Raport z badania pilotażowego. w ramach projektu

Transkrypt

1 Raport z badania pilotażowego w ramach projektu Wpływ poprawy psychospołecznych warunków pracy na ograniczenie kosztów ekonomicznych w firmach przechodzących procesy modernizacyjne i adaptacyjne projekt badawczy Realizacja: Instytut Medycyny Pracy im prof. Nofera Zakład Psychologii Pracy dr n. hum. Agnieszka Mościcka mgr Adrianna Potocka mgr Agata Wężyk Koordynator: dr n. med. Dorota Merecz Projekt Wpływ poprawy psychospołecznych warunków pracy na ograniczenie kosztów ekonomicznych w firmach przechodzących procesy modernizacyjne i adaptacyjne projekt badawczy współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1

2 Raport składa się z trzech rozdziałów: 1. Charakterystyka badanej grupy część A Skali Ryzyka Psychospołecznego 2. Wyniki badań 2.1. Rozkłady wyników części B Skali Ryzyka Psychospołecznego 2.2. Rozkłady wyników Ankiety ogólnej (części C Skali Ryzyka Psychospołecznego) i Ankiet sektorowych (części D Skali Ryzyka Psychospołecznego) 2.3. Właściwości psychometryczne Części B i C Skali Ryzyka Psychospołecznego 2.4. Zależności pomiędzy wynikami części A, B i C Skali Ryzyka Psychospołecznego 3. Podsumowanie i wnioski 2

3 1. Charakterystyka badanej grupy analiza danych z części A Skali Ryzyka Psychospołecznego Badanie pilotażowe przeprowadzono na grupie 756 osób reprezentujących piętnaście sektorów gospodarki polskiej. Za pomocą ankiety socjodemograficznej zebrano informacje, które umożliwiły charakterystykę badanej grupy ze względu na takie cechy jak płeć, wiek, wykształcenie, stan cywilny i cechy odnoszące się do funkcjonowania w środowisku pracy, takich jak forma zatrudnienia, zajmowane stanowisko pracy, staż pracy czy status formalny. Poniżej przedstawiono wyniki analizy odnoszącej się do wymienionych zmiennych. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że ze względu na braki w danych, liczba przypadków (N) uwzględnionych w analizie dla poszczególnych zmiennych może być różna, to znaczy zależna od tego ile osób nie udzieliło odpowiedzi na dane pytanie. Informację dotyczącą liczby osób objętych analizą dla danej charakterystyki (zmiennej) podano każdorazowo w tytule tabeli. W pierwszej kolejności dokonano analizy jakościowej dotyczącej rozkładu płci w badanej grupie. (tabela 1). Okazuje się, że wśród respondentów przeważali mężczyźni osoby, co stanowi 61.5% wszytkach badanych. Kobiet łącznie przebadano 289, co stanowi 38.5% respondentów. Tabela 1. Charakterystyka badanych ze względu na płeć (N=751). Płeć n % Kobiety Mężczyźni Wszyscy Kolejną zmienną uwzględnioną w charakterystyce badanych - był wiek respondentów. W tabelach 2a oraz 2b przedstawiono wyniki analizy jakościowej dla tej zmiennej. Średnia wieku dla badanych pracowników wyniosła 43 lata (odchylenie standardowe = 9.79). Najniższy wiek badanych to 19 lat a najwyższy 66 lata (tabela 2a). Tabela 2a. Charakterystyka badanych ze względu na wiek (N=751). zmienna ẋ Ϭ min max Wiek Tabela 2b prezentuje rozkład liczbowy i procentowy osób dla poszczególnych przedziałów wiekowych. Biorąc pod uwagę najniższy i najwyższy wiek respondentów, wyodrębniono pięć przedziałów wiekowych: lat; lat; lat; lat oraz lat. Jak 3

4 wynika z danych zaprezentowanych w tabeli 2b, najwięcej osób, bo ponad jedna trzecia zalicza się do grupy osób w wieku od 40 do 49 lat. Niewiele mniej, bo 28% respondentów jest w wieku lat. Grupa trzydziestolatków (30-39 lat) to około jedna czwarta badanych. Najmniej liczne są grupy: najmłodsza (19-29 lat) oraz najstarsza (60-66 lat). Do najmłodszej zaliczono 11 % respondentów a do najstarszej zaledwie 2.3% respondentów. Tabela 2b. Charakterystyka badanych ze względu na wiek (N=751). Wiek n % Kolejną zmienną, istotną z punku widzenia charakterystyki grupy, było wykształcenie (tabela 3). Analizując dane dotyczące tej zmiennej można stwierdzić, że najwięcej osób posiadało wykształcenie średnie (ponad połowa). Prawie 28% badanych wskazało na wykształcenie wyższe (wyższe magisterskie %; wyższe licencjackie 6%). Najmniej było osób z wykształceniem podstawowym (4.5%). Tabela 3. Charakterystyka badanych ze względu na wykształcenie (N=751). Wykształcenie n % Podstawowe Średnie Wyższe licencjackie Wyższe magisterskie Inne Inną zmienną, uwzględnioną w opisie respondentów był stan cywilny (tabela 4). Wśród badanych mężczyzn i kobiet zdecydowaną większość (ponad 70%) stanowiły osoby pozostające w stałych związkach. Na drugim miejscu (17%) znalazły się osoby deklarujące stan wolny (panna/kawaler). Wśród badanych były również osoby rozwiedzione (lub w separacji) oraz po stracie partnera (wdowa/wdowiec). 4

5 Tabela 4. Charakterystyka badanych ze względu na stan cywilny (N=702). Stan cywilny n % Panna/kawaler Mężatka/żonaty/w związku stałym Wdowa/wdowiec Rozwiedziona/rozwiedziony/ w separacji Zebrane dane pozwalają również scharakteryzować respondentów pod względem cech odnoszących się do funkcjonowania w środowisku pracy, takich jak forma zatrudnienia, staż pracy czy status formalny. Biorąc pod uwagę pierwszą z wymienionych cech, czyli formę zatrudnienia, można powiedzieć, że zdecydowana większość badanych (85 %) zatrudniona jest na umowę o pracę na czas nieokreślony (tabela 5). Zaledwie 10 % respondentów wskazało umowę o pracę na czas określony jako rodzaj formy zatrudnienia. Około 3% badanych jest zatrudniona na umowę zlecenie/o dzieło. Nieliczny procent respondentów (1.2%) jest sama dla siebie pracodawcą (tabela 5). Tabela 5. Charakterystyka badanych ze względu na formę zatrudnienia (N=749). Forma zatrudnienia n % Umowa o pracę na czas nieokreślony Umowa o pracę na czas określony Umowa zlecenie/umowa o dzieło Samozatrudnienie Inne Analizowano również staż pracy respondentów, zarówno ogólny jak i na obecnym stanowisku pracy. Wynik tej analizy przedstawiono w tabeli 6. Średni staż zawodowy ogółem dla badanej grupy wynosi prawie 23 lata a na obecnym stanowisku 13 lat. Biorąc pod uwagę minimalną i maksymalną liczbę przepracowanych lat to dla stażu ogólnego i na obecnym 5

6 stanowisku pracy jest zbliżona (minimum w obu przypadkach to rok a maksimum to 47 lat dla stażu ogółem i 42 lata dla stażu na obecnym stanowisku) (tabela 6). Tabela 6. Charakterystyka badanych ze względu na staż pracy (N=756). Staż pracy ẋ Ϭ min Max Ogółem Na obecnym stanowisku Kolejną analizowaną zmienną był status formalny w firmie. Badani respondenci mieli do wyboru cztery możliwe odpowiedzi opisujące tę zmienną, tj: dyrektor (właściciel, zarząd), kierownik, podwładny i stażysta. W tabeli 7 przedstawiono jak rozkładały się odpowiedzi respondentów dla tej zmiennej. Tabela 7. Charakterystyka badanych ze względu na status formalny w firmie (N=737). Forma zatrudnienia n % Dyrektor/właściciel/zarząd Kierownik Podwładny Stażysta Analizując dane zawarte w tabeli 7 można zauważyć, że zdecydowana większość, bo 90% respondentów, posiada status podwładnego w firmie, w której jest zatrudniona. Niewiele ponad 7 % badanych zatrudniona jest na stanowiskach kierowniczych a tylko 2.4% reprezentuje zarząd lub właściciela firmy. 6

7 2. Wyniki badań 2.1. Rozkłady wyników części B Skali Ryzyka Psychospołecznego Część B Skali Ryzyka Psychospołecznego zawiera pytania dotyczące: - stanu zdrowia respondentów (3 pozycje dotyczące: samooceny zdrowia w porównaniu do osób w podobnym wieku i tej samej płci, częstości korzystania ze zwolnień lekarskich, oraz ilości dni nieobecności w pracy z powodu choroby), - częstości ulegania wypadkom w pracy (1 pozycja), - zdolności do pracy (1 pozycja), - zadowolenia z pracy (7 pozycji), - zaangażowania w pracę (4 pozycje dotyczące: ogólnego poziomu zaangażowania, i podstaw zaangażowania), - tendencji do zmiany pracy, działu, lub stanowiska (2 pozycje). Rozkłady odpowiedzi na każdą z pozycji przedstawiają tabele 8-10 i wykresy Tabela 8. Częstość korzystania w ciągu ostatniego roku za zwolnień lekarskich z powodu własnej choroby zmienna ẋ Ϭ min max Korzystanie ze zwolnień lekarskich 1,89 5, Średnio badani korzystali prawie dwa razy w ciągu roku ze zwolnień lekarskich z powodu własnej choroby, rekordzista oświadczył, że 101 razy korzystał z ww zwolnień. Tabela 9. Ilość dni nieobecności w pracy w ciągu ostatniego roku z powodu własnej choroby zmienna ẋ Ϭ min max Dni nieobecności w pracy 12,29 19,

8 Respondenci przeciętnie byli nieobecni w pracy z powodu własnej choroby ponad dwa tygodnie (12 dni roboczych), najdłuższym okresem nieobecności w pracy było zadeklarowane 180 dni. Tabela 10. Liczba wypadków przy pracy w ciągu ostatniego roku wymagających pomocy medycznej zmienna ẋ Ϭ min max Liczba wypadków przy pracy 0,09 0, Wypadki przy pracy wymagające interwencji medycznej zdarzały się w badanej próbie bardzo rzadko dotyczyły one jedynie ułamka liczebności badanych (46 osób w całej próbie), ale wśród badanych znalazła się osoba która doświadczyła takich wypadków 11. Rozkłady pozostałych zmiennych przedstawione są w formie wykresów. Zdecydowana większość respondentów ocenia swój stan zdrowia fizycznego jako dobry (dość dobry i bardzo dobry) (wykres 1.). Również zdolność do pracy respondenci oceniają wysoko większość z nich określa ją jako wyższą od zdolności do pracy innych osób, biorąc jako punkt odniesienia osoby w podobnym wieku i tej samej płci (Wykres 2.) Wykres 1. Samoocena stanu zdrowia respondentów (pytanie nr.1srp-b) 8

9 Wykres 2. Samoocena zdolności do pracy respondentów (pytanie nr 5 SRP-B) Respondenci są raczej zadowoleni z pracy. Najbardziej pozytywnie oceniają rodzaj wykonywanej pracy i jakość relacji interpersonalnych zarówno z kolegami i koleżankami z pracy, jak i z przełożonymi (Wykres 3 i 9). Przeciętny poziom satysfakcji respondenci wykazują w związku z warunkami pracy, sposobem jej zorganizowania, oraz możliwościami rozwoju zawodowego (Wykres 4, 5 i 7). Natomiast najmniej zadowoleni są z wynagrodzenia i świadczeń socjalnych (Wykres 6) zdecydowana większość swój poziom satysfakcji z tego aspektu pracy określiła jako przeciętny lub niższy. 9

10 Wykres 3. Zadowolenie z rodzaju wykonywanej pracy (pytanie nr 6a SRP-B) Wykres 4. Zadowolenie z organizacji pracy (pytanie nr 6b SRP-B) 10

11 Wykres 5. Zadowolenie z warunków pracy (pytanie nr 6c SRP-B) Wykres 6. Zadowolenie z wynagrodzenia i świadczeń socjalnych (pytanie nr 6d SRP-B) 11

12 Wykres 7. Zadowolenie z możliwości rozwoju zawodowego (pytanie nr 6e SRP-B) Wykres 8. Zadowolenie z relacji z przełożonymi (pytanie nr 6f SRP-B) 12

13 Wykres 9. Zadowolenie z relacji z kolegami/koleżankami (pytanie nr 6g SRP-B) Większość badanych określa swoje zaangażowanie w pracę jako silne lub bardzo silne (Wykres 10.). Podstawą zaangażowania większości respondentów jest zaangażowanie emocjonalne większość z nich deklaruje, że pracuje bo lubi (Wykres. 11), ale równocześnie część z tych osób deklaruje również inne, choć nie tak nasilone, motywy zaangażowania w pracę związane z zaangażowaniem normatywnym ( Pracuję bo trzeba Wykres 12) i lojalnościowym ( Pracuję, bo czuję się zobowiązana/y. Wykres 13) 13

14 Wykres 10. Poziom zaangażowania w pracę (pytanie nr 7 SRP-B) Wykres 11. Podstawa zaangażowania w pracę (pytanie nr 8a SRP-B) 14

15 Wykres 12. Podstawa zaangażowania w pracę (pytanie nr 8b SRP-B) Wykres 13. Podstawa zaangażowania w pracę (pytanie nr 8c SRP-B) 15

16 Respondenci nie wykazują wyraźnej motywacji do zmiany miejsca pracy jak pokazuje wykres 14 grupa osób które chciałyby zmienić pracę i tych, które chciałyby pozostać w aktualnej są do siebie zbliżone pod względem liczebności. Wyraźnie natomiast zarysowuje się niechęć do zmiany stanowiska lub działu rozkład odpowiedzi na Wykresie 15 jest zdecydowanie lewostronny, co wynika z tego, że osoby badane pytane o chęć zmiany stanowiska lub działu najczęściej wybierały odpowiedź przeczącą. Wykres 14. Chęć zmiany pracy (pytanie nr 9 SRP-B) 16

17 Wykres 15. Chęć zmiany stanowiska lub działu (pytanie nr 10 SRP-B) 17

18 2.2. Rozkłady wyników Ankiety ogólnej (części C Skali Ryzyka Psychospołecznego) i Ankiet sektorowych (części D Skali Ryzyka Psychospołecznego) W zamieszczonych w dalszej części tabelach przedstawiono rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania ankiety ogólnej (dla całej grupy badanej) i ankiet branżowych (dla respondentów-pracowników poszczególnych branż). Odpowiedzi w ankietach dotyczyły występowania bądź nie danej cechy pracy oraz stopnia, w jakim dana cecha jest dla pracownika stresująca (wcale/trochę/bardzo). Dane w tabelach dotyczące poszczególnych cech pracy są posortowane według częstości ich występowania, a w drugiej kolejności według odsetka osób, które stwierdziły, że dana cecha występuje w ich pracy i stresuje ich w średnim lub dużym stopniu. W tabeli 11 przedstawiono rozkład odpowiedzi na poszczególne pytania w ankiecie ogólnej (uzupełnianej przez wszystkich respondentów niezależnie od branży). Najwięcej osób (92,5%) wskazało, że ich praca wymaga długotrwałej koncentracji uwagi i dla 75,8% z nich było to stresujące. Z kolei 92,4% badanych podkreśliło, że ich praca wymaga długotrwałej koncentracji uwagi, ale jako stresujące oceniło to 66,8% z nich. Nieco mniej po 90,7% ankietowanych zaznaczało, że wie, czego się ode nich oczekuje w pracy oraz, że ich praca wymaga przestrzegania ściśle określonych procedur. W pierwszym przypadku 51,8% osób (spośród tych, którzy ją zaznaczyli) oceniło tę cechę jako stresującą, zaś w drugim 68,0%. Kolejnymi często wskazywanymi cechami pracy było to, że trzeba przychodzić do pracy i wychodzić z niej o wyznaczonej godzinie, a także że wykonywana praca, przez większość czasu, wymaga gotowości do szybkiego reagowania. Te odpowiedzi pojawiły się u ok. 88% respondentów, przy czym ten drugi element był stresujący dla większej ilości osób (75,4% w porównaniu do 55,0%). 86,9% badanych podkreślało, że w pracy przełożony często sprawdza co i jak robią, a 69,1% z nich uznało to za stresujące. W badanej grupie równie często występowało zagrożenie zwolnieniami (w ich pracy), jak i ograniczone możliwości awansu. Odpowiedziało tak po ok. 86% osób, z czego 90,3% stresowało się zwolnieniami, a 81,7% brakiem możliwości awansu. Dyspozycyjność wymaganą w pracy wskazało 84,7% ankietowanych, przy czym 70,5% z nich uznało ten element za stresujący. Z kolei częste kontrolowanie wykonywanej pracy zaznaczyło 83,0% osób, a spośród nich 72,1% oceniło to jako stresujące. Po ok. 81% badanych podkreśliło, że w pracy muszą przerzucać się z jednej 18

19 czynności na drugą (z których każda wymaga pewnej koncentracji uwagi) oraz, że w ich pracy wymagane jest korzystanie z nowoczesnych technologii. Pierwsza z wymienionych cech pracy była stresująca dla 82,8%, a druga dla 65,6% osób, które zaznaczyły daną odpowiedź. Elementy takie jak: Mam w pracy zbyt dużo obowiązków, Moja praca wymaga wykonywania zadań w nieprzekraczalnych terminach oraz W mojej pracy jest za dużo biurokracji podkreśliło po ok. 80% respondentów, z czego pierwszy element uznało za stresujący 76,7% osób, drugi 71,6%, zaś trzeci 86,5%. Warto zwrócić tez uwagę na takie kwestie jak: niejednoznaczne zasady przyznawania premii i wynagrodzeń w firmie, ryzyko utraty zdrowia i/lub życia oraz często napotykane przeszkody utrudniające dotrzymanie wymaganych terminów. Wprawdzie częstość ich występowania była nieco niższa niż w/w cech pracy (odpowiednio 74,7%, 73,0% i 70,6% ankietowanych zaznaczyło te odpowiedzi), ale wśród tych, którzy podkreślili te elementy w ich pracy odpowiednio 83,1%, 85,3% i 80,8% osób oceniło je jako stresujące. Tabela 11. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części C Skali Ryzyka Psychospołecznego. Lp Nr pyt ANKIETA OGÓLNA Moja praca wymaga długotrwałej koncentracji uwagi Moja praca wymaga długotrwałej koncentracji uwagi Wiem czego się ode mnie oczekuje w pracy Moja praca wymaga przestrzegania ściśle określonych procedur Muszę przychodzić do pracy i wychodzić z niej o wyznaczonej godzinie Moja praca, przez większość czasu, wymaga gotowości do szybkiego reagowania W pracy przełożony często sprawdza co i jak robię W mojej pracy istnieje zagrożenie zwolnieniami Możliwości awansu w mojej pracy są ograniczone Nie występuje Występuje Stresuje Ogółem stresuje* wcale trochę bardzo 7,5 92,5 24,2 34,5 41,3 75,8 7,6 92,4 33,2 25,0 41,7 66,8 9,3 90,7 48,2 21,9 30,0 51,8 9,3 90,7 32,0 28,0 40,1 68,0 12,0 88,0 45,0 19,0 36,0 55,0 12,3 87,7 24,6 33,0 42,4 75,4 13,1 86,9 30,9 43,7 25,4 69,1 13,6 86,4 9,7 38,5 51,8 90,3 13,7 86,3 18,3 43,6 38,1 81,7 19

20 W pracy wymagana jest ode mnie dyspozycyjność Moja praca jest często kontrolowana (audyty wewnętrzne i zewnętrzne, wizytacje, kontrola jakości, itp ) W pracy muszę przerzucać się z jednej czynności na drugą, a każda z nich wymaga pewnej koncentracji uwagi W mojej pracy wymagane jest korzystanie z nowoczesnych technologii Mam w pracy zbyt dużo obowiązków Moja praca wymaga wykonywania zadań w nieprzekraczalnych terminach W mojej pracy jest za dużo biurokracji Tempo, w jakim wykonuję pracę, nie zależy ode mnie Możliwość wykonania przeze mnie pracy i jej jakość jest uzależniona od tego czy i jak wykonali ją poprzednicy W mojej firmie pracownicy mają bardzo ograniczony udział w decyzjach dotyczących funkcjonowania zakładu W przypadku wystąpienia poważnych problemów w życiu prywatnym mogę liczyć na wsparcie przełożonych (np. incydentalnie - wcześniejsze wyjście z pracy; długotrwale - możliwość okresowego zmniejszenia wymiaru czasu pracy, zmiana godzin pracy, zmiana stanowiska lub rodzaju pracy, itp.) Moja firma nie docenia inicjatywy pracowników Moja praca wymaga ciągłego podnoszenia kwalifikacji Zasady przyznawania premii i wynagrodzeń mojej firmie są niejednoznaczne Możliwości zdobywania/doskonalenia kwalifikacji w mojej firmie nie są 15,3 84,7 29,5 36,1 34,4 70,5 17,0 83,0 27,9 37,7 34,5 72,1 18,9 81,1 17,2 47,4 35,4 82,8 19,0 81,0 34,4 45,4 20,2 65,6 19,6 80,4 23,3 52,0 24,7 76,7 19,7 80,3 28,4 36,5 35,2 71,6 20,1 79,9 13,5 38,8 47,8 86,5 20,6 79,4 29,0 46,1 25,0 71,0 21,2 78,8 24,0 52,2 23,8 76,0 22,5 77,5 27,4 31,0 41,5 72,6 22,6 77,4 49,9 33,3 16,8 50,1 23,4 76,6 21,1 44,5 34,3 78,9 23,9 76,1 39,7 41,1 19,2 60,3 25,3 74,7 16,9 42,2 40,8 83,1 26,4 73,6 33,1 46,5 20,4 66,9 20

21 wystarczające Moja praca niesie za sobą ryzyko utraty zdrowia i/lub życia Na moim stanowisku pracy wiele zmienia się w sposobie wykonywania pracy W moim miejscu pracy panuje napięta atmosfera W mojej pracy funkcjonuje system oceny pracowników W mojej pracy obowiązuje zespołowa (grupowa) odpowiedzialność za wykonanie i jakość pracy W pracy często napotykam przeszkody utrudniające dotrzymanie wymaganych terminów Brakuje mi informacji zwrotnych na temat jakości mojej pracy W pracy często muszę dokonywać wyborów, które prowadzą do przeżywania przeze mnie wewnętrznych rozterek W mojej firmie pracownicy nie są informowani o aktualnych celach i polityce firmy Trudno się dogadać z moim bezpośrednim przełożonym 27,0 73,0 14,7 52,9 32,4 85,3 27,8 72,2 36,3 48,5 15,1 63,7 28,6 71,4 25,7 45,5 28,8 74,3 28,9 71,1 34,3 36,0 29,8 65,7 29,0 71,0 38,4 38,0 23,6 61,6 29,4 70,6 19,2 55,9 24,9 80,8 30,1 69,9 37,6 43,5 18,9 62,4 30,4 69,6 23,5 49,7 26,8 76,5 33,3 66,7 33,9 36,3 29,7 66,1 33,6 66,4 36,0 44,6 19,4 64, Pracuję w systemie zmianowym 34,0 66,0 46,9 22,1 31,0 53, Świadczenia socjalne i bonusy (takie jak np. organizacja wyjazdów wakacyjnych, karnety na basen, siłownię, kino, teatr) w mojej firmie są niedostosowane do moich potrzeb W mojej firmie pomiędzy pracownikami występują częste kłótnie, konflikty i nieporozumienia Pracuję w szczególnie trudnych warunkach fizycznych Organizacja pracy w mojej firmie nie pozwala mi zaplanować następnego dnia (co będę robić danego dnia) Często muszę wykonywać pracę mimo braku odpowiednich środków materialnych (np. narzędzi i surowców) 34,3 65,7 30,7 40,2 29,1 69,3 34,4 65,6 33,4 55,3 11,3 66,6 35,1 64,9 25,6 41,6 32,8 74,4 35,2 64,8 25,3 48,5 26,3 74,7 37,0 63,0 24,9 41,1 34,0 75, Moja praca niekorzystnie wpływa na 38,3 61,7 29,1 44,2 26,7 70,9 21

22 moje życie prywatne Zazwyczaj nie mogę liczyć na pomoc ze strony przełożonych Ze względu na charakter pracy muszę rezygnować z wielu zaplanowanych wcześniej spraw prywatnych W mojej firmie pracownicy są karani finansowo za szkody/straty powstałe w pracy Praca, którą wykonuję jest poniżej moich kwalifikacji W mojej pracy brakuje systemu oceny pracowników Mam utrudniony dostęp do informacji dotyczących mojego funkcjonowania w firmie (spraw organizacyjnych) W mojej pracy nie ma dostępu do nowoczesnych technologii Na moim stanowisku nie wprowadza się niezbędnych zmian w sposobie wykonywania pracy Moja firma świadczy pomoc (oferuje pomoc??) dla pracowników zwalnianych i już zwolnionych Mam utrudniony dostęp do informacji niezbędnych do wykonywania pracy (takich jak np. instrukcje, wytyczne) W mojej pracy brakuje procedur postępowania/wykonywania zadań Zazwyczaj nie mogę liczyć na pomoc ze strony współpracowników Praca, którą wykonuję jest powyżej moich kwalifikacji To czego się ode mnie oczekuje w pracy jest niejasne Moje relacje ze współpracownikami są niezadowalające W pracy jestem narażony na agresję psychiczną ze strony kolegów, koleżanek i przełożonych (krzyki, obrażanie słowne, szantaż, pogróżki, itp.) W mojej firmie zdarzają się przypadki mobbingu (systematycznego nękania, dręczenia trwającego co najmniej trzy miesiące) 39,0 61,0 35,1 41,6 23,3 64,9 39,1 60,9 30,2 43,1 26,7 69,8 39,4 60,6 34,4 42,5 23,0 65,6 39,5 60,5 48,2 36,6 15,2 51,8 39,8 60,2 40,7 41,6 17,7 59,3 40,0 60,0 40,6 41,0% 18,4 59,4 41,4 58,6 38,3 44,9% 16,8 61,7 42,2 57,8 34,5 47,6% 17,9 65,5 42,6 57,4 62,7 27,1% 10,2 37,3 44,9 55,1 45,8 41,2% 13,0 54,2 46,1 53,9 41,7 44,2% 14,1 58,3 46,4 53,6 44,2 41,4% 14,4 55,8 47,3 52,7 73,7 20,2 6,1 26,3 47,4 52,6 39,2 41,5 19,2 60,8 52,3 47,7 57,0 36,9 6,1 43,0 52,9 47,1 56,1 30,7 13,2 43,9 54,5 45,5 44,4 29,5 26,0 55, Mam w pracy zbyt mało obowiązków 58,0 42,0 65,5 25,3 9,2 34,5 22

23 d 63 37d 64 36g 65 37b 66 36b 67 37g 68 36h 69 37a 70 37h 71 36a c 75 37c 76 36f Jestem w pracy mobbowana/y (systematycznie dręczona/y, nękana/y przez okres co najmniej trzech miesięcy) W pracy jestem narażony na agresję fizyczną ze strony kolegów, koleżanek i przełożonych (bicie, popychanie, szarpanie, używanie niebezpiecznych narzędzi) Jestem w pracy dyskryminowana/y, ze względu na: d) przynależność partyjną/organizacyjną, poglądy polityczne W mojej firmie zdarzają się przypadki dyskryminacji ze względu na: d) przynależność partyjną/organizacyjną, poglądy polityczne Jestem w pracy dyskryminowana/y, ze względu na: g) stan zdrowia W mojej firmie zdarzają się przypadki dyskryminacji ze względu na: b) wiek Jestem w pracy dyskryminowana/y, ze względu na: b) wiek W mojej firmie zdarzają się przypadki dyskryminacji ze względu na: g) stan zdrowia Jestem w pracy dyskryminowana/y, ze względu na: h) sytuację rodzinną W mojej firmie zdarzają się przypadki dyskryminacji ze względu na: a) płeć W mojej firmie zdarzają się przypadki dyskryminacji ze względu na: h) sytuację rodzinną Jestem w pracy dyskryminowana/y, ze względu na: a) płeć Jestem w pracy molestowana/y seksualnie W mojej firmie zdarzają się przypadki molestowania seksualnego Jestem w pracy dyskryminowana/y, ze względu na: c) wyznanie W mojej firmie zdarzają się przypadki dyskryminacji ze względu na: c) wyznanie Jestem w pracy dyskryminowana/y, ze względu na: f) orientację seksualną 65,0 35,0 62,5 21,2 16,3 37,5 67,6 32,4 79,5 11,5 9,0 20,5 73,0 27,0 66,0 19,7 14,3 34,0 73,2 26,8 66,8 18,3 14,9 33,2 74,1 25,9 69,2 19,5 11,3 30,8 74,1 25,9 66,2 23,1 10,8 33,8 74,9 25,1 70,9 18,5 10,6 29,1 75,3 24,7 65,6 24,7 9,7 34,4 75,4 24,6 74,6 16,8 8,6 25,4 75,6 24,4 71,2 21,2 7,6 28,8 76,2 23,8 73,2 19,0 7,8 26,8 76,2 23,8 84,9 7,3 7,8 15,1 76,4 23,6 95,5 1,7 2,8 4,5 76,5 23,5 87,6 7,9 4,5 12,4 77,4 22,6 87,1 7,1 5,9 12,9 78,0 22,0 80,7 11,4 7,8 19,3 78,4 21,6 89,6 5,5 4,9 10,4 23

24 77 37e 78 36e 79 37f W mojej firmie zdarzają się przypadki dyskryminacji ze względu na: e) narodowość/rasę Jestem w pracy dyskryminowana/y, ze względu na: e) narodowość/rasę W mojej firmie zdarzają się przypadki dyskryminacji ze względu na: f) orientację seksualną 78,5 21,5 81,5 10,5 8,0 18,5 78,6 21,4 90,7 4,3 5,0 9,3 79,2 20,8 87,3 7,0 5,7 12,7 * Procent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. Kolejna tabela (tab.12) zawiera procentowy rozkład odpowiedzi na pytania ankiety branżowej w sektorze Banki i ubezpieczenia. Z pozyskanych danych wynika, że niemal wszyscy (96,0%) ankietowani uznali, iż ich praca wymaga dużego wysiłku umysłowego, przy czym jest to stresujące dla 60,4% osób. Badani bardzo często wskazywali także, że ich praca polega na pomocy/ świadczeniu usług/ udzielaniu informacji innym osobom (88,0%) oraz, że muszą podejmować bardzo odpowiedzialne decyzje (84,0%). Te dwie cechy pracy powodowały stres odpowiednio u 61,4% i 66,7% osób. Warto zauważyć, że w tej branży problemy związane z czasem i organizacją pracy (Często poświęcam prywatny czas na wykonywanie obowiązków zawodowych; W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych; Ze względu na charakter pracy/jej organizację mam problem z wcześniejszym zaplanowaniem urlopu) były rzadziej wskazywane (odpowiednio 74,0%, 74,0% i 68,0% ankietowanych odpowiedziało, że takie sytuacje występują w ich pracy), ale dość często respondenci uznawali to za stresujące w pewnym stopniu (78,4%, 81,1% i 73,2% badanych zaznaczyło, że stresuje ich to trochę albo bardzo). Podobnie wygląda kwestia narażenia na agresją psychiczną ze strony klientów. Tylko 56,0% respondentów uznało, że takie zagrożenie występuje w ich pracy, ale aż 78,6% uznało to za stresujące (z czego 28,6% za bardzo stresujące) Tabela 12. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Banki i ubezpieczenia Lp Nr pyt Banki i ubezpieczenia Nie Moja praca wymaga dużego wysiłku umysłowego Moja praca polega na pomocy/ świadczeniu usług/ udzielaniu informacji innym osobom występuje Występuje Stresuje* Wcale Trochę Bardzo Stresuje ogółem** 4,0 96,0 39,6 14,6 45,8 60,4 12,0 88,0 38,6 27,3 34,1 61,4 24

25 W pracy często muszę podejmować bardzo odpowiedzialne decyzje Niezależnie od tego co się dzieje w pracy zawsze muszę mieć pogodny wyraz twarzy Często poświęcam prywatny czas na wykonywanie obowiązków zawodowych W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych W mojej pracy obowiązują restrykcyjne normy zachowania wobec klientów Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości relacji z klientami Ze względu na charakter pracy/jej organizację mam problem z wcześniejszym zaplanowaniem urlopu Podczas wykonywania pracy dzielę przestrzeń ze zbyt wieloma osobami W pracy jestem narażona/y na agresję psychiczną ze strony klientów (krzyk, obrażanie słowne, szantaż, pogróżki, itp.) Moja praca wymaga częstych i/lub długich wyjazdów służbowych (częste delegacje, szkolenia, wyjazdy integracyjne) W pracy wymaga się ode mnie zachowań sprzecznych z moim systemem wartości W mojej pracy godziny przerw są z góry narzucone W pracy jestem narażona/y na agresję fizyczną ze strony klientów (bicie, popychanie, szarpanie, używanie niebezpiecznych narzędzi) 16,0 84,0 33,3 40,5 26,2 66,7 22,0 78,0 33,3 46,2 20,5 66,7 26,0 74,0 21,6 54,1 24,3 78,4 26,0 74,0 18,9 62,2 18,9 81,1 30,0 70,0 28,6 42,9 28,6 71,4 32,0 68,0 35,3 29,4 35,3 64,7 32,0 68,0 26,5 52,9 20,6 73,5 38,0 62,0 41,9 29,0 29,0 58,1 44,0 56,0 21,4 50,0 28,6 78,6 48,0 52,0 73,1 23,1 3,8 26,9 50,0 50,0 48,0 44,0 8,0 52,0 58,0 42,0 71,4 19,0 9,5 28,6 62,0 38,0 36,8 31,6 31,6 63,2 * Procent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. 25

26 W sektorze budownictwa ankietowani najczęściej zaznaczali (zob. tab.13), że ich praca wymaga ścisłej współpracy w zespole (94,0%), jest związana z odpowiedzialnością za zdrowie i życie innych ludzi (90,0%) oraz jest wykonywana zrywami, tzn. są okresy, w których nie ma prawie nic do roboty, a później trzeba robić wiele rzeczy na raz (88,0%). W/w cechy pracy zostały uznane za stresujące odpowiednio przez 76,6%, 82,2% i 75,0% spośród respondentów, którzy wskazali te cechy pracy. Warto też zauważyć, że choć nieco mniej osób (86,0%) stwierdziło że ich praca wymaga dużego wysiłku fizycznego, to aż 95,3% spośród nich uznało to za stresujące (w tym aż 74,4% za bardzo stresujące). Tabela 13. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Budownictwo Lp Nr pyt. Budownictwo Moja praca wymaga ścisłej współpracy w zespole Moja praca związana jest z odpowiedzialnością za zdrowie i życie innych ludzi W mojej firmie praca wykonywana jest zrywami, tzn. są okresy, w których nie ma prawie nic do roboty, a później trzeba robić wiele rzeczy na raz Moja praca wymaga dużego wysiłku fizycznego Moja praca wymaga częstych i/lub długich wyjazdów służbowych (np. długie kontrakty) W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości współpracy firmy z kontrahentami i/lub podwykonawcami W mojej firmie są przestoje, np. sezonowe, długie awarie Ze względu na charakter pracy/jej organizację mam problem z wcześniejszym Nie występuje Występuje Stresuje wcale trochę bardzo Ogółem stresuje* 6,0 94,0 23,4 23,4 53,2 76,6 10,0 90,0 17,8 26,7 55,6 82,2 12,0 88,0 25,0 38,6 36,4 75,0 14,0 86,0 4,7 20,9 74,4 95,3 14,0 86,0 20,9 39,5 39,5 79,1 18,0 82,0 22,0 34,1 43,9 78,0 20,0 80,0 27,5 30,0 42,5 72,5 22,0 78,0 30,8 46,2 23,1 69,2 24,0 76,0 23,7 36,8 39,5 76,3 26

27 zaplanowaniem urlopu W mojej pracy istnieje ryzyko katastrof naturalnych i technicznych Moja praca polega na wykonywaniu, przez większość czasu, prostych powtarzalnych czynności Przez większość czasu wykonuję moją pracę w odosobnieniu/izolacji od innych 28,0 72,0 22,2 41,7 36,1 77,8 28,0 72,0 30,6 33,3 36,1 69,4 46,0 54,0 70,4 18,5 11,1 29,6 * Procent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. W tabeli 14 zaprezentowano dane dotyczące rozkładu odpowiedzi na pytania w ankiecie sektorowej dla sektora chemicznego. Najczęściej wybierano cechę Moja praca polega na wykonywaniu, przez większość czasu, prostych powtarzalnych czynności aż 82,0% respondentów zaznaczyło taką odpowiedź, ale tylko 58,5% z nich uznało tę cechę za stresującą. Dość często badani wskazywali także, że ich praca wymaga ścisłej współpracy w zespole (76,0%) oraz, że często muszą pracować w godzinach nadliczbowych (72,0%), jednak bardzo niewielu uważało to za stresujące (odpowiednio 26,3% i 33,3% wśród osób, które zaznaczyło tę odpowiedź). Na uwagę zasługuje jednak fakt, że narażenie na kontakt z niebezpiecznymi substancjami, konieczność wykonywania wielu zadań w krótkim czasie i duży wysiłek fizyczny nie są aż tak powszechne w tej branży, ale jeśli już występują, to dla większości (odpowiednio 69,7%, 66,7% i 77,4%) pracujących są one stresujące. Także ryzyko katastrof naturalnych i technicznych wg respondentów nie występuje często (w ok. połowie przypadków, tj. 48,0%), to dla tych, którzy są zagrożeni jest ono stresujące (87,5%). Tabela 14. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Chemicznego Lp Nr pyt. Chemiczny Nie występuje Występuje Stresuje wcale trochę bardzo Ogółem stresuje* 1 3 Moja praca polega na wykonywaniu, przez większość czasu, prostych powtarzalnych 18,0 82,0 41,5 43,9 14,6 58,5 27

28 czynności Moja praca wymaga ścisłej współpracy w zespole 24,0 76,0 73,7 13,2 13,2 26,3 W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych 28,0 72,0 66,7 27,8 5,6 33,3 4 4 W pracy wykonuję jedynie niewielki fragment produktu lub zadania 32,0 68,0 52,9 38,2 8,8 47,1 5 9 W pracy spotykam się ze szczególnie niebezpiecznymi materiałami i substancjami 34,0 66,0 30,3 45,5 24,2 69,7 6 6 W pracy muszę wykonywać dużo zadań w krótkim czasie, tzn. mam ustalone limity czasowe na wykonanie poszczególnych czynności 34,0 66,0 33,3 45,5 21,2 66, W mojej pracy godziny przerw są z góry narzucone 34,0 66,0 84,8 12,1 3,0 15,2 Moja praca wymaga dużego wysiłku fizycznego 38,0 62,0 22,6 58,1 19,4 77,4 Moje wynagrodzenie zależy od ilości wykonanej pracy 38,0 62,0 48,4 41,9 9,7 51, Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości współpracy z kontrahentami i/lub podwykonawcami 40,0 60,0 40,0 40,0 20,0 60, W mojej pracy istnieje ryzyko katastrof naturalnych i technicznych 52,0 48,0 12,5 62,5 25,0 87, Moja praca związana jest z odpowiedzialnością za zdrowie i życie innych ludzi 56,0 44,0 31,8 36,4 31,8 68,2 * Procent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. 28

29 W sektorze energetycznym respondenci najczęściej wskazywali, że w ich pracy istnieje ryzyko katastrof naturalnych i technicznych oraz, że wymaga ona ścisłej współpracy w zespole po 82,0% osób przy czym pierwsza z wymienionych cech była oceniana jako stresująca przez zdecydowaną większość (87,8%) z tych badanych, natomiast stres z powodu wymogu ścisłej współpracy odczuwało zaledwie 43,9% z nich (zob. tab. 15). Z kolei odpowiedzialność za zdrowie i życie innych ludzi występowała w 70,0% przypadków, ale aż dla 88,6% badanych była stresująca. W opisywanej branży średnio 2 z 3 ankietowanych uważało, że ich praca wymaga dużego wysiłku fizycznego, ale dla wszystkich było to stresujące (przy czym dla ponad połowy, tj. 55,9% osób bardzo stresujące). Warto też zwrócić uwagę na narażenie na agresję psychiczną ze strony klientów. Wprawdzie występuje ono relatywnie rzadko (tylko 31% respondentów zaznaczyło tę odpowiedź), ale kiedy już się to zdarza, to aż 86,7% osób uważa to za stresujące). Tabela 15. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Energetyka Lp Nr pyt. Energetyka Nie występuje Występuje Stresuje wcale trochę bardzo Ogółem stresuje* 1 12 W mojej pracy istnieje ryzyko katastrof naturalnych i technicznych 18,0 82,0 12,2 48,8 39,0 87, Moja praca wymaga ścisłej współpracy w zespole 18,0 82,0 56,1 19,5 24,4 43,9 W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych 28,0 72,0 38,9 36,1 25,0 61,1 4 8 Moja praca polega na pomocy/świadczeniu usług/udzielaniu informacji innym osobom 28,6 71,4 60,0 20,0 20,0 40,0 5 2 Moja praca związana jest z odpowiedzialnością za zdrowie i 30,0 70,0 11,4 37,1 51,4 88,6 29

30 życie innych ludzi 6 1 Moja praca wymaga dużego wysiłku fizycznego 32,0 68,0 0,0 44,1 55,9 100,0 7 3 Ze względu na rodzaj pracy przeważnie nie mogę przewidzieć co zdarzy się danego dnia (interwencja w terenie, wezwanie do awarii, dyżur) 38,0 62,0 16,1 41,9 41,9 83, W pracy mogę spotkać się z ekstremalnymi i nieprzewidywalnymi reakcjami ludzkimi 40,0 60,0 13,3 33,3 53,3 86,7 9 5 Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości współpracy z kontrahentami i/lub podwykonawcami 50,0 50,0 44,0 28,0 28,0 56, W mojej pracy są narzucone terminy urlopów 60,0 40,0 40,0 35,0 25,0 60, W pracy jestem narażona/y na agresję psychiczną ze strony klientów (krzyk, obrażanie słowne, szantaż, pogróżki, itp.) 69,4 30,6 13,3 46,7 40,0 86, W pracy jestem narażona/y na agresję fizyczną ze strony klientów (bicie, popychanie, szarpanie, używanie niebezpiecznych narzędzi) 90,0 10,0 40,0 40,0 20,0 60,0 * Procent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. Tabela 16 zawiera procentowy rozkład odpowiedzi w ankiecie sektorowej dla sektora Górnictwo. Zdecydowana większość badanych stwierdziła, że ich pracę charakteryzuje ryzyko katastrof naturalnych i technicznych, przy czym wszyscy uznali to za stresujące (z czego prawie 2/3 za bardzo stresujące). Wiele osób podkreślało także fakt, że od tego jak wykonają swoją pracę zależy zdrowie i życie innych ludzi (92,0%) oraz to, że ze względu na 30

31 rodzaj pracy przeważnie nie mogą przewidzieć co zdarzy się danego dnia (88,0%). Były to cechy, które większość z nich oceniła (odpowiednio 95,7% i 95,5%) jako stresujące. Narażenie na kontakt ze szczególnie niebezpiecznymi materiałami i substancjami, duży wysiłek fizyczny, konieczność pracy w godzinach nadliczbowych oraz wykonywanie pracy zrywami nie były wprawdzie tak częste. Zaznaczyło je odpowiednio 86,0%, 82,0%, 76,0% i 72,0% ankietowanych, ale za to większość z tych osób oceniało je jako stresujące (odpowiednio 81,4%, 85,4%, 84,2% i 83,3%). Tabela 16. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Górnictwo Lp Nr pyt. Górnictwo W mojej pracy istnieje ryzyko katastrof naturalnych i technicznych Od tego jak wykonam swoją pracę zależy zdrowie i życie innych ludzi Ze względu na rodzaj pracy przeważnie nie mogę przewidzieć co zdarzy się danego dnia (interwencja w terenie, wezwanie do awarii, dyżur) W pracy spotykam się ze szczególnie niebezpiecznymi materiałami i substancjami Moja praca wymaga ścisłej współpracy w zespole Moja praca wymaga dużego wysiłku fizycznego W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych W mojej firmie praca wykonywana jest zrywami, tzn. są okresy, w których nie ma prawie nic do roboty, a później trzeba robić wiele rzeczy na raz Przez większość czasu wykonuję moją pracę w odosobnieniu/izolacji od Nie występuje Występuje Stresuje wcale trochę bardzo Ogółem stresuje* 8,0 92,0 0,0 34,8 65,2 100,0 8,0 92,0 4,3 32,6 63,0 95,7 12,0 88,0 4,5 47,7 47,7 95,5 14,0 86,0 18,6 39,5 41,9 81,4 14,0 86,0 30,2 23,3 46,5 69,8 18,0 82,0 14,6 41,5 43,9 85,4 24,0 76,0 15,8 68,4 15,8 84,2 28,0 72,0 16,7 52,8 30,6 83,3 34,0 66,0 51,5 33,3 15,2 48,5 31

32 innych W mojej firmie są przestoje, np. sezonowe, długie awarie Moja praca wymaga częstych i/lub długich wyjazdów służbowych (np. długie kontrakty, wyjazd na platformę) 48,0 52,0 53,8 34,6 11,5 46,2 72,0 28,0 92,9 7,1 0,0 7,1 * Procent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. W tabeli 17 przedstawiono rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w ankiecie opracowanej dla sektora handlu. Respondenci z tej branży najczęściej wskazywali takie elementy jak: W pracy mogę spotkać się z ekstremalnymi i nieprzewidywalnymi reakcjami ludzkimi (92,6%), Niezależnie od tego co się dzieje w pracy zawsze muszę mieć pogodny wyraz twarzy (90,7%), Moja praca polega na świadczeniu usług/udzielaniu informacji innym osobom oraz W mojej pracy brakuje procedur zachowania się w sytuacjach krytycznych (po 87,0% ankietowanych). Te cechy pracy były oceniane jako stresujące odpowiednio przez 86,0%, 71,4%, 78,7% i 76,6% osób, które je zaznaczyły. Tabela 17. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Handel Lp. Nr pyt Handel W pracy mogę spotkać się z ekstremalnymi i nieprzewidywalnymi reakcjami ludzkimi Niezależnie od tego co się dzieje w pracy zawsze muszę mieć pogodny wyraz twarzy Moja praca polega na świadczeniu usług/udzielaniu informacji innym osobom W mojej pracy brakuje procedur zachowania się w sytuacjach krytycznych (np. w sytuacji ataku fizycznego ze strony klienta) Nie występuje Występuje Stresuje Ogółem wcale trochę bardzo stresuje* 7,4 92,6 14,0 36,0 50,0 86,0 9,3 90,7 28,6 24,5 46,9 71,4 13,0 87,0 21,3 51,1 27,7 78,7 13,0 87,0 23,4 23,4 53,2 76, Pracuję w niedzielę 14,8 85,2 26,1 15,2 58,7 73,9 6 6 W pracy jestem narażona/y na 14,8 85,2 28,3 30,4 41,3 71,7 32

33 agresję psychiczną ze strony klientów (krzyk, obrażanie słowne, szantaż, pogróżki, itp.) W pracy wymaga się ode mnie zachowań sprzecznych z moim systemem wartości Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości współpracy z kontrahentami i/lub podwykonawcami W mojej pracy godziny przerw są z góry narzucone Podczas wykonywania pracy dzielę przestrzeń ze zbyt wieloma osobami Ze względu na charakter pracy/jej organizację mam problem z wcześniejszym zaplanowaniem urlopu W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych W mojej pracy obowiązują restrykcyjne normy zachowania wobec klientów Moja praca wymaga dużego wysiłku fizycznego W mojej firmie praca wykonywana jest zrywami, tzn. są okresy, w których nie ma prawie nic do roboty, a później trzeba robić wiele rzeczy na raz Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości relacji z klientami W pracy jestem narażona/y na agresję fizyczną ze strony klientów (bicie, popychanie, szarpanie, używanie niebezpiecznych narzędzi) Często poświęcam prywatny czas na wykonywanie obowiązków zawodowych Moja praca wymaga częstych i/lub długich wyjazdów służbowych (np. długie kontrakty, delegacje) 14,8 85,2 28,3 50,0 21,7 71,7 16,7 83,3 35,6 51,1 13,3 64,4 18,5 81,5 38,6 40,9 20,5 61,4 18,5 81,5 47,7 36,4 15,9 52,3 18,5 81,5 47,7 29,5 22,7 52,3 18,5 81,5 50,0 34,1 15,9 50,0 20,4 79,6 14,0 48,8 37,2 86,0 20,4 79,6 23,3 37,2 39,5 76,7 24,1 75,9 19,5 41,5 39,0 80,5 24,1 75,9 31,7 46,3 22,0 68,3 29,6 70,4 57,9 28,9 13,2 42,1 38,9 61,1 69,7 24,2 6,1 30,3 57,4 42,6 87,0 8,7 4,3 13,0 * Procent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. 33

34 W sektorze Kultura najczęściej wskazywano, że praca wymaga dużego wysiłku umysłowego (82,0% badanych), ale ta cecha pracy została oceniona jako stresująca zaledwie przez 24,4% osób (zob. tab. 18). Wielu ankietowanych zaznaczało także odpowiedzi W mojej pracy występuje rywalizacja (80,0%) oraz Moja praca jest obciążająca emocjonalnie (78,0%), przy czym w pierwszym przypadku 67,5% respondentów uznało tę cechę za stresującą, a w drugim aż 82,1%. Na uwagę zasługuje też fakt, że choć praca w godzinach nadliczbowych oraz narażenie na agresję psychiczną ze strony klientów nie występuje w opisywanej branży bardzo często (odpowiednio 54,0% i 40,0% respondentów wskazywało te elementy), to jednak jeśli już się pojawia, to jest stresujące dla większości (77,8%) w odniesieniu do pracy w nadgodzinach, a nawet dla wszystkich w przypadku agresji. Tabela 18. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Kultura Lp 1 3 Nr pyt. Kultura Moja praca wymaga dużego wysiłku umysłowego W mojej pracy występuje rywalizacja Moja praca jest obciążająca emocjonalnie Ze względu na rodzaj pracy przeważnie nie mogę przewidzieć co zdarzy się danego dnia (interwencja w terenie, wezwanie do awarii, dyżur) W pracy muszę wykonywać dużo pracy w krótkim czasie, tzn. mam ustalone limity czasowe na wykonanie poszczególnych czynności Moja praca wymaga ścisłej współpracy w zespole Moja praca wymaga ścisłej współpracy w zespole W pracy mogę spotkać się z ekstremalnymi i nieprzewidywalnymi reakcjami ludzkimi Moja praca polega na pomocy/ świadczeniu usług/ udzielaniu Nie występuje Występuje Stresuje Ogółem wcale trochę bardzo stresuje* 18,0 82,0 75,6 9,8 14,6 24,4 20,0 80,0 32,5 50,0 17,5 67,5 22,0 78,0 17,9 64,1 17,9 82,1 32,0 68,0 32,4 58,8 8,8 67,6 38,0 62,0 38,7 45,2 16,1 61,3 38,0 62,0 45,2 29,0 25,8 54,8 44,0 56,0 25,0 60,7 14,3 75,0 44,0 56,0 25,0 64,3 10,7 75,0 44,0 56,0 57,1 25,0 17,9 42,9 34

35 informacji innym osobom W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych Moja praca wymaga obecności w miejscu ekstremalnych wydarzeń W pracy jestem narażona/y na agresję psychiczną ze strony klientów (krzyk, obrażanie słowne, szantaż, pogróżki, itp.) Moja praca wymaga dużego wysiłku fizycznego Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości relacji z usługobiorcami/ klientami Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości współpracy firmy z kontrahentami i/lub podwykonawcami W pracy wymaga się ode mnie zachowań sprzecznych z moim systemem wartości W mojej pracy brakuje procedur zachowania się w sytuacjach krytycznych (np. w sytuacji ataku fizycznego ze strony klienta) W pracy jestem narażona/y na agresję fizyczną ze strony klientów (bicie, popychanie, szarpanie, używanie niebezpiecznych narzędzi) 46,0 54,0 22,2 74,1 3,7 77,8 50,0 50,0 32,0 56,0 12,0 68,0 60,0 40,0 0,0 80,0 20,0 100,0 62,0 38,0 42,1 36,8 21,1 57,9 64,0 36,0 27,8 50,0 22,2 72,2 66,0 34,0 35,3 41,2 23,5 64,7 76,0 24,0 50,0 41,7 8,3 50,0 84,0 16,0 50,0 37,5 12,5 50,0 90,0 10,0 80,0 0,0 20,0 20,0 * Procent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. W sektorze Łączność najwięcej osób wskazywało, że ich praca wymaga dużego wysiłku umysłowego (88,0% badanych) oraz że muszą wykonywać dużo pracy w krótkim czasie (84,0%), przy czym odpowiednio 77,3% i 76,2% spośród z nich uznało te cechy pracy za stresujące (zob. tab.19). Wielu respondentów (82,0% zaznaczyło, że ich praca wymaga ścisłej współpracy w zespole, ale było to stresujące tylko dla 53,7% z nich. Z kolei tylko nieco ponad połowa ankietowanych podkreślało, że wykonanie i jakość ich pracy zależy od jakości współpracy firmy z kontrahentami i/lub podwykonawcami (54,0%) oraz, że w pracy są narażeni na agresję psychiczną ze strony klientów (52,0%), ale w tych grupach ponad 2/3 osób oceniło te elementy jako stresujące (odpowiednio 70,4% i 69,2%). 35

36 Tabela19. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Łączność Lp. Nr pyt Łączność Nie występuje Występuje Stresuje wcale trochę bardzo Ogółem stresuje* Moja praca wymaga dużego wysiłku umysłowego W pracy muszę wykonywać dużo pracy w krótkim czasie, tzn. mam ustalone limity czasowe na wykonanie poszczególnych czynności Moja praca wymaga ścisłej współpracy w zespole Moja praca wymaga dużego wysiłku fizycznego W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych Ze względu na rodzaj pracy przeważnie nie mogę przewidzieć co zdarzy się danego dnia (interwencja w terenie, wezwanie do awarii, dyżur) Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości relacji z usługobiorcami/ klientami Moja praca polega na pomocy/świadczeniu usług/udzielaniu informacji innym osobom W mojej pracy brakuje procedur zachowania się w sytuacjach krytycznych (np. w sytuacji ataku fizycznego ze strony klienta) Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości współpracy firmy z kontrahentami i/lub podwykonawcami W pracy jestem narażona/y na agresję psychiczną ze strony klientów (krzyk, obrażanie słowne, szantaż, pogróżki, itp.) W pracy jestem narażona/y na agresję fizyczną ze strony klientów (bicie, popychanie, 12,0 88,0 22,7 27,3 50,0 77,3 16,0 84,0 23,8 45,2 31,0 76,2 18,0 82,0 46,3 39,0 14,6 53,7 26,0 74,0 27,0 27,0 45,9 73,0 30,0 70,0 31,4 54,3 14,3 68,6 32,0 68,0 29,4 47,1 23,5 70,6 36,0 64,0 43,8 31,3 25,0 56,3 36,0 64,0 50,0 25,0 25,0 50,0 44,0 56,0 53,6 39,3 7,1 46,4 46,0 54,0 29,6 63,0 7,4 70,4 48,0 52,0 30,8 46,2 23,1 69,2 60,0 40,0 65,0 20,0 15,0 35,0 36

37 szarpanie, używanie niebezpiecznych narzędzi) * Pr1cent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. W tabeli 20 zaprezentowano rozkład odpowiedzi na pytania w ankiecie branżowej w sektorze Metalowym. Respondenci najczęściej podkreślali duży wysiłek fizyczny (93,9%). Był to element oceniany jako stresujący przez niemal wszystkich (96,8%), których dotyczył. Wielu ankietowanych wskazywało też takie cechy jak: z góry narzucone godziny przerw (86,6%) oraz częsta praca w godzinach nadliczbowych (83,6%), jednak w tym zaledwie 50,0% i 19,6% odpowiednio uznawało, że jest to dla nich stresujące. Niemal 8 na 10 badanych odpowiadało, że w ich firmach praca wykonywana jest zrywami i było to stresujące dla 86,5% z nich. Tabela 20. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Metalowego Lp Nr pyt. Metalowy Nie występuje Występuje Stresuje wcale trochę bardzo Ogółem stresuje* Moja praca wymaga dużego wysiłku fizycznego W mojej pracy godziny przerw są z góry narzucone W pracy często muszę pracować w godzinach nadliczbowych W mojej firmie praca wykonywana jest zrywami, tzn. są okresy, w których nie ma prawie nic do roboty, a później trzeba robić wiele rzeczy na raz Moja praca polega na wykonywaniu, przez większość czasu, prostych powtarzalnych czynności W pracy muszę wykonywać dużo pracy w krótkim czasie, tzn. mam ustalone limity czasowe na wykonanie poszczególnych czynności W pracy wykonuję jedynie niewielki fragment produktu lub 6,1 93,9 3,2 48,4 48,4 96,8 13,4 86,6 50,0 15,5 34,5 50,0 16,4 83,6 80,4 17,9 1,8 19,6 22,4 77,6 13,5 46,2 40,4 86,5 23,9 76,1 39,2 54,9 5,9 60,8 23,9 76,1 43,1 45,1 11,8 56,9 28,4 71,6 52,1 35,4 12,5 47,9 37

38 zadania Moja praca związana jest z odpowiedzialnością za zdrowie i życie innych ludzi W mojej firmie są przestoje, np. sezonowe, długie awarie Wykonanie i jakość mojej pracy zależy od jakości współpracy z kontrahentami i/lub podwykonawcami Moje wynagrodzenie zależy od ilości wykonanej pracy 37,3 62,7 28,6 47,6 23,8 71,4 37,3 62,7 31,0 52,4 16,7 69,0 43,3 56,7 39,5 28,9 31,6 60,5 51,5 48,5 34,4 50,0 15,6 65,6 * Procent osób, które zaznaczyły, że dana sytuacja stresuje ich Trochę albo Bardzo, gdzie 100% to wszyscy respondenci, którzy uznali, że ta sytuacja występuje w ich pracy. W sektorze Nauka wszyscy respondenci zaznaczyli następujące odpowiedzi: W mojej pracy są narzucone terminy urlopów, Moja praca wymaga dużego wysiłku umysłowego, W mojej pracy godziny przerw są z góry narzucone, Moja praca polega na pomocy/ świadczeniu usług/ udzielaniu informacji innym osobom (zob. tab. 21). Te cechy pracy były ocenianie jako stresujące odpowiednio przez 85,3%, 64,7%, 55,9% i 47,1% osób. Wielu badanych (97,1%) podkreślało też, że często poświęca prywatny czas na wykonywanie obowiązków zawodowych i 78,8% z nich uznało to za stresujące. Warto również zauważyć, że choć takie kwestie jak: W pracy mogę spotkać się z ekstremalnymi i nieprzewidywalnymi reakcjami ludzkimi i Moja praca związana jest z odpowiedzialnością za zdrowie i życie innych ludzi nie były aż tak częste, to jako stresujące oceniło je odpowiednio aż 84,0% i 79,2% osób, które zaznaczyły te odpowiedzi. Tabela 21. Procentowe rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania w części D dla sektora Nauka. Lp Nr pyt. Nauka W mojej pracy są narzucone terminy urlopów Moja praca wymaga dużego wysiłku umysłowego W mojej pracy godziny przerw są z góry narzucone Nie występuje Występuje Stresuje wcale trochę bardzo Ogółem stresuje* 0,0 100,0 14,7 50,0 35,3 85,3 0,0 100,0 35,3 17,6 47,1 64,7 0,0 100,0 44,1 20,6 35,3 55,9 4 1 Moja praca polega na pomocy/ 0,0 100,0 52,9 5,9 41,2 47,1 38