ENC YKLOPEDIA MAŁEGO PRZEDSIĘBIORCY. Jak to zrobić... Pieniądze na biznes

Transkrypt

1 Wielka ENC YKLOPEDIA MAŁEGO PRZEDSIĘBIORCY 1 Jak to zrobić... Pieniądze na biznes Możliwości finansowania działalności Gdzie szukać pieniędzy, jak je pozyskać, kiedy i jakie trzeba płacić podatki Kredyty dla przedsiębiorcy Co oferują banki, jak badają zdolność kredytową, jakie formalności trzeba załatwić Wsparcie ze środków unijnych Z jakich programów można skorzystać, gdzie uzyskać pomoc, jakie warunki trzeba spełnić Pożyczka z funduszu poręczeniowego Kto i o jaką może się starać, gdzie może ją otrzymać i na jakich warunkach Korzystanie z leasingu Dla kogo i na co może być przeznaczony, jakie daje korzyści podatkowe Prywatna pożyczka Jak spisać umowę, jakie są jej zabezpieczenia, jak rozliczyć podatek Kapitał własny Jak nim zarządzać, jak rozliczać koszty działalności i płacić podatki od zysków Franczyza dla uzupełnienia kapitału Jak działać pod szyldem innej firmy, aby uzyskać środki na rozwój działalności Spółka ze sprzedażą udziałów Jak szukać wspólnika do realizacji pomysłu na biznes w zamian za sprzedaż udziałów Fundusz private equity Jak na wdrożenie nowego projektu uzyskać odpowiedni kapitał z funduszu inwestycyjnego encyklopedia_i_okladka.indd 2 PIENIĄDZE UMOWY PROCEDURY PODATKI PRACOWNICY :37:22

2 2 zeszyt 1 1 Jak sfinansować działalność Oszczędności, kredyty, pożyczki... PIENIĄDZE Każda firma potrzebuje kapitału, by sprawnie funkcjonować, a rzadko która ma tak dużo własnych środków, by obyć się bez zewnętrznych źródeł zasilania. Zresztą, im firma szybciej się rozwija, tym tych środków z zewnątrz potrzeba więcej. We współczesnym świecie biznesu równie trudno jest o dobry pomysł, jak o kapitał. Gdy przedsiębiorca dopiero debiutuje w roli rozpoczynającego działalność gospodarczą, ale i gdy chce poszerzyć jej zakres albo tylko wdrożyć nowy projekt, musi zapewnić sobie finansowanie. W przypadku małej firmy utarła się tradycja, że bazuje ona głównie na własnych środkach finansowych, pochodzących z oszczędności albo z innych źródeł (np. z pracy, gdy działalność gospodarcza jest tylko dodatkowym źródłem dochodów). A jeśli to możliwe, także ze środków klientów, wnoszonych w formie zaliczek, przedpłat itp. W branży budowlano-deweloperskiej nawet duże firmy prowadzą swoją działalność w oparciu o przedpłaty klientów, chcących kupić, a de facto budujących, nowe mieszkania. Własne narzędzia finansowe Stosunkowo najtrudniej jest jednak ten stereotyp wprowadzać w życie w przypadku firm małych. Składa się na to wiele okoliczności. Pierwszą jest fakt, że większość małych firm działa w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej osób fizycznych. Choć taka forma daje duże ułatwienia organizacyjne i rachunkowe, to powoduje też poważne komplikacje, zwłaszcza na gruncie finansowania. Osobie fizycznej zdecydowanie trudniej jest też korzystać z bardziej rozwiniętych narzędzi rynku kapitałowego, PRZYKŁAD: ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA w rodzaju capital venture czy tym bardziej emisji własnych obligacji, które to narzędzia finansowania działalności, oprócz emisji akcji w przypadku spółek znajdujących się w publicznym obrocie, należą wręcz do powszechnych środków, którymi posługiwać się może dyrektor finansowy każdej większej firmy. O ile firma średnia lub tym bardziej duża może przy konstruowaniu własnej inżynierii finansowej korzystać z zaciężnego sztabu fachowców, których zatrudnia, o tyle w małej firmie głównym, a często jedynym, moderatorem tego typu przedsięwzięć jest sam jej właściciel. Siłą rzeczy znać się on musi na wszystkim, od produkcji po marketing i finanse, a to często oznacza brak dostatecznie głębokiej wiedzy na temat sposobów finansowania działalności czy wręcz świadomości istnienia pewnych narzędzi, które mogą być doskonałą alternatywą dla klasycznych narzędzi finansowania. Dostęp do kredytów Każdy liczący się na rynku bank ma bogatą ofertę kredytowania przedsiębiorstw. Na dodatek usystematyzowaną według wielkości firm, jak i ich potrzeb pożyczkowych. W tej drugiej kwestii zazwyczaj oferta podzielona jest na kredyty inwestycyjne, służące finansowaniu wzrostu firmy, głównie zakupowi nowych składników W perspektywie 10 lat przedsiębiorca zakładający firmę rodzinną zamierza wydatkować na budowę jej siedzib 250 tys. zł. Ponadto w tym czasie planuje zainwestować 200 tys. zł w nowe samochody. Razem 450 tys. zł. Zakładając, że i banki, i leasingodawcy zadowolą się udziałem własnym w wysokości 10 proc. i dokładnie tyle środków własnych planuje zaangażować przedsiębiorca na inwestycje finansowane wyłącznie z kredytu, jego zdolność kredytowa musi wynieść co najmniej 405 tys. zł. Gdy jest niższa, planów tych zrealizować się nie da. Jeśli jednak przedsiębiorca wymianę środków transportu rozwiąże poprzez umowy leasingowe, zdolność kredytowa niezbędna do zrealizowania wszystkich planów ograniczy się do 225 tys. zł. Dla firmy leasingowej ważna jest głównie ocena, czy będzie on w stanie spłacać należność. majątku, oraz obrotowe, przeznaczone na bieżące wydatki, od zakupu surowców po wydatki na opłacenie pracowników. Problem w tym, że oferta ta jest praktycznie niedostępna dla firm, które dopiero powstały. Przedsiębiorstwa takie nie mają bowiem jeszcze swojej historii, a to np. dla banków jest niemal równoznaczne z brakiem zdolności kredytowej. Zaś firmie, która takiej zdolności nie posiada, żaden bank nie udzieli ani kredytu obrotowego, ani na inwestycje. UWAGA DWIE NATURY Osoba fizyczna w relacjach z bankiem lub innym kapitałodawcą ma dwoistą naturę: jest i osobą prywatną, i przedsiębiorcą. Jeśli więc nawet ubiega się o kredyt związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, bank ma skłonność, by badać jej zdolność kredytową w oparciu o wszelkie istniejące już zobowiązania, w tym także dotyczące prywatnej, konsumpcyjnej sfery życia W ofercie banków najbardziej rozbudowaną grupę produktów kredytowych stanowią kredyty krótkoterminowe. Takie kredyty zwane są także obrotowymi i służą zaspokojeniu bieżących potrzeb, wspierają cash flow, czyli zapewniają przedsiębiorcy płynność, w sytuacji gdy wydatki na zakup usług i towarów potrzebnych do bieżącej działalności są w pewnym okresie wyższe od napływających w tym czasie należności za sprzedane towary i usługi albo gdy odbiorcy tych towarów i usług zwlekają z płatnościami. W przypadku kredytów krótkoterminowych mamy do czynienia ze sporym zróżnicowaniem. Przede wszystkim znaczna ich część wiąże się bezpośrednio z rachunkiem bieżącym prowadzonym przez dany bank dla przedsiębiorcy chcącego korzystać z takiego kredytu czy z umową o charakterze rachunku rozliczeniowego zbliżonego do indywidualnego ROR-u, który obecnie ma charakter pakietu usług, wśród których znajdują się także produkty kredytowe, typu linia kredytowa, kredyt odnawialny itp.

3 JAK TO ZROBIĆ... Pieniądze na biznes 3 Kredyt z poręczeniem Czasami łatwiej jest kredyt uzyskać, gdy skorzysta się z pośrednictwa funduszu poręczeniowego. Co prawda, to kosztuje, ale często stwarza jedyną szansę pozyskania środków na sfinansowanie potrzeb firmy. Działalność funduszu zgodnie z jego istotą ukierunkowana jest na te firmy, które nie dysponują wystarczającym zabezpieczeniem w ramach własnych możliwości. Szczegółowe warunki udzielania poręczeń znajdują się w regulaminach poszczególnych funduszy. Fundusze regionalne i lokalne działają na określonym terenie. Najlepszym rozwiązaniem, zwłaszcza przy staraniach o kredyt inwestycyjny, jest jednak uzyskanie poręczenia kredytowego w ramach funduszu poręczeń kredytowych Banku Gospodarstwa Krajowego. Uzyskać je można za pośrednictwem banku udzielającego kredytu albo bezpośrednio w BGK. Prywatny kredyt Czasami bywa tak, że przedsiębiorca nie uzyska w banku kredytu firmowego, natomiast może go uzyskać prywatnie, jako kredyt konsumpcyjny na zakup samochodu. Pojawić się może jednak wówczas wątpliwość, czy może wliczać w koszty odsetki od takiego kredytu. Fiskus nie różnicuje rodzaju kredytu, od którego spłacane są odsetki. Decydujące znaczenie dla kwestii zaliczenia zapłaconych odsetek od kredytu do kosztów uzyskania przychodów ma związek z uzyskanym przychodem. Zaliczenie odsetek do kosztów uzyskania przychodów jest możliwe tylko w przypadku, gdy istnieje związek przyczynowo-skutkowy, wskazujący, że wykorzystanie zaciągniętego kredytu ma wpływ na wielkość przychodu osiągniętego z działalności gospodarczej. Oznacza to, że jeśli kredyt pozostaje w związku z przychodami uzyskiwanymi z prowadzonej działalności gospodarczej, to odsetki od tego kredytu mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w momencie ich spłaty. Wykazanie takiego związku spoczywa na podatniku. Pożyczka cywilna Spadek oprocentowania lokat w bankach sprawia, że jest coraz więcej osób skłonnych zaryzykować prywatną pożyczkę dla przedsiębiorcy. JAK TO ZROBIĆ... PROBLEM: Mała firma, zwłaszcza o krótkiej historii działalności, ma kłopot z pozyskaniem środków na bieżącą działalność i dalszy rozwój. Dlatego przedsiębiorca musi wykorzystać wszelkie dostępne źródła finansowania i odpowiednio je dobrać do zaspokojenia potrzeb określonego rodzaju. Jak to zrobić? ROZWIĄZANIE: Należy przyjąć następujące postępowanie: Szacujemy potrzeby firmy w zakresie bieżącej płynności (ile potrzebujemy na stałe wydatki związane z obrotem) oraz bieżące wpływy (ile zyskamy ze sprzedaży towarów i usług). Ustalamy, ile wynosi zdolność kredytowa (zdolność do stałego finansowania dodatkowych zobowiązań o charakterze średnio- i długoterminowym). Ustalamy, jakie będziemy mieli niezbędne potrzeby inwestycyjne o charakterze odtworzeniowym: wymiana samochodu, maszyn, innych składników majątku trwałego i w jakiej perspektywie czasowej. Określamy cele inwestycyjne (zwiększenie produkcji, uruchomienie nowej produkcji lub usługi, otworzenie nowego oddziału firmy itd., itp.). Wyliczamy wartość tego przedsięwzięcia. Konstruujemy wstępny biznesplan. Oceniamy, w jakim zakresie możemy potrzeby inwestycyjne firmy zrealizować poprzez leasing oraz czy zakres naszej działalności pozwala na wsparcie bieżącej płynności z wykorzystaniem faktoringu, kredytu kupieckiego, produktów ubezpieczeniowych itp. Ustalamy, w jakim zakresie potrzeby finansowe firmy mogą być pokryte jedynie za pomocą kredytu. Ustalamy, czy mamy szansę przy planach inwestycyjnych na skorzystanie ze środków pomocowych lub czy możemy skorzystać z pomocy funduszu poręczeniowego. Konfrontujemy nasze potrzeby kredytowe w zakresie kredytów obrotowych oraz kredytów inwestycyjnych ze zdolnościami kredytowymi. W oparciu o uzyskany rezultat rozpoczynamy zabiegi o kredyt, jego ewentualne poręczenie, zawieramy umowy: leasingowe, faktoringu itd., zapewniając firmie kapitały na rozwój, przy jednoczesnym zagwarantowaniu jej środków na obsługę bieżących zobowiązań przy zachowaniu pełnej płynności. ED Oczywiście dla pożyczkodawcy wiąże się to z większym ryzykiem; bank jest pewniejszym kontrahentem niż osoba fizyczna. Ale przedsiębiorca za cenę tego ryzyka zaoferuje znacznie wyższe odsetki od lokaty. Jeśli tego rodzaju umowa wiąże osoby darzące się zaufaniem, ryzyko to może wyglądać na duże tylko na pierwszy rzut oka. Ponadto trzeba pamiętać o dobrze spisanej umowie oraz zabezpieczeniu. Jeśli będzie nim np. weksel, a kwota zobowiązania nie będzie przekraczać kilku tysięcy złotych, droga egzekucji jest stosunkowo prosta i krótka tego rodzaju sprawy rozpatrują bowiem sądy grodzkie drogą tzw. postępowania uproszczonego, co gwarantuje szybką egzekucję zobowiązania. Własne oszczędności Innym z pewnością liczącym się substytutem standardowego kredytowania działalności małego przedsiębiorstwa przez bank jest coś, co można określić autofinansowaniem. Polega ono na korzystaniu z prywatnych środków przedsiębiorcy. Przy czym mogą to być zarówno własne oszczędności, jak i np. kredyty (pożyczki) zaciągnięte prywatnie, np. w formie tzw. kredytu odnawialnego w ramach własnego rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, niezwiązanego z prowadzoną działalnością, kredytu na cele konsumpcyjne. Uzyskać je w bankach jest nieporównywalnie łatwiej, a często są one tańsze od kredytów gospodarczych czy kredytów zaciągnię- i Odsetki kosztami Odsetki od kredytu można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, pod warunkiem że kredyt ściśle wiąże się z dochodami firmy czytaj też Jak rozliczać podatki, czyli zeszyt 6 Wielkiej Encyklopedii Małego Przedsiębiorcy

4 4 zeszyt 1 EKSPERT RADZI FILIP MAZUREK menedżer w departamencie rozwoju produktów bankowości detalicznej Raiffeisen Bank Polska Co bank bierze pod uwagę przy ustalaniu zdolności kredytowej przedsiębiorcy, który jest osobą fizyczną? Najczęściej sygnalizowaną przeszkodą w rozwoju firm są trudności z uzyskaniem finansowania. Wśród mniejszych firm szczególnie duże jest zapotrzebowanie na proste linie kredytowe. Przyjrzyjmy się typowej małej firmie. Posiadany majątek trwały brak. Miejsce działalności lokal czy hala przeważnie jest wynajmowane, a środki transportu zazwyczaj w leasingu. To oznacza, że firma głównie szuka kredytów niezabezpieczonych i obrotowych, którymi sfinansuje bieżące potrzeby. Jak na to patrzy bank? Bank jako instytucja zaufania publicznego musi dbać o interesy klientów, którzy złożyli w nim depozyty, a więc bardzo wnikliwie analizować wnioski kredytowe. Ocenia przedsiębiorcę pod kątem jego dotychczasowej działalności branży, efektywności, zysków, kosztów. Kolejny aspekt to wielkość wcześniejszego zadłużenia i zdolność do bieżącej obsługi zobowiązań. Liczy się również historia przedsiębiorcy jako osoby prywatnej badanie jego wiarygodności i rzetelności w dotychczasowych kontaktach z bankiem. Do tego dochodzi ocena pomysłu na rozwój działalności i perspektywy rynku. Jak widać, bank musi obiektywnie i rzetelnie przyjrzeć się przyszłemu kredytobiorcy. W pewnym sensie gotowość do udzielenia finansowania jest pewną formą certyfikatu wystawianego firmie tak twój pomysł na biznes jest przemyślany i ma szansę powodzenia. ED tych przez współmałżonka nieprowadzącego działalności gospodarczej albo pożyczki z kasy zapomogowo-pożyczkowej, jakie w dalszym ciągu funkcjonują w wielu przedsiębiorstwach gdy współmałżonek jest dalej pracownikiem. Leasing i faktoring Nie jest już nowością, że wielu przedsiębiorców, w tym także z grona małych i średnich, coraz aktywniej sięga po alternatywne formy finansowania działalności, wśród których czołowe role odgrywają: leasing i faktoring. W pewnym uproszczeniu można by stwierdzić, że pierwszy z nich może być substytutem kredytu inwestycyjnego, zaś drugi kredytu obrotowego. Oba zaś zyskują coraz większą rangę w miarę stabilizowania się finansów w Polsce, głównie wskutek spadku inflacji, a w konsekwencji także obniżki stóp procentowych. Jednak nowocześnie działający przedsiębiorca powinien na te trzy narzędzia z menu środków finansowych: kredyt, leasing, faktoring, patrzeć komplementarnie. I jeśli tylko działa w warunkach normalnych, a nie ekstremalnych, wynikających z przymusu okoliczności (np. brak zdolności kredytowej), powinien sięgać do całego menu, komponując z niego optymalny sposób finansowania swojej działalności. I tak np. firma usługowa, niemająca większych kłopotów z egzekwowaniem należności, powinna zapewniać sobie środki na rozwój i z kredytów, i z leasingu, który pozwala znacznie poszerzyć zdolność kredytową, a więc daje możliwość bardziej dynamicznego rozwoju. Ponieważ nie wszystkie potrzeby da się rozwiązać przy użyciu leasingu (np. ograniczenia w nieruchomościach), warto w ramach leasingu sfinansować zakupy maszyn i urządzeń oraz samochodów, zaś środki z kredytu przeznaczyć np. na kupno siedziby firmy. Z kolei firma zajmująca się produkcją i godząca się na udzielanie tzw. kredytu kupieckiego odbiorcom, powinna kredyt rezerwować na cele inwestycyjne, zaś środki obrotowe uzyskiwać za pomocą faktoringu. Oczywiście na całą listę układanych w ten sposób preferencji trzeba nałożyć jeszcze aspekty kosztowo-podatkowe, które, w zależności od formy płacenia podatków, w różnych grupach przedsiębiorców kształtują się niejednakowo. Wówczas zaś można mówić dodatkowo o optymalizacji kosztowej dzięki korzystaniu z leasingu, faktoringu i kredytu dla finansowania działalności gospodarczej. Jak działać racjonalnie Najogólniej rzecz ujmując, racjonalnie działający przedsiębiorca powinien ZALETY LEASINGU I KREDYTU Co daje leasing: Możliwość zawarcia umowy bez zdolności kredytowej Możliwość dostosowania struktury rat do indywidualnych potrzeb (np. sezonowych przychodów) Możliwość szybszego naliczenia w koszty Co daje kredyt: Większą swobodę w dysponowaniu finansowaną rzeczą (w tym jej sprzedaż) Wyższy rating banków w porównaniu ze spółkami leasingowymi Niższe koszty, jeśli kredytobiorca ma wysoką zdolność i dobre zabezpieczenie tak zaplanować finansowanie swojej działalności, aby wszelkie wydatki regulować w sposób następujący: w pierwszej kolejności, jeśli to możliwe, finansować ją z przychodów przed opodatkowaniem, w drugiej gdy danego wydatku nie można w całości sfinansować z przychodu, bo np. przepisy o kosztach uzyskania przychodów limitują taką możliwość, m.in. przy inwestycjach) powinien sięgnąć po kredyt bankowy. UWAGA DOBRY POMYSŁ Wdrażanie dobrego, czyli gwarantującego sukces rynkowy, pomysłu daje widoki na lepsze zyski z zaangażowanych środków niż jakakolwiek inna statyczna forma inwestowania Można także zasilić firmę, korzystając z pożyczek od osób trzecich, w tym pożyczek prywatnych. Wówczas, choć pozyskany kapitał nie będzie kosztem, przynajmniej odsetki zapłacone pożyczkodawcy stanowić mogą koszt uzyskania przychodów. Dokładnie na takich samych zasadach jak koszty obsługi kredytu bankowego. Dopiero w ostateczności, gdy nie ma innej możliwości albo gdy kalkulacja dla konkretnej operacji wskazuje, że kredyt się nie opłaca, przedsiębiorca powinien sięgać do własnego, prywatnego portfela. Szczegółowo, na przykładach konkretnych rozliczeń, kwestie te zostaną przedstawione w zeszycie nr 6 Encyklopedii, który jest w całości poświęcony aspektom podatkowym prowadzonej działalności gospodarczej.

5 JAK TO ZROBIĆ... Pieniądze na biznes 5 2 Kredyty dla przedsiębiorcy Konto firmowe nie tylko dla transakcji PIENIĄDZE Banki ze szczególną ostrożnością podchodzą do firm działających jako osoby fizyczne. A to dlatego, że ustalanie ich zdolności kredytowej jest szczególnie trudne. Na szczęście, poszukując sposobów na rozwiązanie problemów z właściwą oceną ryzyka kredytowania małych firm, banki sięgnęły po wzorce wypracowane przy okazji rozwoju rachunków oszczędnościowo-kredytowych dla konsumentów. Konta firmowe całą swoją infrastrukturą: debet lub kredyt odnawialny, karty płatnicze i kredytowe, produkty inwestycyjne itd., do złudzenia przypominają pakietowe ROR-y osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Jednocześnie zaś posiadanie takiego konta przez przedsiębiorcę staje się dla niego pewnego rodzaju przepustką, ułatwiającą także dostęp do pożyczek, kredytów i innych instrumentów służących finansowaniu rozwoju firmy. i Tańsze przelewy Rachunek z kontem kredytowym Dlatego, budując dobrą infrastrukturę finansową dla swojej firmy, warto zacząć od wyboru dobrego konta firmowego. Tym bardziej, że normy prawne wymagają posiadania takiego rachunku praktycznie od każdego przedsiębiorcy. A już na pewno takiego, który do prowadzenia swojego biznesu potrzebuje zasilania ze źródeł zewnętrznych. Osoby prowadzące działalność gospodarczą muszą posiadać konto bankowe. Nakaz ten wynika z kilku przepisów prawa. Najbardziej rygorystyczne są reguły opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy, zawsze gdy obydwiema stronami transakcji są przedsiębiorcy i jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 tys. euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji. Z kolei zgodnie z art. 61 Ordynacji podatkowej zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej albo podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie polecenia przelewu. Od zasady tej są wyjątki. Można zrezygnować z przelewu, gdy podatki pobierają płatnicy lub inkasenci, a także wtedy, gdy płacone są podatki niezwiązane z działalnością gospodarczą lub gdy zapłata podatku, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, jest dokonywana papierami wartościowymi, znakami akcyzy, znakami opłaty skarbowej lub urzędowymi blankietami wekslowymi. Natomiast zgodnie z art. 47 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, składki na te ubezpieczenia opłaca się na wskazane przez ZUS rachunki bankowe odrębnymi wpłatami, w podziale na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Składki te płatnik składek uiszcza przy użyciu bankowych dokumentów Konto internetowe ma m.in. ten plus, że przelewy są z reguły tańsze od tradycyjnych, a niektóre, np. do ZUS, nawet wolne od opłat PREFERENCJE Wiele banków preferuje określone grupy przedsiębiorców. Dotyczy to zwłaszcza firm działających w branży medycznej, prawnej i w ogóle dziedzin, w których osoby uprawiające tzw. wolne zawody funkcjonują jako przedsiębiorcy. Jeśli firma kwalifikuje się do którejś w tych preferencyjnych branż, warto założyć pakietowy rachunek firmowy w banku, który jest skłonny preferować ten rodzaj przedsiębiorczości. płatniczych składanych za pośrednictwem banku według specjalnych wzorów, dokumentu elektronicznego z programu informatycznego udostępnianego przez ZUS płatnikom składek lub wydruku z tego programu. Ponadto płatnik składek obowiązany jest opłacać należności z tytułu składek w formie bezgotówkowej w drodze obciążenia rachunku bankowego. Zlecenia płatnicze przekazywane w innej formie nie są przyjmowane. Jak zaoszczędzić na rachunkach Konto firmowe najlepiej jest założyć w banku, który oferuje dużo produktów kredytowych, w tym dla swoich klientów, na warunkach preferencyjnych, oraz w którym posiadamy także konto osobiste. Ta druga okoliczność jest ważna z dwóch względów. Po pierwsze, takie rozwiązanie ułatwia (czasem też obniża koszt) przepływy między rachunkami, co w przypadku małych firm osób fizycznych jest na porządku dziennym. Po drugie, ułatwi kredytowe pertraktacje z bankiem, zwłaszcza w zakresie ustalania zdolności kredytowej przedsiębiorcy. Trzeba bowiem mieć na względzie, że bank, w którym przedsiębiorca działający jako osoba fizyczna ubiega się o kredyt, będzie badał jego kondycję finansową podwójnie: i jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą (finanse firmy), i jako osoby fizycznej jako konsumenta (finanse osobiste). W konsekwencji jakiekolwiek problemy z terminowością regulowania zobowiązań konsumenckich mogą utrudnić pozyskanie środków na finansowanie działalności firmy, która nawet jest liderem rynku i w sposób ciągły uzyskuje dwucyfrową rentowność. Ponadto osoba starająca się o kredyt gospodarczy, a posiadająca już zobowiązania konsumenckie (nawet w formie kart kredytowych), musi liczyć się z tym,

6 6 zeszyt 1 EKSPERT RADZI MAREK BADOWSKI kierownik zespołu w departamencie rozwoju produktów bankowości detalicznej Raiffeisen Bank Polska Jaki staż musi mieć przedsiębiorca, aby uzyskać kredyt odnawialny lub inny overdraft)? Jeszcze do niedawna banki dosyć nieufnie spoglądały na segment małych firm. Krótki w wielu przypadkach okres ich działalności na rynku wzmagał ostrożność ze strony kredytodawcy. Niemniej od pewnego czasu banki dużo przychylniej zaczynają postrzegać mały biznes. Przede wszystkim wpływ ma na to bardzo dobra koniunktura w gospodarce, coraz lepsze wyniki finansowe osiągane przez małe firmy, jak też rosnące znaczenie tego sektora dla całej gospodarki. Nie bez znaczenia jest też rosnąca konkurencja wśród banków oraz ich coraz większa wiedza na temat specyfiki tego segmentu. To wszystko powoduje, że warunki udzielenia finansowania, w tym w szczególności kredytu odnawialnego, zdecydowanie zmieniły się na korzyść przedsiębiorców. W tej chwili wystarczy prowadzić działalność 12 pełnych miesięcy, by móc wybierać w ofercie kredytowej sporej grupy banków, natomiast zarysowuje się trend finansowania, co prawda na razie w ograniczonym zakresie, nawet nowo powstałych firm. Przedsiębiorcy funkcjonujący na rynku powyżej 18 miesięcy mają już praktycznie pełen dostęp do usług bankowych. Warto podkreślić, że przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu finansowania dużą rolę odgrywa nie tylko staż firmy, lecz również branża, w jakiej działa, czy nawet historia przedsiębiorców jako indywidualnych klientów banku. ED że obniżą one jej zdolność kredytową. W trakcie ubiegania się o kredyt na finansowanie działalności będzie ona musiała przedstawić opinie z banków i innych instytucji finansowych, dotyczące terminowości spłaty tych zobowiązań. Jeśli będą one niekorzystne, mogą być trudną do sforsowania barierą oddzielającą przedsiębiorcę od środków na finansowanie działalności. Umowa z bankiem O tym, czy z określonego rachunku, w tym używanego także dla potrzeb prywatnych, przedsiębiorca może korzystać do rozliczeń z urzędem skarbowym lub z ZUS przesądza umowa zawarta z bankiem. Musi być ona zgodna z przepisami prawa bankowego. Wynika z nich jedynie, że rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe mogą być prowadzone wyłącznie dla osób fizycznych, niezależnie od ich statusu dochodowego. Natomiast rachunki rozliczeniowe (bieżące i pomocnicze) wyłącznie dla osób fizycznych prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek, w tym dla osób będących przedsiębiorcami. Jeśli więc umowa o prowadzenie rachunku przewiduje takie rozwiązanie, przedsiębiorca może dokonywać przelewów z ROR, jeśli spełniają one wyżej opisane kryteria prawa działalności gospodarczej, podatkowego i ubezpieczeń społecznych (w tym w zakresie posługiwania się specjalnymi wzorami polecenia przelewu). W praktyce przedsiębiorcy mający prawo do obniżania podstawy opodatkowania o koszty korzystają jednak z dwóch różnych kont bankowych, by mieć klarowną sytuację w zakresie rozliczania kosztów. Rachunek w wersji internetowej Zakładając konto firmowe dopiero teraz, wybierzmy jego wersję internetową. Dzięki internetowi praktycznie nawet w najmniejszej miejscowości przedsiębiorcy mogą korzystać z pełnej oferty banków w zakresie pakietów dla małych i średnich przedsiębiorstw. Zarówno wniosek o założenie rachunku, jak i większość dodatkowych umów można zawierać za pośrednictwem internetu, bez konieczności udawania się do oddziału banku. A komunikacja w drugą stronę z banku do przedsiębiorcy (karty płatnicze, token do szyfrowania operacji itp.) odbywa się z wykorzystaniem poczty lub gońców. Dzięki konkurencji w ostatnich latach spadły zarówno marże, jak i opłaty za prowadzenie rachunku (choć nie we wszystkich bankach), a same pakiety pęcznieją niemal w oczach. Na przestrzeni ostatnich miesięcy np. poza wspomnianą już modą na opcję leasingową, pakiety te podobnie jak w przypadku kont osobistych coraz częściej uzbrajane są w dodatkowe opcje z zakresu ubezpieczeń. I to nie tylko klasycznych tzw. bankassurance, ale z zakresu ubezpieczeń na życie i komercyjnych ubezpieczeń zdrowotnych. Niezależnie jednak od tego, jak jest spakowany pakiet w wersji internetowej, jako produkt bankowy charakteryzuje się on zryczałtowanym kosztem. W ramach jednej opłaty, zazwyczaj niewiele wyższej od kosztów prowadzenia zwykłego rachunku bieżącego, przedsiębiorca zyskuje dostęp do dodatkowych usług, z których najważniejsze to rzecz jasna tanie przelewy. W wielu przypadkach opłata za nie jest kilkakrotnie niższa od opłat sztandarowych. A bywa, że niektóre z nich (np. na konta urzędów skarbowych czy ZUS) w ramach pakietu są z takich opłat zwolnione, zwłaszcza gdy operacje te są wykonywane bezpośrednio przez klienta w ramach opcji bankowości internetowej. Odnawialny zamiast obrotowego Oferowany dziś przez niemal wszystkie banki drobnym przedsiębiorcom rachunek firmowy to w istocie pakiet produktów. Poza głównym rachunkiem, z którym związanych jest kilka lub kilkanaście dodatkowych kont, w ramach jednej głównej umowy daje on możliwość korzystania z wielu opcji, które w przeszłości oferowane były przez bank jako odrębne produkty, aby z nich skorzystać, przedsiębiorca musiał zawierać dodatkowe umowy, co angażowało zarówno czas, jak i pociągało dodatkowe koszty. UWAGA BEZ ODSETEK Ponieważ odsetki z nadwyżek na rachunku firmowym są opodatkowane podatkiem dochodowym wyliczanym jak dla działalności gospodarczej, a więc nawet 40-procentowym, warto rozważyć podpisanie umowy z bankiem o prowadzenie rachunku bez naliczania odsetek. Rekompensatą za to powinny być niższe opłaty, które są pobierane przez bank za prowadzenie rachunki i prowizje od operacji Opcje te dotyczą zresztą wszystkich możliwych kategorii produktowych: kart, lokat, kredytów, alternatywnych form finansowania wydatków przedsiębiorstwa za pośrednictwem banku lub grupy finansowej, w ramach której on działa (w tym zwłaszcza leasing i faktoring), a ostatnio

7 JAK TO ZROBIĆ... Pieniądze na biznes 7 coraz częściej produktów ubezpieczeniowych. Należy przy tym zwrócić uwagę na pewną prawidłowość. Tym bogatszy zakres pakietu, im bardziej nowoczesna forma prowadzenia rachunku. Oznacza to, że najpełniejsze wersje pakietów oferowane są klientom korzystającym z internetowych kontaktów z bankiem. W przypadku produktów o charakterze lokacyjnym większość pakietów charakteryzuje się dużą różnorodnością oferty. Klient może korzystać zarówno z klasycznych lokat terminowych, jak i tzw. overnightów. Podobnie jak to jest w przypadku kont osobistych, przedsiębiorcy, na których firmowe rachunki trafiają znaczne kwoty, mogą coraz częściej korzystać też w ramach pakietu z bezpłatnej usługi doradcy bankowego z zakresu zarządzania wolnymi środkami. W wielu bankach, w ramach konta pakietowego, przedsiębiorca może liczyć na debet lub kredyt odnawialny (definicje str. 23). O ile ten pierwszy może pomóc głównie w uregulowaniu drobnych bieżących płatności, w sytuacji gdy płynność firmy ulegnie chwilowemu zachwianiu, np. zapłaceniu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne lub zaliczki na podatek, o tyle kredyt odnawialny często w wysokości 100 tys. zł lub więcej może być już spożytkowany na cele inwestycyjne, w tym rozwój firmy. UWAGA KREDYT ODNAWIALNY Przedsiębiorca ubiegający się o kredyt odnawialny musi zazwyczaj mieć zdolność kredytową. By ją udokumentować, będzie musiał przedstawić zarówno dokumenty prywatne, jak i zaświadczające o finansach firmy. Po upływie roku obowiązywania umowy jest ona jednak zazwyczaj odnawiana Choć banki zazwyczaj zachęcają swoich klientów-przedsiębiorców do skorzystania z kredytu odnawialnego wizją uproszczonych procedur, to w praktyce trzeba mieć na względzie okoliczności wskazane powyżej. Tak więc zazwyczaj przedsiębiorca ubiegający się o taki kredyt musi mieć zdolność kredytową. By ją udokumentować, będzie musiał przedstawić zarówno dokumenty prywatne, jak i zaświadczające o finansach firmy. Jednak warto przebrnąć taką drogę przez mękę choćby dlatego, że podobnie jak w przypadku konsumenckich kredytów odnawialnych później, zazwyczaj po upływie roku, umowa jest automatycznie odnawiana. O ile rzecz jasna przedsiębiorca-kredytobiorca terminowo regulował należności, nie obniżył znacząco wpływów na rachunek i nie dopuścił np. do niedozwolonego debetu. Praktycznie więc przedsiębiorca uzyskuje stały dostęp do linii kredytowej, z której może dość elastycznie korzystać w miarę potrzeb. Ma więc prawo sięgać po przyznane środki dla poprawy płynności. Może też jednak kredyt ten potraktować jak klasyczny kredyt inwestycyjny. Z tym że zazwyczaj roczny, chyba że umowa przewiduje automatyczne odnowienie się linii, bez konieczności spłaty całej pożyczonej kwoty po upływie roku. Wówczas może to być kredyt wieloletni. W jednym i drugim przypadku w okresie kredytowania może wówczas ograniczyć się do spłaty, w trybie miesięcznym, odsetek. Kredyt na krótko, na dłużej, hipotecznie PIENIĄDZE W ofercie banków najbardziej rozbudowaną grupę produktów kredytowych stanowią kredyty krótkoterminowe. Zwane są także obrotowymi i służą zaspokojeniu bieżących potrzeb, wspierają cash flow, czyli zapewniają przedsiębiorcy płynność, gdy wydatki na zakup usług i towarów potrzebnych do bieżącej działalności są w pewnym okresie wyższe od napływających w tym czasie należności za sprzedane towary i usługi, albo gdy odbiorcy tych towarów i usług zwlekają z płatnościami. 12miesięcy Wprzypadku kredytów krótkoterminowych mamy do czynienia ze sporym zróżnicowaniem. Przede wszystkim znaczna ich część wiąże się bezpośrednio z rachunkiem bieżącym prowadzonym przez dany bank dla przedsiębiorcy chcącego korzystać z takiego kredytu czy z umową o charakterze rachunku rozliczeniowego zbliżonego do indywidualnego ROR-u, wśród których, jak już o tym była wyżej mowa, znajdują się także produkty kredytowe typu linia kredytowa, kredyt odnawialny itp. Niektóre banki oferują takie kredyty przedsiębiorcom obcym, a więc takim, którzy nie mają ani specjalnego rachunku biznesowego, ani nawet rachunku bieżącego w tym banku. Obrotowy kredyt płatniczy Pewnym rodzajem kredytów obrotowych są kredyty płatnicze. Jak sama nazwa wskazuje, przeznaczone są one na regulowanie bieżących płatności. Kredyt płatniczy w rachunku bieżącym może być udzielony w złotych lub w walutach obcych na okres do 12 miesięcy. Tym jednak różni się od omówionej wcześniej formy kredytu, że jego wysokość nie może przekroczyć w zasadzie wielkości odpowiadającej równowartości przeciętnych dziennych wpływów na Kredyt w rachunku bieżącym Na taki okres może być przyznany kredyt płatniczy w rachunku bieżącym zarówno w złotych, jak i w obcej walucie OVERDRAFT To specjalny krótkoterminowy kredyt, podobny do limitu debetowego w koncie osobistym. W ramach overdraftu możliwe jest przekroczenie salda rachunku, ale zadłużenie to nie może przekroczyć, jak to jest w jednym z banków, 1 tys. zł. Jest ono spłacane z bieżących wpływów na rachunek. Okres spłaty wynosi 30 dni kalendarzowych, licząc od dnia spowodowania ujemnego salda na rachunku. rachunek bieżący klienta np., jak to jest w jednym z banków, pięciodniowych, z okresu ostatnich trzech miesięcy. Niekiedy banki oferują małym i średnim firmom kredyty średnio- i długoterminowe w rachunku bieżącym. Do tej kategorii należą kredyty udzielane na dłużej niż 12 miesięcy. Na przykład kredyt obrotowy w rachunku kredytowym jednego z banków ma na celu finansowanie niedoboru kapitału obrotowego, ale przewidziany okres kredytowania może wynosić: kredyt złotowy do trzech lat, kredyt dewizowy: standardo-

8 8 W pierwszym przypadku rzecz idzie głównie o kredyty służące finansowaniu zakupu nieruchomości, która jest w trakcie procesu inwestycyjnego: siedziby firmy, lokalu, w którym świadczone są usługi, lokalu handlowego, gabinetu lekarskiego czy jakiegokolwiek innego obiektu choćby o charakterze pomocniczym, np. magazynów, garaży itp. O taki kredyt przedsiębiorca ubiega się na zasadach analogicznych, jak o prywatny mieszkaniowy kredyt hipoteczny. Banki zaś stosują tu podobne procedury. Przede wszystkim więc możliwe jest uzyskanie kredytu hipotecznego już w trakcie trwania inwestycji, gdy do założenia księgi wieczystej lub nawet ustanowienia odrębnej własności lokalu warunkującej dalsze procedury droga jest jeszcze daleka. Wówczas, podobnie jak w przypadku kredytów hipotecznych na cele prywatne, banki godzą się na zabezpieczenie swoich należności na czas przejściowy (do czasu, gdy możliwe będzie ustanowienie hipoteki) w formie ubezpieczenia. W przypadku niektórych konkretnych produktów bankowych, gdy z braku księgi wieczystej nie jest jeszcze możliwe ustanowienie hipoteki, można też ubiezeszyt 1 wo do 12 miesięcy. Kredyt udzielany bowiem może być w złotych oraz w dolarach, euro, funtach brytyjskich i frankach szwajcarskich. Klient może wykorzystać kredyt bezgotówkowo, w transzach lub jednorazowo pod dokumenty płatnicze. Spłata kapitału może następować jednorazowo lub w ratach. Natomiast odsetki płatne są bądź miesięcznie, bądź kwartalnie. Kredyty średnioterminowe Niekiedy banki oferują małym i średnim firmom kredyty średnio- i długoterminowe w rachunku bieżącym. Do tej kategorii należą kredyty udzielane na dłużej niż 12 miesięcy. Na przykład kredyt obrotowy w rachunku kredytowym jednego z banków ma na celu finansowanie niedoboru kapitału obrotowego, ale przewidziany okres kredytowania może wynosić: kredyt złotowy do trzech lat, kredyt dewizowy standardowo do 12 miesięcy. Kredyt może być bowiem udzielany w złotych oraz w USD, euro, funtach brytyjskich i frankach szwajcarskich. Klient może wykorzystać kredyt bezgotówkowo, w transzach lub jednorazowo pod dokumenty płatnicze. Spłata kapitału może następować jednorazowo lub w ratach. Natomiast odsetki płatne są miesięcznie bądź kwartalnie. JAK TO ZROBIĆ... PROBLEM: Firma potrzebuje pieniędzy na rozwój firmy. Ma nieruchomość z nieobciążoną hipoteką niestanowiącą składnika majątku firmy, ale będącą składnikiem majątku prywatnego przedsiębiorcy. Jak można to wykorzystać? ROZWIĄZANIE: W banku możemy uzyskać kredyt lub pożyczkę hipoteczną. Podstawowym zabezpieczeniem będzie wpis hipoteki do księgi wieczystej takiej nieruchomości. By uzyskać taki kredyt, podejmujemy następujące działania. Najpierw określamy cel inwestycyjny, czyli to, co chcemy sfinansować za pomocą kredytu. Jeśli naszym celem inwestycyjnym jest budowa lub zakup nieruchomości, ustalamy, czy i kiedy będzie można założyć księgę wieczystą dla finansowanego przedsięwzięcia. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie w ofercie różnych banków, czy jest możliwe zastosowanie zabezpieczenia należności wobec banku w formie hipoteki wpisanej do księgi wieczystej nieruchomości, która wchodzi w skład majątku przedsiębiorstwa. Jeśli powyższe rozwiązania nie są możliwe w przypadku naszej inwestycji, rozważamy zasadność zaciągnięcia prywatnego kredytu lub pożyczki hipotecznej, którą można zabezpieczyć, np. na mieszkaniu stanowiącym prywatny (niezwiązany z działalnością gospodarczą) majątek. Tak pożyczoną kwotę można pośrednio przeznaczyć na finansowanie celów związanych z działalnością gospodarczą. ED UWAGA DODATKOWE ŹRÓDŁO Kredyt inwestycyjny udzielany jest jako uzupełniające źródło finansowania przedsięwzięcia inwestycyjnego o charakterze rozwojowym, odtworzeniowym lub modernizacyjnym Kredyt inwestycyjny Choć zgodnie z prawem bankowym kredyt inwestycyjny (definicje str. 23) zaliczany jest do kredytów średnioterminowych, a więc o okresie spłaty nieprzekraczającym pięciu lat, coraz częściej w ofercie banków znajdują się produkty tej kategorii, w przypadku których termin spłaty jest znacznie dłuższy i wynosi do 10, a nawet 15 lat. Na takie szczególne przywileje mogą liczyć przede wszystkim stali klienci banku, zwłaszcza ci, którzy mają w nim rachunek bieżący lub jeszcze lepiej pakietowy rachunek firmowy, z którym związana jest cała gama usług od płatniczych, po lokacyjne, kredytowe, a nawet ubezpieczeniowe. Zazwyczaj dotyczy to także kapitału obrotowego niezbędnego do uruchomienia pierwszego cyklu produkcji z finansowanej inwestycji lub przyrostu kapitału obrotowego związanego z wprowadzonymi w ramach finansowanej inwestycji zmianami. Oznacza to, że przed przystąpieniem do takiej inwestycji przedsiębiorca musi zgromadzić odpowiednio wysokie środki własne i dopiero potem może ubiegać się o taki kredyt. A gdy ma kłopot ze zgromadzeniem własnych środków w dostatecznej wysokości, może ubiegać się o poręczenie: albo za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego, albo którejś z lokalnych instytucji doręczeniowych. Hipoteczny dla firmy Klasyczny kredyt hipoteczny (definicje str. 23) na cele biznesowe oczywiście musi być związany z nieruchomością, która stanowi składnik majątku firmy. W praktyce najczęściej o tego typu kredyt można ubiegać się w dwóch przypadkach. Po pierwsze w trakcie finansowania inwestycji w nieruchomość, która będzie składnikiem majątku firmy. Po drugie, gdy stanowiąca już firmowy środek trwały nieruchomość stanowić będzie jedynie zabezpieczenie kredytu lub pożyczki, które przeznaczone zostanie na cele związane bezpośrednio z działalnością gospodarczą.

9 JAK TO ZROBIĆ... Pieniądze na biznes 9 gać się o zabezpieczenie w formie hipoteki ustanowionej na innej niż finansowana z kredytu nieruchomości, ale nie jest to praktyka powszechna. Bywa zresztą tak, że może to być inna nieruchomość, ale obligatoryjnie stanowiąca należący do firmy środek trwały. Zdarza się jednak i tak, że bank godzi się na zabezpieczenie w formie hipoteki ustanowionej na nieruchomości niestanowiącej składnika majątku firmy. Pośrednictwo funduszu poręczeniowego PIENIĄDZE Czasami łatwiej jest uzyskać kredyt, gdy skorzysta się z pośrednictwa funduszu poręczeniowego. To co prawda kosztuje, ale często daje jedyną szansę pozyskania środków na sfinansowanie potrzeb firmy. Przedsiębiorcy, którzy niezbyt długo funkcjonują na rynku, mają często problemy z udowodnieniem swojej wiarygodności kredytowej. Dlatego właśnie dość ważną grupę specjalnych kredytów stanowią kredyty, w przypadku których nie należy spodziewać się obniżonych odsetek lub jakichkolwiek innych preferencji, są one oprocentowane według pełnych praw rynkowych, ale dzięki poręczeniu określonej instytucji przedsiębiorcy z takiej grupy podwyższonego ryzyka mogą w ogóle o kredyt się ubiegać. UWAGA PORĘCZENIE Z FUNDUSZU Schemat działania funduszy poręczeniowych jest następujący: klient zwraca się z wnioskiem o kredyt do banku w rejonowym urzędzie pracy. Po wstępnej akceptacji wniosku bank i urząd żądają dodatkowego zabezpieczenia. Klient składa wniosek o poręczenie do funduszu. Jeśli fundusz pozytywnie ocenia przedsięwzięcie, przyznaje poręczenie, przekazując decyzję klientowi i bankowi. Bank uruchamia finansowanie przedsięwzięcia Poręczyciel krajowy i lokalni Najlepszym rozwiązaniem, zwłaszcza przy staraniach o kredyt inwestycyjny, jest jednak uzyskanie poręczenia kredytowego w ramach funduszy poręczeniowych. Uzyskać je można za pośrednictwem banku udzielającego kredytu albo bezpośrednio w Banku Gospodarstwa Krajowego. Ponadto w Polsce działa coraz więcej regionalnych i lokalnych funduszy poręczeniowych. A w ramach rządowego programu są one obecnie wspierane kapitałowo, co powinno zwiększyć dostępność do tego rodzaju narzędzi finansowych, zwłaszcza ze strony małych i średnich firm, w tym dopiero powstających. W przyszłości tego rodzaju programy na szczeblu regionalnym i lokalnym powinny zyskać dodatkową szansę wsparcia z funduszy unijnych. Rynek funduszy poręczeń kredytowych (definicje str. 23) w Polsce jest jeszcze nieustabilizowany. Mimo to stanowi on bardzo ciekawą formę wspomagania rozwoju przedsiębiorczości. Działalność funduszy jest ukierunkowana na wspomaganie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych (KSFP) powstało w 1996 roku. Jest to organizacja zrzeszająca osoby posiadające teoretyczną i praktyczną wiedzę w dziedzinie wspierania rozwoju przedsiębiorczości oraz znające zagadnienia dotyczące tworzenia i obsługi funduszy poręczeń kredytów i pożyczek. Celami KSFP są: wspieranie rozwoju systemu poręczeń kredytowych, upowszechnianie wiedzy oraz wymiana doświadczeń w zakresie prowadzenia działalności poręczycielskiej, współpraca z instytucjami rządowymi, samorządowymi, finansowymi i innymi realizującymi podobne cele w zakresie rozwoju systemów poręczeń kredytowych oraz promocja funduszy poręczeń kredytowych. Oprócz członków, osób fizycznych, do stowarzyszenia należą instytucje członkowie wspierający. Udzielenie dodatkowego zabezpieczenia kredytu przez fundusz umożliwia łatwiejszy dostęp firmy do kapitału. Jak to działa Działalność funduszu zgodnie z jego istotą ukierunkowana jest dla tych firm, Wartość funduszy poręczeniowych Tyle na koniec 2006 roku wyniosła wartość kapitału poręczeniowego ulokowanego w funduszach lokalnych ZASADY PORĘCZEŃ Zasady udzielania poręczeń uregulowane są w kodeksie cywilnym. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. W razie poręczenia za dług osoby, która nie mogła się zobowiązać z powodu braku zdolności do czynności prawnych, poręczyciel powinien spełnić świadczenie jako dłużnik główny, jeżeli w chwili poręczenia o braku zdolności tej osoby wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. które nie dysponują wystarczającym zabezpieczeniem w ramach własnych możliwości. Schemat działania funduszy poręczeń jest bardzo zbliżony i przedstawia się następująco. Klient zwraca się z wnioskiem o kredyt do banku lub o pożyczkę w rejonowym urzędzie pracy. Bank, RUP wstępnie akceptują wniosek, lecz żądają dodatkowego zabezpieczenia. Klient składa wniosek o poręczenie do funduszu. Fundusz pozytywnie ocenia przedsięwzięcie i przyznaje poręczenie, przekazując decyzję klientowi i bankowi. Bank uruchamia finansowanie. Poręczenia funduszy dotyczą z reguły maksymalnie od 60 proc. do 70 proc. zobowiązań kredytobiorcy. Fundusze poręczają zarówno kredyty preferencyjne, jak i komercyjne. Szczegółowe warunki udzielania poręczeń znajdują się w regulaminach poszczególnych funduszy. Fundusze regionalne i lokalne działają na określonym terenie. Poręczenie z KFPK Kredytobiorcy, którzy nie mają wystarczającego zabezpieczenia przy zaciąganiu kredytów lub nie chcą przedstawiać własnych, drogich zabezpieczeń, mogą to zabezpieczenie w postaci poręczenia lub gwarancji otrzymać 443 mln zł

10 10 zeszyt 1 z Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych jest funduszem rządowym, powołanym ustawą z 1997 roku i jest obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Poręczenie lub gwarancja ze środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych jest formą zabezpieczenia spłaty kredytu, które kredytobiorca może otrzymać celem uzyskania kredytu w banku kredytującym. O poręczenie kredytu lub gwarancję z Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych mogą ubiegać się przedsiębiorcy (spółki jawne, spółki z o.o., spółki akcyjne), spółdzielnie (w tym mieszkaniowe), o ile mają w statucie wpisaną działalność gospodarczą, przedsiębiorstwa państwowe, stowarzyszenia, fundacje, a także osoby prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Celem działania funduszu jest wspieranie polskich przedsiębiorców, a także samorządów w łatwiejszym dostępie do kredytów bankowych pozwalających na rozwój działalności m.in. poprzez finansowanie inwestycji, tworzenie nowych miejsc pracy czy umożliwienie realizacji kontraktów eksportowych. Poręczeniem lub gwarancją mogą być objęte kredyty i pożyczki bankowe zaciągnięte w złotych lub w walucie obcej przeznaczone na: finansowanie inwestycji, tworzenie nowych miejsc pracy, finansowanie działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, realizowanie kontraktów eksportowych, wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych będących wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych, zorganizowanie własnego miejsca pracy lub założenie spółdzielni przez absolwenta lub absolwentów (w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu), zapobieżenie lub usunięcie skutków katastrof naturalnych lub awarii technicznych, noszących znamiona klęski żywiołowej. Ile to kosztuje Koszt poręczenia lub gwarancji uzależniony jest od okresu trwania poręczenia. Bank Gospodarstwa Krajowego pobiera jednorazową opłatę prowizyjną, która jest liczona od kwoty i daty poręczenia. JAK TO ZROBIĆ... PROBLEM Przedsiębiorca chce zaciągnąć kredyt inwestycyjny. Nie ma odpowiedniego zabezpieczenia, np. możliwości ustanowienia hipoteki na nieruchomości. Co wtedy? ROZWIĄZANIE W takim przypadku przedsiębiorca może zastąpić zabezpieczenie poręczeniem z Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Wszystkie formalności załatwia bank, który udziela kredytu. W praktyce procedura ubiegania się o poręczenie wygląda następująco. Najpierw kredytobiorca występuje do banku kredytującego z wnioskiem o udzielenie kredytu, którego środki przeznaczone będą na jeden z wymienionych celów. Bank kredytujący wraz z kredytobiorcą ustala, że zabezpieczeniem spłaty kredytu będzie poręczenie/gwarancja z Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych i podejmuje decyzję o udzieleniu kredytu. Następnie bank kredytujący przyjmuje od kredytobiorcy wniosek o poręczenie z KFPK i przekazuje go do Banku Gospodarstwa Krajowego. Do wniosku dołącza: wyniki analizy stanowiące podstawę do podjęcia decyzji o udzieleniu kredytu/ów wraz z opisem przedsięwzięcia oraz dokumentami finansowymi i statutowymi kredytobiorcy, oryginał lub kopię umowy kredytu lub promesy kredytu, warunkującej uruchomienie kredytu od uzyskania poręczenia lub gwarancji oraz oświadczenie o ochronie danych osobowych. Przekazane dokumenty stanowią podstawę do przeprowadzenia w Banku Gospodarstwa Krajowego analizy ryzyka wypłaty zobowiązania z tytułu udzielenia poręczenia. Potem Bank Gospodarstwa Krajowego podejmuje decyzję na podstawie dokumentacji przekazanej przez bank kredytujący. W przypadku pozytywnej decyzji, BGK podpisuje umowę poręczenia. Na koniec bank kredytujący przyjmuje od kredytobiorcy weksel stanowiący zabezpieczenie poręczenia/gwarancji wraz z deklarację wekslową oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji. ED W przypadku poręczenia opłata prowizyjna kształtuje się na poziomie 1,0 proc., jeżeli poręczenie zostało udzielone na okres do jednego roku. W przypadku poręczeń dłuższych (na okres od ponad jednego roku do pięciu lat) opłata prowizyjna kształtuje się na poziomie 1,2 2 proc. Opłata prowizyjna za udzielenie gwarancji naliczana jest od kwoty objętej gwarancją w wysokości dwukrotnie wyższej od pobieranej przy udzielaniu poręczenia. Poręczenie ze środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych może obejmować maksymalnie 80 proc. wykorzystanej kwoty kredytu (bez odsetek) przeznaczonego na cele gospodarcze. Poręczenie lub gwarancja jest terminowa i udzielana jest na czas nie dłuższy niż okres kredytu wydłużony o trzy miesiące. Poręczenie lub gwarancja nie obejmuje odsetek od kredytu. Udzielenie poręczenia lub wydanie gwarancji nie jest możliwe po uruchomieniu środków z kredytu. Poręczenie jest skuteczne pod warunkiem ustanowienia zabezpieczenia na rzecz Banku Gospodarstwa Krajowego. Podstawowym zabezpieczeniem jest weksel własny in blanco. Jednakże Bank Gospodarstwa Krajowego może uzależnić decyzję o udzieleniu poręczenia lub gwarancji od ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia, jeżeli ryzyko wypłaty zobowiązania z tytułu udzielonego poręczenia lub gwarancji jest wysokie. Formalności związane z ustanowieniem dodatkowego zabezpieczenia poręczenia lub gwarancji dokonywane są przez ten oddział Banku Gospodarstwa Krajowego, do którego wpłynął wniosek o udzielenie poręczenia. przydatne adresy Tam można znaleźć lokalnego poręczyciela Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych

11 JAK TO ZROBIĆ... Pieniądze na biznes 11 3 Pieniądze z Unii Europejskiej Jak zasilić firmę ze środków unijnych PIENIĄDZE Choć znaczna część funduszy Unii Europejskiej jest przeznaczona na dofinansowanie małych i średnich przedsiębiorstw, to firmom takim, zwłaszcza o krótkiej historii, niezwykle trudno jest wygrać konkurs o dostęp do tych środków. Jedną z podstawowych zasad realizacji projektów przy udziale funduszy Unii Europejskiej jest współfinansowanie projektu przez beneficjenta, czyli np. przedsiębiorcę czy samorząd, który występuje o wsparcie projektu. Poziom i wysokość wsparcia unijnego w finansowaniu danej inwestycji zależy od rodzaju projektu oraz działania programu operacyjnego, w ramach którego projekt będzie realizowany. Z punktu widzenia beneficjenta dofinansowanie inwestycji ze środków unijnych będzie mieć charakter dotacji, stanowiącej refundację części udokumentowanych wydatków kwalifikowanych (zapłacone faktury). UWAGA REALIZACJA I ZWROT W wielu przypadkach brak wkładu własnego można zrekompensować dzięki Funduszowi Poręczeń Unijnych. Fundusz ten działa na podobnych zasadach jak Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych. Dzięki niemu można ubiegać się w banku o kredyt, z którego można częściowo sfinansować wkład własny oraz uzyskać środki na czas realizacji inwestycji, która ma być dofinansowana z funduszy unijnych. Obowiązuje zasada, że ptrzedsiębiorca musi zrealizować przedsięwzięcie, a potem otrzyma zwrot części wydatków W praktyce oznacza to konieczność zgromadzenia przez beneficjenta środków na sfinansowanie całego przedsięwzięcia, a następnie ubieganie się o refundację części poniesionych kosztów kwalifikowanych wynikających z zapisów stosownej umowy pomiędzy beneficjentem a instytucją wdrażającą. i Wkład własny Wkład własny beneficjenta może być sfinansowany częściowo z kredytu bankowego lub leasingu. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca, który nie ma dostatecznej zdolności kredytowej, będzie miał problem z pozyskaniem środków z Unii Europejskiej z powodów takich samych, jak opisywane we wcześniejszych rozdziałach trudności z ubieganiem się o kredyt inwestycyjny. W przypadku projektów unijnych na dodatek tylko w niewielkim zakresie można tak naprawdę wykorzystać leasing. W wielu przypadkach brak wkładu własnego można zrekompensować dzięki Funduszowi Poręczeń Unijnych. Fundusz ten działa na podobnych zasadach jak Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych. Dzięki niemu można ubiegać się w banku o kredyt, z którego można sfinansować częściowo wkład własny oraz uzyskać środki na czas realizacji inwestycji, która ma być dofinansowana z funduszy unijnych. Obowiązuje tu bowiem generalna zasada, że przedsiębiorca najpierw musi zrealizować przedsięwzięcie (całe lub określony etap), a dopiero potem otrzyma zwrot odpowiedniej części poniesionych wydatków. KIEDY NIE OTRZYMAŁEŚ DOFINANSOWANIA Podmioty, które nie mają wsparcia UE, mogą w ramach FPU otrzymać poręczenie na zasadach Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych. NA CO PIENIĄDZE Programy wspierane z funduszy unijnych w latach : Infrastruktura i Środowisko Innowacyjna Gospodarka Kapitał Ludzki Rozwój Polski Wschodniej Pomoc Techniczna Europejska Współpraca Terytorialna Regionalne programy operacyjne Na co dofinansowanie Obecnie przygotowywane są programy, które mają być wspierane z funduszy unijnych w latach Beneficjentami wielu z nich mogą być przedsiębiorstwa, zwłaszcza małe i średnie. Dotyczy to przede wszystkim dwóch programów: Innowacyjna Gospodarka oraz Kapitał Ludzki dla przykładu omawiamy te dwa dokładniej. Jednak także we wszystkich pozostałych, zwłaszcza na szczeblach lokalnych, niemal każdy przedsiębiorca planujący inwestycje dla rozwoju swojej firmy znajdzie przedsięwzięcia, na które przewidziane są dofinansowania. Dokonanie samodzielnie praktycznej analizy programów, a jeszcze bardziej opracowanie odpowiedniego wniosku o dotację oraz zgromadzenie całej niezbędnej dokumentacji jest bardzo trudne, nawet dla osób bardzo biegłych w finansach. Ponadto część programów jest jeszcze w opracowaniu, a Ministerstwo Rozwoju Regionalnego udostępnia je w miarę kończenia prac, w pierwszej kolejności na swojej stronie internetowej. Z praktycznego punktu widzenia osoba zainteresowana inwestycją z dofinansowaniem ze środków Unii Europejskiej powinna więc najpierw skorzystać z pomocy instytucji doradczej. A gdy ponadto chce realizować inwestycję z kredytu wcześniej skorzystać z pomocy bankowego doradcy lub specjalnego konsultanta bankowego zajmującego się funduszami unijnymi. Innowacyjna Gospodarka Projekt Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (POIG) został przyjęty przez Radę Ministrów 19 grudnia 2006 r. Jest on jednym z instrumentów realizacji celów Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata (NSRO), zwanej w skrócie Narodową Strategią Spójności. POIG ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Interwencja w ramach POIG będzie obejmowała zarówno bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorstw, instytucji otoczenia

12 12 zeszyt 1 EKSPERT RADZI MARIUSZ ŁUKASIEWICZ dyrektor departamentu faktoringu i finansowania strukturyzowanego Raiffeisen Bank Polska Małe firmy mogą liczyć na pomoc banków przy pozyskiwaniu dofinansowania z Unii Europejskiej własnych projektów inwestycyjnych. Banki udzielają w tym celu kredytów pomostowych, kredytów na pokrycie udziału własnego lub promes kredytowych. Niezależnie jednak od tego, czy inwestycja ma otrzymać zwrot części kosztów ze środków unijnych czy też nie, bank musi przeanalizować ją pod kątem bezpieczeństwa i możliwości realizacji. Z tego samego punktu widzenia wychodzą również te instytucje, które decydują o przyznaniu unijnej dotacji. Zatem każdy projekt musi spełniać kryteria określone dla kredytów inwestycyjnych. Firma, niezależnie od jej wielkości, przychodów czy standingu finansowego, musi złożyć wiarygodny biznesplan i wniosek o kredyt. Bank, dokonując analizy projektu inwestycyjnego, uwzględnia wpływ dotacji unijnej na harmonogram i zasady spłaty kredytu, co dodatkowo wzmacnia możliwość kredytowania nowych inwestycji. biznesu oraz jednostek naukowych świadczących przedsiębiorstwom usługi o wysokiej jakości, a także wsparcie systemowe zapewniające rozwój środowiska instytucjonalnego innowacyjnych przedsiębiorstw. W ramach PO IG wspierane będą działania z zakresu innowacyjności produktowej, procesowej, marketingowej i organizacyjnej, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniają się do powstawania i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw. Wsparcie przewidziane w ramach POIG udzielane będzie niezależnie od sektora czy branży. W ramach PO IG nie będzie wspierana innowacyjność na poziomie lokalnym lub regionalnym. Tego rodzaju innowacyjność będzie promowana i wspierana w regionalnych programach operacyjnych i Programie Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej. Głównym celem Programu jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez realizację następujących celów szczegółowych: zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności polskiej nauki, zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym, zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym, tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy, wzrost wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce. Kapitał Ludzki 29 listopada 2006 r. Rada Ministrów przyjęła projekt Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL), który jest jednym z programów operacyjnych służących realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia i obejmuje całość interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) w Polsce. Program nawiązuje do odnowionej Strategii Lizbońskiej. Jej celem jest uczynienie z Europy bardziej atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji i podejmowania pracy, rozwijanie wiedzy i innowacji oraz tworzenie większej liczby trwałych miejsc pracy. Zgodnie z założeniami Strategii Lizbońskiej oraz celami polityki spójności krajów unijnych, rozwój kapitału ludzkiego i społecznego przyczynia się do pełniejszego wykorzystania zasobów pracy oraz wsparcia wzrostu konkurencyjności gospodarki. Dążąc do efektywnego rozwoju zasobów ludzkich, program Kapitał Ludzki będzie koncentrował wsparcie na następujących obszarach: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw, a także zagadnienia związane z budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli i wdrażaniem zasady dobrego rządzenia. Jego głównym celem jest wzrost zatrudnienia i spójności społecznej a do osiągnięcia tego celu przyczynia się realizacja sześciu celów strategicznych do których należą: OFERTA FUNDUSZU PORĘCZEŃ Fundusz Poręczeń Unijnych proponuje przedsiębiorcom: poręczenie/gwarancja spłaty kredytu poręczenie spłaty kredytu w portfelu kredytowym poręczenie/gwarancja emisji obligacji gwarancja realizacji przedsięwzięcia regwarancja gwarancja dobrego wykonania kontraktu promesa poręczenia/gwarancji spłaty kredytu podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego, poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce, upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy, zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa, wzrost spójności terytorialnej. Fundusz Poręczeń Unijnych Fundusz Poręczeń Unijnych został powołany w kwietniu 2004 r. Celem UWAGA WNIOSEK O PORĘCZENIE Poręczenia udzielane są na wniosek przedsiębiorców, którzy uczestniczą w realizacji przedsięwzięcia wspófinansowanego ze środków Unii Europejskiej jako wykonawcy, podwykonawcy zawartych umów (kontraktów) np. firmy budowlane, projektowe oraz wykonawcy przedsięwzięcia będącego beneficjentem środków unijnych na zabezpieczenie kredytu finansującego wkład własny lub nakłady podlegające refinansowaniu z Unii w realizowanym przez niego przedsięwzięciu

13 JAK TO ZROBIĆ... Pieniądze na biznes 13 KORZYŚCI Z PORĘCZENIA Skorzystanie z Funduszu Poręczeń Unijnych zapewnia: dostęp do finansowania projektów z udziałem środków z Unii Europejskiej przy braku wystarczających zabezpieczeń, możliwość ustanowienia wiarygodnego i pewnego zabezpieczenia do 80 proc. wartości kredytu, przedsięwzięcia (kontraktu), pozwalającego na swobodne dysponowanie własnym majątkiem na inne cele, uzyskanie dostępu do kredytowania pomimo krótkiej historii kredytowej albo posiadania aktywów o małej wartości nie akceptowanych jako wiarygodne zabezpieczenie kredytu, oszczędność czasu dzięki przyjaznej procedurze wszelkie formalności dotyczące zabezpieczeń z FPU załatwiane są w banku współpracującym z BGK. działania tej instytucji jest wspieranie polskich przedsiębiorców i samorządów, oraz ich związków realizujących w Polsce projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej. Skorzystanie z mechanizmu zabezpieczeń FPU umożliwia podmiotom absorpcję środków unijnych. Fundusz jest obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Poręczenia, gwarancje i regwarancje udzielane są poprzez sieć ponad 4 tys. placówek banków współpracujących na terenie całej Polski. Z zabezpieczeń z Funduszu Poręczeń Unijnych mogą skorzystać wszystkie podmioty realizujące przedsięwzięcie z udziałem środków unijnych, w tym przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego i ich związki. Z Funduszu Poręczeń Unijnych skorzystać mogą kredytobiorcy, bez względu na formę prawną, realizujący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej. W szczególności inwestycyjne, szkoleniowe i badawcze. Poręczenia udzielane są na wniosek przedsiębiorców, którzy uczestniczą w realizacji przedsięwzięcia wspófinansowanego ze środków Unii Europejskiej jako wykonawcy, podwykonawcy zawartych umów (kontraktów), np. firmy budowlane, projektowe oraz wykonawcy przedsięwzięcia będącego beneficjentem środków unijnych na zabezpieczenie kredytu JAK TO ZROBIĆ... PROBLEM Przedsiębiorca planuje inwestycję polegającą na zmodernizowaniu swojego przedsiębiorstwa. Przy okazji chciałby skorzystać z dofinansowania ze środków unijnych. ROZWIĄZANIE Ponieważ dla sfinansowania przedsięwzięcia przedsiębiorca będzie musiał skorzystać z kredytu, powinien w pierwszej kolejności zwrócić się do banku. Tam uzyska zarówno informację, w ramach jakiego programu (np. Innowacyjna Gospodarka) może składać wniosek o dofinansowanie, a także, po przygotowaniu wniosku, promesę kredytową. W wielu bankach przedsiębiorca może skorzystać z pomocy konsultanta funduszy europejskich, pomijając przynajmniej na pierwszym etapie skorzystanie z usługi firmy doradczej. Konsultant wskaże możliwości finansowania z funduszu w ramach konkretnego programu, dokona wstępnej oceny ryzyka kredytowego, a nawet pomoże w opracowaniu struktury finansowej przedsięwzięcia tzw. montażu finansowego. Następnie trzeba przygotować dokumentację, do czego niezbędna będzie pomoc instytucji doradczej. Bank może jednak w uzyskaniu tej usługi pośredniczyć. Przedsiębiorca (sam lub korzystając z usług instytucji doradczej) przygotowuje i składa w banku wniosek kredytowy, wymaganą dokumentację i załączniki w celu uzyskania promesy kredytowej dla planowanej inwestycji. Potem bank dokonuje oceny ryzyka kredytowego i udziela promesy kredytowej. Mając taką promesę przedsiębiorca przygotowuje dokumentację i przygotowuje wniosek o pomoc finansową do instytucji właściwej dla danego działania programu operacyjnego. By uczynić to, skutecznie korzysta z pomocy firmy doradczej. Instytucja wdrażająca ocenia wniosek oraz załączniki pod względem merytorycznym oraz formalnym. Jeśli wszystko jest w porządku, instytucja podpisuje z przedsiębiorcą umowę o przyznanie dotacji w ramach danego programu operacyjnego. Przedsiębiorca otrzymaną umowę dotacji oraz umowę cesji wierzytelności z dotacji przedkłada bankowi. Bank dokonuje formalnej oceny przedłożonej dokumentacji pod względem zgodności z zapisami w promesie kredytowej. Bank i przedsiębiorca podpisują umowę kredytową i bank uruchamia kredyt. Potem przedsiębiorca realizuje inwestycję zgodnie z harmonogramem oraz zakresem prac. Po zakończeniu inwestycji (lub zrealizowaniu określonego jej etapu) przedsiębiorca składa wniosek o płatność do instytucji wdrażającej. Ta, po ocenie formalno-rachunkowej oraz merytorycznej przedłożonej dokumentacji, czyli wniosku o płatność z wymaganymi załącznikami, dokonuje autoryzacji płatności i przekazuje na rachunek przedsiębiorcy refundację poniesionych wydatków. Dotacja ta wpływa na wydzielony w banku rachunek klienta służący do obsługi kredytu i inwestycji. Bank rozlicza kredyt i przekazuje przedsiębiorcy informację o spłacie. finansującego wkład własny lub nakłady podlegające refinansowaniu z Unii w realizowanym przez niego przedsięwzięciu. Wysokość prowizji od udzielonego poręczenia lub gwarancji FPU naliczana jest od kwoty objętej poręczeniem i uzależniona od długości okresu, na jaki poręczenie zostało udzielone. Bank Gospodarstwa Krajowego pobiera jednorazową opłatę prowizyjną. Podmiot ubiegający się o zabezpieczenie z FPU uiszcza ją dopiero po zawarciu umowy przez klienta o dofinansowanie z Unii Europejskiej. W przypadku poręczenia spłaty kredytu opłata prowizyjna kształtuje się na poziomie 0,50 proc., jeżeli poręczenie zostało udzielone na okres do roku, a od 0,75 proc. do 1,50 proc., jeżeli czas udzielenia poręczenia jest na okres od ponad roku do ponad pięciu lat. przydatne adresy Informacje o programach unijnych

14 14 zeszyt 1 4 Jak wykorzystać leasing Bez obciążeń kredytowych PIENIĄDZE Każdy, kto ma długofalowe plany inwestycyjne, musi wziąć pod uwagę zalety leasingu przy budowaniu własnej mapy drogowej, która ma doprowadzić do pełnego zrealizowania tych planów. i Tylko na piśmie Przy kompletowaniu narzędzi mających służyć długoterminowemu finansowaniu potrzeb przedsiębiorstwa trzeba brać pod uwagę leasing (definicje 23). I to z kilku ważnych przyczyn. Przede wszystkim korzystanie z leasingu nie ogranicza ani w niczym nie pomniejsza zdolności kredytowych przedsiębiorcy. Wynika stąd prosty wniosek, że można część celów, np. wieloletniego inwestowania w określone przedsięwzięcie, finansować z kredytu, a np. potrzeby inwestycyjne w krótszym horyzoncie czasu zaspokoić poprzez umowy leasingowe. Pozwolą one bowiem w rzeczywistości poszerzyć możliwości finansowe firmy. Na czym polega leasing Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać ją korzystającemu do używania albo używania i pobierania z niej pożytków przez czas oznaczony, zaś korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie w pieniądzu, równe co najmniej cenie POPULARNOŚĆ LEASINGU Umowa leasingu powinna zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. Umowa leasingu powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Finansujący powinien wydać korzystającemu rzecz w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili wydania mu przez zbywcę. Jest też obowiązany wydać korzystającemu razem z rzeczą odpis umowy ze zbywcą lub odpisy innych posiadanych dokumentów dotyczących tej umowy, w szczególności odpis dokumentu gwarancyjnego co do jakości rzeczy, otrzymanego od zbywcy lub producenta. Nie odpowiada on wobec korzystającego za przydatność rzeczy do umówionego użytku. Jeżeli rzecz nie zostanie wydana korzystającemu w ustalonym terminie na skutek okoliczności, za które finansujący ponosi odpowiedzialność, umówione terminy płatności rat pozostają niezmienione. Jeśli więc np. leasingowany samochód nie zostanie odebrany w terminie, leasingobiorca musi zapłacić należność wynikającą z umowy także za okres, w którym jeszcze z samochodu nie korzystał. Taka sytuacja nie przesuwa automatycznie ani terminu spłaty, ani nie wydłuża trwania umowy. Leasing zyskał popularność, zwłaszcza w Polsce, przede wszystkim dzięki walorom podatkowym. O ile zakup dowolnego środka trwałego o wartości przekraczającej 3,5 tys. zł można zaliczyć w koszty poprzez klasyczną zazwyczaj długotrwałą amortyzację, o tyle zrealizowanie tego samego celu poprzez leasing pozwala ów proces skrócić nawet 2,5-krotnie. Wynika to z prawa podatkowego, które pozwala wliczać w koszty czynsz leasingowy, jeśli tylko umowa leasingu nie jest krótsza niż 40 proc. normatywnego okresu amortyzacji. Oznacza to, że o ile w warunkach standardowych amortyzacja nowego samochodu trwać musi 60 miesięcy, o tyle proces rozliczania takiej inwestycji w koszty z wykorzystaniem leasingu można skrócić nawet do 24 miesięcy. PRZYKŁAD: LEASING ZWROTNY Przedsiębiorca pozyskał (np. w drodze darowizny) lokal użytkowy o wartości 200 tys. zł. Lokal ten chciałby wykorzystać dla rozbudowy firmy. Jednocześnie jednak potrzebuje środków finansowych na inwestycje związane z przygotowaniem w tym lokalu miejsc pracy, głównie technologii oraz sprzętu komputerowego o wartości zdecydowanie wyższej niż wartość budynku, np. 500 tys. zł. Jeśli nie ma odpowiednio dużych środków własnych, nie uzyska na ten cel kredytu w takiej wysokości. Gdy zdecyduje się na leasing zwrotny, może np. uzyskać od firmy leasingowej 180 tys. zł w gotówce oraz prawo do korzystania z budynku na podstawie umowy leasingu operacyjnego przez 10 lat z opcją ponownego wykupu. Dzięki temu może uzyskać kredyt potrzebny do zrealizowania wszystkich planów (np. w wysokości brakujących 320 tys. zł), jeśli tylko jego zdolność kredytowa na to pozwala. Korzystający musi płacić raty w umówionych terminach. Gdy dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego jego upływu może wypowiedzieć leasing ze skutkiem natychmiastowym. Postanowienia umowne mniej korzystne dla korzystającego są nieważne. Operacyjny i finansowy Umowa leasingu operacyjnego (zwanego też bieżącym) polega na czasowym przekazaniu w użytkowanie dobra inwestycyjnego. Podstawową cechą identyfikującą ten rodzaj leasingu jest fakt, iż przedmiot umowy leasingu w okresie trwania umowy przez cały czas zaliczany jest to składników majątku finansującego. W związku z tym to on ma prawo do-

15 JAK TO ZROBIĆ... Pieniądze na biznes 15 konywać odpisów amortyzacyjnych w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Ponadto umowa leasingu operacyjnego zawierana jest na okres krótszy niż okres zużycia leasingowanej rzeczy (odwrotnie niż w przypadku leasingu kapitałowego). Czynsze leasingowe (w tym także czynsz początkowy) stanowią przychód finansującego i jednocześnie koszt uzyskania przychodu u korzystającego. Natomiast w przypadku leasingu finansowego (zwanego też kapitałowym) czas trwania tej umowy jest zbliżony do okresu zużycia rzeczy, a przedmiot leasingu zaliczany jest do składników majątku korzystającego, w związku z czym przez cały okres trwania umowy to on dokonuje odpisów amortyzacyjnych, które są dla niego kosztem. Ponadto kosztem dla niego są raty leasingowe w części odsetkowej (czyli stanowiącej koszt korzystania z cudzego kapitału). Ta część odsetkowa czynszów leasingowych stanowi przychód finansującego. Natomiast część kapitałowa raty nie jest kosztem dla korzystającego ani przychodem dla finansującego. Po upływie oznaczonego w umowie terminu i spłaceniu UWAGA PRZYJAZNY RYNEK Rynek leasingu nieruchomości staje się obecnie coraz bardziej przyjazny także dla firm średnich i małych. O ile jeszcze do niedawna w grę wchodziły tutaj wyłącznie transakcje o wartości rzędu 1 mln euro, o tyle obecnie w ofercie jest leasing nieruchomości dużo mniejszych i tańszych, nawet o wartości od 200 tys. zł wszystkich rat leasingowych umowa wygasa, a leasingowany przedmiot staje się własnością korzystającego bez żadnych ograniczeń. W leasingu finansowym przedmiot leasingu zaliczany jest do składników majątku korzystającego, w związku z tym to jemu, a nie finansującemu, przysługuje prawo odpisów amortyzacyjnych. W przypadku wykorzystywania leasingu w planowaniu długoterminowego finansowania przedsięwzięć, taki układ pozwala elastycznie dostosować poprzez ustalenie optymalnego okresu trwania umowy leasingowej oraz wartości wykupu do bieżących możliwości finansowych korzystającego, czyli przedsiębiorcy. i Odpisy amortyzacyjne UŻYWANIE WEDŁUG UMOWY Korzystający powinien używać rzecz i pobierać z niej pożytki w sposób określony w umowie leasingu, a kiedy umowa tego nie określa, w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy. Bez zgody finansującego korzystający nie może czynić w rzeczy zmian, chyba że wynikają one z przeznaczenia rzeczy. Jeżeli korzystający narusza powyższe warunki, finansujący powinien udzielić mu upomnienia na piśmie. Gdy ono nie poskutkuje lub gdy leasingobiorca nie usunie zmian w rzeczy dokonanych bez uzgodnienia ich z leasingodawcą, ten może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia. Ważne jest też, że bez zgody finansującego korzystający nie może oddać rzeczy do używania osobie trzeciej. Także gdy i ten punkt umowy zostanie naruszony, finansujący może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym. Natomiast w pewnym uproszczeniu w przypadku leasingu kapitałowego finansujący, jak sama nazwa wskazuje, pożycza korzystającemu nie rzecz, ale kapitał. W efekcie rzecz stanowiąca przedmiot leasingu jest uznawana za własność korzystającego. Wlicza on w koszty ratę leasingową pomniejszoną o odpis amortyzacyjny. Jednocześnie jednak wlicza w koszty na ogólnych zasadach odpis amortyzacyjny. Nic więc kosztowo nie traci na wyborze tego rodzaju leasingu. Także w tym przypadku można umowę leasingu dostosować do potrzeb oraz możliwości w ramach finansowania długoterminowego, na zasadach analogicznych jak w przypadku leasingu operacyjnego. Choć z może nieco mniejszą elastycznością. Generalnie więc, różnica między leasingiem operacyjnym a finansowym sprowadza się praktycznie do porównania ich w świetle ustawy o podatku dochodowym. Leasing operacyjny daje większe korzyści podatkowe, gdyż całą ratę leasingową można uznać za koszt uzyskania przychodu, zmniejszając w ten sposób podstawę opodatkowania. W przypadku leasingu finansowego klient może odpisać tylko część odsetkową raty leasingowej oraz amortyzację. Dlatego większość klientów wybiera leasing operacyjny i ma to swoje odzwierciedlenie w liczbie przeprowadzanych tego rodzaju transakcji. Leasing finansowy jest wybierany przez klientów, którzy chcą mieć krótszy okres leasingu lub chcą wnieść większy udział własny w celu zmniejszenia zobowiązań. Leasing finansowy może być też stosowany przez firmy płacące podatek w formie W leasingu finansowym prawo odpisów amortyzacyjnych przysługuje korzystającemu z wyleasingowanej rzeczy. TRZY STRUMIENIE FINANSOWANIA Ze względu na specyfikę kosztów zarówno co do ich wysokości, jak i możliwości rozkładania w czasie przy finansowaniu długoterminowym możemy brać pod uwagę leasing we wszelkich możliwych dziedzinach. Rzecz jasna w sposób naturalny leasing jako narzędzie finansowania długoterminowego służył będzie przy finansowaniu nieruchomości, natomiast najmniej spektakularnie wypadną korzyści z niego, gdy przedmiotem finansowania mają być wartości dające się szybko amortyzować, np. sprzęt komputerowy lub oprogramowanie. zryczałtowanej, których nie interesuje odpis rat leasingowych w ciężar kosztów. Atuty leasingu zwrotnego Najbardziej przydatnym w finansowaniu długoterminowym narzędziem może być jednak leasing zwrotny. Znów ujmując rzecz najprościej, polega on na tym, że finansujący odkupuje od korzystającego rzecz, która stanowiła własność korzystającego, by potem oddać mu ją w leasing, głównie operacyjny. Taki tryb postępowania służy uwolnieniu kapitału zamrożonego w składniku majątku, który przeszedł już na własność przedsiębiorcy. Tak pozyskany kapitał może być następnie wykorzystany w dalszych planach inwestycyjnych. Najlepiej i kredyt, i leasing Niezależnie od ostatecznej konkluzji co do wyboru sposobu finansowania konkretnego przedsięwzięcia o charakterze inwestycyjnym, sporządzając plan finan-

16 16 zeszyt 1 EKSPERT RADZI MICHAŁ KOMINEK Real Estate Senior Account Manager, Raiffeisen-Leasing Polska Jak można skorzystać z leasingu zwrotnego dzięki posiadanej nieruchomości? Leasing zwrotny jest szczególną formą leasingu, dotyczącą zarówno leasingu operacyjnego, jak i finansowego. W ostatnim czasie staje się coraz bardziej popularnym instrumentem optymalizacji zarządzania posiadanym majątkiem, szczególnie nieruchomościami. Transakcje leasingu zwrotnego pozwalają uwolnić środki zamrożone w nieruchomościach, jak również zmienić strukturę finansowania majątku oraz prowadzonej działalności, często obniżając koszty. Transakcje tego typu polegają na tym, że klient sprzedaje nieruchomość firmie leasingowej, uzyskując w ten sposób środki, które może przeznaczyć na kolejne inwestycje lub kapitał obrotowy (firmy leasingowe w przypadku leasingu zwrotnego nie kontrolują wydatkowania pozyskanych przez klienta środków, może on nimi swobodnie dysponować). Ta sama nieruchomość staje się przedmiotem leasingu, co umożliwia klientowi jej dalsze użytkowanie i czerpanie z niej pożytków. Każdy podmiot gospodarczy (bez względu na formę prawną prowadzonej działalności) posiadający nieruchomość o uregulowanym stanie prawnym oraz w dobrym stanie technicznym może skorzystać z tej formy finansowania. Do rozpatrzenia wniosku dotyczącego przyznania leasingu nieruchomości niezbędne są dla firmy leasingowej trzy rodzaje dokumentów: dokumenty rejestrowe klienta, dokumenty dotyczące jego sytuacji finansowej oraz dokumenty dotyczące nieruchomości. ED JAK TO ZROBIĆ... PROBLEM Gdy po raz pierwszy zdecydujemy się skorzystać z leasingu, mamy zazwyczaj problem z wyborem firmy leasingowej. Jest to ważne, by w przyszłości nie wpaść w tarapaty o charakterze prawnym lub finansowym. ROZWIĄZANIE Wybór kontrahenta musimy poprzedzić analizą rynku. Analizę rynku leasingowego powinniśmy przeprowadzić pod kątem zalet i wad finansujących (firm leasingowych). Powinna ona składać się z trzech etapów: rozpoznanie pozycji finansującego, ustalenie jego kondycji finansowej, zbadanie, na ile elastyczne są warunki umowy oferowanej przez finansującego. sowania działalności przedsiębiorstwa w kolejnych okresach trzeba brać pod uwagę oba źródła: leasing i kredyt. Rzecz jasna, w przypadku gdy firma ma na tyle dobrą sytuację finansową, iż bank uzna ją za wiarygodną (stwierdzi, że ma ona tzw. zdolność kredytową). Gdy firma ma z nią problemy albo ma duże potrzeby w zakresie pozyskiwania środków na finansowanie działalności, lepiej jest sfinansować potrzeby inwestycyjne za pomocą kontraktów leasingowych, aby nie pogarszając zdolności kredytowej, tym skuteczniej ubiegać się o kredyty obrotowe. Trzeba pamiętać przy tym, że leasing nie jest w stanie w pełni zastąpić kredytu. Za jego pomocą można wprawdzie finansować jedynie wydatki inwestycyjne, ale nie da się go wykorzystać na pokrycie bieżących potrzeb płatniczych firmy. Warto więc tak ten mechanizm finansowania konstruować, by w ramach zdolności kredytowej firmy uzyskiwać w banku kredyty obrotowe, natomiast nic nie tracąc z tej zdolności, zaspokajać potrzeby inwestycyjne głównie korzystając z oferty towarzystw leasingowych, coraz bogatszej, coraz pełniejszej i coraz lepiej dostosowanej do potrzeb i specyfiki firm o różnej wielkości, z różnych branż i o różnej kondycji finansowej. Sprawdzenie firmy leasingowej Pierwsza selekcja w poszukiwaniu finansującego powinna polegać na ustaleniu ogólnej wiarygodności firmy, którą zechcemy mieć za partnera umowy leasingu. W tym celu trzeba szukać odpowiedzi na trzy pytania: kto jest udziałowcem firmy leasingowej, od kiedy ona istnieje i czy jest znana na rynku. Trzeba przy tym pamiętać, że odpowiedzi na wszystkie te trzy pytania są jednakowo ważne. Sama marka i długi okres działania na rynku bowiem nie wystarczą, o czym świadczy fakt, iż w stanie upadłości jest jedna z najbardziej znanych na tym rynku firm o stosunkowo długim stażu działania. Ponieważ jednak firma ta nie miała udziałowca o mocnej pozycji kapitałowej, znalazła się w tarapatach, a wraz z nią jej klienci. Doskonałym miernikiem wiarygodności finansowej towarzystwa leasingowego jest czas, który zastrzega on sobie na przygotowanie umowy. Im dłuższy jest okres od podpisania umowy do wydania rzeczy stanowiącej przedmiot leasingu, tym większa pewność, iż finansujący nie ma zbyt dobrej kondycji. Ten czas bowiem zazwyczaj potrzebny jest mu na UWAGA DŁUGIE ZOBOWIĄZANIE Ponieważ leasing jest umową długoterminową, trzeba przewidzieć w umowie trudne sytuacje, które mogą się zdarzyć na rynku poszukiwanie środków, z których sfinansuje zakup rzeczy, która będzie przedmiotem leasingu. W rzeczywistości więc będziemy mieli do czynienia nie z firmą o mocnych fundamentach finansowych, ale z klasycznym pośrednikiem, handlującym głównie swoimi kontaktami, a nie zarabiającym na posiadanym kapitale. Głównym parametrem, na który zwracamy uwagę przy wyborze konkretnej oferty, są parametry finansowe. W przypadku umowy leasingu dotyczą one ostatecznego kosztu wejścia w posiadanie określonego składnika majątku firmy. Ten zaś zależy od kilku czynników. Przede wszystkim jest to wysokość czynszów leasingowych, ale i ewentualnych opłat manipulacyjnych, prowizji, warunków wykupu leasingowanej rzeczy po upływie okresu umowy, koszt zabezpieczenia. Dopiero wtedy można ustalić zarówno faktyczny koszt finansowania, jak i ogólną opłacalność tego rodzaju przedsięwzięcia.

17 JAK TO ZROBIĆ... Pieniądze na biznes 17 5 Pożyczka prywatna Nie tylko na bieżące potrzeby PIENIĄDZE Pożyczki między przedsiębiorcami stają się coraz częściej stosowanym sposobem finansowania działalności gospodarczej. Dotyczy to zarówno finansów bieżących, gdy krótkoterminowa pożyczka ratuje płynność firmy przeżywającej przejściowe kłopoty, jak i zasilenia środków firmy przeznaczanych na cele inwestycyjne. Pożyczka dla obu stron przedsiębiorcy pożyczającego oraz korzystającego z pożyczki może być operacją równoznaczną ze sporymi korzyściami. Pod warunkiem jednak, że odpowiednio zostanie rozliczona pod względem kosztowo-podatkowym. Jak zawrzeć dobrą umowę Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość wynosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem. Taki stan rzeczy daje stronom umowy dużą swobodę do wypełnienia jej treścią odpowiadającą jej stronom. Ale jednocześnie sprawia, że pożyczkodawca i pożyczkobiorca powinni szczególnie starannie w treści umowy uregulować kwestie, które budzić mogą różnice interpretacyjne spowodowane różnicą interesów stron. Gdy bowiem nie zostaną one ujęte w umowie, rozstrzygnięcie ewentualnego sporu będzie wówczas wyjątkowo trudne. Co pożyczamy Najbardziej popularnym przedmiotem umów pożyczki jest rzecz jasna gotówka. Określona kwota pieniędzy jest też więc przedmiotem pożyczki w przygotowanym i prezentowanym obok wzorze umowy. Wzór ów posłużył nam także do konkretyzacji wyjaśnień w możliwie praktycznym wydaniu. Oto one. Przedmiotem pożyczki mogą być zarówno sumy pieniężne, jak i np. rzeczy. Gdy idzie o pieniądze, walutą, którą posługują się strony umowy pożyczki, powinny być złote. Nie ma jednak przeszkód, aby z zachowaniem prawa dewizowego, przedmiotem była pożyczka w dowolnej walucie obcej. Z praktycznego punktu widzenia takie rozwiązanie jest stosowane zwłaszcza w przypadku pożyczek długoterminowych, dla zabezpieczenia się przed utratą wartości pożyczanej sumy. Wówczas przedmiotem pożyczki może być np. równowartość w złotych 10 tys. euro po przeliczeniu według kursu średniego NBP z dnia umowy, zaś pożyczkobiorca zwróci równowartość w złotych 10 tys. euro po przeliczeniu według kursu średniego NBP z dnia, w którym zwrot pożyczki jest wymagany. Przekazanie pożyczki Strony umowy pożyczki mają też pełną swobodę określenia sposobu, w jaki zostanie przekazana pożyczana kwota. W prezentowanym wzorze strony skorzystały z najbardziej popularnej do niedawna formy przekazania gotówki z ręki do ręki. UWAGA Z RĘKI DO RĘKI Przy przekazywaniu pożyczki osobiście nie trzeba sporządzać odrębnego pokwitowania na potwierdzenie jej odbioru Obecnie coraz częściej stosuje się jednak przelew bankowy. W takim wariancie w umowie, poza określeniem, że przekazanie pożyczanej kwoty nastąpi w formie przelewu bankowego, można zapisać numery kont bankowych stron umowy, które będą właściwe dla przelewów w obie strony (zwłaszcza przy umowach długoterminowych numery kont mogą ulec zmianie; warto zaznaczyć w umowie, że w przypadku takiej zmiany strony umowy poinformują się najlepiej w formie pisemnej o każdorazowej zmianie numeru konta bankowego). Jeśli pożyczka przekazywana jest w formie tradycyjnego przekazania gotówki z ręki do ręki, nie ma potrzeby (jak w przedstawionym wzorze) kwitowania jej odrębnym dokumentem sama umowa pożyczki może być potwierdzeniem takiego faktu. Wówczas w umowie można zaznaczyć, np. podpisem pod umową, że pożyczkobiorca kwituje odbiór kwoty pożyczki do rąk własnych. Termin i tryb wypłaty Strony umowy mogą jednak dowolnie ustalać tryb wypłaty pożyczanej kwoty także co do terminu. Możliwe jest zarówno wcześniejsze zawarcie umowy przy późniejszej wypłacie całej pożyczanej kwoty, jak i np. wypłacanie pożyczki w ratach. Nie ma też przeszkód, by w umowie określić, na co przeznaczona zostanie pożyczona kwota, i np. od spełnienia tego warunku uzależnić wypłatę kolejnych transz pożyczki. W praktyce taką klauzulę stosują często np. rodzice pożyczający pieniądze dziecku na budowę domu. Jeśli między terminem podpisania umowy a wypłatą pożyczonej kwoty występuje różnica w czasie, warto pamiętać o następujących regulacjach kodeksu cywilnego. Dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany. Strony umowy powinny określić w niej także termin i tryb spłaty pożyczki. Kodeks cywilny w tej materii zawiera bowiem tylko postanowienie, że jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Podobnie jak w przypadku formy wypłaty, także zwrot pożyczonej kwoty może następować np. w ratach, i to o dowolnej wysokości. Jeśli strony umowy zdecydują się na takie rozwiązanie, dobrze jest procedurę zwrotu możliwie szczegółowo zawrzeć w treści umowy.

18 18 zeszyt 1 Pożyczka może być oprocentowana lub nie. Strony umowy mają pełną swobodę w ustaleniu tej okoliczności. Pożyczkodawca musi mieć przy tym na względzie, że jeśli zdecyduje się pożyczyć pieniądze na procent, uzyskane od pożyczkobiorcy odsetki będą przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym. Zabezpieczenie pożyczki Problem odpowiedniego zabezpieczenia pożyczki jest jedną z kluczowych kwestii, które trzeba rozstrzygnąć i odpowiednio uregulować w jej treści. Rzecz jasna ustanowienie takiego zabezpieczenia nie jest obowiązkowe i zgodną wolą stron umowy nie musi być ono ustanowione. Jednak nie ma też przeszkód, by zastosować weksel, zastaw, poręczenie osób trzecich itp. instytucje przewidziane prawem cywilnym dla lepszego zabezpieczenia interesów pożyczkodawcy. W zaprezentowanym wzorze wykorzystano weksel własny pożyczkobiorcy in blanco. Jest on dobrym narzędziem zarówno w obrocie bankowym jak i w relacjach cywilnych. Ponieważ wekslowi in blanco towarzyszy umowa wekslowa, jej treść można skonstruować na tyle precyzyjnie, że zabezpieczy ona interesy obu stron. Tak, by pożyczkodawcy dać gwarancję możliwie prostej egzekucji, pożyczkobiorcę zaś uchronić przed zbyt pochopnym użyciem weksla przez pożyczkodawcę do windykacji należności. WZÓR UMOWY POŻYCZKI Czyj to dochód, a czyj koszt Umowa pożyczki Zawarta w dniu 1 października 2007 r. w Warszawie pomiędzy Grzegorzem Różańskim, legitymującym się dowodem osobistym DB , PESEL , zamieszkałym w Warszawie (01-316), ul. Podróżnicza 7 m. 2, nazywanym dalej Pożyczkodawcą, a Eugeniuszem Jasińskim, legitymującym się dowodem osobistym AC , PESEL , zamieszkałym w Warszawie (03-478), ul. Encyklopedii 7 m. 1, nazywanym dalej Pożyczkobiorcą. 1 Pożyczkodawca udziela pożyczki w kwocie ,00 PLN (słownie: piętnaście tysięcy złotych). 2 Wypłata pożyczki nastąpi w dniu dzisiejszym w formie gotówki przekazanej Pożyczkobiorcy przez Pożyczkodawcę. Pożyczkobiorca pokwituje odbiór pożyczki w formie odrębnego pisemnego pokwitowania. 3 Pożyczka będzie spłacona w terminie do dnia 30 września 2008 r. jednorazowo, w całości, wraz z odsetkami. 4 Pożyczka jest oprocentowana. Odsetki od pożyczki wyniosą 1500 zł. 5 Zabezpieczeniem pożyczki jest weksel własny in blanco wystawiony przez Pożyczkobiorcę w dniu dzisiejszym na kwotę ,00 PLN (słownie: piętnaście tysięcy złotych). 6 Umowa została spisana w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron. Pożyczkodawca (podpis) Pożyczkobiorca (podpis) (Grzegorz Różański) (Eugeniusz Jasiński) PIENIĄDZE Co do zasady, zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie można uznać za koszt uzyskania przychodu ani kapitałów własnych, ani pochodzących z kredytu lub pożyczki. Nie ma natomiast przeszkód, by w koszty zaliczyć wszystkie odsetki od takich kredytów lub pożyczek. Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawy o PIT) za przychód z działalności gospodarczej uważa się skapitalizowane odsetki od kredytów i pożyczek. Dzieje się tak, mimo że zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 27 ustawy nie uważa się za koszt uzyskania przychodów udzielonych pożyczek. Przedmiot opodatkowania Mamy więc do czynienia z jednym z nielicznych przypadków, w których dla celów podatku dochodowego wydatek (udzielona pożyczka) nie jest uznawany za koszt uzyskania przychodu, w tym koszt prowadzonej działalności gospodarczej, za to przychód z tej pożyczki (odsetki) stanowi przedmiot opodatkowania. Na dodatek w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą takie odsetki traktowane są jak przychody z działalności gospodarczej, a nie z kapitałów pieniężnych. Konsekwencją tego jest konieczność bieżącego wliczania ich do przychodów stanowiących podstawę ustalania zaliczek na podatek dochodowy. Z kolei do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się otrzymanych pożyczek i kredytów oraz zwróconych pożyczek, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek, a także kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek. Odsetki przychodem Zgodnie z przepisami ustawy o PIT pożyczkodawca musi pamiętać o tym, że dla niego przychód z pożyczki (otrzymane odsetki) opodatkowany jest zgodnie z art. 10 i 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl pierwszego źródłami przychodów są kapitały pieniężne (ust. 1 pkt 7). Zgodnie zaś z art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się odsetki od pożyczek. Wynika z tego, że przychodem z pożyczki są jedynie odsetki. Co do zasady przychody z pożyczek objęte są opodatkowaniem na zasadach odrębnego, specjalnie wyszczególnionego w ustawie, źródła przychodów. Praktycznie oznacza to, że nie łączy się ich z innymi przychodami dla celów

19 JAK TO ZROBIĆ... Pieniądze na biznes 19 ewentualnego ustalenia zaliczki na podatek. Zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 1 ustawy od uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dochodów (przychodów) z odsetek od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej, pobiera się 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy. Jeżeli pożyczkodawcą jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, nie ma więc mowy o podatku zryczałtowanym. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą takie odsetki traktowane są jak przychody z działalności gospodarczej, a nie z kapitałów pieniężnych. Konsekwencją tego jest konieczność bieżącego wliczania ich do przychodów stanowiących podstawę do ustalania zaliczek na podatek dochodowy. Związek z działalnością A do tego nie wystarczy sam fakt, że pożyczona kwota wpłynie na rachunek bieżący przedsiębiorcy, związany z prowadzoną działalnością. Jeśli potem np. z tego rachunku podatnik przeleje środki na prywatne konto czy pobierze w gotówce (traktując np. jako własne wynagrodzenie, czyli zaliczkę na poczet zysku po opodatkowaniu), trudno będzie mu dowieść, że pożyczka faktycznie służyła uzyskaniu przychodu, a nie zaspokojeniu potrzeb prywatnych. Zupełnie inaczej jednak będzie, gdy środki te posłużą np. na wypłatę wynagrodzenia dla pracowników, zakup materiałów lub towarów handlowych, a w przypadku wydatków własnych np. na uregulowanie składek ZUS czy podatku. W tej ostatniej sytuacji jednak musi i Najpierw rozliczenie pożyczki być tak, że podatnik nie dysponuje jednocześnie nadwyżką wolnych środków finansowych. Jeśli bowiem tak będzie, to fiskus może domniemywać, że tego rodzaju zobowiązania de facto pokryte zostały z tej nadwyżki, a nie z pożyczonych środków. Wynika z tego jednoznaczny wniosek. Dla bezpiecznego zaliczenia w koszty prowadzonej działalności gospodarczej odsetek od tak zaciągniętej pożyczki (a podobnie rzecz się ma z kredytem bankowym) ważne jest nie tylko faktyczne zapłacenie tych odsetek, ale także wykazanie, iż spełniają one warunki, by uznać je za koszt uzyskania przychodu. Ma to konsekwencje dla sposobu księgowania tego rodzaju wydatków, o czym dalej. Przed zaliczeniem odsetek w koszty trzeba rozliczyć pożyczkę na użytek prowadzonej działalności Wracając zaś do naszej konkretnej sytuacji związanej z przytoczonym przykładem, przynajmniej dla przedsiębiorcy (i w ogóle podatników mających zamiar odsetkami od takiej pożyczki obciążyć koszt uzyskania przychodu), że lepiej w umowie pożyczki zapisywać bardzo konkretny i jednoznaczny cel tej pożyczki: zakup samochodu osobowego na cele prowadzonej działalności gospodarczej, zakup sprzętu komputerowego, który stanowił będzie środek trwały firmy, uregulowanie zaległości podatkowych, zakup licencji itp. W każdym bowiem przypadku przed zaliczeniem w koszty zapłaconych odsetek od takiej pożyczki trzeba przynajmniej na użytek wewnętrzny rozliczyć pożyczkę, tak by nie było wątpliwości, iż posłużyła ona prowadzonej działalności gospodarczej. Podstawa prawna Zasady zawierania umów pożyczki są uregulowane w art ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.). 6 Płynność przedsiębiorstwa Jak korzystać z faktoringu PIENIĄDZE Kredyt, leasing, pożyczki oraz środki własne to podstawowe źródła finansowania działalności. Charakteryzuje je to, że pozwalają one na rozwój firmy w sposób bezpośredni. Jednak dla właściwej płynności przedsiębiorstwa, nawet stosunkowo małego, warto skorzystać z instrumentów finansowych, które wpływają na jego rozwój pośrednio. Zaliczają się do nich przede wszystkim faktoring i ubezpieczenia finansowe. Nawet firmy o ustalonej zdolności kredytowej, jeśli tylko mają duże wydatki inwestycyjne, które zdecydują się sfinansować z kredytu, mogą mieć kłopoty z płynnością i z uzyskaniem kolejnych kredytów, w tym obrotowych, na bieżące pokrywanie zobowiązań. W takim przypadku niemal zbawienna może być oferta firmy faktoringowej. Jak kredyt obrotowy Firmy dostawcy znajdują się więc w sytuacji klienta otrzymującego propozycję nie do odrzucenia, która w tym konkretnym przypadku polega na konieczności udzielania firmom odbiorcom tzw. kredytu kupieckiego. Ale nawet w warunkach normalnie funkcjonującego rynku, którego jedną z fundamentalnych cech jest konkurencja, firmy zajmujące się dostawą towarów i usług dla innych firm, a więc albo mające wyłącznie klientów instytucjonalnych, albo korzystające z pośredników w kontaktach z konsumentem, stoją na nieco gorszej pozycji od tych, do których docierają pieniądze wprost od konsumentów. Tu także można sformułować pewną prawidłowość. Im relatywnie obiecujący rynek, tym większa na nim konkurencja, a tym samym chęć pośredników do wymuszania od dostawców kredytu kupieckiego oraz wydłużania okresu, na jaki ma być on udzielony. I żadne, nawet bardzo restrykcyjne regulacje prawne nie są w stanie tego zmienić. Po prostu mniejszą sztuką jest wyprodukować towary lub skonfekcjonować usługi pod potrzeby chłonnego rynku, niż na tym rynku, zwłaszcza o zaostrzonej konkurencji, je sprzedać. Firmy mające bezpośredni kontakt z klien-

20 20 zeszyt 1 tem mogą więc grymasić wśród dostawców oferujących towary o zbliżonym standardzie, prowadząc swoisty przetarg o to, która z firm producenckich da im największe dyskonto, a więc udział w swoich zyskach. Jedną z takich atrakcyjnych konfitur jest możliwość korzystania z pieniędzy pochodzących ze sprzedaży przez jakiś czas. I tu dochodzimy do sedna i kolejnej prawidłowości. Im większa odległość danej firmy od konsumenta w całym łańcuchu od produkcji do sprzedaży, tym większe zapotrzebowanie choćby w związku z opisanymi okolicznościami na pieniądze służące do produkcji. W największym uproszczeniu można stwierdzić, że potrzeba ich tyle, ile wyniosą koszty produkcji w okresie od powstania danego towaru do momentu, w którym na konto wpłyną pieniądze od kontrahenta zajmującego się dystrybucją tego towaru. UWAGA DODATKOWE ŹRÓDŁO Kredyt inwestycyjny udzielany jest jako uzupełniające źródło finansowania przedsięwzięcia inwestycyjnego o charakterze rozwojowym, odtworzeniowym lub modernizacyjnym. Czym jest faktoring Faktoring (definicje str. 23) to nowoczesna usługa finansowa, która pozwala kompleksowo zarządzać portfelem należności firmy przez: zapewnienie firmie płynności finansowej, poprawienie terminowości płatności za faktury oraz zmniejszenie ryzyka związanego ze sprzedażą towarów i usług. Są to więc środki niemałe, zwłaszcza jeśli chce się zachować rytmiczność produkcji. A to oznacza, że do wyjątków należą przypadki, w których dostatecznym źródłem takich zasobów są środki własne przedsiębiorcy. Natomiast regułą jest, że musi on poszukiwać zasilania zewnętrznego. O ile więc dla firm handlowych swoistym kredytodawcą są firmy dostawcy, a więc te firmy w poszukiwaniu źródeł finansowania muszą koncentrować się bardziej na źródłach służących do zasilania inwestycji, o tyle firmy zajmujące się produkcją muszą myśleć przede wszystkim o znalezieniu dostatecznych środków na cele bieżące, czyli tzw. środków obrotowych. Rzecz jasna, i w tym przypadku stosunkowo najtańszym i najdogodniejszym sposobem na rozwiązanie tego problemu są kredyty. Ale na te, podobnie jak w przypadku kredytów inwestycyjnych, liczyć raczej JAK TO ZROBIĆ... PROBLEM Firma dostarcza towar do stałych odbiorców. Wszyscy kontrahenci są w dobrej kondycji, ale odbiorcy płacą za towar po trzech, czterech tygodniach. Jest duży popyt na towary, firma nie ma jednak odpowiednio dużych środków na zakup surowców i półfabrykatów. Jaka na to rada? ROZWIĄZANIE Najprostszym sposobem jest uzyskanie kredytu obrotowego. Ale efektywniejszym może być skorzystanie z usługi faktoringowej. Współpracę nawiązuje się w momencie podpisania umowy faktoringowej, której podmiotami są: faktorant, czyli firma uprawniona do otrzymania od kontrahenta (dłużnika) świadczenia pieniężnego z tytułu dostawy lub usługi, dłużnik, czyli odbiorca towarów lub usług mający zobowiązanie pieniężne wobec ich dostawcy (faktoranta) oraz faktor, czyli wyspecjalizowana instytucja finansowa przejmująca należności przysługujące faktorantowi i świadcząca na jego rzecz dodatkowe usługi związane z zarządzaniem należnościami. W praktyce funkcjonują różne odmiany umowy faktoringowej, z tym że podstawowy podział dotyczy dwóch ich kategorii: faktoringu pełnego i niepełnego. W przypadku pierwszego chodzi o umowę, w której strony, dokonując przelewu wierzytelności, jednocześnie postanawiają, że ryzyko wypłacalności dłużnika obarczać będzie odtąd faktora. Do czasu zawarcia umowy zaś ryzyko to obciążało sprzedawcę i usługodawcę. Teraz będzie ono ciążyło na instytucji faktoringowej. W ten sposób faktor zabezpiecza przedsiębiorcę, który sprzedał lub dostarczył określony towar odbiorcy lub spełnił określoną usługę przed niewypłacalnością dłużnika. Faktoring właściwy jest stosunkowo drogi, bowiem kalkulując zapłatę (prowizję) faktor dolicza do niej koszty związane z ryzykiem odpowiedzialności. Do zawarcia takiej umowy z reguły dochodzi dopiero wtedy, gdy faktor, po sprawdzeniu stanu majątkowego dłużnika, upewni się co do jego wypłacalności. Faktoring niepełny, określany też mianem faktoringu niewłaściwego, charakteryzuje się tym, że ryzyko wypłacalności dłużnika nie przechodzi na faktora. W konsekwencji będący przedmiotem faktoringu niewłaściwego przelew wierzytelności ze sprzedawcy lub usługodawcy nie jest definitywny. Nie można tu zatem mówić o sprzedaży wierzytelności, przeciwnie, w razie stwierdzenia niewypłacalności dłużnika, wierzytelność będąca przedmiotem umowy wraca do sprzedawcy lub usługodawcy. ED nie mogą przedsiębiorstwa, które dopiero rozpoczynają działalność, a także funkcjonujące na rynku nawet od dawna, ale niemające w ocenie banku zdolności kredytowej. I dla takich rozwiązaniem jest usługa faktoringowa. Korzyści finansowe i podatkowe Siłą rzeczy powinno pojawić się pytanie: skoro faktoring ma podobne funkcje co kredyt obrotowy, a większość firm świadczących usługi faktoringu stanowią instytucje bankowe, to jaki one mają interes w zastępowaniu kredytu usługą faktoringową? Jedyna logiczna odpowiedź, jaka tu się nasuwa, brzmi: bo na tej usłudze mogą zarobić więcej niż na kredycie. I na tym opiera się rzeczywiście fundament tego przedsięwzięcia. Choć nie do końca. O ile bowiem przy udzielaniu kredytów banki muszą ściśle trzymać się surowych CO 5. ZŁOTÓWKA POZA BANKIEM Badania pokazują, że co piąta złotówka inwestowana w małych przedsiębiorstwach pochodzi ze środków pozabankowych, głównie z prywatnych pożyczek. Do niedawna wynikało to głównie z nieufności banków do niewielkich firm. Obecnie zaś równie ważnym powodem jest rachunek ekonomiczny. rygorów prawa bankowego, a to ono tak naprawdę przesądza np. o ostrych kryteriach ustalania zdolności kredytowej, o tyle przy faktoringu nie są już skrępowane takimi więzami. Nie muszą też tworzyć rezerw (opodatkowanych) na złe kredyty itd., itp. Bez wdawania się