Po co badamy meteoryty?
|
|
- Ludwik Seweryn Gajda
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Andrzej Muszyński* Wstęp W mediach znaleźć można często informacje o meteorach bądź asteroidach stanowiących potencjalne zagrożenie dla życia na Ziemi. Takie przekonanie w opinii publicznej ugruntowały hollywoodzkie filmy katastroficzne. Jednak nie mniej ważne, choć mniej nagłaśniane, są badania meteorytów, czyli okruchów materii międzyplanetarnej, którym udało się dotrzeć do powierzchni Ziemi. To z nich dowiadujemy się o ewolucji naszego układu planetarnego, powstaniu Ziemi jak i nawet o powstaniu życia na naszej planecie. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie czytelnikom wiedzy o meteorytach, informacji jakie można uzyskać w wyniku ich badania oraz specyficznych metod używanych w tym celu. Co to jest meteoryt? Meteoryt jest naturalny obiekt pochodzący z przestrzeni kosmicznej, który bez zniszczenia przetrwał upadek na powierzchnię Ziemi. Będąc jeszcze w przestrzeni nazywa się go meteorem. W atmosferze z powodu tarcia powietrza obiekt rozgrzewa się i emituje światło, stąd tworzy tzw. ognistą kulę (ang. fireball), zwaną także meteorem lub spadającą gwiazdą. Bolidem nazywa się pozaziemski obiekt, który wszedł w kolizję z Ziemią, albo jest to wyjątkowo jasny meteor typu ognistej kuli, który niekoniecznie musi upaść na powierzchnię ziemi (może się spalić w powietrzu). Typy i klasyfikacja meteorytów Tradycyjnie meteoryty dzieli się na trzy duże kategorie: kamienne meteoryty są skałami zbudowanymi z minerałów krzemianowych; żelazne meteoryty są głównie zbudowane ze stopu żelazo-niklowego; i żelazno-kamienne meteoryty, które zawierają materiał metaliczny i krzemianowy. Nowoczesne schematy klasyfikacyjne (dość rozbudowane) dzielą meteoryty na grupy ze względu na strukturę, skład chemiczny i izotopowy oraz skład mineralny. Upadki i znaleziska meteorytów Upadkami nazywamy meteoryty, które przed wydobyciem były obserwowane przy przejściu przez atmosferę lub w trakcie uderzenia w powierzchnię ziemi (ang. impact). Inne meteoryty są określane mianem znalezisk. Dla przykładu, do połowy roku 2006 odnotowano około 1050 zaobserwowanych upadków meteorytów, które dały okazy do światowych kolekcji. Dla kontrastu znamy ponad dobrze udokumentowanych znalezisk meteorytów, które znajdują się w muzeach na całym świecie. Około 94% upadków stanowią meteoryty kamienne, 5% stanowią meteoryty żelazne i 1% meteoryty żelazno-kamienne. Oprócz tego pokaźna ilość materiału kosmicznego spada na ziemię w postaci tzw. mikrometeorytów (poniżej 2 mm). Strona 1 z 10
2 Historia badań meteorytów Najstarsze pisemne wzmianki o upadku kamieni z nieba znajdują się u Plutarcha, który opisuje ok. 470 roku pne. czarny kamień znaleziony we Frygii (Grecja). Meteoryt ten potem znany był jako bogini Kybele i dał w czasach rzymskich kult religijny znany jako Magna Mater Deum Idea. Inne prehistoryczne kulty religijne związane z meteorytami znane są z meteorytu Winona (znaleziony w 1928 w Pueblo w Arizonie) oraz przypuszczalnym meteorytem z Kaaba, który wbudowany jest w świętym miejscu islamu jako czarny kamień Hajar el Aswad. Przez długie wieki średniowiecza i oświecenia zaprzeczano idei upadku materii z przestrzeni pozaziemskiej. Jeszcze w 1777 roku znani badacze Fourgeroux, Chadet i Lovoisier po przeanalizowaniu meteorytu kamiennego, dowodzili jego ziemskiego pochodzenia. Dopiero milowego kroku do akceptacji meteorytów jako pozaziemskich obiektów, dokonał F. Chladni w roku Powiązał on badania niemieckiego przyrodnika P. Pallasa nad meteorytem żelazo-kamiennym (tzw. pallasytem) z dostępnymi mu danymi o kilku upadkach i znaleziskach meteorytów. Chladni wysunął twierdzenie, że ten meteoryt oraz inne upadki reprezentują prawdziwe skały z kosmosu oraz, że są odpowiedzialne za takie zjawiska jak ogniste kule i związane z nimi dźwięki (np. znane powiedzenie: grom z jasnego nieba ). Twierdzenie, że meteoryty muszą pochodzić z przestrzeni pozaziemskiej, wywołało w środowisku naukowym wielki ferment i nie było powszechnie akceptowane w tym czasie. Było to sprzeczne z ówczesnym światopoglądem przyrodniczym i religijnym. Jednak natura pomogła przełamać wszelkie opory, bo jednocześnie w omawianym okresie nastąpiły dwa upadki meteorytów, które miały wielu świadków. Pierwszy spadek miał miejsce roku w Wold Cottage, Anglia w bezchmurny dzień. Ten 25 kg żelazny meteoryt był zbadany przez E.Howarda i rezultaty zostały opublikowane w roku Badacz ten swymi wynikami potwierdzał ideę o pozaziemskim pochodzeniu meteorytów. Mimo to wielu wpływowych członków Francuskiej Akademii Nauk nadal zaprzeczało tak oczywistym faktom. Drugi upadek był bardzo spektakularny i miał miejsce roku w L`Agile, Francja. Był to tzw. deszcz meteorytów, który nastąpił w biały dzień w obecności wielu świadków. Upadło ok kamiennych meteorytów i wywołało to wielkie publiczne zainteresowanie w całej Europie. Młody badacz J.B. Biot, członek Akademii Francuskiej Nauk, wykazał i opublikował pozaziemskie pochodzenie tych meteorytów. Wywołało to naukową rewolucję i powszechną akceptację idei Chladniego i Howarda. Te pionierskie badania przyniosły żywy interes dla kolekcjonowania i badania meteorytów. Większość dużych muzeów i instytucji naukowych w Europie i na świecie rozpoczęła kolekcjonowanie meteorytów, a niektóre stały się światowymi liderami w tej dziedzinie np. Muzea Historii Naturalnej w Londynie, Wiedniu, Paryżu, Berlinie i Nowym Jorku. Nastąpił czas rozwoju metod badawczych oraz nowa generacja uczonych doprowadziła do rozpoznania wspólnych cech niektórych meteorytów i został utworzony kompleksowy system klasyfikacji. Proste testy i badania optyczne Zwykle meteoryty rozróżniamy od skał ziemskich po tym, że posiadają następujące cechy: większy ciężar właściwy; cienka (1-3 mm) skorupa obtopieniowa; pod skorupą obtopieniową materiał wewnętrzny jest inny, często z małymi metalowymi wtrąceniami lub większymi metalicznymi inkluzjami; tworzą zbitą masę metaliczną; na powierzchni posiadają wgłębienia podobne do odcisków palców (tzw. regmaglipty); są lekko lub silnie magnetyczne i wpływają na igłę kompasu. Wstępne badania meteorytu polegają na odcięciu małej płytki (kawałka) i dobrym wygładzeniu na drobnoziarnistym materiale ściernym. Następnie ogląda się fragment pod lupą binokularną lub mikroskopem w świetle odbitym. Dalszym etapem jest wykonanie mikroreakcji chemicznej na obecność niklu (Ni) i przy obecności większych metalicznych ziaren - trawienie roztworem kwasu Strona 2 z 10
3 azotowego w alkoholu (tzw. nital). Wyrafinowane badania Dla meteorytów kamiennych i żelazno-kamiennych niezbędne jest wykonanie tzw. płytki cienkiej (0,03 mm grubości) dla mikroskopowych badań petrologicznych w świetle spolaryzowanym. A dla wszystkich meteorytów konieczne jest przygotowanie wypolerowanego preparatu do badań składu mineralogicznego minerałów na mikrosondzie elektronowej lub skaningowym mikroskopie elektronowym. Badania te pozwolą na identyfikację minerałów oraz na jednoznaczne sklasyfikowanie meteorytu. Dalsze badania obejmują identyfikację minerałów za pomocą metod dyfrakcji rentgenowskiej, także niekiedy stosowane są kosztowne badania izotopowe i datowania meteteorytów. Korzyści i cele badań meteorytów Przez ostatnie 200 lat nauka o meteorytach przerodziła się interdyscyplinarne badania. W szczególności druga połowa 20 wieku zrewolucjonizowała tę młodą dyscyplinę nauki, dodając do niej nowe pola badawcze takie jak kosmochemia, planetologia, radioastronomia, nauki nuklearne, a także wzbogaciła ją o dane otrzymane z lotów kosmicznych i próbników planetarnych. Jednak ciągle dopiero zaczynamy eksplorację naszego sytemu słonecznego i meteoryty i meteorytyka mogą nam wielce pomóc w osiągnięciu tego celu, ponieważ one reprezentują próbki innych światów wewnątrz naszego systemu słonecznego. Dzisiaj odkryliśmy tajemnice pochodzenia wielu meteorytów z naszych kolekcji. Mamy nowe dane z meteorytów pochodzących z Księżyca i Marsa, a także z kilku asteriod i to bez organizowania kosztownych lotów do nich. To są ewidentne korzyści dla nauki płynące z badań meteorytów. Strona 3 z 10
4 Rys. 1. Meteoryt kamienny zwany chondrytem zbudowanych z charakterystycznych kulistych krzemianów (pirokseny i oliwiny) zwanych chodrulami (wielkość płytki ok. 3,5 cm). Przykład meteorytu Axtell, Teksas (USA) znalezionego w 1943 r. Zdjęcie ze strony Strona 4 z 10
5 Rys. 2. Meteoryt żelazno-kamienny Brahin (Białoruś) znaleziony w 1968 roku. Jasnoszare wypełnienia są metalicznym stopem Fe-Ni, a ziarna brązowe do czarnego są kryształami oliwinów. Jest to przykład niemieszalności stopów krzemianowego i metalicznego zastygłego prawdopodobnie na granicy jądra i płaszcza jakieś planetoidy. Strona 5 z 10
6 Rys. 3. Meteoryt żelazny Morasko (Polska) z charakterystycznymi zagłębieniami zwanymi regmagliptami. Powstają one wskutek tarcia i zawirowań oraz obtapiania meteorytu podczas krótkiego przelotu w ziemskiej atmosferze. Duże okazy nie zdążą się nagrzać do środka i reprezentują oryginalny, niezmieniony materiał z kosmosu. Strona 6 z 10
7 Rys. 4. Płytka meteorytu Morasko po zeszlifowaniu i wytrawieniu nitalem wykazuje charakterystyczne figury Widmanstättena. Są to przerosty dwóch kryształów (stopy Fe-Ni) o różnej zawartości Ni, co wykazuje się różnym tempem trawienia i daje tzw. belki o różnej wielkości (tutaj szerokości kilkunastu mm). Z brzegu widoczne są resztki skorupki obtopieniowej (strzałka 1). W środku okazu są dwie inkluzje (wrostki) siarczku żelaza (troilitu -2) otoczone cienką warstewką grafitu (3). Inkluzje demonstrują pierwotną niemieszalność dwóch stopów (siarczkowego i żelaznego), egzystujących obok siebie (tak jak woda i olej). Na styku tych dwóch różnych stopów tworzyły się pierwsze krzemiany daje to obserwacje do dyskusji nad powstawaniem materii krzemianowej planet. Ciekawa jest także rola pierwiastka węgla przy genezie tej materii, bowiem pierwiastki śladowe wyraźnie rozdzielają się na lubiące siarkę (tzw. chalkofilne) i na te lubiące żelazo (tzw. syderofilne) może jest to katalizator lub filtr? Strona 7 z 10
8 Rys. 5. Silnie powiększony obraz meteorytu Morasko z mikrosondy elektronowej uzyskany dzięki elektronom wtórnie rozproszonym (BSE). Widoczne są przerosty taenitu (jasnoszary) z kamacytem (szary). Taenit zawiera ok % Ni, a kamacyt ok. 6% Ni. Ciemne plamki na zdjęcia są dziurami i rysami powstałymi podczas polerowania preparatu. Strona 8 z 10
9 Rys. 6. Obraz skaningowy (SEM) mikrometeorytu z rejonu rezerwatu Meteoryt Morasko pod Poznaniem. Poniżej wykres analizy okazu techniką EDS, przedstawiający piki dla żelaza i niklu, który potwierdza kosmiczne pochodzenie tej sferulki magnetycznej. Literatura R. Hutchison (2004) - Meteorites, a petrologic, chemical and isotopic synthesis. Cambridge University Press, pp bardzo dobra strona z wieloma linkami Strona 9 z 10
10 *Prof. Andrzej Muszyński - Instytut Geologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Adres URL źródła (wygenerowano 19/01/ :28): Strona 10 z 10
OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.04.
OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.4.23 OLSZTYN Marian SZURGOT 1, Krzysztof POLAŃSKI 2 BADANIA MIKROSKOPOWE CHONDRYTÓW
Bardziej szczegółowoPiława Górna, osiedle Kośmin / osiedle Kopanica Koordynaty przedstawiają przybliżone współrzędne miejsc Opis lokalizacji i dostępności
Opis geostanowiska Grzegorz Gil Informacje ogólne (weryfikacja) Numer obiektu 177 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub Miejsca upadku fragmentów meteorytu "Gnadenfrei" ("Piława nadana) Górna") Współrzędne
Bardziej szczegółowoI KONKURS METEORYTOWY
Imię. Nazwisko. Klasa... Pytania: 1. Układ Słoneczny powstał : a) 450 mln lat temu b) ponad 14 mld lat temu c) 3,2 mld lat temu d) ok. 4,5 mld lat temu I KONKURS METEORYTOWY DLA UCZNIÓW KATOLICKIEGO GIMNAZJUM
Bardziej szczegółowo1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd 5.
Budowa i ewolucja Wszechświata Autor: Weronika Gawrych Spis treści: 1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd
Bardziej szczegółowoCiała drobne w Układzie Słonecznym
Ciała drobne w Układzie Słonecznym Planety karłowate Pojęcie wprowadzone w 2006 r. podczas sympozjum Międzynarodowej Unii Astronomicznej Planetą karłowatą jest obiekt, który: znajduje się na orbicie wokół
Bardziej szczegółowoWykłady z Geochemii Ogólnej
Wykłady z Geochemii Ogólnej III rok WGGiOŚ AGH 2010/11 dr hab. inż. Maciej Manecki A-0 p.24 www.geol.agh.edu.pl/~mmanecki ELEMENTY KOSMOCHEMII Nasza wiedza o składzie materii Wszechświata pochodzi z dwóch
Bardziej szczegółowoBadania bezpośrednie (np.: sondy kosmiczne, meteoryty itp.) Obserwacje form krajobrazu (budowa i ilość kraterów, wylewy magmy itp.
Dariusz Ślązek Badania bezpośrednie (np.: sondy kosmiczne, meteoryty itp.) Obserwacje form krajobrazu (budowa i ilość kraterów, wylewy magmy itp.) Metody porównawcze pomiędzy poszczególnymi ciałami w naszym
Bardziej szczegółowoPRZYGOTOWANIE PRÓBEK DO MIKROSKOPI SKANINGOWEJ
Ewa Teper PRZYGOTOWANIE PRÓBEK DO MIKROSKOPI SKANINGOWEJ WIELKOŚĆ I RODZAJE PRÓBEK Maksymalne wymiary próbki, którą można umieścić na stoliku mikroskopu skaningowego są następujące: Próbka powinna się
Bardziej szczegółowoSi W M. 5mm. 5mm. Fig.2. Fragment próbki 1 ze strefowymi kryształami melilitu (M).
Si W Fe Fig. 1. Fragment próbki 1. Kontakt pomiędzy strefą żelazonośną (z lewej-fe) a strefą krzemianową (z prawej-si). Granica kontaktu podkreślona jest obecnością włóknistego wollastonitu. W strefie
Bardziej szczegółowoAuxiliary sciences in archaeology, preservation of relicts and environmental engineering. CD -no 17 Ed. M. Pawlikowski
Auxiliary sciences in archaeology, preservation of relicts and environmental engineering. CD -no 17 Ed. M. Pawlikowski METEORYT ŻELAZNY Z KRATERU KAMIL. PUSTYNIA ZACHODNIA. EGIPT Iron meteorite from Kamil
Bardziej szczegółowoŻelazo i jego stopy.
Żelazo i jego stopy Pierwsze żelazo, jakie zaczął wykorzystywać człowiek, pochodziło z meteorytów spadających na Ziemię. Żelazo w porównaniu z miedzią czy brązem było znacznie twardsze. Narzędzia lub broń
Bardziej szczegółowoBROSZURA INFORMACYJNA POLSKIEGO TOWARZYSTWA METEORYTOWEGO
BROSZURA INFORMACYJNA POLSKIEGO TOWARZYSTWA METEORYTOWEGO Byłem dziś świadkiem przepięknego zjawiska. Podczas spaceru o godzinie 20:33 na kierunku północno-zachodnim pojawił się bardzo jasny bolid. Świecił
Bardziej szczegółowoACTA SOCIETATIS METHEORITCAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009
ACTA SOCIETATIS METHEORITCAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009 Agnieszka GURDZIEL 1, Łukasz KARWOWSKI 2 PROCESY WIETRZENIA W METEORYCIE PUŁTUSK (WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ) WEATHERING
Bardziej szczegółowoRys Krater meteorytowy Canyon Diablo w Arizonie
1. Elementy kosmochemii 1 1. ELEMENTY KOSMOCHEMII O planetach Układu Słonecznego zdobywamy z wolna wiedzę z bezpośrednich badań załogowych czy bezzałogowych misji kosmicznych wysyłanych na Księżyc, na
Bardziej szczegółowoOLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.04.
OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.04.2003 OLSZTYN Łukasz KARWOWSKI 1, Stanisław JACHYMEK 2, Anna LUDWIG 3, Agnieszka
Bardziej szczegółowoOLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE
OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.04.2003 OLSZTYN Marian SZURGOT 1 WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE METEORYTÓW, CIEPŁO WŁAŚCIWE
Bardziej szczegółowoPrzykłady wykorzystania mikroskopii elektronowej w poszukiwaniach ropy naftowej i gazu ziemnego. mgr inż. Katarzyna Kasprzyk
Przykłady wykorzystania mikroskopii elektronowej w poszukiwaniach ropy naftowej i gazu ziemnego mgr inż. Katarzyna Kasprzyk Mikroskop skaningowy Pierwszy mikroskop elektronowy transmisyjny powstał w 1931r
Bardziej szczegółowoŚnieżka najwyższy szczyt Karkonoszy (1602 m n.p.m.)
7b. Metamorfizm Metamorfizm jest procesem endogenicznym, zmieniającym powierzchnię Ziemi. W wyniku jego działania skały skorupy ziemskiej ulegają przemianie pod wpływem wysokiej temperatury i wysokiego
Bardziej szczegółowoANALIZA ZJAWISKA NIECIĄGŁOŚCI TWORZENIA MIKROWIÓRÓW W PROCESIE WYGŁADZANIA FOLIAMI ŚCIERNYMI
NIECIĄGŁOŚĆ TWORZENIA MIKROWIÓRÓW prof. dr hab. inż. Wojciech Kacalak, dr inż. Katarzyna Tandecka, dr inż. Łukasz Rypina Politechnika Koszalińska XXXIII Szkoła Naukowa Obróbki Ściernej Łódź 2015 ANALIZA
Bardziej szczegółowoMetody i techniki badań II. Instytut Inżynierii Materiałowej Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki ZUT
Metody i techniki badań II Instytut Inżynierii Materiałowej Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki ZUT Dr inż. Agnieszka Kochmańska pok. 20 Zakład Metaloznawstwa i Odlewnictwa agnieszka.kochmanska@zut.edu.pl
Bardziej szczegółowoUkład słoneczny, jego planety, księżyce i planetoidy
Układ słoneczny, jego planety, księżyce i planetoidy Układ słoneczny składa się z ośmiu planet, ich księżyców, komet, planetoid i planet karłowatych. Ma on około 4,6 x10 9 lat. W Układzie słonecznym wszystkie
Bardziej szczegółowoTajemnice Srebrnego Globu
Tajemnice Srebrnego Globu Teorie powstania Księżyca Księżyc powstał w wyniku zderzenia pra Ziemi z ciałem niebieskim o rozmiarach zbliżonych do ziemskich Ziemia i Księżyc powstały równocześnie, na początku
Bardziej szczegółowoGEOLOGIA: Petrologia i petrografia Mineralogia i geochemia Geologia dynamiczna Gleboznawstwo Tektonika Stratygrafia Paleontologia Kartowanie
GEOLOGIA: Petrologia i petrografia Mineralogia i geochemia Geologia dynamiczna Gleboznawstwo Tektonika Stratygrafia Paleontologia Kartowanie geologiczne Geologia inżynierska, geofizyka, hydrogeologia,
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 5. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 5 Opracował: dr inż.
Bardziej szczegółowoInstytut Spawalnictwa SPIS TREŚCI
Tytuł: Makroskopowe i mikroskopowe badania metalograficzne materiałów konstrukcyjnych i ich połączeń spajanych Opracował: pod redakcją dr. hab. inż. Mirosława Łomozika Rok wydania: 2009 Wydawca: Instytut
Bardziej szczegółowoACTA SOCIETATIS METHEORITCAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009
Agnieszka JASTRZĘBSKA 1 ACTA SOCIETATIS METHEORITCAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009 ZMIANY SZOKOWE W METEORYTACH ŻELAZNYCH NA PRZYKŁADZIE METEORYTÓW MORASKO I JANKOWO
Bardziej szczegółowo-1r/1- B. Największą liczbę meteoroidów z roju Perseidów można dostrzec na niebie w nocy między 12 a 13 sierpnia (wpisz nazwę miesiąca).
-1r/1- LIII OLIMPIADA GEOGRAFICZNA Zawody III stopnia pisemne podejście 1 ROZWIĄZANIA Zadanie 1 A. Większość meteoroidów w Układzie Słonecznym pochodzi (wstaw znak w odpowiedni kwadrat): spoza Układu Słonecznego
Bardziej szczegółowoI. Substancje i ich przemiany
NaCoBeZU z chemii dla klasy 1 I. Substancje i ich przemiany 1. Pracownia chemiczna podstawowe szkło i sprzęt laboratoryjny. Przepisy BHP i regulamin pracowni chemicznej zaliczam chemię do nauk przyrodniczych
Bardziej szczegółowoACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009
ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009 Marian SZURGOT 1, Marcin KOZANECKI 2, Anna KARCZEMSKA 3, Stanisław MITURA 4 ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII RAMANA
Bardziej szczegółowoGrawitacja - powtórka
Grawitacja - powtórka 1. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub, jeśli jest A. Jednorodne pole grawitacyjne istniejące w obszarze sali lekcyjnej jest wycinkiem centralnego
Bardziej szczegółowoPrezentacja. Układ Słoneczny
Prezentacja Układ Słoneczny Układ Słoneczny Układ Słoneczny układ planetarny składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te to osiem planet, 166 znanych księżyców
Bardziej szczegółowo(metale i ich stopy), oparta głównie na badaniach mikroskopowych.
PODSTAWY METALOGRAFII ILOŚCIOWEJ I KOMPUTEROWEJ ANALIZY OBRAZU 1 Metalografia - nauka o wewnętrznej budowie materiałów metalicznych (metale i ich stopy), oparta głównie na badaniach mikroskopowych. 2 1
Bardziej szczegółowoJaki jest Wszechświat?
1 Jaki jest Wszechświat? Od najmłodszych lat posługujemy się terminem KOSMOS. Lubimy gry komputerowe czy filmy, których akcja rozgrywa się w Kosmosie, na przykład Gwiezdne Wojny. Znamy takie słowa, jak
Bardziej szczegółowometeorytami Wszyscy kiedyś byliśmy Temat z okładki
Wszyscy kiedyś byliśmy meteorytami KUBA GRABSKI Kosmos po prostu jest. Ani dobry ani zły. Są także meteoryty. Od zawsze spadają na Ziemię. Niektóre minerały w nich zawarte są starsze od Układu Słonecznego.
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 6 Opracował dr inż. Sławomir
Bardziej szczegółowoAkademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Zakład Badań Specjalistycznych i Technik Dokumentacyjnych
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI pierwszego etapu UMOWY o DZIEŁO p.t.: Wykonanie szlifów i analiza produktów korozji próbek metali konstrukcyjnych parowozów metodami mikro-chemicznymi i laserowej spektrometrii
Bardziej szczegółowoMIKROSKOPIA ELEKTRONOWA. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
MIKROSKOPIA ELEKTRONOWA Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Tło historyczne Pod koniec XIX wieku stosowanie mikroskopów świetlnych w naukach
Bardziej szczegółowoETAP II. Astronomia to nauka. pochodzeniem i ewolucją. planet i gwiazd. na wydarzenia na Ziemi.
ETAP II Konkurencja I Ach te definicje! (każda poprawnie ułożona definicja warta jest aż dwa punkty) Astronomia to nauka o ciałach niebieskich zajmująca się badaniem ich położenia, ruchów, odległości i
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 8. Laboratorium InŜynierii Materiałowej. Opracowali: dr inŝ. Krzysztof Pałka dr Hanna Stupnicka
Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INśYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium InŜynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 8 Opracowali: dr
Bardziej szczegółowoBADANIA STRUKTURY MATERIAŁÓW. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
BADANIA STRUKTURY MATERIAŁÓW Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1. MAKROSTRUKTURA 2. MIKROSTRUKTURA 3. STRUKTURA KRYSTALICZNA Makrostruktura
Bardziej szczegółowoPODSTAWY METALOGRAFII ILOŚCIOWEJ I KOMPUTEROWEJ ANALIZY OBRAZU
1 PODSTAWY METALOGRAFII ILOŚCIOWEJ I KOMPUTEROWEJ ANALIZY OBRAZU 2 Metalografia - nauka o wewnętrznej budowie materiałów metalicznych (metale i ich stopy), oparta głównie na badaniach mikroskopowych. 3
Bardziej szczegółowouczeń opanował wszystkie wymagania podstawowe i ponadpodstawowe
1 Agnieszka Wróbel nauczyciel biologii i chemii Plan pracy dydaktycznej na chemii w klasach pierwszych w roku szkolnym 2015/2016 Poziom wymagań Ocena Opis wymagań podstawowe niedostateczna uczeń nie opanował
Bardziej szczegółowoh λ= mv h - stała Plancka (4.14x10-15 ev s)
Twórcy podstaw optyki elektronowej: De Broglie LV. 1924 hipoteza: każde ciało poruszające się ma przyporządkowaną falę a jej długość jest ilorazem stałej Plancka i pędu. Elektrony powinny więc mieć naturę
Bardziej szczegółowoMetale i niemetale. Krystyna Sitko
Metale i niemetale Krystyna Sitko Substancje proste czyli pierwiastki dzielimy na : metale np. złoto niemetale np. fosfor półmetale np. krzem Spośród 115 znanych obecnie pierwiastków aż 91 stanowią metale
Bardziej szczegółowoSkaningowy Mikroskop Elektronowy. Rembisz Grażyna Drab Bartosz
Skaningowy Mikroskop Elektronowy Rembisz Grażyna Drab Bartosz PLAN PREZENTACJI: 1. Zarys historyczny 2. Zasada działania SEM 3. Zjawiska fizyczne wykorzystywane w SEM 4. Budowa SEM 5. Przygotowanie próbek
Bardziej szczegółowoŻycie w Układzie Słonecznym I
Astrobiologia Życie w Układzie Słonecznym I Wykład 4 Wczesne Słońce Moc promieniowania Słońca rośnie wraz z wiekiem Wczesne Słońce Ilość energii, jaką otrzymuje Ziemia w jednostce czasu P in = π R 2 S(1
Bardziej szczegółowoPetrograficzny opis skały
Petrograficzny opis skały Skała: S-15 Badana skała to plutoniczna skała magmowa. Minerały występujące w skale to: plagioklazy, biotyt, hornblenda, kwarc, w ilościach podrzędnych stwierdzono cyrkon i apatyt,
Bardziej szczegółowoOd Wielkiego Wybuchu do Gór Izerskich. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN
Od Wielkiego Wybuchu do Gór Izerskich Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie
Bardziej szczegółowoKryształy w meteorytach *
Rozdział 11 Kryształy w meteorytach * MARIAN SZRGOT 11. Kryształy w meteorytach Crystals in meteorites Crystals forming various types of meteorites have been presented. Meteorites from Polish collections,
Bardziej szczegółowoDorota Kunkel. WyŜsza Szkoła InŜynierii Dentystycznej
Dorota Kunkel Implant wszystkie przyrządy medyczne wykonywane z jednego lub więcej biomateriałów, które mogą być umiejscowione wewnątrz organizmu, jak też częściowo lub całkowicie pod powierzchnią nabłonka
Bardziej szczegółowoOLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.04.
OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.04.2003 OLSZTYN Andrzej MANECKI 1 PYŁY KOSMICZNE METODY SEPARACJI, MINERALOGICZNO-
Bardziej szczegółowoMikrostruktura wybranych implantów stomatologicznych w mikroskopie świetlnym i skaningowym mikroskopie elektronowym
WYśSZA SZKOŁA INśYNIERII DENTYSTYCZNEJ IM. PROF. MEISSNERA W USTRONIU WYDZIAŁ INśYNIERII DENTYSTYCZNEJ Mikrostruktura wybranych implantów stomatologicznych w mikroskopie świetlnym i skaningowym mikroskopie
Bardziej szczegółowoPRZYGOTOWANIE I OCENA ZGŁADÓW METALOGRAFICZNYCH DO BADANIA MIKROSKOPOWEGO
POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA ELEKTROCHEMII, KOROZJI I INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Ćwiczenie laboratoryjne z Mikroskopii Metalograficznej: PRZYGOTOWANIE I OCENA ZGŁADÓW METALOGRAFICZNYCH DO
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM ANALITYCZNEJ MIKROSKOPII ELEKTRONOWEJ (L - 2)
LABORATORIUM ANALITYCZNEJ MIKROSKOPII ELEKTRONOWEJ (L - 2) Posiadane uprawnienia: ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO NR AB 120 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji Wydanie nr 5 z 18 lipca 2007
Bardziej szczegółowoWszechświat w mojej kieszeni. Wszechświat mgławic. Grażyna Stasińska. Nr. 1. Obserwatorium paryskie ES 001
Wszechświat w mojej kieszeni Wszechświat mgławic Nr. 1 ES 001 Grażyna Stasińska Obserwatorium paryskie Każdy z nas obserwował nocą gwiazdy. Wyglądają one odizolowane w ciemnościach nieba! Ale jest to tylko
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny. Szkoła Podstawowa Klasy IV VI Doświadczenie konkursowe nr 2
Szkoła Podstawowa Klasy IV VI Doświadczenie konkursowe nr 2 Rok 2019 1. Wstęp teoretyczny Wszyscy ludzie zamieszkują wspólną planetę Ziemię. Nasza planeta, tak jak siedem pozostałych, obiega Słońce dookoła.
Bardziej szczegółowoENCELADUS KSIĘŻYC SATURNA. Wojciech Wróblewski Źródło: en.wikipedia.org
ENCELADUS KSIĘŻYC SATURNA Źródło: en.wikipedia.org Wojciech Wróblewski 2017 PODSTAWOWE DANE DOTYCZĄCE ENCELADUSA Odkryty w 1789 r. Przez Williama Herschela Odległość od Saturna (perycentrum): 237378 km
Bardziej szczegółowoRozdział 28 - Inne galeny
Rozdział 28 - Inne galeny Okaz 1 - MCh/P/11403 - Galena druzowa - 2-6-2: Próbka z II horyzontu rudnego, Trzebionka, rejon szybiku 18. Galena druzowa narastająca na dnie dużej kawerny w dolomitach kruszconośnych.
Bardziej szczegółowoDrewno. Zalety: Wady:
Drewno Drewno to naturalny surowiec w pełni odnawialny. Dzięki racjonalnej gospodarce leśnej w Polsce zwiększają się nie tylko zasoby drewna, lecz także powierzchnia lasów. łatwość w obróbce, lekkość i
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium InŜynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INśYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński Laboratorium InŜynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 6 Opracował: dr
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 2/N. 9. Stopy aluminium z litem: budowa strukturalna, właściwości, zastosowania.
Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A. Weroński POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium Materiały Metaliczne II ĆWICZENIE Nr 2/N Opracowali:
Bardziej szczegółowoInkluzje Protodikraneurini trib. nov.. (Hemiptera: Cicadellidae) w bursztynie bałtyckim i ich badania w technice SEM
Muzeum i Instytut Zoologii Polska Akademia Nauk Akademia im. Jana DługoszaD ugosza Inkluzje Protodikraneurini trib. nov.. (Hemiptera: Cicadellidae) w bursztynie bałtyckim i ich badania w technice SEM Magdalena
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 7. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 7 Opracował: dr inż.
Bardziej szczegółowoOLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE
OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE 24-26.04.2003 OLSZTYN Łukasz KARWOWSKI 1 METEORYT ŁOWICZ - CO NOWEGO? O CZYM WIADOMO DOTYCHCZAS?
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA na egzamin klasyfikacyjny z fizyki klasa III (IIIA) rok szkolny 2013/2014 semestr II
ZAGADNIENIA na egzamin klasyfikacyjny z fizyki klasa III (IIIA) rok szkolny 2013/2014 semestr II Piotr Ludwikowski XI. POLE MAGNETYCZNE Lp. Temat lekcji Wymagania konieczne i podstawowe. Uczeń: 43 Oddziaływanie
Bardziej szczegółowoTemat lekcji: Ocena stanu środowiska przyrodniczego. Karty pracy
Temat lekcji: Ocena stanu środowiska przyrodniczego Karty pracy Ćwiczenie nr 1 Obserwacja liścia rośliny nagonasiennej/drzewa iglastego i określenie jego przystosowań, wskazanie stanu zdrowotnego. Wykonaj
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny Pytania:
Układ Słoneczny Pytania: Co to jest Układ Słoneczny? Czy znasz nazwy planet? Co jeszcze znajduje się w Układzie Słonecznym poza planetami? Co to jest Układ Słoneczny Układ Słoneczny to układ ciał niebieskich,
Bardziej szczegółowoPoza przedstawionymi tutaj obserwacjami planet (Jowisza, Saturna) oraz Księżyca, zachęcamy również do obserwowania plam na Słońcu.
Zachęcamy do eksperymentowania z amatorską fotografią nieba. W przygotowaniu się do obserwacji ciekawych zjawisk może pomóc darmowy program Stellarium oraz strony internetowe na przykład spaceweather.com
Bardziej szczegółowoKamil Adamaszek Piotr Siedlecki
Kamil Adamaszek Piotr Siedlecki Budowa Marsa Mars jest czwartą planetą od Słońca w Układzie Słonecznym. Nazwa planety pochodzi od imienia rzymskiego boga wojny Mars. Zawdzięcza ją swej barwie, która przy
Bardziej szczegółowoMETODY CHEMOMETRYCZNE W IDENTYFIKACJI ŹRÓDEŁ POCHODZENIA
METODY CHEMOMETRYCZNE W IDENTYFIKACJI ŹRÓDEŁ POCHODZENIA AMFETAMINY Waldemar S. Krawczyk Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Głównej Policji, Warszawa (praca obroniona na Wydziale Chemii Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoAstronomia na egzaminie maturalnym. Część 2
Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2 Poprzedni artykuł dotyczył zagadnień związanych z wymaganiami z podstawy programowej dotyczącymi astronomii. W obecnym będzie kontynuacja omawiania tego problemu.
Bardziej szczegółowoBADANIA WARSTW FE NANOSZONYCH Z ELEKTROLITU NA BAZIE ACETONU
BADANIA WARSTW FE NANOSZONYCH Z ELEKTROLITU NA BAZIE ACETONU W. OLSZEWSKI 1, K. SZYMAŃSKI 1, D. SATUŁA 1, M. BIERNACKA 1, E. K. TALIK 2 1 Wydział Fizyki, Uniwersytet w Białymstoku, Lipowa 41, 15-424 Białystok,
Bardziej szczegółowoFot: 536 537 Widok bocznych powierzchni okazu. Fot: 538 540 Przekrój poprzeczny oraz zbliżenia powierzchni bocznych.
Okaz 93 MCh/P/11593 - Kalamit Brzeszcze Owalny, nieznacznie spłaszczony fragment łodygi. Powierzchnie poprzeczne cięte ukośnie. Wyraźne prążkowanie zachowane tylko na połowie obwodu. Niezbyt wyraźnie widoczny
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 8. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Opracowali: dr inż. Krzysztof Pałka dr Hanna Stupnicka
Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 8 Opracowali: dr inż.
Bardziej szczegółowoGRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII
MODUŁ 1 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES PODSTAWOWY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI
Bardziej szczegółowoZiemia jako system. Dr Joanna Piątkowska
Ziemia jako system Dr Joanna Piątkowska tkowska-małecka Geologia zajmuje się budową, właściwościami i historią Ziemi oraz procesami zachodzącymi w jej wnętrzu i na jej powierzchni, dzięki którym ulega
Bardziej szczegółowoMagnetar to młoda, szybko wirująca gwiazda neutronowa o ogromnym polu magnetycznym, powstała z wybuchu supernowej. Na skutek ogromnych naprężeń
Michał Chodań Magnetar to młoda, szybko wirująca gwiazda neutronowa o ogromnym polu magnetycznym, powstała z wybuchu supernowej. Na skutek ogromnych naprężeń skorupy gwiazdy, często dochodzi tam do trzęsień
Bardziej szczegółowoACTA SOCIETATIS METHEORITCAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009
ACTA SOCIETATIS METHEORITCAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009 Łukasz KARWOWSKI 1, Andrzej MUSZYŃSKI 2, Ryszard, KRYZA 3, Andrzej S. PILSKI 4 POLIMINERALNE NODULE W GRUBOZIARNISTYM
Bardziej szczegółowoLoty Załogowe KOSMONAUTYKA Wykład nr 10. Piotr Wolański
Loty Załogowe KOSMONAUTYKA Wykład nr 10 Piotr Wolański Wykład jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego LOTY ZAŁOGOWE WOSTOK MERCURY WOSCHOD GEMINI APOLLO
Bardziej szczegółowoKONKURS FIZYCZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ETAP SZKOLNY
... pieczątka nagłówkowa szkoły... kod pracy ucznia KONKURS FIZYCZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ETAP SZKOLNY Drogi Uczniu, witaj na I etapie Konkursu Fizycznego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się
Bardziej szczegółowoGEOGRAFIA FIZYCZNA ŚWIATA. Tomasz Kalicki.
GEOGRAFIA FIZYCZNA ŚWIATA Tomasz Kalicki tomaszkalicki@ymail.com http://www.ujk.edu.pl www.ujk.edu.pl/zgks/ Podstawowe: Andel T. H. van, 2010, Nowe spojrzenie na starą planetę, PWN, Warszawa. Armand D.,
Bardziej szczegółowoMinerały i skały. Wprowadzenie. Film. Interaktywne ćwiczenia mul medialne
Minerały i skały Wprowadzenie Film Interaktywne ćwiczenia mul medialne Podsumowanie Słowniczek Dla nauczyciela Wprowadzenie Ziemia składa się z kilku warstw. Najbardziej zewnętrzną, a zarazem najcieńszą
Bardziej szczegółowoEwolucja w układach podwójnych
Ewolucja w układach podwójnych Tylko światło Temperatura = barwa różnica dodatnia różnica równa 0 różnica ujemna Jasnośd absolutna m M 5 log R 10 pc Diagram H-R Powstawanie gwiazd Powstawanie gwiazd ciśnienie
Bardziej szczegółowoOddziaływanie cząstek z materią
Oddziaływanie cząstek z materią Trzy główne typy mechanizmów reprezentowane przez Ciężkie cząstki naładowane (cięższe od elektronów) Elektrony Kwanty gamma Ciężkie cząstki naładowane (miony, p, cząstki
Bardziej szczegółowoMETODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH. Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej!
METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej! Stąd konieczność opracowania metod przeprowadzania próbek innych
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 11 CHEMICZNE BARWIENIE METALI I STOPÓW
ĆWICZENIE 11 CHEMICZNE BARWIENIE METALI I STOPÓW WPROWADZENIE Jednym ze sposobów obróbki powierzchni metali i ich stopów jest barwienie. Proces ten prowadzi się w celach dekoracyjnych, nadania patyny lub
Bardziej szczegółowoTAJEMNICA SPADAJACYCH GWIAZD
Wszechświat, t. 112, nr 10 12/2011 12/2011 ARTYKUŁY ARTYKUŁY INFORMACYJNE 273 TAJEMNICA SPADAJACYCH GWIAZD Marek S. Żbik (Queensland) Każdy z pewnością zna to uczucie, kiedy w pogodną sierpniową noc spogląda
Bardziej szczegółowoMetody badania kosmosu
Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Z CHEMII klasa I
WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Z CHEMII klasa I Aby uzyskać ocenę wyższą niż dana ocena, uczeń musi opanować wiadomości i umiejętności dotyczące danej oceny oraz ocen od niej niższych. Dział:
Bardziej szczegółowoRozdział 4 - Blendy warstwowane
Rozdział 4 - Blendy warstwowane Okaz 1 - MCh/P/11302 - Blenda warstwowana z galeną - 1-1-3: Próbka z II horyzontu rudnego, Trzebionka, rejon szybiku nr 29, część południowa. Blenda warstwowana ze skupieniami
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 3/N. zastosowania. 7. Stopy tytanu stosowane w motoryzacji, lotnictwie i medycynie.
Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A. Weroński POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium Materiały Metaliczne II ĆWICZENIE Nr 3/N Opracowali:
Bardziej szczegółowoZaczęło się od listu dr Coblinera
Poznańskie żelazo z Kosmosu odkrywa swoje tajemnice Meteoryt Morasko po 99 latach Zaczęło się od listu dr Coblinera do kierownika Muzeum w Poznaniu, w którym czytamy: Podczas kopania szańców znalazłem
Bardziej szczegółowoLudzkość od zawsze interesowała się kosmosem, zmieniały się wyobrażenia i informacje o nim, nasza wiedza była coraz większa. Wielcy uczeni tacy jak
Ludzkość od zawsze interesowała się kosmosem, zmieniały się wyobrażenia i informacje o nim, nasza wiedza była coraz większa. Wielcy uczeni tacy jak Arystoteles, Ptolemeusz, Kopernik sprawiali, że ludzie
Bardziej szczegółowoACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009
ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego Vol. 1, 2009 Marian SZURGOT 1, Marcin KOZANECKI 2 SPEKTROSKOPIA RAMANA W BADANIU METEORYTÓW NWA 4039 i NWA 1465 RAMAN
Bardziej szczegółowoWykład IV: Polikryształy I. JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych
Wykład IV: Polikryształy I JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu (część I i II): 1. Budowa polikryształów - wiadomości wstępne.
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne śródroczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020
Wymagania edukacyjne na poszczególne śródroczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 209/2020 Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wymagań na ocenę dopuszczającą.
Bardziej szczegółowoNr 3 (7) Wrzesień 1993 METEORYT
11) Nr 3 (7) Wrzesień 1993 METEORYT Biuletyn wydawany przez Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne i Society of Meteoritophiles dla polskich miłośników meteorytów Księżyc, Meteoryty, Mars
Bardziej szczegółowoTransport i osiadanie pyłów na ścianach i obiektach po wpływem różnych systemów grzewczych.
Transport i osiadanie pyłów na ścianach i obiektach po wpływem różnych systemów grzewczych. Projekt zrealizowany we współpracy pracy z następuj pującymi ośrodkami o naukowymi: 1 Wydział Chemii, Uniwersytet
Bardziej szczegółowoZadania powtórkowe do egzaminu maturalnego z chemii Budowa atomu, układ okresowy i promieniotwórczość
strona 1/11 Zadania powtórkowe do egzaminu maturalnego z chemii Budowa atomu, układ okresowy i promieniotwórczość Monika Gałkiewicz Zad. 1 () Przedstaw pełną konfigurację elektronową atomu pierwiastka
Bardziej szczegółowoGeochemia krajobrazu. pod redakcją Urszuli Pokojskiej i Renaty Bednarek
Geochemia krajobrazu pod redakcją Urszuli Pokojskiej i Renaty Bednarek SPIS TREŚCI Spis treści Spis treści Przedmowa... 11 CZĘŚĆ 1. WIADOMOŚCI WPROWADZAJĄCE Rozdział I. Elementy chemii ogólnej (Urszula
Bardziej szczegółowo