KONFLIKTY SPOŁECZNE III. SPOŁECZEŃSTWO JAKO DRAMAT KONTROLA NA POZIOMIE MAKRO

Transkrypt

1 III. SPOŁECZEŃSTWO JAKO DRAMAT KONFLIKTY SPOŁECZNE KONTROLA NA POZIOMIE MAKRO T.HOBBES (1651) - PODPORZĄDKOWANIE KAśDEGO RZĄDOM WIELKIEGO BRATA (LEWIATANA), JAKIM JEST PAŃSTWO (ROLA REGULACJI RZĄDOWYCH) A.SMITH (1776) - NIEWIDZIALNA RĘKA RYNKU, PRAWO POPYTU I PODAśY, PAŃSTWO NIE JEST POTRZEBNE 1

2 KONTROLA NA POZIOMIE MIKRO PROCES SOCJALIZACJI MOTYWACJE INTERAKCJE RYTUAŁY PODZIAŁ RÓL ZABURZENIA, DEWIACJE I SPRZECIW SPOŁECZNY CZYNNIKI ZAGRAśAJĄCE PORZĄDKOWI WIELOŚĆ POPULACJI : JAKOŚĆ INTERAKCJI, ZAUFANIE, ZAANGAśOWANIE EMOCJONALNE ZRÓśNICOWANIE SPOŁECZNE: KULTURA, ROLE ZAWODOWE, DOCHODY NIERÓWNOŚCI: PIENIĄDZE, WŁADZA, PRESTIś ŁAD SPOŁECZNY ŁAD PRZEDSTAWIEŃ ZBIOROWYCH TRADYCJA (PRZETWANIE GATUNKU) ŁAD MONOCENTRYCZNY CENTRUM DECYZYJNE (PEŁNA KONTROLA NAD śyciem SPOŁECZEŃSTWA) ŁAD POLICENTRYCZNY INTERFERENCJA DECYZJI JEDNOSTKOWYCH ( NIEWIDZIALNA RĘKA RYNKU ) ŁAD POROZUMIEŃ ZBIOROWYCH WYNEGOCJOWANY KONSENSUS NORMATYWNY (WOLNOŚĆ, RÓWNOŚĆ, SPRAWIEDLIWOŚĆ, JAKO DOBRA PUBLICZNE) 2

3 ZAŁOśENIA (M.Mlicki) Konflikty są wszechobecne, nieuniknione i nierozerwalnie wpisane w strukturę społeczną Są powodowane przez immanentną dla struktury, sprzeczność między jej elementami, zarazem przyczyniają się do jej zmian (charakter dialektyczny; spowodowana przez konflikt zmiana nowa struktura z zaląŝkami sprzeczności) Jest to zjawisko niejednorodne (konflikty: funkcjonalne i dysfunkcjonalne). DEFINICJA Pochodzenie: łac. conflictus zderzenie Słownik wyrazów obcych PWN: wszelkie zetknięcie się sprzecznych dąŝeń, niezgodność interesów, poglądów, antagonizm, kolizja, spór lub zatarg GŁÓWNE TEORIE KONFLIKTU GENEZA POZA SPOŁECZEŃSTWEM UWARUNKOWANIA POZASPOŁECZNE (DARWINIZM; ROLA INSTYNKTÓW)) UWARUNKOWANIA PSYCHOLOGICZNE (np. KONCEPCJE TŁUMU) W SPOŁECZEŃSTWIE NIERÓWNOŚCI I DYSTANSE WŁADZA I PANOWANIE SYSTEMY WARTOŚCI ZMIANY SPOŁECZNE 3

4 XIX WIECZNE TEORIE KONFLIKTU DARWINIZM SPOŁECZNY (H.SPENCER, L.GUMPLOWICZ) EWOLUCJONIZM KONFLIKT JAKO SIŁA NAPĘDOWA ZMIAN (PARK, G.SIMMEL) MARKSIZM, TEORIE ELIT (PARETO, MOSCA, SOREL) G.SIMMEL śródłem KONFLIKTU JEST INSTYNKT WALKI I NIENAWIŚCI TKWIĄCY W CZŁOWIEKU JEST ON WSZECHOBECNY, ALE NIE ZAWSZE PROWADZI DO ZMIANY LUB ZAŁAMANIA SYSTEMU K.MARKS STOSUNKI EKONOMICZNE PROWADZĄ DO KONFLIKTÓW KONFLIKTY PRZYBIERAJĄ BIEGUNOWY CHARAKTER SĄśRÓDŁEM ZMIANY SPOŁECZNEJ WSPÓŁCZESNE TEORIE XX w R.DAHRENDORF W SPOŁECZEŃSTWIE DOMINUJĄ ZWIĄZKI OPARTE NA PANOWANIU I PRZYMUSIE, ICH śródłem JEST ZASADA PODPORZĄDKOWANIA (ISTNIENIE ORGANIZACJI) INTERESY JAWNE (GRUPY INTERESU) INTERESY UKRYTE (QUASI-GRUPY) L.COSER KONFLIKTY FUNKCJONALNE VS. DYSFUNKCJONALNE SZTYWNE VS. ELASTYCZNE STRUKTURY SPOŁECZNE KONFLIKTY REALISTYCZNE VS. NIEREALISTYCZNE (ROZŁADOWANIE NAPIĘCIA) 4

5 Np. WSKAŹNIKI ROZWOJU SPOŁECZNEGO: Dochód na mieszkańca, długośćŝycia, poziom edukacji Norwegia na 1 miejscu od 5 lat Polska na 36 pozycji (1 pozycja w górę) za Czechami i Węgrami; przed Estonią, Słowacją, Litwą Europa Środkowa i Wschodnia i WNP odsetek ludzi Ŝyjących za mniej niŝ 2 $ dziennie wzrósł z 5 do 20 % ( lata ) Np. UBÓSTWO W POLSCE Granice niedostatku dla jednoosobowych gospodarstw domowych: w ujęciu obiektywnym 597zł w ujęciu subiektywnym 1153zł Procent polskich gospodarstw domowych Ŝyjących w niedostatku (marzec 2005r): w ujęciu obiektywnym 23% w ujęciu subiektywnym 51% NORMY I WARTOŚCI 5

6 SPRZECIW I NIEPOKOJE SPOŁECZNE A. NIERÓWNOŚĆ I STRATYFIKACJA JAKO WARUNEK WSTĘPNY B. ŁĄCZENIE SIĘ W POCZUCIU KRZYWDY, POJAWIENIE SIĘ PRZYWÓDCY, SYMBOLI, WZROST DEPRYWACJI C. ZBIOROWE WYBUCHY NIEZADOWOLENIA (PRZYKŁAD TŁUMU) DYNAMIKA KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH 1. powstanie sprzeczności niemoŝność współistnienia pewnych stanów systemu, 2. uświadomienie sobie sprzeczności napięcia psychiczne, pobudzenie emocjonalne, frustracja, wrogość itd., 3. dąŝenie do rozwiązania sprzeczności. DEPRYWACJA SPOŁECZNA RozbieŜność pomiędzy oczekiwaniami a moŝliwościami ich zaspokojenia Strukturalna - wynika ze zróŝnicowania struktury społecznej Względna - wynika z rozbieŝności pomiędzy oczekiwaniami a moŝliwościami realizacji - regresywna O - const M - - aspiracyjna O - M - const - progresywna O - M - 6

7 INTENSYWNOŚĆ KONFLIKTU ZNACZENIE, JAKIE POZOSTAJĄCE W KONFLIKCIE STRONY, PRZYPISUJĄ PROBLEMOM STANOWIĄCYM PRZEDMIOT KONFLIKTU ZAKRES PROBLEMÓW OBJĘTYCH KONFLIKTEM STOPIEŃ EMOCJONALNEGO ZAANGAśOWANIA WALCZĄCYCH STRON IDEOLOGICZNA PODBUDOWA RACJI O KTÓRE TOCZY SIĘ WALKA WPŁYW PSYCHOLOGICZNYCH MECHANIZMÓW WALKI PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH LUDZIE WIERZĄ ŚWIĘCIE W SŁUSZNOŚĆ SWOJEJ SPRAWY W OKREŚLONY SPOSÓB POSTRZEGANY JEST PRZECIWNIK (DEHUMANIZACJA) ZMIENIA SIĘ STOSUNEK DO CZŁOWNKÓW WŁASNEJ GRUPY: SOLIDARNOŚĆ, GOTOWOŚĆ DO POŚWIĘCEŃ NIE UZNAJE SIĘ STANOWISK POŚREDNICH ANI KOMPROMISÓW PODSTAWOWE FAZY KONFLIKTU SPOŁECZNEGO I. Sytuacja przedkonfliktowa a/ pojawiają się sprzeczności wewnątrz grupy lub między grupami, dotyczące celów, dąŝeń, interesów, postaw, ideałów b/ pojawia się napięcie, które przejawia się w postaci zbiorowego niezadowolenia, uczucie zagroŝenia lub frustracja 7

8 PODSTAWOWE FAZY KONFLIKTU SPOŁECZNEGO II. Sytuacja właściwego konfliktu A/ Pojawiają się ostre podziały między ludźmi, znacznie ograniczające lub uniemoŝliwiające współdziałanie między ludźmi, pojawia się próba racjonalizacji konfliktu (wyjaśnienia dlaczego się pojawił) B/ podjęta zostaje próba rozwiązania konfliktu PODSTAWOWE FAZY KONFLIKTU SPOŁECZNEGO III. Sytuacja pokonfliktowa A/ Pojawia się dąŝenie do rozwiązania konfliktu (konflikt destruktywny/konstruktywny) B/ utrzymywanie się przez pewien czas urazów i uprzedzeń w stosunku do drugiej strony rozwiązywanie spraw istotnych stereotypy i uprzedzenia zerwany obieg informacji SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW RYWALIZACJA WSPÓŁPRACA Moje interesy KOMPROMIS UNIKANIE AKOMODACJA Interesy partnera 8

9 ORIENTACJE SPOŁECZNE indywidualistyczna wybór opcji najkorzystniejszej dla siebie, rywalizacyjna (eksploatacyjna) zdobycie przewagi, altruistyczna dbałość o interes innych, kooperacyjna maksymalizacja wspólnego dobra, egalitarna tendencja do minimalizowania róŝnic. (GraŜyna Wieczorkowska podejście interakcyjne) SKUTKI SPRZECIWU SPOŁECZNEGO IM WIĘCEJ PRZEMOCY W RUCHU, KTÓRY DOPROWADZIŁ DO ZMIAN, IM WIĘKSZE ZMIANY WPROWADZONO, TYM BARDZIEJ SKONCENTROWANA I SILNIEJSZA MUSI BYĆ WŁADZA śeby TO WSZYSTKO UTRZYMAĆ. MOśE ONA STAĆ SIĘ KOLEJNYM śródłem NIERÓWNOŚCI, DOMINACJI ORAZ NARASTANIA POCZUCIA KRZYWDY I NIEZADOWOLENIA. (przykład byłego ZSRR) 9