuje adekwatne reagowanie na intensywne bodźce w dłuższym czasie, niż w przypadku układu słabego. - Siła hamowania odzwierciedla łatwość, z jaką centralny układ nerwowy dla potrzeb ochrony komórki nerwowej przed zużyciem i/lub wyczerpaniem wzbudza warunkowe reakcje hamulcowe (jak np. obniżanie siły reakcji, jej odraczanie lub zaniechanie). - Równowaga procesów nerwowych wyznacza stosunek siły procesu pobudzania do siły procesu hamowania. - Ruchliwość procesów nerwowych określa tempo przechodzenia procesu pobudzenia w proces hamowanie (i na odwrót). Na podstawie tych właściwości Pawłow wyodrębnił cztery typy układu nerwowego odpowiadające klasyfikacji temperamentów Hipokratesa. Współczesna R %! 3 3 autorstwa polskiego psychologa J. Strelaua bazuje na założeniu, że temperament stanowi pierwotnie zdeterminowany przez
6 wrodzone mechanizmy fizjologiczne regulator zachowania, wspólny dla człowieka i zwierząt. Manifestuje się on w formalnej charakterystyce zachowania (jego parametrach energetycznych i temporalnych). Struktura temperamentu w ramach RTT obejmuje sześć cech bazowych: (1) żwawość (dyspozycja do szybkiego reagowanie, zdolność do utrzymywania wysokiego tempa aktywności oraz łatwa zmiana jednej reakcji w inną), (2) perseweratywność (tendencja do kontynuowania i powielania reakcji po ustaniu bodźca, który ją wywołał; (3) wrażliwość sensoryczną (zdolność reagowania na bodźce posiadające niską wartość stymulacyjną), (4) reaktywność emocjonalną (skłonność do wzmożonej reakcji na bodźce emocjonalne), (5) wytrzymałość ( zdolność do adekwatnego reagowania przy wysokiej stymulacji) oraz (6) aktywność (dyspozycja do realizowania stymulujących [Strealau 2002, s. 251]. Cechy te determinują w szczególności sprawność funkcjonowania jednostki w sytuacjach dla niej obciążających (np. stresujących). Kolejnym czynnikiem instrumentalnym, mającym wpływ na nasze zachowanie, są zdolności. Są to wrodzone predyspozycje (sprawności) do wykonywania na wysokim poziomie różnych czynności motorycznych (np. manualnych) lub psychicznych (np. umysłowych). Obok zdolności specjalnych, warunkujących wysoka sprawność w zakresie określonego rodzaju działalności (artystycznej, literackiej, produkcyjnej) mówi się także o zdolności ogólnej. Utożsamiana z nią bywa inteligencja, która definiuje się na kilka sposobów, jako : - zdolność jednostki do uczenia się na podstawie zdobywanych doświadczeń, - zdolność jednostki do przystosowania się do środowiska, w obrębie którego funkcjonuje, - zdolność metapoznawczą, nadrzędną wobec zdolności szczegółowych (za: [Nęcka, 2003). Ogólnie inteligencję określić można jako zdolność do przystosowania się do okoliczności dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami poznawczymi" [tamże, s. 26]. Obok inteligencji traktowanej jako ogólna zdolność umysłowa wskazuje się również przykładowo na istnienie inteligencji społecznej, inteligencji emocjonalnej czy też inteligencji praktycznej. W świetle prowadzonych badań zakłada się trójwarstwową strukturę inteligencji, którą tworzą: czynnik inteligencji ogólnej (g), warstwy czynników grupowych oraz klasy czynników specyficznych. Istnieje przekonanie, że jednostki rozwijają tylko część swoich potencjalnych możliwości, z czego jedynie pewien obszar podlega bezpośrednim pomiarom testowym.
7 Zakłada się, że to, w jaki sposób i na ile skutecznie poradzi sobie jednostka z problemami, z którymi ma styczność zależy zarówno od uniwersalnych, systemowych przesłanek inteligentnego funkcjonowania człowieka, jak również od jakości i zakresu treści nabytej i skrystalizowanej" przez podmiot wiedzy. Pojęcia kluczowe dla ujęcia inteligencji to: zasoby uwagi, pojemność pamięci roboczej i pobudzenie. Im większa pula zasobów uwagi znajduje się w dyspozycji jednostki, tym lepiej jest ona w stanie radzić sobie w sytuacjach wymagających kontrolowania kilku równolegle realizowanych procesów (czynności). Pamięć robocza determinuje poziom wykonania złożonych działań w sytuacji, gdy sprostanie im wymaga jednoczesnego magazynowania i przetwarzania wielu jednostek informacji, a pobudzenie wyznacza chwilową wielkość zasobów uwagi i chwilową pojemność pamięci roboczej. Z zagadnieniem inteligencji związane jest również pojęcie stylu poznawczego - określanego czasem intelektualną osobowością". Styl charakteryzowany jest jako konstrukt psychiczny posiadający wysoki poziom ogólności w organizacji kontroli uwagi, myśli, emocji i motywów - i jako taki integrujący poznawcze, emocjonalne i energetyczne jakości. Mianem stylu poznawczego określa się przy tym preferowany sposób poznawczego funkcjonowania jednostki odpowiadający jej indywidualnym potrzebom [Matczak 2000]. Spotkać można się z poglądem, że style umiejscowić należy na pograniczu osobowości i intelektu lub też, że są sposobem wybieranym przez osobowość dla eksploracji własnej inteligencji [Strelau 2002, s. 280]. Praktyczną wartość zachowały dwie spośród koncepcji stylów poznawczych: zależność-niezależność od pola H. Witkina i refleksyjnośćimpulsywność J. Kagana [tamże]. U osób o stylu zależnym od pola postrzeganie otoczenia pozostaje zdeterminowane organizacją postrzeganego pola (otoczenia). Proces przetwarzania informacji jest globalny - z niewielkim udziałem analizy i strukturalizacji. Osoby o takim stylu określane są przez otoczenie jako ciepłe". Łatwo opanowują zachowania społeczne, chętnie przebywają z innymi ludźmi, ale trudność sprawia im rozwiązywanie problemów, w których rozwiązanie zależy od elementu z kontekstu. Styl niezależny od pola oznacza cechy przeciwne. W koncepcji J. Kagana - osoby znamionujące styl refleksyjny w sytuacji niepewności poznawczej przejawiają skłonność do długiego namyślania się i popełniania niewielu błędów, podczas gdy osoby o stylu impulsywnym dokonują szybkiej intuicyjnej oceny sytuacji, wykazując tendencję do szybkiego działania i popełniania wielu błędów. Style poznawcze ulegają zmianie w toku ludzkiego życia (Strelau, 2002), (Kossowska, 2000).
8 Ostatni z wyróżnionych w modelu czynnik instrumentalny to umiejętności (właściwie należałoby powiedzieć : wiedza i umiejętności). Są one nabyte w ciągu życia dzięki czynności uczenia się. Pojęcie uczenia się stosować można w bardzo szerokim znaczeniu jako proces prowadzący do modyfikacji zachowania jednostki w wyniku jej uprzednich doświadczeń" [Kurcz 1995, s. 98]. Dotyczy zarówno opanowywania wiedzy, jak też umiejętności oddziaływania na rzeczywistość. Część badaczy wprowadza jednak rygorystyczne rozgraniczenie pomiędzy tymi dwiema kategoriami - wiążąc te pierwsze wyłącznie z procesami pamięci, a do procesów uczenia się odnosząc drugie z wymienionych pojęć, aczkolwiek w rzeczywistości pamięć i uczenie się są to dwie strony tego samego procesu przyswajania przez organizm nowych doświadczeń" [Kurcz, 1995]. W gruncie rzeczy sprowadza się to bowiem do rozróżnienia dwóch kategorii wiedzy: wiedzy typu że" (deklaratywnej), którą stanowią dane faktograficznej niezbędne dla realizacji określonej czynności) oraz wiedzy typu jak" (proceduralnej), która dostarcza określonych sposobów działania, z którymi te dane zostają powiązane.. Nie można więc rozpatrywać procesu uczenia się w oderwaniu od pamięci. W przypadku uczenia się umiejętności mówić możemy o nabyciu określonego poziomu wprawy. Z kolei w odniesieniu do przyswajania wiadomości (uczenia się określonego materiału) o określonym stopniu opanowania i znajomości materiału. Dla potrzeb podnoszenia efektywności procesu uczenia się i utrwalania jego rezultatów - wskazane jest łączenie wielu technik i ich dostosowanie do indywidualnego profilu psychologicznego (typu motywacji, dominujących emocji, potrzeb itd.) jednostki, która uczestniczy w procesie uczenia się. Niezależnie od tego, co stanowi przedmiot uczenia się (umiejętność czy materiał), pozytywny wpływ na efekty tego procesu wywierają: powtarzanie/trening (ważna okazuje się zarówno ilość powtórzeń, jak również ich rozłożenie w czasie) oraz odpowiednie nastawienie osoby uczącej się, a także - przyjęta przez jednostkę strategia uczenia się (uczenie się całościowe/uczenie się częściami). Wymienione powyżej kategorie zmiennych wyznaczających działanie człowieka należą do grupy właściwości względnie trwałych, stanowiących charakterystykę konkretnego człowieka. Skuteczne podjęcie jakiejkolwiek czynności jest jednak uwarunkowane jeszcze jednym czynnikiem, którym jest odpowiednie rozeznanie własnych możliwości i predyspozycji. Znajomość własnych predyspozycji: silnych i słabych stron, charakterystycznych cech, postawy i relacji względem innych pozwala na podjęcie właściwych decyzji odnośnie przynależności do danej zbiorowości oraz przyjęcia określonej roli i funkcji. Ta wiedza może pochodzić z własnych obserwacji i badań oraz może płynąć z otoczenia, ze strony ludzi,
9 z którymi przebywamy, współpracujemy czy też razem żyjemy. Nie jest oczywiste, że ludzie podejmują tylko takie działania, które są w stanie zrealizować. Często jest odwrotnie nie znając dokładnie swoich właściwości charakterologicznych i / lub instrumentalnych inicjujemy takie czynności, że narażamy samych siebie na dyskomfort, frustrację i rozczarowanie. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele. Może to wynikać z braku zdolności obserwowania i analizowania samych siebie, z braku obiektywizmu, myślenia życzeniowego o sobie czy wreszcie stosowania różnych mechanizmów obronnych, zniekształcających percepcję własnej osoby. Jak zauważają J. Luft i H. Ingham istnieje pewien obszar naszej niewiedzy na temat nas samych, który obrazowo prezentują za pomocą schematu zwanego oknem Johari" [Pietrasiński 1994]. Schemat ten przedstawia poniższy rysunek. Rys. Okno Johari", czyli główne obszary wiedzy i ślepoty o sobie samym Inni o mnie wiedzą Ja publiczne Obszar mojej ślepoty Inni o mnie nie wiedzą Ja prywatne Ja nie znane nikomu Źródło: Pietrasiński 1994,. Załączony rysunek zwraca uwagę na fakt, że nie tylko inni nie wiedzą o nas wszystkiego, również my sami posiadamy tylko częściową wiedzę o sobie, w dodatku nie zawsze prawdziwą. Niewiedzą objęta jest m.in. część cudzych opinii, uogólnienia itp. Istnienie takiego obszaru autoślepoty nakazuje zachowanie pewnego dystansu względem własnych zamiarów, postaw i predyspozycji do pełnienia określonych ról. Przedmiotem następnej części tego modułu będzie charakterystyka zewnętrznych uwarunkowań działania. Należą do nich, podobnie jak w przypadku uwarunkowań indywidualnych, zarówno wyznaczniki kierunkowe, jak i sprawnościowe. Źródłem wyznaczników zewnętrznych jest otoczenie człowieka; zarówno osobowe (społeczne) jak i rzeczowe (materialne). Zewnętrzne wyznaczniki kierunkowe to przede wszystkim zachęty do działania. Można do nich zaliczyć szeroko rozumiane nagrody oraz wsparcie. Nagrody mogą mieć formę materialną (wynagrodzenie za pracę, premie, prezenty itp.) albo psychologiczną (pochwały, dowody uznania). Wsparcie rzeczowe i psychologiczne to różne formy pomocy, okazywanej człowiekowi przez innych. Formami wparcia może być dostarczanie środków niezbędnych do osiągnięcia celu, udzielanie rad i wskazówek, stwarzanie życzliwej i ciepłej atmosfery, wyrażanie emocji (np. współczucia w przypadku niepowodzenia oraz zadowolenia w razie sukcesu).
10 - Do kategorii zewnętrznych wyznaczników kierunkowych należą także przeszkody, czyli wszelkiego rodzaju utrudnienia, ograniczające możliwości działania podmiotu. Zarówno zachęty jak i przeszkody można zaliczyć do czynników motywacyjnych. Te pierwsze skłaniają podmiot do powtarzania czynności nagradzanych i w tym sensie motywują go. Drugie - eliminują niektóre możliwości działania, wyznaczając w ten sposób, czego podmiot prawdopodobnie robić nie będzie. w ten sposób zarówno jedne jak i drugie zawężają pulę możliwych zachowań człowieka i w ten sposób można je zaliczyć do zewnętrznych determinant działania (szczegółowym problemom motywacji poświęcony jest moduł..). Drugą grupę wyznaczników zewnętrznych stanowią czynniki instrumentalne. Należą do nich zewnętrzne warunki wykonywania działalności oraz narzędzia i środki, jaki podmiot ma do dyspozycji. Warunki zewnętrzne to właściwości otoczenia fizycznego (fizyczne warunki wykonywania czynności: hałas, temperatura, cechy pomieszczeń przestronność, oświetlenie, sprzęty, wilgotność, zanieczyszczenia), czas wykonywania czynności, a także właściwości otoczenia społecznego ludzie należący do grupy (zespołu, organizacji), ustosunkowania i relacje emocjonalne pomiędzy nimi, życzliwość i wsparcie. Zarówno czynniki kierunkowe jak i instrumentalne mogą przybierać wartości korzystne jak i niekorzystne dla człowieka. W pierwszym przypadku stwarzają możliwości skutecznego i satysfakcjonującego działania, w drugim - tworzą sytuacje, wywołujące u ludzi podwyższony poziom napięcia nerwowego. Ogólnie sytuacje takie zwane są stresorami, a ich następstwo - stresem. Stres psychologiczny to szczególny rodzaj relacji między człowiekiem a otoczeniem, które to otoczenie człowiek ocenia jako nadwyrężające lub przekraczające jego zasoby i zagrażające jego dobrostanowi" (R. Lazarus i S. Folkman, 19..). Typowe stresory w związane z wykonywaniem działania przez człowieka (np. pracy), zawierające się w warunkach tego działania, to: - utrudnienia - przeciążenia - zakłócenia Wyróżnić można trzy kategorie stresu: a) krzywda lub strata (powstała już szkoda lub uraz) b) zagrożenie (szkoda jest antycypowana. c) wyzwanie (pod uwagę brane są własne możliwości opanowania sytuacji. stresowej). Człowiek znajdujący się w stanie stresu narażony jest na szereg niekorzystnych skutków emocjonalnych (lęk, strach, niechęć, smutek), motywacyjnych (depresja, apatia, rezygnacja) a nawet zdrowotnych tzw. choroby psychosomatyczne. Upośledzone jest także
11 jego funkcjonowanie pod względem sprawnościowym i poznawczym. Ostatnie kategoria wyznaczników działania to czynniki incydentalne. Określają one łącznie aktualny stan podmiotu; do najważniejszych należą: uwaga, nastrój oraz stan psychofizyczny: stan zdrowia, energii (ewentualne zmęczenie itp.). % System nerwowy posiada ograniczone możliwości przetwarzania otrzymywanych bodźców - w efekcie zatem obróbce poddany zostaje zaledwie ułamek potencjalnie dostępnej informacji. Redukcję nadmiaru informacji umożliwia złożony mechanizm określany mianem uwagi. Mechanizm ten spełnia cztery podstawowe funkcje [Nęcka 2000]: - umożliwia przetwarzanie wybranych bodźców niezbędnych do realizacji bieżących działań dzięki aktywnemu pomijaniu (tłumieniu, odsiewaniu) bodźców mało istotnych, - pozwala na długotrwałe ignorowanie szumu informacyjnego, tj. wszelkich bodźców odmiennych od oczekiwanych sygnałów, - umożliwia metodyczną analizę pola percepcyjnego (przestrzeni poznawczej) pod kątem występowania obiektów spełniających założone kryteria, - pozwala na kontrolę poznawczą kilku procesów niezbędnych dla jednoczesnej realizacji kilku różniących się pomiędzy sobą czynności. Nauka dąży do wyjaśnienia od czego zależy to, że rejestrowane bodźce zakwalifikowane zostaną jako istotne lub nieistotne (koncepcje uwagi selektywnej) - oraz jak możliwy jest równoczesny nadzór więcej niż jednej czynności (koncepcje uwagi podzielnej). Jedną z ciekawszych koncepcji uwagi jest teoria zasobów D. Kahnemana. W jej ramach przyjmuje się, że ludzki system poznawczy dysponuje ograniczoną wielkością niespecyficznych zasobów mentalnych (zasobów uwagi). Realizacja działań, z którymi wiąże się skupienie uwagi na określonym zjawisku/czynności wymaga wydatkowania energii psychicznej. O ile łączne zapotrzebowanie energetyczne" na podejmowane działania nie przekracza wielkości dostępnych jednostce zasobów, to możliwe jest ich równoczesne realizowanie na pożądanym poziomie. W innym przypadku poziom ich wykonania obniża się lub - jeżeli jedna z nich jest uprzywilejowana poziom wykonania tej, która posiada pierwszeństwo" zostaje utrzymany kosztem pogorszenia jakości drugiej. Do incydentalnych wyznaczników działania należy także nastrój. Jest to rodzaj procesu emocjonalnego, który najczęściej nie ma jednej, wyraźnej przyczyny, albo też podmiot jej sobie nie uświadamia. Określony nastrój może trwać przez stosunkowo długi czas i silnie wpływać na wykonywane aktualnie czynności, poprawiając (dobry, pozytywny nastrój) lub osłabiając (zły nastrój, przygnębienie, rozdrażnienie) efektywność naszych poczynań.
12 Podobnie oddziałuje aktualny stan psychofizyczny. Doznawane choroby, chwilowe stany złego samopoczucia, zmęczenie lub osłabienie nie decydują o tym co robimy, ale determinują naszą aktualną gotowość do działania. Złe samopoczucie może na przykład spowodować, że człowiek rezygnuje z działania pomimo bardzo silnej motywacji do jego realizacji i pomimo istnienia bardzo sprzyjających warunków zewnętrznych. Wymienione i krótko omówione powyżej czynniki można określić jako indywidualne determinanty naszych zachowań i czynności. Decydują one o ich kierunku, sile i sprawności. $ % & Drat-Ruszczak K., Teorie osobowości -podejście psychodynamiczne i humanstyczne, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom II. Psychologia ogólna, W: J. Strelau (red), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk Matczak A., Style poznawcze, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom II. Psychologia ogólna. W: J. Strelau (red.), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk Nęcka E. (b), Procesy uwagi, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom II. Psychologia ogólna. W: J. Strelau (red), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk Nęcka E., Inteligencja-geneza-struktura-funkcje, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk Oniszczenko W., Genetyczne podstawy temperamentu, Oficyna Wydawnicza Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Pervin L.A., Psychologia osobowości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk Reykowski J., Motywacja, postawy prospoleczne a osobowość, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa Sillamy N., Słownik psychologii, Wydawnictwo Książnica, Katowice Strelau J., Psychologia różnic indywidualnych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa Strelau J., Psychologia temperamentu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Strelau J., Temperament, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom II. Psychologia ogólna. W: J. Strelau (red), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk Strelau J., Temperament i inteligencja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Zimbardo P.G., Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996.
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.
Bardziej szczegółowoJak trafnie wybrać zawód? poznanie siebie.
Jak trafnie wybrać zawód? poznanie siebie. Karierę zawodową trzeba świadomie zaplanować. Warto wyznaczyć sobie cel bądź cele, do których będziemy dążyć. Zanim to jednak nastąpi, należy poznać szereg czynników
Bardziej szczegółowoZachowania organizacyjne
Zachowania organizacyjne Sprawy organizacyjne Mail: weronika.wegielnik@wsl.com.pl Literatura: S. P. Robbins Zasady zachowania w organizacjach S. P. Robbins Zachowania w organizacji B. Kożusznik Zachowania
Bardziej szczegółowo[5ZSTZS/KII] Psychologia stresu
1. Ogólne informacje o module [5ZSTZS/KII] Psychologia stresu Nazwa modułu PSYCHOLOGIA STRESU Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr
Bardziej szczegółowoPsychologia RóŜnic Indywidualnych Funkcjonalne znaczenie temperamentu Zajęcia 2 Katarzyna Popek
Psychologia RóŜnic Indywidualnych Funkcjonalne znaczenie temperamentu Zajęcia 2 Katarzyna Popek Przeznaczony do badania osób w wieku 15 80 lat, obojga płci Nie istnieją wersje oboczne, przeznaczone do
Bardziej szczegółowoPraca naukowa dofinansowana ze środków na naukę Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach jako projekt badawczy nr N N
Recenzent: prof. dr hab. Włodzimierz Oniszczenko prof. dr hab. Andrzej Sękowski Redaktor prowadzący: Agnieszka Szopińska Redakcja i korekta: Magdalena Ziarkiewicz Projekt okładki i stron tytułowych: Katarzyna
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Bardziej szczegółowo(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)
Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ. Kod przedmiotu. Pedagogiki i Psychologii
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ Wydział Instytut/Katedra Kierunek Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia Specjalizacja/specjalność
Bardziej szczegółowoPsychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Zmaganie się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi w ujęciu interackycjnym Stres jako interakcja ujęcie fenomenologiczno
Bardziej szczegółowoPOSTAW NA ROZWÓJ! 19.05.2011 KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA PROJEKT
19.05.2011 KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA PROJEKT POSTAW NA ROZWÓJ! Kampania informacyjno promocyjna oraz doradztwo dla osób dorosłych w zakresie kształcenia ustawicznego edycja 2 Projekt współfinansowany przez
Bardziej szczegółowoPlan. pojęcie osobowości główne teorie osobowości: nawyku, dynamiczne, poznawcze, ról, cech
OSOBOWOŚĆ Plan pojęcie osobowości główne teorie osobowości: nawyku, dynamiczne, poznawcze, ról, cech Osobowość (personality) można zdefiniować jako złożony zbiór własności psychicznych, które wpływają
Bardziej szczegółowoPsychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M
Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Skala zdarzeń życiowych (Holmes i Rahe, 1967) 150 punktów kryzys życiowy 300 punktów bardzo poważny kryzys życiowy
Bardziej szczegółowoAlkohol w rodzinie zaburzone więzi
Konferencja szkoleniowa dla nauczycieli i pedagogów Życie z FAS Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Beata Stebnicka Fundacja FASTRYGA Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Zabrzu Zaburzenia więzi Nie ma takiego
Bardziej szczegółowoZ-ETI-1010-T1I2 Psychologia ogólna. stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne) dr Małgorzata Kaleta-Witusiak
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego Z-ETI-1010-T1I2
Bardziej szczegółowoNowe pytania egzaminacyjne
Nowe pytania egzaminacyjne 1. Jakie jest znaczenie genetyki behawioralnej w badaniach psychologicznych? 2. Wyjaśnij pojęcie funkcjonalnej asymetrii mózgu i omów jak zmieniały się poglądy na ten temat.
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020
Spis treści Zagadnienia ogólne na egzamin magisterski... 2 Zagadnienia specjalistyczne na egzamin magisterski... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA PRACY, ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA
Bardziej szczegółowoPsychometria. Testy Psychologiczne. Test Psychologiczny. Test Psychologiczny. Test Psychologiczny (wg APA) Test Psychologiczny. Test Psychologiczny
Psychometria Testy Psychologiczne W 2 Nie wiemy czy mierzone cechy, stany czy postawy istnieją w rzeczywistości, bo nie mamy do nich bezpośredniego dostępu. Dlatego nazywane są też zmiennymi lub konstruktami,
Bardziej szczegółowoRola nauczyciela w pracy z dzieckiem zdolnym
Rola nauczyciela w pracy z dzieckiem zdolnym Przez zdolność rozumiemy predyspozycje jednostki do łatwego, sprawnego i skutecznego opanowania pewnych umiejętności. Dziecko zdolne - to takie, które w kilku
Bardziej szczegółowoSTRESORY, inaczej źródła stresu
1.8.2 Źródła stresu STRESORY, inaczej źródła stresu Każdego dnia w zewnętrznym świecie i w nas samych spotykamy się z czynnikami wywołującymi stres, czyli stresorami. Bardzo ważna jest umiejętność ich
Bardziej szczegółowoZarządzanie emocjami
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 9 grudnia 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Co to jest inteligencja
Bardziej szczegółowoWstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63
Wstęp Przedmowa n 1. Cele, założenia i zastosowanie psychologii 13 1.1. Analiza zachowania i doznawania jako zadanie psychologii 14 1.2. Psychologia jako dziedzina badań 16 1.2.1. Cele badań naukowych
Bardziej szczegółowoFILOLOGIA POLSKA, SPECJALNOŚĆ NAUCZYCIELSKA PEŁNA
OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia PSYCHOLOGIA 2. Kod modułu kształcenia - PSYO 3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny OBOWIĄZKOWY DLA
Bardziej szczegółowoMOTYWOWANIE W ZARZĄDZANIU
WYKŁAD 9 MOTYWOWANIE W ZARZĄDZANIU 1 1. Istota motywacji i motywowania: Motywacja jest to ogół bodźców, pobudek oraz stan gotowości ludzi, do określonego zachowania się i działania. Motywacja wewnętrzna
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 30 zaliczenie z oceną
Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: dr Joanna Piekarska Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów: Niestacjonarne
Bardziej szczegółowoMartyna Król Psychologia Kognitywistyka Uniwersytet im. A. Mickiewicza. Style poznawcze w jaki sposób myślimy?
Martyna Król Psychologia Kognitywistyka Uniwersytet im. A. Mickiewicza Style poznawcze w jaki sposób myślimy? Style poznawcze w jaki sposób myślimy? Plan wystąpienia: definicje wymiary krytyka propozycja
Bardziej szczegółowoCo to jest motywacja i jak motywować ludzi
Co to jest motywacja i jak motywować ludzi Termin motywacja jest stosowany w psychologii do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania.
Bardziej szczegółowoPięcioczynnikowy model osobowości Wielka Piątka
OSOBOWOŚĆ Pięcioczynnikowy model osobowości Wielka Piątka Jak powstała koncepcja Wielkiej Piątki? Poszukiwania podstawowych wymiarów osobowości: - leksykalne badania Allporta i Odberta, w wyniku których
Bardziej szczegółowoPodhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu
Wygenerowano: 219-7-2 8:1:33.851478, PS-1-18-19 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Psychologia różnic indywidualnych i osobowości Kod PS-1-1,2 Status Obowiązkowy
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Kierunek: Dialog i Doradztwo Społeczne ...
I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia: Psychologia wychowawcza 2. Kod modułu kształcenia 3. Rodzaj modułu kształcenia: wykład nieobowiązkowy, ćwiczenia obowiązkowe 4. Kierunek studiów: Dialog
Bardziej szczegółowoProcedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11):
Procedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11): 1.W trakcie egzaminu magisterskiego student otrzymuje trzy pytania główne: a. Recenzent
Bardziej szczegółowoPoziom 5 EQF Starszy trener
Poziom 5 EQF Starszy trener Opis Poziomu: Trener, który osiągnął ten poziom rozwoju kompetencji jest gotowy do wzięcia odpowiedzialności za przygotowanie i realizację pełnego cyklu szkoleniowego. Pracuje
Bardziej szczegółowoRok I, Semestr I, Rok I, Semestr I, Forma zajęć i liczba godzin dydaktycznych 8 wymagających bezpośredniego
Lp. Element Opis 1 Nazwa psychologia 2 Typ Do wyboru 3 Instytut Nauk o Zdrowiu 4 Kod PPWSZ F_09 Kierunek, kierunek: Fizjoterapia 5 specjalność, specjalność: poziom i profil poziom : studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Psychologia potrzeb. Dr Monika Wróblewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Psychologia potrzeb Dr Monika Wróblewska Uniwersytet w Białymstoku 10 czerwca 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL 1. Specyfika potrzeb
Bardziej szczegółowoDR URSZULA GEMBARA TWÓRCZOŚĆ A ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W KONTEKŚCIE PRACY NAUCZYCIELA
DR URSZULA GEMBARA TWÓRCZOŚĆ A ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W KONTEKŚCIE PRACY NAUCZYCIELA Projekt współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Plan prezentacji: 1. Rozumienie
Bardziej szczegółowoWebinar wspierany przez: Osobowość w pracy doradcy kariery
Webinar wspierany przez: Osobowość w pracy doradcy kariery Partnerzy Ogólnopolskiego Badania Doradców Kariery Harmonogram Problemy, które poruszymy Czym jest i na co wpływa osobowość? 1. Jak osobowość
Bardziej szczegółowoCzynniki warunkujące osiągnięcia szkolne uczniów
Czynniki warunkujące osiągnięcia szkolne uczniów Białystok, 16.04.2010r. GraŜyna Łaniewska Doświadczenie sukcesu, osiągnięć, zwłaszcza dla dziecka jest nie do przecenienia, poniewaŝ: stanowi podstawę budowania
Bardziej szczegółowoPrzedmiot: Podstawy psychologii
Przedmiot: Podstawy psychologii I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Język wykładowy Rodzaj modułu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Poziom modułu kształcenia
Bardziej szczegółowoRaport z testu osobowościowego SOFTSkill
Raport z testu osobowościowego SOFTSkill Sporządzony dla: HR 24 SP. Z O.O. / ŚCIŚLE POUFNE / Osoba badana: Jan Kowalski Data wykonania testu: 2012-07-20 Data sporządzenia raportu: 2012-07-25 i Informacje
Bardziej szczegółowoRyszard Poprawa Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka cz.iii Ryszard Poprawa Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego Co nam odbiera szczęście i zdrowie? Właściwości osobowości które nie sprzyjają zdrowiu i
Bardziej szczegółowoOpis modułu kształcenia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Zdrowia Publicznego Opis modułu kształcenia Nazwa modułu (przedmiotu) Psychologia Kod podmiotu Kierunek studiów Ratownictwo medyczne Profil kształcenia
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspieranie miękkich kompetencji dziecka Mgr Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 2 października 2014 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoPewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej.
Pewnym krokiem do szkoły, czyli wszystko, co trzeba wiedzieć na temat gotowości szkolnej. Gotowość szkolna- sylwetka dziecka dojrzałego i niedojrzałego do rozpoczęcia nauki w szkole Edukacja szkolna jest
Bardziej szczegółowoPsychopedagogika twórczości
Psychopedagogika twórczości Dziecko rodzi się wszechstronnie uzdolnione, z pełną możliwością rozwoju we wszystkich kierunkach, potencjalną wybitną inteligencją i zadatkami na rozwijanie wielkiej twórczości
Bardziej szczegółowoMotywowanie pracowników do wykonywania pracy
Materiał do użytku wewnętrznego dla studentów PWSZ w Głogowie Motywowanie pracowników do wykonywania pracy Wykład XII Źródło: opracowano na podstawie R.W.Gryffin, Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa:
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoCzynniki trafnego wyboru zawodu.
Czynniki trafnego wyboru zawodu. Podjęcie przez młodego człowieka będącego uczniem mądrej i trafnej decyzji dotyczącej wyboru zawodu często nie jest łatwa. Należy uczniom dostarczyć jak najwięcej informacji,
Bardziej szczegółowoTest inteligencji emocjonalnej. Katarzyna Thomas
Test inteligencji emocjonalnej Wykresy i liczby 2013-08-01 Poufne Normy: Poland 2010 Niniejszy raport zawiera informacje i wskazówki pomocne przy rozwijaniu wiedzy i świadomości dotyczącej inteligencji
Bardziej szczegółowoSylabus na rok 2014/2015
Sylabus na rok 204/205 () Nazwa przedmiotu Psychologia (2) Nazwa jednostki prowadzącej Wydział Medyczny przedmiot (3) Kod przedmiotu (4) Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Położnictwo
Bardziej szczegółowoVademecum Doradztwa Edukacyjno-Zawodowego. Czynniki wpływające na decyzje zawodowe - preferencje i predyspozycje zawodowe
Vademecum Doradztwa Edukacyjno-Zawodowego Czynniki wpływające na decyzje zawodowe - preferencje i predyspozycje zawodowe Specyficzne potrzeby w orientacji zawodowej ucznia Pomóc uczniom zbudować obraz
Bardziej szczegółowoW poszukiwaniu inspiracji, czyli jak rozwijać aktywność poznawczą dziecka. Uniwersytet Szczeciński 31 marca 2016 r.
W poszukiwaniu inspiracji, czyli jak rozwijać aktywność poznawczą dziecka. Ewa Hasek Uniwersytet Szczeciński 31 marca 2016 r. Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem.
Bardziej szczegółowoARKUSZ / SCHEMAT PROWADZENIA ZAJĘĆ - TRENOWANIE PAMIĘCI, TRENOWANIE FUNKCJI POZNAWCZYCH. (wariant 1 trenowanie pamięci)
ARKUSZ / SCHEMAT PROWADZENIA ZAJĘĆ - TRENOWANIE PAMIĘCI, TRENOWANIE FUNKCJI POZNAWCZYCH Nr wskaźnika: 7_8_27 (wariant 1 trenowanie pamięci) Opis elementu: Materiał dla trenera zawiera wskazówki, jak stymulować
Bardziej szczegółowoPojęcie negocjacji jest bardzo złożone ponieważ stanowi ono składową procesu komunikacji. Negocjacje będą zatem stanowiły proces komunikowania się, w
Pojęcie negocjacji jest bardzo złożone ponieważ stanowi ono składową procesu komunikacji. Negocjacje będą zatem stanowiły proces komunikowania się, w którym udział biorą dwie strony dążące do osiągnięcia
Bardziej szczegółowoPsychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WK-IiEP-Ps-W-S14_pNadGen07S5Q Wydział Kierunek Wydział Matematyki, Informatyki i Ekonometrii Informatyka
Bardziej szczegółowoPoznań Copyright by Danuta Anna Michałowska PRZEGLĄD GŁÓWNYCH TEORII NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ
1 PRZEGLĄD GŁÓWNYCH TEORII NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ GŁÓWNE TEORIE NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ: 1. behawiorystyczne zajmujące się w różnych ujęciach bodźcami, reakcjami i wzmocnieniami; 2. poznawczo procesualne
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Procesy poznawcze - percepcja i uwaga 1100-Ps1PP-NJ. Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa Kod Procesy poznawcze - percepcja i uwaga 1100-Ps1PP-NJ Poziom kształcenia: Profil: Forma studiów Rok/semestr jednolite studia magisterskie Niestacjonarne I nazwisko koordynatora
Bardziej szczegółowoDIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska
DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska KRYZYS stan dezorganizacji, w którym ludzie doświadczają frustracji ważnych celów życiowych lub naruszenia cyklów życiowych, a także zawodności metod
Bardziej szczegółowoRola wspomagania na etapie. i ewaluacji potrzeb szkoły/placówki.
Rola wspomagania na etapie diagnozowania, planowania, monitorowania i ewaluacji potrzeb szkoły/placówki. MOTYWOWANIE ZESPOŁU Cel trzeciego dnia szkolenia: Motywowanie zespołu Celem tego modułu jest poszerzenie
Bardziej szczegółowoRola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Duchowość 1. Duchowość = religijność 2. Duchowość versus religijność
Bardziej szczegółowoRadzenie sobie w sytuacjach trudnych. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Radzenie sobie w sytuacjach trudnych Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Stres Stres (ang. stress) zespół powiązanych procesów w organizmie i systemie nerwowym, stanowiących ogólną reakcje osobnika
Bardziej szczegółowoDIAGNOZA WSTĘPNA. (Anna Michalska, Jak nakłonić dziecko do nauki)
DIAGNOZA WSTĘPNA Motywacja do uczenia się definiowana jest jako znaczenie i wartość nauki dla danego człowieka, jaką ów człowiek jej przypisuje, i charakteryzowana przez długoterminowe zaangażowanie się
Bardziej szczegółowoSylabus z modułu. [45C] Psychologia. Interpretowanie i rozumienie podstawowych zjawisk życia psychicznego. Student po zakończeniu modułu:
1. Ogólne informacje o module Sylabus z modułu [45C] Psychologia Nazwa modułu PSYCHOLOGIA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status
Bardziej szczegółowoInteligencja emocjonalna a sukces ucznia
Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia Wszechnica Edukacyjna Targówek, Warszawa, 17.06.2013 r. Katarzyna Martowska Czy inteligencja racjonalna wystarczy, aby odnieść sukces w szkole? Sukces w szkole:
Bardziej szczegółowoColorful B S. Autor: Alicja Jakimczuk. Wydawca: Colorful Media. Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012
Autor: Alicja Jakimczuk Wydawca: Colorful Media Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: 83-919772-5-0 Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012 Okładka: Colorful Media Skład i łamanie: Colorful Media Colorful B
Bardziej szczegółowoPROGRAM KURSU PEDAGOGICZNEGO DLA INSTRUKTORÓW PRAKTYCZNEJ NAUKI ZAWODU
PROGRAM KURSU PEDAGOGICZNEGO DLA INSTRUKTORÓW PRAKTYCZNEJ NAUKI ZAWODU RAMOWY PLAN KURSU PEDAGOGICZNEGO DLA INSTRUKTORÓW PRAKTYCZNEJ NAUKI ZAWODU Lp Nazwa przedmiotu Liczba godzin zajęć Liczba godzin zajęć
Bardziej szczegółowoCo to jest proces motywacyjny?
Proces motywacyjny Plan Co to jest proces motywacyjny Jakie warunki muszą być spełnione żeby powstał proces motywacyjny Rodzaje motywacji W jaki sposób natężenie motywacji wpływa na procesy poznawcze i
Bardziej szczegółowoZachowania organizacyjne: Motywacja. Adrianna Jednoralska Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego
Zachowania organizacyjne: Motywacja Schemat integrujący podejścia do zarządzania Podejście systemowe uznanie wewnętrznych zależności oraz wpływów otoczenia Spojrzenie sytuacyjne uznanie sytuacyjnego charakteru
Bardziej szczegółowo5. WNIOSKOWANIE PSYCHOMETRYCZNE
5. WNIOSKOWANIE PSYCHOMETRYCZNE Model klasyczny Gulliksena Wynik otrzymany i prawdziwy Błąd pomiaru Rzetelność pomiaru testem Standardowy błąd pomiaru Błąd estymacji wyniku prawdziwego Teoria Odpowiadania
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoSTRATEGIE REGULACJI EMOCJI. Według Strelaua (2008) żyjemy w czasach radykalnie postępujących zmian
STRATEGIE REGULACJI EMOCJI Według Strelaua (2008) żyjemy w czasach radykalnie postępujących zmian cywilizacyjnych, które niosą za sobą na przykład niepewność przyszłości, zagrożenia życia i zdrowia, brak
Bardziej szczegółowo1. Jest dla mnie ważne, by mieć dobrze płatną pracę, nawet jeśli nie zyskuję uznania za to, co robię.
ANALIZA MOTYWACJI ZAWODOWEJ TEST HERZBERGA Poniżej znajduje się 56 stwierdzeń. Są one ułożone parami. Z podanych par wybierz jedno zdanie, które jest Tobie bliższe. Zaznacz je zakreślając literę po prawej
Bardziej szczegółowoProgram adaptacyjny. dla klasy I. Jestem pierwszakiem. w Szkole Podstawowej nr 28
Szkoła Podstawowa nr 28 im. K. I. Gałczyńskiego w Białymstoku Program adaptacyjny dla klasy I Jestem pierwszakiem w Szkole Podstawowej nr 28 im. K. I. Gałczyńskiego w Białymstoku ,,Dzieci różnią się od
Bardziej szczegółowoWSPIERANIE MIĘKKICH KOMPETENCJI DZIECKA. Warszawa, 28 października 2008
Dr Beata Mazurek-Kucharska Katedra Rozwoju Kapitału Ludzkiego Szkoła Główna Handlowa WSPIERANIE MIĘKKICH KOMPETENCJI DZIECKA Warszawa, 28 października 2008 Czym są kompetencje? Kompetencje traktowane jako
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Człowiek w firmie czyli kto i jak tu rządzi? Style kierowania i ich wpływ na nasze życie Karolina Cyran Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Rzeszów, 17.10.2013r.
Bardziej szczegółowoJakie kompetencje należy uznać jako kluczowe dla dziecka z autyzmem? Joanna Grochowska Skarżysko Kamienna 29.11.2012r.
Jakie kompetencje należy uznać jako kluczowe dla dziecka z autyzmem? Joanna Grochowska Skarżysko Kamienna 29.11.2012r. Kompetencje kluczowe Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują
Bardziej szczegółowo? będąca synonimem oceny codziennego funkcjonowania dziecka
Diagnoza funkcjonalna, czyli...? będąca synonimem oceny codziennego funkcjonowania dziecka? - diagnoza wielospecjalistyczna odnosząca się do możliwie szerokiej gamy aspektów rozwojowych, czyli pogłębiona
Bardziej szczegółowoRÓŻNICE INDYWIDUALNE RÓŻNICE MIĘDZY LUDŹMI: OSOBOWOŚĆ I CECHA - KONTINUUM CECHA POMIAR CECH
RÓŻNICE INDYWIDUALNE RÓŻNICE MIĘDZY LUDŹMI: OSOBOWOŚĆ I TEMPERAMENT Dr hab. Marcin Zajenkowski Różnice: w zachowaniu, myśleniu, odczuwaniu, wyborach, preferencjach. To co najogólniej determinuje te różnice
Bardziej szczegółowoSkłada się on z czterech elementów:
Asertywność umiejętność powiedzenia nie, odmowy lub obrony własnych postaw, granic, psychologicznych w taki sposób, aby z jednej strony nie odczuwać wyrzutów sumienia, że sie powidzialo nie, kiedy ktoś
Bardziej szczegółowoKariera i przedsiębiorczość
Kariera i przedsiębiorczość Przedsiębiorczość to zdolność do kreowania i zaspokajania swoich i cudzych potrzeb. Siłą napędową przedsiębiorczości są niezaspokojone potrzeby człowieka. Psychologiczne i socjologiczne
Bardziej szczegółowoPercepcja siebie i świata uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym pochodzących z rodzin pełnych i niepełnych
Percepcja siebie i świata uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym pochodzących z rodzin pełnych i niepełnych Percepcja, czyli świadome reagowanie na bodziec zewnętrzny, umożliwia dziecku zdobywanie informacji
Bardziej szczegółowoKsiążka dotowana przez Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej w Warszawie
Redaktor prowadzący: Anna Raciborska Redakcja: Magdalena Pluta Korekta: Joanna Barska Projekt okładki i opracowanie graficzne: Katarzyna Juras Copyright by Authors, Warszawa 2011 Copyright by Wydawnictwo
Bardziej szczegółowoZagrożenia psychospołeczne
Zagrożenia psychospołeczne 1. Wstęp Zarządzanie stresem nie jest dla pracodawców jedynie obowiązkiem moralnym i dobrą inwestycją, jest to wymóg prawny określony w dyrektywie ramowej 89 /391/EWG 3 2. Przeciwdziałanie
Bardziej szczegółowoPrzyczyny frustracji
Frustracja i stres Plan Frustracja: pojęcie, przyczyny, typy nastawienia wobec przeszkód, następstwa Stres: pojęcie, rodzaje, charakterystyka stanu stresu, pomiar stresu Wpływ stresu na funkcjonowanie
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE. Logistyka (inżynierskie) niestacjonarne. I stopnia. Sebastian Skolik. ogólnoakademicki. Przedmiot do wyboru
Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Forma studiów Poziom kwalifikacji Psychologia i socjologia Logistyka (inżynierskie) niestacjonarne I
Bardziej szczegółowoTRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna
TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i
Bardziej szczegółowoKoncepcja Rozwoju. Gminnego Przedszkola nr 3 w Trzciance. na lata:
Koncepcja Rozwoju Gminnego Przedszkola nr 3 w Trzciance na lata: 2014 2019. Motto Przedszkola: Nie zmuszajmy dzieci do aktywności, lecz wyzwalajmy aktywność. Nie każmy myśleć, lecz twórzmy warunki do myślenia.
Bardziej szczegółowoProgram Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna
Załącznik nr 6 do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 7 W Częstochowie Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna Trening mentalny
Bardziej szczegółowoWielu rodziców zastanawia się, czy ich dziecko jest w pełni gotowe, by sprostać wymaganiom jakie niesie za sobą szkoła.
O GOTOWOŚCI SZKOLNEJ Rozpoczęcie nauki szkolnej to bardzo ważny moment w życiu każdego dziecka. Pójście do szkoły poprzedzone jest rocznym obowiązkowym przygotowaniem przedszkolnym, któremu podlegają wszystkie
Bardziej szczegółowoARKUSZ OBSERWACJI ZAJĘĆ cz. I
1. Informacje ogólne: ARKUSZ OBSERWACJI ZAJĘĆ cz. I Imie i nazwisko nauczyciela Data. Przedmiot/rodzaj zajęć. Problematyka 2. Rozmowa wstępna: Temat obserwowanych zajęć Ogólna charakterystyka klasy/grupy
Bardziej szczegółowoPrzedsiębiorczość w biznesie PwB. Rafał Trzaska
1 Przedsiębiorczość w biznesie PwB Rafał Trzaska 2 Rafał Trzaska Katedra Strategii i Metod Zarządzania www.rafaltrzaska.pl Konsultacje poniedziałek 8:30 piętro 9, p. 900, bud. Z proszę o kontakt mailowy
Bardziej szczegółowoEmocje pierwotne i wtórne Rozwój emocji Emocje a psychopatologia
Emocje pierwotne i wtórne Rozwój emocji Emocje a psychopatologia Wpływ emocji na inne procesy psychiczne 1 Klasyfikacje emocji Stworzono wiele klasyfikacji, które postulowały różne ich rodzaje i liczbę.
Bardziej szczegółowoPlan. Co to jest emocja
PROCESY EMOCJONALNE Co to jest emocja Plan Komponenty procesu emocjonalnego Czynniki wywołujące emocje Formy reakcji emocjonalnych Wpływ emocji na procesy poznawcze i sprawność działania człowieka prawa
Bardziej szczegółowoUCZELNIANY SYSTEM ZAPEWNIENIA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA W PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOLE ZAWODOWEJ W SANDOMIERZU
Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu w języku polskim angielskim UCZELNIANY SYSTEM ZAPEWNIENIA JAKOŚCI KSZTAŁCENIA W PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOLE ZAWODOWEJ W SANDOMIERZU Załącznik do procedury nr USZJK-II KARTA
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia radzenia sobie ze stresem 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychology of coping with stress 3. Jednostka prowadząca przedmiot
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 12 maja 2017 r. Poz. 26 DECYZJA NR 87 KOMENDANTA GŁÓWNEGO STRAŻY GRANICZNEJ. z dnia 12 maja 2017 r.
DZIENNIK URZĘDOWY KOMENDY GŁÓWNEJ STRAŻY GRANICZNEJ Warszawa, dnia 12 maja 2017 r. Poz. 26 DECYZJA NR 87 KOMENDANTA GŁÓWNEGO STRAŻY GRANICZNEJ z dnia 12 maja 2017 r. zmieniająca decyzję w sprawie określenia
Bardziej szczegółowoPodstawowe elementy zachowania jednostek w organizacjach
Materiał do użytku wewnętrznego dla studentów PWSZ w Głogowie Podstawowe elementy zachowania jednostek w organizacjach Wykład XI Źródło: opracowano na podstawie R.W.Gryffin, Podstawy zarządzania organizacjami.
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2010/2011
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Pedagogiczny obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 010/011 Kierunek studiów: Pedagogika Profil: Ogólnoakademicki
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Kierunek: Dialog i Doradztwo Społeczne ...
I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia: Psychologia zdrowia 2. Kod modułu kształcenia 3. Rodzaj modułu kształcenia: wykład nieobowiązkowy, ćwiczenia obowiązkowe 4. Kierunek studiów: Dialog i
Bardziej szczegółowoSzkoła jako organizacja ucząca się - rola zewnętrznego wsparcia
Projekt System doskonalenia nauczycieli oparty na ogólnodostępnym kompleksowym wspomaganiu szkół współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Szkoła jako organizacja ucząca się - rola zewnętrznego wsparcia
Bardziej szczegółowo