ZRÓWNOWAŻONA, WIELOFUNKCYJNA GOSPODARKA LEŚNA

Transkrypt

1 ZRÓWNOWAŻONA, WIELOFUNKCYJNA GOSPODARKA LEŚNA W LASACH PAŃSTWOWYCH I OCHRONA AWIFAUNY: PROBLEMY I MOŻLIWOŚCI ROZWIĄZAŃ Sękocin Stary, 17 października 2018 roku

2 UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE OBECNEJ STRUKTURY LASÓW Uproduktywnienie znacznych powierzchni Skład gatunkowy niespójny z siedliskiem Homogenizacja składu i struktury lasu Pozyskiwanie większości biomasy Niepozostawianie drzew biocenotycznych Wielkoobszarowe zręby zupełne Sposób wykonywania prac daleki od wymagań ochrony ekosystemu leśnego Zalesienia na wielką skalę 2

3 FUNKCJE LASU Potrzeby społeczne Ekonomia Produkcyjne Społeczne Przyrodnicze Wymagania gatunków Potrzeby przemysłu drzewnego PGL LP Postulaty środowisk związanych z ochroną przyrody Uwarunkowania prawne Inne 3

4 TRWAŁA, ZRÓWNOWAŻONA I WIELOFUNKCYJNA GOSPODARKA LEŚNA Powszechna ochrona lasów Trwałość utrzymania lasów Ciągłość i zrównoważone wykorzystanie wszystkich funkcji lasów Powiększanie zasobów leśnych (Ustawa o Lasach, Art. 8.) 4

5 LASY W ZARZĄDZIE LASÓW PAŃSTWOWYCH 5

6 LESISTOŚĆ POLSKI XVIII w. 40% 1945 r. 20,8% 1970 r. 27,0% 2017 r. 29,6% 2020 r. 30,0% * 2050 r. 33,0% * * założenie KPZL Dane: Raport o Stanie Lasów 2017 r. 6

7 ZWIĘKSZANIE LESISTOŚCI KRAJU 7

8 PRZECIĘTNY WIEK 2009 r. 57 lat 2010 r. 57 lat 2011 r. 57 lat 2012 r. 58 lat 2013 r. 58 lat 2014 r. 58 lat 2015 r. 58 lat 2016 r. 59 lat 2017 r. 59 lat Dane: Raporty o Stanie Lasów 2009 r r. 8

9 UDZIAŁ TYPÓW SIEDLISKOWYCH LASU 9

10 UDZIAŁ GATUNKÓW PANUJĄCYCH 10

11 ZMIANY ZASOBNOŚCI [M 3 /HA] 11

12 ZRĘBY ZUPEŁNE 12

13 ODNOWIENIA 13

14 LASY OCHRONNE 14

15 REZERWATY PRZYRODY 1282 rezerwatów przyrody 86% rezerwatów przyrody w Polsce ha realizacja planów ochrony Dane: Raporty o Stanie Lasów 2017 r. 15

16 OBSZARY NATURA obszary ptasie ha (29,1% powierzchni LP) 708 obszarów siedliskowych ha (21,8% powierzchni LP) łącznie ha (38% powierzchni LP) 16

17 STREFY OCHRONY GATUNKOWEJ 3655 stref ochrony gatunkowej ( ha) 22% ochrona całoroczna z czego 3230 strefy dedykowane wybranym gatunkom ptaków Dane: Raporty o Stanie Lasów 2017 r. 17

18 DZIAŁANIA OCHRONNE W PRAKTYCE dostosowywanie składu gatunkowego do warunków siedliskowych zmniejszenie powierzchni zrębów zupełnych zwiększanie udziału rębni złożonych zwiększanie udziału odnowień naturalnych i sukcesji naturalnej wprowadzanie domieszek biocenotycznych kształtowanie ekotonów zachowanie i odtwarzanie torfowisk, bagien, łąk śródleśnych, muraw kserotermicznych, cieków, zbiorników wodnych, wydm realizacja projektów małej retencji nizinnej i górskiej 18

19 DZIAŁANIA OCHRONNE W PRAKTYCE pozostawianie drzew biocenotycznych pozostawianie przestojów i nasienników pozostawianie kęp starodrzewu do naturalnego rozpadu wywieszanie budek lęgowych zwiększanie ilości martwego drewna realizacja projektów ochrony gatunkowej prowadzenie ośrodków rehabilitacji zwierząt i ośrodków hodowli gatunków zagrożonych ochrona runa leśnego 19

20 DZIAŁANIA W PRAKTYCE użytkowanie kompleksów leśnych w sposób mozaikowy w długiej perspektywie czasowej (wymiana generacyjna drzewostanów gospodarczych po latach) prowadzenie cięć rębnych i przedrębnych głównie w okresie jesiennozimowym prowadzenie prac odnowieniowych i pielęgnacyjnych głównie w okresie wiosenno letnim 20

21 AWIFAUNA W LASACH ok. 230 gatunków ptaków lęgowych w Polsce ok. 130 gatunków ptaków lęgowych w ekosystemach leśnych (~56%) 21

22 AWIFAUNA W LASACH Wyniki Monitoringu Ptaków Polski ukazują zachodzące zmiany w ekosystemach leśnych wartość zagregowanego wskaźnika liczebności 34 pospolitych ptaków leśnych (FBI Forest Bird Index) w latach w całym okresie badań wskazywał umiarkowany wzrost (najwyższy na obszarach Natura 2000). Wzrostowy trend wskaźnika FBI nie daje jednak bezpośrednich podstaw do oceny jakości gospodarki leśnej. Wskaźnik liczebności 48 gatunków ptaków leśnych również wzrasta. 22

23 AWIFAUNA W LASACH Na populacje ptaków wpływa wiele innych czynników: gospodarka leśna, zmiany klimatyczne, warunki na zimowiskach, ostre zimy, eutrofizacja siedlisk i inne Wskazuje się, iż wzrost wskaźnika FBI, związany jest także: - ze wzrostem lesistości Polski - starzeniem się znacznych powierzchni z powojennych zalesień - wzrostem udziału podszytów 23

24 AWIFAUNA W LASACH W przypadku ekosystemów leśnych uznaje się, iż o sytuacji panującej w siedliskach leśnych najlepiej świadczą gatunki uznane za leśnych specjalistów spośród nich wzrost wykazują m.in.: - sosnówka, czubatka, pleszka, kowalik starzenie drzewostanów, pozostawianie drzew dziuplastych, wzrost liczebności dzięcioła dużego i dzięcioła średniego - dzięcioł czarny starzenie się drzewostanów oraz stosunkowo niski poziom użytkowania - dzięcioł średni pozostawianie drzew biocenotycznych, wzrost udziału starych drzewostanów liściastych 24

25 AWIFAUNA W LASACH - bielik, kania ruda, orzeł przedni częściowy związek ze wzrostem udziału powierzchniowego dojrzałych, starych drzewostanów oraz skutecznością ochrony strefowej - włochatka, sóweczka nierozpoznane, ale pośrednio dostępność dziupli - puszczyk uralski, puszczyk mszarny, puszczyk, puchacz trudne do interpretacji, wyższa przeżywalność zimowa - żuraw brak związku z gospodarką leśną - jarząbek proekologiczna gospodarka leśna - siniak wzrost liczebności dzięcioła czarnego, pozostawianie drzew dziuplastych 25

26 AWIFAUNA W LASACH Spadek wykazują m.in: - głuszec, cietrzew: kompleks czynników w tym zmiany w przeszłości struktury lasów oraz ich fragmentacja (objęte projektem ochrony gatunku przez LP) Fot. Aleksander Adamski, Nadleśnictwo Spychowo 26

27 LITERATURA Chodkiewicz i in Monitoring ptaków z uwzględnieniem obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 lata Syntetyczny raport końcowy z realizacji Monitoringu Ptaków Polski w latach Etap VI. Marki Chylarecki i in Trendy liczebności ptaków w Polsce. GIOŚ. Warszawa. Haze M Instrukcja Ochrony Lasu. CILP. Warszawa Haze M Zasady Hodowli Lasu. CILP. Warszawa Raporty o Stanie Lasu Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U nr 101 poz. 444) Zawadzka D Zmiany awifauny leśnej Polski na tle działań gospodarczych, zmian klimatycznych i zaburzeń przyrodniczych. SiM CEPL, 46 (1) Zawadzka D., Zawadzki J Ptaki jako gatunki wskaźnikowe różnorodności biologicznej i stopnia naturalności lasów. SiM CEPL, 4 (14) 27

28 Dziękuję za uwagę Jan Tabor Wydział Ochrony Zasobów Przyrodniczych tel Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych ul. Grójecka Warszawa tel Fot. Aleksander Adamski, Nadleśnictwo Spychowo