Ptaki to jedna z najbardziej zróżnicowanych gromad

Transkrypt

1 Ptaki w mieście

2 Ptaki to jedna z najbardziej zróżnicowanych gromad kręgowców lądowych. Na świecie żyje ok gatunków ptaków, które zamieszkują różne ekosystemy. Ze względu na preferowane siedliska i pokarm wyróżniamy kilka grup ekologicznych ptaków. Ptaki możemy obserwować wszędzie i o każdej porze roku, jednak w okresach migracji wiosennej i jesiennej na terenie naszego kraju można odnotować nie tylko znaczne liczebności ptaków, ale i gatunki ptaków nielęgowych, dla których nasz kraj jest tylko miejscem odpoczynku na trasie wędrówki. Miejscami szczególnie sprzyjającymi obserwacjom są siedliska o zróżnicowanym charakterze: zbiorniki wodne i inne obszary wodno-błotne, podmokłe łąki, tereny otwarte użytkowane rolniczo z miedzami i zadrzewieniami śródpolnymi, rozległe lasy w małym stopniu przekształcone przez człowieka, skraje lasów i zadrzewień, tereny górskie. W niektórych rezerwatach i parkach narodowych ustawiane są platformy i wieże obserwacyjne, które ułatwiają dostrzeżenie ptaków, jednocześnie nie powodując ich niepokojenia. Pamiętajmy, że aby obserwować ptaki, nie musimy wyjeżdżać daleko możemy to robić we własnym ogródku czy na trawniku przed blokiem. łabędzie nieme Cygnus olor

3 ❶ Sezonowe zmiany awifauny Wędrówki ptaków, czyli przemieszczanie się ptaków między dwoma obszarami, powodowane jest poszukiwaniem terenów o odpowiednim klimacie, a co za tym idzie o odpowiednich warunkach pokarmowych i lęgowych. Z reguły ptaki przemieszczają się między zimowiskami a terenami lęgowymi. Odległości pokonywane w czasie takich wędrówek mogą być różne, np. szczygły zależnie od pory roku zmieniają miejsce bytowania, ale obszary zamieszkiwane przez nie latem i zimą częściowo się pokrywają lub ze sobą graniczą. Podobnie jest w przypadku gili ptaki te możemy obserwować przez cały rok, jednak w chłodnej porze roku widzimy liczne ptaki przybyłe z północy na zimowisko, a latem nieliczne w naszym kraju ptaki lęgowe. Wiele ptaków podejmuje jednak dłuższe wędrówki, np. bocian, jaskółka. Wędrówki większości gatunków z terenu Europy odbywają się w kierunku północ-południe. W przypadku dalekich wędrówek trasa przelotu pokonywana jest etapami, które mogą liczyć od 100 km (mniejsze ptaki) do nawet 500 km u większych gatunków. Wędrówki podejmuje większość ptaków. Tylko nieliczne są osiadłe, np. wróble. Ze względu na prowadzony tryb życia ptaki możemy podzielić na: osiadłe przez cały rok przebywają w swoich terytoriach, gdzie się gnieżdżą, wyprowadzają lęgi i zimują. Niekiedy, w związku z koniecznością zdobywania pożywienia, odbywają w okresie jesienno-zimowym lokalne wędrówki, po czym powracają na swe lęgowiska. Do tej grupy ptaków zaliczamy m.in. dzięcioły, sowy, trznadla, dzwońca, srokę, kuropatwę, cietrzewia, głuszca, jarząbka. wędrowne wiosną i jesienią odbywają wędrówki pomiędzy lęgowiskami a zimowiskami. Przyczyną migracji jest niedostępność pokarmu w okresie zimowym. Ptaki mogą wędrować na krótkich dystansach, np. z północnej do zachodniej Europy (m.in. skowronek, czajka, rudzik) lub na długich dystansach, np. z Europy do Afryki (m.in. bocian biały, jaskółki, jerzyk, wilga). Przed migracją niektóre ptaki zwiększają wyraźnie zapasy tłuszczu w organizmie oraz zmniejszają niektóre ze swoich organów wewnętrznych. Wędrówki długodystansowe są bardzo wymagające, jeśli chodzi o zapotrzebowanie na energię, w szczególności gdy ptaki muszą przelatywać nad obszarami pustynnymi albo oceanami, bez możliwości uzupełnienia rezerw i regeneracji sił. koczujące w okresie zimowym przemieszczają się do obszarów z większą ilością pokarmu, koczując w danym miejscu do czasu wyczerpania zasobów pokarmowych, a potem lecąc dalej. Wędrówki takie często odbywane są w stadach i nie mają określonego kierunku. Gatunkami koczującymi są np. jemiołuszka, sosnówka. odbywające wędrówkę pierzeniową to typ ptasich wędrówek związanych z pierzeniem, w czasie którego ptak traci zdolność lotu. W celu odbycia pierzenia ptaki przemieszczają się na obszary obfitujące w pokarm oraz zapewniające im bezpieczeństwo. Są to często duże zbiorniki z obfitą roślinnością wodną lub wyspy. Wędrówka pierzeniowa może odbywać się w przeciwnym kierunku niż wędrówka na zimowisko. Wędrówkę tę odbywają najczęściej blaszkodziobe. 3

4 rezerwaty obszary Natura ❷ Możliwości ochrony ptaków Działalność człowieka nie pozostaje bez wpływu na ptaki. Z jednej strony człowiek tworzy nowe siedliska, które umożliwiają ekspansję wybranym gatunkom ptaków, a z drugiej prowadzi do wymierania innych. Największym zagrożeniem dla ptaków jest utrata siedlisk, spowodowana działalnością człowieka. Kolejne przyczyny to m.in. śmierć przez kolizje z infrastrukturą wybudowaną przez człowieka, polowania, zanieczyszczenie środowiska, np. stosowanie pestycydów, herbicydów, konkurencja i drapieżnictwo ekspansywnych gatunków inwazyjnych wywołane zmianami klimatu. Rządy państw oraz organizacje ochrony ptaków starają się chronić ptaki stanowiąc odpowiednie regulacje prawne. Na terenie Polski głównym dokumentem dotyczącym ochrony przyrody jest Ustawa z 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz. U. 2004, Nr 92, poz. 880). Do Ustawy przygotowano Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, gdzie zostały wymienione rzędy, rodziny i gatunki ptaków chronionych, łownych objętych ochroną częściową, w tym gatunki wymagające ochrony czynnej oraz gatunki wymagające ochrony miejsca rozrodu. 4

5 W celu ochrony siedlisk cennych dla ptaków na terenie Polski tworzone są obszary Natura 2000 Obszary Specjalnej Ochrony, rezerwaty ornitologiczne oraz obszary wyznaczane na podstawie Konwencji z Ramsar. Lp. Nazwa Powierzchnia 1. Czapliniec Koźliny rezerwat ornitologiczny Cel ochrony: zachowanie miejsca lęgowego kolonii czapli siwej 2. Miedzno rezerwat ornitologiczny Cel ochrony: zachowanie miejsc lęgowych i żerowisk ptaków błotnych i wodnych 3. Bagno Głusza rezerwat ornitologiczny Cel ochrony: zachowanie cennych siedlisk wodnych, bagiennych, łąkowych oraz leśnych stanowiących miejsca lęgowe i miejsca bytowania rzadkich gatunków ptaków 4. Reptowo rezerwat ornitologiczny Cel ochrony: ochrona kolonii czapli siwej 5. Balczewo rezerwat ornitologiczny Cel ochrony: zachowanie miejsc lęgowych i żerowisk ptaków błotnych i wodnych 6. Czapliniec Ostrowo rezerwat ornitologiczny Cel ochrony: zachowanie miejsca lęgowego czapli siwej 7. Nadgoplański Park Tysiąclecia rezerwat ornitologiczny Cel ochrony: zachowanie fragmentu ekosystemu wodno-błotnego, łąkowego i leśnego wraz z całą różnorodnością flory i fauny, a w szczególności awifauny występującej na tym obszarze 8. Jezioro Rakutowskie rezerwat ornitologiczny Cel ochrony: zachowanie jeziora oraz terenów przyległych z charakterystycznymi zbiorowiskami roślinnymi oraz miejscami bytowania wielu rzadkich gatunków ptaków 23,21 ha 88,52 ha 166,96 ha 4,14 ha 13,89 ha 24,40 ha 1882,65 ha 414,07 ha 9. PLB Bory Tucholskie; obszar specjalnej ochrony ptaków ,84 ha* 10. PLB Dolina Dolnej Wisły; obszar specjalnej ochrony ptaków 22711,66 ha* 11. PLB Bagienna Dolina Drwęcy; obszar specjalnej ochrony ptaków 3366,06 ha* 12. PLB Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego; obszar specjalnej ochrony ptaków 11491,56 ha* 13. PLB Ostoja Nadgoplańska; obszar specjalnej ochrony ptaków 6625,74 ha* 14. PLB Żwirownia Skoki; obszar specjalnej ochrony ptaków 166,32 ha* 15. PLB Błota Rakutowskie; obszar specjalnej ochrony ptaków 4437,93 ha* * w granicach województwa 5

6 ❸ Ptaki w mieście Naturalne siedliska ptaków są zlokalizowane poza terenem miast, ale wiele gatunków ptaków przystosowało się do warunków panujących w mieście. Proces dostosowywania się zwierząt do specyficznych warunków panujących w miastach nosi nazwę synurbizacji. Wśród zwierząt zasiedlających miasta najczęściej obserwowane są zmiany takie jak np. zachowania agresywne, śmiałość wobec ludzi, proszenie o pokarm, zmiana aktywności z nocnej na dzienną itp. Zmiany w populacjach mogą sięgać jednak cech fizjologicznych i genetycznych. Przykładami populacji synurbijnych mogą być kosy. W zależności od warunków panujących na terenie miasta będziemy mieli do czynienia z innymi grupami ptaków. W śródmieściu najliczniej reprezentowanymi ptakami są gołębie miejskie oraz wróble, które znajdują tu odpowiednie warunki do zakładania gniazd i chętnie korzystają z resztek pożywienia pozostawianych przez ludzi. W blokowiskach występuje wiele odpowiednich miejsc lęgowych dla wróbli, jerzyków, kawek, gołębi i pustułek. We wnękach okiennych mogą zakładać gniazda oknówki. Dziuple w drzewach lub wywieszane skrzynki lęgowe zajmują bogatka, modraszka, mazurek i szpak, natomiast na drzewach gniazda budują sroki i wrony siwe. Osiedla domów jednorodzinnych zamieszkują: piegża, cierniówka, grzywacz, sierpówka, szpak, kos, modraszka, bogatka, pleszka, muchołówka szara, kopciuszek, zięba, rudzik i dzwoniec. Na terenach ruderalnych, czyli na terenach obiektów przemysłowych, sportowych, kolejowych itp. występują m.in. kopciuszek, pliszka siwa, muchołówka szara i gołąb miejski. Niekiedy występują tu także gatunróżnorodność siedlisk w mieście Miasto z ekologicznego punktu widzenia nie jest jednorodne, składa się z mozaiki siedlisk. Zabudowa wielorodzinna (blokowiska) i jednorodzinna, zbiorniki wodne, tereny zieleni miejskiej oraz tereny ruderalne to miejsca dla bardzo zróżnicowanej grupy ptaków. wieża z budkami lęgowymi dla jerzyków Istotnymi czynnikami wpływającymi na zasiedlanie terenów miejskich są dostępność do pożywienia i miejsc do zakładania gniazd. Ptaki w mieście korzystają z pokarmu dostępnego na drzewach, krzewach czy roślinności zielnej oraz są dokarmiane. Wiele pta ków wykorzystuje śmietniki przydomowe oraz wysypiska odpadów komunalnych jako miejsca zdobywania pokarmu. W przypadku miejsc do gniazdowania ptaki mogą wybierać naturalne stanowiska, czyli drzewa i krzewy, ale mają dostęp również do licznych zakamarków, otworów i szczelin w budynkach oraz konstrukcjach antropogenicznych. 6

7 ki terenów otwartych, takie jak pokląskwa czy pliszka żółta. Tereny o wysokich zagęszczeniach ptaków i znacznej różnorodności to obszary zadrzewione w mieście oraz zbiorniki i cieki wodne. W parkach miejskich, kompleksach leśnych, zieleńcach i na cmentarzach możemy spotkać bogatkę, modraszkę, szpaka, ziębę, dzwońca, mazurka, srokę, wronę siwą, sierpówkę, grzywacza, kwiczoła, kosa, kilka gatunków dzięciołów, w tym dzięcioła dużego i czarnego oraz puszczyka, muchołówkę żałobną i kowalika. W przypadku zbiorników wodnych dla ptaków najbardziej atrakcyjne są naturalne jeziora i zbiorniki powstałe np. w miejscu dawnego starorzecza z szerokim pasem szuwarów. W takich miejscach gnieżdżą się łyski, kokoszki, krzyżówki, łabędzie nieme, czasem również trzciniaki czy nawet bączki. W okresie zimy w miastach pojawiają się w znacznych liczebnościach mewa siwa i śmieszka. Śmieszka to najpopularniejsza z przedstawicielek rodzaju mew w naszych miastach. W miastach śmieszki gromadzą się najchętniej przy zbiornikach wodnych, śmietnikach i wszędzie tam, gdzie ludzie dokarmiają ptaki. trznadel Emberiza citrinella śmieszki i mewy z grupy Argentatus 7

8 Co zagraża ptakom w miastach? celowe niszczenie gniazd. nieprawidłowo prowadzone prace remontowe budynków, niewłaściwie zaprojektowane i zarządzane zbiorniki wodne, przeszklone powierzchnie, oświetlone budynki, wiszące konstrukcje, np. mosty, niewłaściwe zarządzanie zielenią miejską, presja drapieżników (psy, koty) i gatunków inwazyjnych, Jak można ptakom pomóc? tworząc wodopoje, właściwie dokarmiając. budując miejsca lęgowe, np. budki, półki, tratewki, sadząc drzewa i krzewy, które mogą dawać schronienie i pożywienie ptakom, Zasady prawidłowego dokarmiania ptaków: zimujące kwiczoły Turdus pilaris ❶ dokarmianie powinno odbywać się stale w danym sezonie, a przynajmniej w najzimniejszych okresach zimy, gdy okrywa śnieżna jest zwarta oraz występuje mocne zlodzenie i szron ❷ nie podawać resztek ze stołu, bo często są solone i szybko się psują, np. chleb. Drobne ptaki wróblowate (np. sikory, kowaliki, dzwońce, trznadle, wróble) najlepiej karmić mieszanką nasion, np. słonecznika, prosa, pszenicy, owsa. Dobrym sposobem jest zatopienie ziaren w niesolonym łoju lub smalcu. Dla sikor i dzięciołów można także wieszać kawałki niesolonej słoniny pamiętajmy jednak o tym, aby słonina nie wisiała dłużej niż dwa tygodnie. Nawet jeśli ptaki jej nie zjedzą, trzeba ją wyrzucić, gdyż po tym czasie jest już zjełczała i szkodzi ptakom ❸ podawać tylko świeży pokarm ❹ karmniki i paśniki powinny być tak skonstruowane, aby pokarm nie był zawilgocony i zanieczyszczony odchodami ❺ wieszając karmnik dla drobnych ptaków, np. sikor czy kowalików, nie należy umieszczać go zbyt blisko gęstych krzewów, są one dobrą kryjówką dla kotów, które w miastach często polują na ptaki krzyżówki Anas platyrhynchos ❻ karmniki w kształcie domków i paśniki należy regularnie czyścić ❼ nie karmimy ptaków wodnych kaczek, łysek, łabędzi 8

9 ❹ Charakterystyka wybranych gatunków ptaków spotykanych w mieście Poniżej przedstawiono krótkie informacje na temat wybranych ptaków, które możemy obserwować w swoim otoczeniu. Pamiętajmy, że ptaki są zwierzętami chronionymi, a wszelkie działania mające znamiona znęcania się nad ptakami są rozpatrywane jako przestępstwo, zgodnie z art. 35 ust. 2 Ustawy o ochronie zwierząt z 21 sierpnia 1997 r. Sroka Pica pica charakterystyczny ptak krukowaty o czarno-białym upierzeniu z długim ogonem. Obecnie obserwuje się ekspansję tego gatunku w miastach, wcześniej występował głównie na terenach wiejskich i nadrzecznych. Nie ma dużych wymagań co do miejsc zakładania gniazda, jest wszystkożerny, nie pogardzi nawet padliną. Nie migruje. Objęty ochroną częściową. Gawron Corvus frugilegus ptak o czarnym, metalicznie połyskującym upierzeniu. Gatunek pierwotnie związany z krajobrazem rolniczym. Obecnie gniazduje w koloniach głównie w miastach, na drzewach w starych parkach i wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Poza okresem lęgowym również tworzy zgrupowania (noclegowiska), na których może się gromadzić nawet kilkadziesiąt tysięcy osobników. Bardzo plastyczny, doskonale dostosowuje się do warunków panujących w środowisku. Żywi się praktycznie wszystkim, również odpadkami i padliną. Objęty ochroną częściową. Wrona Corvus cornix tułów jasnoszary, głowa, skrzydła i ogon czarne. Wrony siwe budują gniazda na drzewach, przeważnie w ich szczytowych partiach, czasem bardzo nisko nad ziemią. Są wszystkożerne, polują na gryzonie i pisklęta. Gatunek objęty ochroną częściową. Sójka Garrulus glandarius wyróżnia ją niecodzienne połączenie ciemnej i jasnoczerwono-brązowej barwy z niebiesko-czarnym prążkowanym skrzydłem. Polskie populacje są w większości osiadłe, ale przez kraj przelatują sójki z regionów, gdzie warunki zmuszają je do migracji. Bardzo hałaśliwa, w zaniepokojeniu reaguje na każdy podejrzany obiekt czy ruch. Potrafi naśladować głosy innych ptaków, zwłaszcza myszołowa. Jesienią bardzo aktywna gromadzi zapasy na zimę, głównie żołędzie. Typowy ptak leśno-parkowy, coraz częściej spotykany w miejskich zadrzewieniach, parkach i dużych, zdziczałych ogrodach. Gatunek objęty ścisłą ochroną. 9

10 Krzyżówka Anas platyrhynchos samiec w szacie godowej łatwo rozpoznawalny po żółtym dziobie, ciemnozielonej, metalicznie połyskującej głowie i ciemnobrązowej piersi, samica jest szarobrązowa. Ptak ten zasiedla wszelkiego rodzaju środowiska wodne, najczęściej można go spotkać na stawach i jeziorach, unika rzek o bystrym nurcie. Gniazdo buduje w formie płytkiego zagłębienia wysłanego trawą i puchem, wśród gęstej roślinności. Może też zagnieździć się w dziupli czy dużej skrzynce lęgowej. Gatunek łowny okres polowań (wyłącznie poza miastami) od 15 sierpnia do 22 grudnia, przez pozostałą część roku trwa okres ochronny. Łabędź niemy Cygnus olor charakterystyczny biały ptak z pomarańczowym dziobem i czarną naroślą u jego nasady. Polskie łabędzie odbywają krótkodystansowe koczowania. W miastach lęgowe łabędzie występują na stawach i jeziorach z zachowanym pasem szuwarów, zimą przylatują na niezamarznięte cieki i zbiorniki wodne, gdzie korzystają z dokarmiania. Gniazdo łabędzia ma kształt kopca zbudowanego z roślin wodnych. Gatunek objęty ochroną ścisłą. Łyska Fulica atra czarnoszary ptak wodny z charakterystyczną białą blaszką nad białym dziobem. Zamieszkuje zbiorniki zarośnięte trzciną i sitowiem z oczkami czystej wody. Gniazda łysek to wysokie budowle złożone z gałęzi, suchych trzcin i innych roślin wodnych ptaki wspinają się do środka po konstrukcji przypominającej mostek. W miastach łyski pojawiają się, nieraz licznie, w okresie zimy. Gatunek łowny. Śmieszka Chroicocephalus ridibundus wędrowy ptak wodny, w szacie godowej głowa brązowoczarna, szyja, spód ciała i ogon białe, grzbiet i skrzydła popielate, końce lotek czarne, nogi i dziób czerwone. Preferuje wody śródlądowe, np. stawy, bagna, starorzecza, osadniki, żwirowiska. Różnorodność jedzonego pokarmu oraz mała płochliwość spowodowały, że skolonizował miasta. Gniazda buduje na piasku, w trzcinach lub pływających kępach roślinności wodnej na zarośniętych brzegach jezior. Tworzy kolonie liczące od kilkudziesięciu do kilku tysięcy par. Gatunek chroniony. Szpak Sturnus vulgaris w szacie godowej ma ciemne upierzenie, mieniące się wieloma kolorami. Większość szpaków odlatuje na zimę, ale część ptaków w miastach podejmuje udane próby zimowania. Zamieszkuje osiedla ludzkie, sady, ogrody, parki, zadrzewienia śródpolne, obrzeża drzewostanów. W warunkach naturalnych gnieździ się w dziuplach, bardzo chętnie zajmuje również skrzynki lęgowe. Po skończonych lęgach tworzy bardzo liczne stada. Szpak jest znakomitym naśladowcą głosów innych ptaków. Gatunek ściśle chroniony. 10

11 Wróbel Passer domesticus samiec różni się od szarobrązowej samicy m.in. czarnym śliniakiem pod dziobem oraz szarą czapeczką na głowie. Ptak osiadły. Skolonizował ludzkie osiedla wraz z rozwojem rolnictwa występuje wszędzie tam, gdzie mieszka człowiek. W miastach wróble gnieżdżą się głównie w stropodachach, w szczelinach przy rynnach, pod dachówkami itp. Żywią się nasionami zbóż, chwastów, drzew i krzewów. Gatunek objęty ścisłą ochroną. Mazurek Passer montanus bardzo podobny do wróbla, od którego odróżnia go czarna plamka na środku policzka. Mazurek liczniej występuje na terenie parków i ogrodów, gdzie zasiedla dziuple i budki lęgowe. Gatunek objęty ochroną ścisłą. Kos Turdus merula samiec cały czarny z żółtym dziobem, samica ciemnoszarobrązowa. Pierwotnie kos był ptakiem leśnym. W dalszym ciągu można go spotkać w lasach, ale zasiedla parki, ogrody i miasta. Kosy odżywiają się przeważnie pokarmem zwierzęcym, głównie dżdżownicami i chrząszczami, chętnie zjadają też owoce. Budują gniazda zazwyczaj wśród gałęzi drzew i krzewów. Kos jest gatunkiem ściśle chronionym. Bogatka Parus major samiec i samica podobnie ubarwione, głowa czarna z białą plamą na policzku, brzuch żółty, grzbiet zielonkawy, skrzydła i ogon szaroniebieskie. Bogatka jest jednym z najliczniejszych i najczęściej spotykanych gatunków w miejskich ogrodach, parkach, na cmentarzach i innych terenach zielonych. Gnieździ się w dziuplach, skrzynkach lęgowych, otworach w budynkach. Żywi się owadami i nasionami. Gatunek objęty ochroną ścisłą. Modraszka Cyanistes caeruleus łatwo rozpoznawalna po niebieskiej czapeczce. Większość populacji zimuje, ale część osobników odlatuje do południowej Francji, a do kraju przylatują ptaki z Półwyspu Skandynawskiego. Preferuje lasy liściaste i mieszane, zadrzewienia, parki, sady, aleje, skwery, doliny większych rzek i ogrody. Żywi się owadami i drobnymi bezkręgowcami oraz nasionami, również drzew. Gatunek ściśle chroniony. Sierpówka Streptopelia decaocto ptak o szaro-kremowym upierzeniu, na karku czarna półobroża z białym obramowaniem górnej krawędzi, zwana też sierpem, od którego wzięła się nazwa gatunkowa. Sierpówka jest gatunkiem pochodzenia azjatyckiego, w naszym kraju zaczęła się gnieździć w latach 40. XX w. Obecnie jest licznym mieszkańcem miast, zwłaszcza terenów ogrodowo-parkowych. Żywi się nasionami traw i roślin zielnych. Gatunek objęty ochroną ścisłą. 11

12 Gołąb miejski Columba livia f. urbana najpopularniejszy w miastach ptak to ptak wywodzący się od gołębia skalnego, pierwotnie zamieszkującego skaliste wybrzeża i góry. Żyje masowo wśród ludzi, łatwo się oswaja, bywa natrętny przy zdobywaniu pożywienia. Duże zróżnicowanie kolorystyczne jest wynikiem krzyżowania się z gołębiami hodowlanymi. Buduje proste gniazdo z gałązek na strychach, poddaszach, na balkonach, w wieżach kościelnych itp. Grzywacz Columba palumbus największy w Polsce przedstawiciel gołębiowatych (waży ok. 0,5 kg) z charakterystyczną dużą białą plamą na boku szyi. Jego naturalnym środowiskiem są rzadkie lasy liściaste, ale od kilku lat coraz częściej pojawia się na obrzeżach i w centrach miast. Gniazdo z cienkich i suchych gałązek, przypominające rodzaj luźnej platformy, buduje przynajmniej 3 m nad ziemią, w koronie drzewa, rzadziej na krzewie bądź budynku. Gatunek łowny od 15 VIII do 30 XI. Jerzyk Apus apus ciemnobrązowy ptak, przypominający sylwetką jaskółkę. Jerzyki pierwotnie zamieszkiwały tereny górskie, jednak obecnie zdecydowana większość krajowej populacji gniazduje w budynkach. Gniazda buduje w szczelinach murów, pod dachami wysokich budowli. Większość życia spędza w locie, w powietrzu się odżywia, pije krople wody, zbiera materiał na gniazdo. Ptak wędrowny, z zimowisk wraca w kwietniu, a odlot znacznej części populacji następuje już pod koniec sierpnia. Gatunek objęty ochroną ścisłą. Oknówka Delichon urbicum czarno-biała jaskółka ze stosunkowo krótkim, rozwidlonym ogonem. Gatunek kolonijny, uległ silnej synantropizacji pojawia się na najbardziej zurbanizowanych terenach, głównie ze zwartą zabudową. Charakterystyczne gniazda buduje z błota i źdźbeł trawy, najczęściej we wnękach okiennych i balkonowych. Migruje na dalekie dystanse, zimuje w Afryce. Gatunek objęty ochroną ścisłą. Pustułka Falco tinnunculus ptak z rodziny sokołowatych, samica jest brązowa, samiec ma rudy grzbiet, szaroniebieską głowę, ogon zakończony szerokim czarnym pasem. Gnieździ się na obrzeżach większych drzewostanów, urwiskach kamieniołomów i piaskowni, wśród skał i w centrach miast na wysokich budynkach. Szklane i metalowe konstrukcje i wieże kościołów pełnią funkcje zastępcze naturalnych urwisk i półek. Głównym pokarmem pustułek są gryzonie, polują one także na owady, gady i małe ptaki. Pustułka słynie z umiejętności zawisania w powietrzu podczas lotów patrolowych. Gatunek objęty ochroną ścisłą. Stowarzyszenie Tilia, ul. Przysiecka 13, Toruń tel./fax: , tilia@tilia.org.pl, Fotografie: Michał Leszczyński, Wikipedia Wydrukowano na papierze ekologicznym. Sfinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu