Biuletyn Informacyjny 9/2003

Transkrypt

1 Biuletyn Informacyjny 9/2003 Warszawa, styczeƒ 2004

2 Na podstawie materia ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Wed ug stanu na dzieƒ r. Projekt graficzny: Oliwka s.c. Zdj cie na ok adce: Corbis/Free Korekta: Przygotowywanie Tekstów Drukarskich Ewa Pop awska Sk ad i druk: Drukarnia NBP Wyda : Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Spo ecznej Warszawa, ul. Âwi tokrzyska 11/21 Telefon (22) Fax (22) Copyright Narodowy Bank Polski, 2004 ISSN

3 Spis treêci 1. Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Produkcja sprzedana przemys u Poziom cen Rynek pracy Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne Bud et paƒstwa Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Struktura poda y pieniàdza Czynniki kreacji pieniàdza Nale noêci Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego Aktywa zagraniczne netto Saldo pozosta ych pozycji (netto) Aktywa trwa e banków D ugoterminowe zobowiàzania finansowe Polityka monetarna banku centralnego Stopy procentowe Rezerwy obowiàzkowe Kursy walutowe Rynek pierwotny bonów skarbowych Operacje otwartego rynku Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w kwartale 2003 r Rachunek bie àcy P atnoêci towarowe P atnoêci us ugowe Dochody Transfery bie àce Niesklasyfikowane obroty bie àce Rachunek kapita owy i finansowy Inwestycje bezpoêrednie Inwestycje portfelowe Pozosta e inwestycje Pochodne instrumenty finansowe Stan oficjalnych aktywów rezerwowych Najwa niejsze decyzje Rady Polityki Pieni nej NBP Aneks statystyczny Tabele Wykresy Szeregi czasowe pozbawione wahaƒ sezonowych Uwagi metodyczne

4 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 1 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU Tabela 1.0. Wybrane kategorie sfery realnej (w %) Wyszczególnienie Przyrost w miesiàcu I Przyrost w 2003 r. Produkcja sprzedana przemys u 4,8 5,1 13,4 * Ceny towarów i us ug konsumpcyjnych -0,4-0,4 0,5 0, Ceny produkcji sprzedanej przemys u 0,7 0,3 0,4 2,4 Ceny produkcji budowlano-monta owej -0,1-0,1-0,1-0,1 Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw 0,0-0,1-0,1 * Przeci tne miesi czne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsi biorstw 1,8-2,0 2,5 * Przeci tna miesi czna nominalna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych brutto 0,1-0,1 0,8 * * niepublikowane przez GUS. èród o: GUS Produkcja sprzedana przemys u W I kwartale 2003 r. produkcja sprzedana przemys u 1 ukszta towa a si na poziomie o 9,0% wy szym ni przed rokiem (wobec wzrostu o 3,3% przed rokiem). Wzrost ten kszta towany by przez zwi kszenie produkcji w sekcji przetwórstwa przemys owego o 10,5%, natomiast spadek produkcji w sekcjach górnictwa i kopalnictwa oraz wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz, wod odpowiednio o 0,2% i 1,2% ograniczy tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemys u ogó em. Znacznie wy szy ni w poprzednich miesiàcach przyrost produkcji wystàpi we wrzeêniu, by- a ona o 11,1% wy sza ni przed rokiem i o 13,4% wy sza ni w sierpniu. Najwy sze tempo wzrostu w tym miesiàcu w skali dwunastu miesi cy wystàpi o w sekcji przetwórstwa przemys owego (12,%), nieco ni sze w górnictwie i kopalnictwie (5,%), a w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz i wod produkcja zmniejszy a si o 1,1%. W okresie styczeƒ wrzesieƒ br. w strukturze produkcji sprzedanej przemys u ogó em (w cenach bie àcych), w porównaniu z analogicznym okresem 2002 r., zmniejszy si udzia górnictwa i kopalnictwa (z 5,3% do 4,8%) oraz wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz, wod z 12,5% do 12,1%, wzrós natomiast udzia sekcji przetwórstwa przemys owego z 82,2% do 83,1%. W I kwartale 2003 r. jako g ówne bariery ograniczajàce wzrost bie àcej dzia alnoêci produkcyjnej przedsi biorstwa przemys owe wskazywa y: niski popyt krajowy i zagraniczny, wysokie obcià- enia bud etowe, niepewnoêç sytuacji gospodarczej oraz konkurencyjny import. 1 W przedsi biorstwach o liczbie pracujàcych powy ej 9 osób. 4 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

5 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres Produkcja sprzedana przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % I I I Produkcja sprzedana przemys u ogó em Przetwórstwo przemys owe Górnictwo i kopalnictwo I Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz i wod Poziom cen Ceny produkcji sprzedanej przemys u we wrzeêniu 2003 r. by y o 2,4% wy sze od cen w grudniu 2002 r. (w analogicznym miesiàcu poprzedniego roku wskaênik ten wynosi 2,%). W okresie od stycznia do wrzeênia 2003 r. najwi kszy wzrost cen odnotowano w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz, wod (2,8% wobec,% przed rokiem), nieco ni szy wzrost cen wystàpi w górnictwie i kopalnictwie (2,5% wobec 0,%) oraz w przetwórstwie przemys owym (2,4% wobec 2,1%). We wrzeêniu br. ceny produkcji sprzedanej przemys u by y o 1,9% wy sze ni przed rokiem. Najwi kszy wzrost wystàpi w górnictwie i kopalnictwie (5,%). Ceny w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz, wod zwi kszy y si o 3,0%, a w przetwórstwie przemys owym wzros y o 1,%. Ceny produkcji budowlano-monta owej w okresie od stycznia do wrzeênia 2003 r. spad y o 1,0% (wobec wzrostu o 0,7% przed rokiem). We wrzeêniu ceny by y o 1,2% ni sze ni w analogicznym miesiàcu ubieg ego roku. Na koniec wrzeênia 2003 r. inflacja, mierzona dwunastomiesi cznym wskaênikiem wzrostu cen towarów i us ug konsumpcyjnych (CPI), wynios a 0,9%. W I kwartale 2003 r. dwunastomiesi czna dynamika wzrostu cen konsumpcyjnych wynios a 0,8% w porównaniu z 1,3% przed rokiem. Wykres Wskaêniki cen produkcji sprzedanej przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % I I I I Produkcja sprzedana przemys u ogó em Przetwórstwo przemys owe Górnictwo i kopalnictwo Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz i wod BIULETYN INFORMACYJNY 9/2003 5

6 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Wykres Wskaêniki cen wybranych grup towarów i us ug konsumpcyjnych (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % I I I I Towary i us ugi konsumpcyjne ogó em U ytkowanie mieszkania i noêniki energii Odzie i obuwie àcznoêç Transport Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe ywnoêç i napoje bezalkoholowe Opieka zdrowotna Wykres Wskaêniki cen towarów i us ug konsumpcyjnych ( poprzedniego roku = 100) % I I I I We wrzeêniu 2003 r. ceny towarów i us ug konsumpcyjnych by y o 0,% wy sze od cen w grudniu 2002 r. (wobec 0,% przed rokiem). Tempo wzrostu tych cen w omawianym okresie kszta towane by o przede wszystkim przez spadek cen ywnoêci i napojów bezalkoholowych (-0,8% wobec -3,7%). Ni sza ni przed rokiem dynamika cen towarów i us ug wystàpi a w zakresie u ytkowania mieszkania (2,4% wobec 4,2%), ochrony zdrowia (1,1% wobec 3,4%) oraz transportu (2,7% wobec 4,5%). W wi kszym stopniu ni przed rokiem spad y ceny odzie y i obuwia (-3,% wobec -2,0%). W I kwartale 2003 r. miesi czne tempo wzrostu cen towarów i us ug konsumpcyjnych (miesiàc do miesiàca) wynosi o: w lipcu -0,4%, w sierpniu -0,4%, a we wrzeêniu 0,5% Rynek pracy W I kwartale br. utrzyma a si spadkowa tendencja liczby pracujàcych i przeci tnego zatrudnienia w sektorze przedsi biorstw 2. Liczba pracujàcych w sektorze przedsi biorstw spad a na koniec wrzeênia do poziomu tys. osób i by a o 2,9% ni sza ni przed rokiem. Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw w okresie styczeƒ wrzesieƒ 2003 r. wynios o tys. osób i by o o 3,9% ni sze ni przed rokiem. Najwi kszy spadek zatrudnienia, w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku, odnotowano w budownictwie (1,3%). 2 Patrz: przypis 1. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

7 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia tys. osób I I I I I I I I I I % I 1 Bezrobotni ogó em Stopa bezrobocia Na koniec wrzeênia br. przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw obni y o si do poziomu tys. osób i by o o 3,1% ni sze ni przed rokiem. Od marca br. obserwuje si systematyczny spadek liczby bezrobotnych zarejestrowanych w urz dach pracy, we wrzeêniu wynios a ona 3.073,3 tys. osób i by a o 0,8% ni sza ni przed miesiàcem i o 1,3% ni sza ni w tym samym okresie 2002 r. W stosunku do grudnia ub. roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych zmniejszy a si o 4,5%, podczas gdy odpowiednio przed rokiem spad a o 0,1%. We wrzeêniu najwi kszy wzrost liczby bezrobotnych (o charakterze sezonowym) odnotowano w odniesieniu do absolwentów. Zwi kszy a si równie, choç nieznacznie, liczba bezrobotnych dotychczas niepracujàcych. W pozosta ych grupach bezrobotnych wystàpi spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych zarówno w stosunku do poprzedniego miesiàca, jak i do analogicznego miesiàca poprzedniego roku. Od marca br. obserwuje si systematyczny spadek stopy bezrobocia, na koniec I kwarta u wynios a ona 17,5%. W I kwartale 2003 r. urz dy pracy wykaza y 711,7 tys. bezrobotnych nowo zarejestrowanych. W tym samym okresie z ewidencji urz dów pracy wyrejestrowano 772,9 tys. osób, w tym 34,0 tys. w zwiàzku z podj ciem pracy. Na koniec wrzeênia br. liczba ofert pracy pozostajàcych w dyspozycji urz dów pracy wynosi- a 22,2 tys. i by a o 5,8% wy sza ni przed rokiem Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne W I kwartale br. tempo wzrostu przeci tnych miesi cznych wynagrodzeƒ realnych brutto w sektorze przedsi biorstw by o wy sze zarówno w porównaniu z analogicznym okresem 2002 r., jak i z kwarta em 2003 br. Wy sza ni przed rokiem by a dynamika si y nabywczej zarówno przeci tnych emerytur i rent z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych, jak i przeci tnych realnych emerytur i rent rolników indywidualnych. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi biorstw w okresie styczeƒ wrzesieƒ 2003 r. ukszta towa o si na poziomie 2.294,71 z, o 2,2% wy szym ni przed rokiem. We wrzeêniu przeci tna miesi czna p aca brutto w sektorze przedsi biorstw wynios a 2.353,11 z i by a o 2,5% wy sza ni w sierpniu i o 2,2% wy sza ni w tym samym miesiàcu 2002 r. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto bez wyp at z zysku w sektorze przedsi biorstw waha o si w omawianym okresie od 2.334,54 z w lipcu do 2.351,2 z we wrzeêniu. Poziom osiàgni ty we wrzeêniu by o 2,% wy szy ni w sierpniu i o 2,2% wy szy ni w tym samym miesiàcu 2002 r. Si a nabywcza przeci tnego miesi cznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsi biorstw w I kwartale 2003 r. by a o 1,7% wy sza ni przed rokiem (wobec 2,3% przed rokiem) i o 2,8% BIULETYN INFORMACYJNY 9/2003 7

8 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 wy sza ni w kwartale br. We wrzeêniu przeci tne miesi czne wynagrodzenie realne brutto by o o 1,4% wy sze ni przed rokiem i o 2,1% wy sze ni w sierpniu. W omawianym okresie przeci tna liczba emerytów i rencistów nieznacznie spad a i we wrze- Êniu wynios a tys. osób, o 0,3% mniej ni przed rokiem. Na koniec I kwarta u br. liczba osób pobierajàcych emerytury i renty z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych nieznacznie wzros a (0,3%) w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, z systemu rolniczego zaê zmniejszy a si o 2,4%. Przeci tna miesi czna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych brutto na koniec wrzeênia br. ukszta towa a si na poziomie 1.105,90 z i by a o 5,5% wy sza ni w analogicznym okresie 2002 r. i o 0,8% wy sza ni w sierpniu. We wrzeêniu przeci tna miesi czna emerytura i renta rolników indywidualnych wynios a 728,23 z i by a o 4,3% wy sza ni w analogicznym miesiàcu 2002 r. i o 0,3% wy sza ni w sierpniu Bud et paƒstwa W okresie styczeƒ wrzesieƒ 2003 r. dochody bud etu paƒstwa by y o 4,9 mld z wy sze ni przed rokiem. W porównaniu z analogicznym okresem ub.r. wy sze wp ywy odnotowano po stronie podatków poêrednich, podatku dochodowego od osób fizycznych, dochodów paƒstwowych jednostek bud etowych oraz pozosta ych dochodów. Ni sze natomiast ni w tym samym okresie Tabela Szacunkowe wykonanie bud etu paƒstwa za okres styczeƒ wrzesieƒ 2003 r. (w mln z ) Wyszczególnienie Plan po zmianach na 2003 r. Wykonanie % realizacji ustawy bud etowej Dochody , ,212 70,2 z tego: podatki poêrednie 9.81, ,0 71,2 podatek dochodowy od osób prawnych , ,8 1 1,7 podatek dochodowy od osób fizycznych , ,7 1 3,2 dochody paƒstwowych jednostek bud etowych , ,01 80,7 w tym: wp ywy z c a 3.850,0 2.52,41 8,9 pozosta e dochody.577, 5.722,71 87,0 w tym: wp aty z zysku NBP 4.85, 4.80,9 99,9 Wydatki , ,71 73,2 w tym: obs uga d ugu krajowego , ,81 4,1 obs uga zad u enia zagranicznego 5.379, ,41 55,1 dotacja dla Funduszu Pracy 3.944, ,01 100,0 dotacja dla Funduszu Emerytalno-Rentowego , ,11 74,5 dotacja dla Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych 27.97, ,81 85,4 subwencje ogólne dla jednostek samorzàdów terytorialnych , ,1 2 81,5 Deficyt bud etowy , ,513 85,4 1 Dochody pomniejszone sà o udzia y za wrzesieƒ i przekazane w paêdzierniku br. zgodnie z ustawà o dochodach jednostek samorzàdu terytorialnego w latach ; udzia y wynoszà: - w podatku dochodowym od osób fizycznych: 980,3 mln z, - w podatku dochodowym od osób prawnych: 4,0 mln z. 2 Subwencja na zadania oêwiatowe za paêdziernik 1.852,1 mln z. èród o: dane MF. 8 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

9 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 2002 r. by o wykonanie postanowieƒ ustawy w zakresie dochodów: 70,2% w 2003 r., w porównaniu z 71,9% przed rokiem. W omawianym okresie wy sze ni przed rokiem by y równie wydatki bud etu paƒstwa, wynios y one 142,4 mld z w porównaniu z 133,5 mld z przed rokiem. Wydatkowano 73,2% zaplanowanej na ten rok kwoty, podczas gdy w tym samym okresie 2002 r. realizacja ustawy bud etowej by a o 1,1 pkt. proc. ni sza. 1 Na koniec I kwarta u br. deficyt bud etu paƒstwa wyniós 33,1 mld z, co stanowi o 85,4% kwoty za o onej w ustawie bud etowej na 2003 r. Bud et paƒstwa finansowa swoje potrzeby przede wszystkim drogà emisji papierów wartoêciowych. Na koniec wrzeênia przychody ze sprzeda y bonów skarbowych wynios y 175,5% kwoty zaplanowanej w ustawie bud etowej na 2003 r., natomiast ze sprzeda y obligacji 90,8%. Przychody z prywatyzacji w tym okresie wynios y 1,4 mld z i zosta y zrealizowane jedynie w 19,4% zapisów ustawowych. BIULETYN INFORMACYJNY 9/2003 9

10 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 PODA PIENIÑDZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Struktura poda y pieniàdza Poda pieniàdza M3 wynios a na koniec wrzeênia 2003 r. 330,9 mld z i zwi kszy a si w I kwartale 2003 r. o 4,3 mld z, tj. o 1,3% nominalnie i o 1,9% realnie. W okresie styczeƒ wrzesieƒ kategoria ta wzros a o 8,9 mld z, podczas gdy w analogicznym okresie ub.r. odnotowano jej spadek o 7, mld z. Dwunastomiesi czna dynamika wzrostu szerokiego agregatu M3 od marca br. charakteryzowa a si dodatnim, choç niskim wskaênikiem, który we wrzeêniu br. wyniós 3,1%. Po okresie zmniejszania si poziomu depozytów i innych zobowiàzaƒ zaliczanych do M3 obserwowanego od koƒca 2001 r. od maja br. widoczny jest systematyczny, choç niewielki przyrost tej Wykres Roczne nominalne tempo wzrostu M3 i M1 (analogiczny miesiàc poprzedniego roku = 100) I I I I I I I I I I I M3 M1 Tabela Zmiany poda y pieniàdza w uk adzie sektorowym w I kwartale 2003 r. Wyszczególnienie Stan na mln z Zmiana w miesiàcu Zmiana w kwartale I mln z mln z % Poda pieniàdza M ,8 247, , ,1 4.22,7 1,3 1. Pieniàdz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) 48.41,0 184,4 1.11,3-38,0 1.22,7 2,7 2 Depozyty i inne zobowiàzania , -8,9 2, , ,4 1, Gospodarstwa domowe ,1-439,4-31,3-498, ,2-0, Niemonetarne instytucje finansowe 7.54, 905,7 301,7-815,7 391,7 5, Przedsi biorstwa 0.779, 15,9 53, , , 7, Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 8.487,0-171,1 128,8 180,1 137,8 1, Instytucje samorzàdowe 9.701,4-32,3-10,5 200,7-28,0-2,9 2.. Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych 1.401,9-143,7 4,0-138,8-218, -13,5 3. Pozosta e sk adniki M3 3.97,1 72,4 101,0 29,3 202, 5,4 10 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

11 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji kategorii. W I kw. br. zobowiàzania te zwi kszy y si o 2,8 mld z, tj. o 1,0%, i wynios y na koniec wrzeênia br. 278,3 mld z. Zmiana poziomu depozytów i innych zobowiàzaƒ zaliczanych do M3 kszta towana by a w omawianym okresie przez wzrost poziomu zobowiàzaƒ z otowych o 2,8 mld z (1,2%). Zobowiàzania walutowe utrzyma y si na poziomie z koƒca kwarta u br. w rezultacie wzajemnego zniesienia si rzeczywistych zmian ze zmianami wynikajàcymi z ró nic kursowych. Przyrost poda y pieniàdza M3 wynika g ównie ze wzrostu zobowiàzaƒ systemu bankowego 3 wobec przedsi biorstw. Zwi kszy y si przede wszystkim zobowiàzania z otowe (3,8 mld z, tj. 8,0%) wobec tego sektora. Wzrost zobowiàzaƒ walutowych nastàpi w ca oêci w efekcie zmian kursowych. W wi kszym stopniu wzros y depozyty i inne zobowiàzania bie àce (8,0%) ni terminowe (,1%). WÊród depozytów terminowych najwi kszy udzia w przyroêcie mia y depozyty z terminem pierwotnym do 1 miesiàca, we wrzeêniu br. wyniós on 72,3%. 2 Dwunastomiesi czna dynamika wzrostu depozytów bie àcych przedsi biorstw utrzymywa a si nadal na wysokim poziomie, na koniec wrzeênia wynios a 39,1%. Dalszemu obni eniu uleg natomiast poziom depozytów i innych zobowiàzaƒ wobec gospodarstw domowych. Zmniejszy y si zarówno depozyty z otowe (1,2 mld z, tj. 0,8%), jak i walutowe (0,1 mld z, tj. 0,2%). Spadek depozytów walutowych tego sektora zosta istotnie ograniczony przez ró nice kursowe. Po wyeliminowaniu wp ywu ró nic kursowych spadek depozytów walutowych wyniós by ok. 1,0 mld z. Odp yw Êrodków z rachunków bankowych gospodarstw domowych cz Êciowo zwiàzany by z utrzymujàcym si nadal zainteresowaniem alternatywnymi metodami oszcz dzania, w tym m.in. lokowaniem Êrodków w funduszach inwestycyjnych. Aktywa tych funduszy wzros y w I kwartale br. o 3,8 mld z, zaê od poczàtku br. o 12,5 mld z. Od koƒca 2001 r. dwunastomiesi czna dynamika wzrostu depozytów i innych zobowiàzaƒ wobec gospodarstw domowych wykazuje tendencj malejàcà, a od lipca 2002 r. wskaêniki jà opisujàce przyj y wartoêci ujemne. We wrzeêniu br. roczne tempo wzrostu wynios o -,2%. Systematyczne zmniejszanie poziomu depozytów i innych zobowiàzaƒ terminowych z terminem pierwotnym do 2 lat obserwuje si od koƒca 2001 r. Spadek stanu tej kategorii o 1,3 mld z (0,8%) wystàpi równie w I kwartale 2003 r., jego skala by a jednak znacznie ni sza ni w poprzednim okresie. W znacznej cz Êci by o to efektem wp ywu ró nic kursowych, po ich wyeliminowaniu zobowiàzania terminowe by yby o blisko 2,3 mld z ni sze ni na koniec czerwca br. Poziom tej kategorii kszta towany by przede wszystkim przez zmiany stanu depozytów w sektorze gospodarstw domowych, których udzia w ca oêci tych zobowiàzaƒ na koniec wrzeênia br. wyniós 78,0%. Obni enie stanu depozytów z terminem pierwotnym do 2 lat nadal wià e si przede wszystkim z poszukiwaniem przez ludnoêç alternatywnych metod oszcz dzania umo liwiajàcych unikni cie koniecznoêci odprowadzania obowiàzkowego podatku od przychodów odsetkowych. Od marca 2002 r. wskaêniki opisujàce dwunastomiesi cznà dynamik wzrostu przyj y wartoêci ujemne (we wrzeêniu: -9,4%). Istotna by a równie zmiana w strukturze zobowiàzaƒ zaliczanych do szerokiego agregatu M3 na korzyêç zobowiàzaƒ bie àcych. Ich udzia w pieniàdzu M3 systematycznie rós, na koniec wrzeênia br. wyniós 37,1% w porównaniu z 30,% przed rokiem. Poziom depozytów i innych zobowiàzaƒ bie àcych zwi kszy si w omawianym okresie o 4,1 mld z (4,2%), w wyniku wzrostu stanu depozytów z otowych o 4,1 mld z (4,9%). Najsilniejszy wzrost depozytów bie àcych, o 2,5 mld z (8,0%), odnotowano w sektorze przedsi biorstw. Przyrost pieniàdza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków) by znacznie ni szy ni w poprzednim okresie (2,7% wobec 7,3% w kwartale br.). Roczna dynamika wzrostu tej kategorii utrzymywa a si na wysokim poziomie, a we wrzeêniu wzros a do 1,0%, osiàgajàc poziom najwy szy od sierpnia 2002 r. 3 Zgodnie z metodykà obowiàzujàcà od marca 2002 r. poj cie system bankowy zosta o zastàpione szerszym poj ciem monetarne instytucje finansowe, obejmujàcym bank centralny oraz pozosta e monetarne instytucje finansowe (dawniej: banki komercyjne). Dla wi kszej jasnoêci i przejrzystoêci w materiale pos u ono si poprzednio obowiàzujàcà terminologià. BIULETYN INFORMACYJNY 9/

12 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela Zmiany poda y pieniàdza oraz jego komponentów w I kwartale 2003 r. 2 Stan Zmiana w miesiàcu Zmiana w kwartale na Wyszczególnienie I mln z mln z mln z % 1. Pieniàdz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) 48.41,0 184,4 1.11,3-38,0 1.22,7 2,7 2. Depozyty i inne zobowiàzania bie àce ,8 395,1 322, , ,8 4,2 w tym: gospodarstw domowych 53.4,4 98,9 28,8 130, ,8 3,4 przedsi biorstw ,7-994,3 72,1 3.45, ,0 8,0 3. Pieniàdz M1 (1+2) ,9 579, , , 5.395,4 3,7 4. Depozyty i inne zobowiàzania z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) i zablokowane ,5-401,4 30, , ,0-0,8 w tym: gospodarstw domowych 13.44, ,7-987, -2, ,8-2,2 przedsi biorstw 2.721,9 1.10,2 581, -204, ,,1 5. Operacje z przyrzeczeniem odkupu 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 -. D u ne papiery wartoêciowe z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) 3.97,1 72,4 101,0 29,3 202, 5,4 7. Pieniàdz M3 (4+5+) ,8 247, , ,1 4.22,7 1, Czynniki kreacji pieniàdza Zmiany w strukturze czynników kreacji pieniàdza w I kwartale 2003 r. w porównaniu zkwarta em 2003 r. oraz analogicznym okresem poprzedniego roku obrazuje tabela W omawianym okresie, podobnie jak w kwartale br., g ównym êród em kreacji pieniàdza by o zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego oraz nale noêci. Absorpcj pieniàdza powodowa y natomiast zmiany w poziomie aktywów zagranicznych netto Nale noêci Nale noêci systemu bankowego ogó em wzros y w I kwartale 2003 r. o 5,9 mld z (2,3% nominalnie, 2,9% realnie) i by y jednym z g ównych czynników kreujàcych pieniàdz. Przyrost tej kategorii nastàpi w rezultacie zwi kszenia si poziomu kredytów, po yczek i innych nale noêci 4 od pozosta ych sektorów krajowych 5 o,5 mld z (2,%), w tym kredytów z otowych o 3,9 mld z (2,3%), a walutowych o 2, mld z (3,4%). Wzrost stanu zad u enia z tytu u kredytów walutowych by w ca oêci efektem oddzia ywania ró nic kursowych. Wolumen d u nych papierów wartoêciowych zakupionych przez banki a wyemitowanych przez pozosta e sektory krajowe, zaliczany równie do nale noêci, obni y si o 0, mld z, tj. o 11,4%. Obserwowany od marca br. malejàcy trend dwunastomiesi cznej dynamiki wzrostu, w I kwartale br. ustabilizowa si, a we wrzeêniu roczne tempo wzrostu wynios o 5,2%. Najwy szy przyrost nale noêci odnotowano od gospodarstw domowych. Od poczàtku br. udzia nale noêci od gospodarstw domowych w nale noêciach ogó em systematycznie wzrasta, we wrzeêniu wyniós on 37,1%. W I kwartale br. zwi kszy si przede wszystkim poziom nale no- Êci z otowych o 3,1 mld z (4,7%), nale noêci walutowe wzros y o 1,4 mld z (5,1%), w g ównej 4 Kategoria inne nale noêci obejmuje przede wszystkim: skupione wierzytelnoêci, zrealizowane gwarancje i por czenia, operacje warunkowe, odsetki zapad e. 5 Pozosta e sektory krajowe obejmujà: niemonetarne instytucje finansowe, podmioty sektora niefinansowego, instytucje samorzàdowe oraz fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych. 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

13 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela Czynniki kreacji pieniàdza* zmiana Wyszczególnienie I kw kw I kw mln z % mln z % mln z % PODA PIENIÑDZA M3 ( ) 4,3 100,0 5,7 100,0-1, 100,0 1. Aktywa zagraniczne netto -4,9-114,5-5,7-99,5 1,0-5,7 2. Nale noêci 5,9 138,9 2,5 43,4 7,3-459,5 3. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego 9, 22,3 4,2 74,0-5,9 374,1 4. D ugoterminowe zobowiàzania finansowe 1,2 29,2 1,9 33,3 2,0-12,7 5. Aktywa trwa e (bez aktywów finansowych) 0,5 12,8 0,2 4,2 1,0-2,1. Saldo pozosta ych pozycji netto -5,7-134,5,4 111,3-2,9 18, 2 * Po zmianach metodycznych wprowadzonych w marcu ub.r. w czynnikach kreacji pieniàdza ujmowane sà d ugoterminowe zobowiàzania finansowe systemu bankowego (ze znakiem ujemnym) oraz aktywa trwa e banków (bez aktywów finansowych). mierze w wyniku oddzia ywania ró nic kursowych. Po ich wyeliminowaniu wzrost tej kategorii wyniós by 0,3 mld z. Podobnie jak w poprzednich okresach kredyty zaciàgane przez osoby prywatne przeznaczane by y g ównie na cele mieszkaniowe (38,8% we wrzeêniu). Przedsi biorcy indywidualni, zaliczani równie do gospodarstw domowych, zaciàgali g ównie kredyty inwestycyjne (35,7%). Od sierpnia ub.r. dwunastomiesi czne tempo wzrostu nale noêci od gospodarstw domowych ustabilizowa o si, oscylujàc wokó poziomu ok. 8%, natomiast we wrzeêniu br. wzros o do 10,2%. Od marca br. udzia nale noêci od przedsi biorstw w nale noêciach ogó em systematycznie, choç powoli spada, na koniec wrzeênia wyniós on 51,2%. Zad u enie tego sektora w systemie bankowym z tytu u kredytów, po yczek i innych nale noêci zwi kszy o si w omawianym okresie o 1,2 mld z (0,9%) jedynie w wyniku wp ywu ró nic kursowych. Kredyty z otowe spad y o 0,2 mld z (0,3%), natomiast wzrost poziomu kredytów walutowych o 1,4 mld z (3,4%) by w ca oêci efektem oddzia ywania ró nic kursowych. Roczne tempo wzrostu kredytów dla przedsi biorstw utrzymywa o si w kolejnych miesiàcach I kwarta u br. na sta ym, niskim poziomie 1,7%. W stosunku do czerwca br. zad u enie przedsi biorstw i spó ek oraz spó dzielni w systemie bankowym wzros o o 1,9 mld z (1,7%), ale po wyeliminowaniu wp ywu ró nic kursowych wzrost ten wyniós by 0, mld z. Utrzyma si natomiast, widoczny do poczàtku br. spadek zad u enia przedsi biorstw i spó ek paƒstwowych z tytu u kredytów. Poziom tej kategorii w I kwartale br. obni y si o 0,7 mld z (3,0%), w wyniku spadku kredytów z otowych. Poziom kredytów walutowych nie zmieni si w efekcie oddzia ywania ró nic kursowych. Przedsi biorstwa przeznacza y kredyty w podobnym stopniu na finansowanie dzia alnoêci operacyjnej (33,7%) i inwestycyjnej (32,9%). Tabela Struktura nale noêci w I kwartale 2003 r. Wyszczególnienie Stan na Zmiana / r. Zmiana / mld z % mld z % Nale noêci ogó em: 2,2 5,9 2,3 13,1 5,2 1. Gospodarstwa domowe 98,7 4,5 4,8 9,2 10,3 2. Niemonetarne instytucje finansowe 15,1 0,3 2,2-0,4-2,4 3. Przedsi biorstwa 13,4 0,4 0,3 1, 1,2 4. Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 1,0 0,0 1,3 0,2 21,5 5. Instytucje samorzàdowe 12,0 0,7 5,9 2,1 20,7. Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych 3,0 0,0 0,1 0,4 1,4 èród o: dane NBP. BIULETYN INFORMACYJNY 9/

14 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Wykres Porównanie dwunastomiesi cznej dynamiki wzrostu kredytów z otowych i walutowych I I I I I I I z otowe walutowe Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego W I kwartale br., podobnie jak w poprzednim okresie, zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego (IRSC) stanowi o g ówny czynnik kreacji pieniàdza. Na koniec wrzeênia br. poziom zad u enia netto IRSC wyniós 74,5 mld z, tj. zwi kszy si w ciàgu omawianego okresu o 9, mld z (nominalnie o 14,9%, realnie o 15,%). Na wzrost ten z o y o si : zwi kszenie nale noêci z tytu u papierów d u nych o 2,5 mld z (2,9%) i ich spadek o 0,4 mld z (17,7%) z tytu u kredytów ( àcznie wzrost o 2,2 mld z, tj. o 2,5%), spadek zobowiàzaƒ sektora bankowego wobec IRSC o 7,4 mld z (29,3%). Decydujàce znaczenie w kszta towaniu si zad u enia netto IRSC mia o zmniejszenie si wartoêci Êrodków zdeponowanych na lokatach Ministerstwa Finansów w NBP. Spadek ten zwiàzany by m.in. z wykupem w sierpniu obligacji 2-letnich na kwot 5,7 mld z. W sumie w omawianym okresie depozyty IRSC na rachunkach w NBP obni y y si o 7,8 mld z (51,1%). Wzrost zad u enia IRSC w bankach komercyjnych wynika przede wszystkim ze zwi kszenia portfela rzàdowych papierów d u nych w aktywach banków o 3,5 mld z, tj. 4,1%, z czego stan obligacji zwi kszy si o 4,9 mld z, a bonów skarbowych spad o 1,4 mld z. Na koniec wrzeênia br. wolumen d u nych papierów wartoêciowych emitowanych przez IRSC w systemie bankowym wyniós 90,4 mld z, w tym w portfelu banków komercyjnych 88,5 mld z Aktywa zagraniczne netto Aktywa zagraniczne netto systemu bankowego osiàgn y na koniec wrzeênia br. poziom 133,4 mld z i zmniejszy y si w stosunku do czerwca br. o 4,9 mld z, tj. o 3,5%. Na spadek ten z o y o si z jednej strony zmniejszenie aktywów zagranicznych o 1,9 mld z (1,0%) z drugiej zaê wzrost poziomu pasywów zagranicznych o 3,0 mld z (,4%). Obni enie stanu aktywów zagranicznych netto w z otych zosta o w istotny sposób ograniczone przez wp yw ró nic kursowych. W uj ciu dolarowym aktywa zagraniczne netto wynios y na koniec I kwarta u 2003 r. 33,5 mld USD iwstosunku do koƒca czerwca br. zmniejszy y si o 2,0 mld USD (5,5%). Zmiana poziomu aktywów zagranicznych by a wypadkowà spadku tej kategorii w bankach komercyjnych o 1,% przy jednoczesnym jej wzroêcie w NBP o 2,2%. Natomiast pasywa zagraniczne systemu bankowego zwi kszy y si w I kwartale br. wskutek wzrostu o 25,2% zobowiàzaƒ zagranicznych NBP Saldo pozosta ych pozycji (netto) W I kwartale 2003 r. ujemne saldo pozosta ych pozycji netto (SPPN) zwi kszy o si o 5,7 mld z, tj. o 9,3 % i na koniec wrzeênia wynios o -7,2 mld z. Kierunek jego zmiany by przeciwny 14 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

15 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji do wyst pujàcej w poprzednim kwartale, g ównie w wyniku zmian na kontach ró nic kursowych. Najwi kszy skok wartoêci odnotowano we wrzeêniu (w porównaniu z sierpniem wartoêç salda zwi kszy a si o 5,7 mld z ). O skali i kierunku zmiany tej kategorii zadecydowa y w I kwartale pozosta e aktywa netto w NBP. W ciàgu I kwarta u pasywne saldo pozosta ych aktywów netto NBP zwi kszy o si o 4,9 mld z, tj. o 14, %, i wynios o na koniec czerwca -38,4 mld z. Wzrost ten spowodowany by g ównie zwi kszeniem si stanu rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu z otego do walut obcych w zwiàzku z wycenà aktywów i pasywów walutowych przeliczonych na z ote. Zmiany rezerwy... wynika y z ksi gowych zapisów technicznych i nie mia y bezpoêredniego wp ywu na poda pieniàdza M3. 2 Natomiast elementami wp ywajàcymi w kierunku zmniejszenia ujemnego salda pozosta ych pozycji netto w I kwartale 2003 r. by y rozrachunki mi dzybankowe i mi dzyoddzia owe pozosta- ych monetarnych instytucjach finansowych, które zmniejszy y si o 1,3 mld z, tj. 29, %, a wartoêç ich ujemnego salda na koniec wrzeênia wynios a -3,1 mld z. Kwoty, które z kont rozrachunków zosta y zaksi gowane na konta depozytowe gospodarstw domowych, przedsi biorstw niefinansowych, niemonetarnych instytucji finansowych, instytucji samorzàdowych i funduszy ubezpieczeƒ spo ecznych zwi kszy y poda pieniàdza M Aktywa trwa e banków WartoÊç aktywów trwa ych banków (bez aktywów finansowych) na koniec I kwarta u br. wynios a 29,9 mld z i zwi kszy a si o 0,5 mld z (o 1,9%) w porównaniu z koƒcem kwarta u br. Utrzymywa si nadal malejàcy trend dwunastomiesi cznej dynamiki wzrostu, we wrzeêniu roczne tempo wzrostu wynios o,2% D ugoterminowe zobowiàzania finansowe D ugoterminowe zobowiàzania finansowe systemu bankowego zwi kszy y si w I kwartale br. o 1,2 mld z, tj. o 1,2%, i osiàgn y na koniec wrzeênia br. poziom 105,9 mld z. Przyrost tej kategorii kszta towany by przez zwi kszenie kapita ów i rezerw o 1,3 mld z (1,%). Depozyty z terminem pierwotnym powy ej 2 lat, po skokowym przyroêcie w listopadzie 2001 r., w kolejnych okresach charakteryzowa y si systematycznym, niewielkim przyrostem. Od marca br. ich stan ustabilizowa si, a w I kwartale br. zmniejszy si o 0,1 mld z (0,3%) i na koniec wrze- Ênia br. wyniós 21,8 mld z. Znacznie ni sze ni w poprzednich okresach roczne tempo wzrostu (we wrzeêniu 7,8%) wynika o z wysokiej bazy odniesienia. BIULETYN INFORMACYJNY 9/

16 Polityka monetarna banku centralnego 3 Polityka monetarna banku centralnego Stopy procentowe Analiza sytuacji w otoczeniu zewn trznym polskiej gospodarki, tendencji w sferze realnej, w sektorze finansów publicznych oraz w zakresie poda y pieniàdza, kredytu i stóp procentowych a tak e kszta towania si oczekiwaƒ inflacyjnych oraz prognoz inflacji nie wskaza a przes anek do obni enia podstawowych stóp procentowych. Tak wi c w I kwartale 2003 r. Rada Polityki Pieni nej postanowi a utrzymaç wysokoêç podstawowych stóp procentowych na niezmienionym poziomie. Niemniej obni enie tych stóp pod koniec kwarta u (2 czerwca 2003) prze o y o si na spadek oprocentowania oferowanego przez banki komercyjne w I kwartale. Oprocentowanie z otowych depozytów terminowych gospodarstw domowych zmniejszy o si Êrednio o 0,3 pkt. proc., przy czym najwi kszy spadek wystàpi dla kategorii depozytów pó rocznych (o 0,4 pkt. proc.). Podobnà tendencj zaobserwowano w odniesieniu do terminowych depozytów z otowych podmiotów gospodarczych, których oprocentowanie zmieni o si w tym samym stopniu. Ârednie oprocentowanie rachunków oszcz dnoêciowo-rozliczeniowych osób prywatnych osiàgn o we wrzeêniu poziom 0,3%, a rachunków bie àcych podmiotów gospodarczych 0,1%. Oprocentowanie kredytów z otowych dla podmiotów gospodarczych spad o w podobnej skali jak w przypadku depozytów, czyli o 0,3 pkt. proc., i osiàgn o przeci tny poziom 8,9%. O tyle samo zmniejszy o si oprocentowanie kredytów konsumenckich, zarówno udzielanych w rachunku bie àcym, jak i terminowych. Najwi kszy spadek stóp nastàpi w odniesieniu do pozosta ych kredytów z otowych spadek o 1 pkt. proc. do poziomu 1,3% oraz kredytów dla przedsi biorców indywidualnych spadek o 0,9 pkt. proc. do poziomu 9,7%. Ogó em oprocentowanie kredytów z otowych dla gospodarstw domowych spad o o 0,8 pkt. proc., czyli w wi kszym stopniu ni kredytów dla przedsi biorstw. W przypadku kredytów walutowych w I kwartale nie wystàpi y znaczàce zmiany oprocento- Wykres Zmiany wysokoêci stóp procentowych oraz inflacji* % I I I I I I I Stopa redyskonta weksli Stopa kredytu lombardowego Minimalna stopa rentownoêci 14-dniowych operacji otwartego rynku Wskaêniki cen towarów i us ug konsumpcyjnych (CPI) * Od stycznia 2003 r. podstawowe operacje otwartego rynku z 14-dniowym terminem zapadalnoêci. 1 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

17 Polityka monetarna banku centralnego wania. Natomiast oprocentowanie walutowych depozytów terminowych zmniejszy o si o 0,15 pkt. proc. do poziomu 0,4% w przypadku depozytów denominowanych w USD oraz o 0,13 pkt. proc. do poziomu 1,1% dla EUR Rezerwy obowiàzkowe W dniu 30 wrzeênia 2003 r. Rada Polityki Pieni nej podj a uchwa nr 14/2003 o zmianie wysokoêci stopy rezerwy obowiàzkowej banków z 4,5% na 3,5%. Uchwa a wesz a w ycie z dniem 1 paêdziernika 2003 r. i ma zastosowanie poczàwszy od rezerwy obowiàzkowej podlegajàcej utrzymaniu do dnia 30 paêdziernika 2003 r. Zgodnie z nowym zapisem ustawy o NBP, od 30 wrzeênia 2003 r., banki mogà pomniejszaç naliczonà kwot rezerwy obowiàzkowej o równowartoêç euro (ang. lump-sum allowance). 3 Powy sze decyzje zbli y y polski system rezerwy obowiàzkowej do rozwiàzaƒ funkcjonujàcych w krajach strefy euro. Uzasadnieniem wprowadzonych zmian by o jednoczeênie zwi kszenie p ynnoêci sektora bankowego i wzrost konkurencyjnoêci banków Kursy walutowe W I kwartale 2003 r. Êredni miesi czny kurs z otego do dolara amerykaƒskiego w Narodowym Banku Polskim waha si od 3,904 PLN/1 USD w lipcu do 3,9815 PLN/1 USD we wrzeêniu. Kurs Êredni oscylowa w przedziale od 3,8248 PLN/1 USD w dniu 30 lipca br. do 4,0431 PLN/1 USD w dniu 17 wrzeênia br. W omawianym okresie istotny wp yw na kszta towanie si kursu z otego w relacji do dolara i euro mia y wydarzenia na mi dzynarodowym rynku walutowym, w tym przede wszystkim na rynku eurodolarowym. Relacja Êredniego kursu dolara do Êredniego kursu euro waha a si od 1,0797 USD/EUR w dniu 3 wrzeênia 2003 r. do 1,17 USD/EUR w dniu 30 wrzeênia 2003 r. Na kurs dolara do euro wp yw mia a przede wszystkim sytuacja w gospodarce amerykaƒskiej oraz europejskiej. Poprawa sytuacji gospodarczej w USA, widoczna w lipcu i sierpniu, spowodowana by a m.in. wzrostem sprzeda y detalicznej, silnym wzrostem indeksu aktywnoêci sektora us ug, wi kszym ni oczekiwano spadkiem deficytu handlowego w czerwcu oraz wy szym ni prognozowano wzrostem PKB w kwartale br. Gospodark europejskà natomiast charakteryzowa a w tym okresie silna stagnacja objawiajàca si m.in. spadkiem PKB w kwartale br. Niemiec, Francji, W och i Holandii, spadkiem produkcji przemys owej i sprzeda y detalicznej w Niemczech. We wrzeêniu wystàpi a poprawa w gospodarce krajów strefy euro, z kolei gorsze ni w poprzednich miesiàcach wyniki odnotowa a gospodarka amerykaƒska. Wykres Kurs Êredni PLN do USD i EUR oraz relacje USD/EUR w I kwartale 2003 r. PLN 4,7 4, 4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 4,0 3,9 3, USD/EUR 1, ,17 1,15 1,13 1,11 1,09 1,07 Kurs Êredni NBP PLN/1 USD Kurs Êredni NBP PLN/1 EUR Relacja USD/EUR BIULETYN INFORMACYJNY 9/

18 Polityka monetarna banku centralnego W omawianym okresie dodatkowym czynnikiem oddzia ywajàcym negatywnie na polskim rynku walutowym by y obawy inwestorów o stan polskich finansów publicznych. W I kwartale 2003 r. Êredni miesi czny kurs z otego do euro waha si od 4,38 PLN/1 EUR w sierpniu do 4,49 PLN/1 EUR we wrzeêniu. W ciàgu analizowanego okresu kurs euro waha si od 4,3508 PLN/1 EUR w dniu 2 wrzeênia 2003 r. do 4,435 PLN/1 EUR w dniu 30 wrzeênia 2003 r Rynek pierwotny bonów skarbowych 3 W I kwartale 2003 r. odby o si 13 aukcji bonów skarbowych, w tym 4 w lipcu, 4 w sierpniu i 5 we wrzeêniu. Do sprzeda y zaoferowano bony o àcznej wartoêci nominalnej ,0 mln z. W ciàg ej sprzeda y by y bony o 52-tygodniowym terminie wykupu, bony 13-tygodniowe sprzedawano w lipcu i we wrzeêniu, a bony 2-tygodniowe we wrzeêniu. W omawianym okresie w ofercie sprzeda y nie znalaz y si bony o 2-, 3-, -, 8- i 39-tygodniowym terminie wykupu. Najwi kszy udzia w ofercie sprzeda y, wahajàcy si od 74,2% we wrzeêniu do 100,0% w sierpniu, mia y bony o 52-tygodniowym terminie wykupu. W analizowanym okresie popyt zg oszony przez inwestorów wyniós ogó em 32.44,8 mln z i w ka dym miesiàcu ponad dwukrotnie przewy sza wartoêç bonów oferowanych do sprzeda y. Popyt na bony o 52-tygodniowym terminie wykupu waha si od 80,9% ogó u popytu zg aszanego na przetargach we wrzeêniu do 100,0% w sierpniu. W sumie w I kwartale 2003 r. sprzeda bonów w cenach nominalnych wynios a ,8 mln z, co stanowi o 100,0% wartoêci bonów zaoferowanych do sprzeda y. Nominalna wartoêç sprzeda y poszczególnych rodzajów bonów przedstawia a si nast pujàco: bony 13-tygodniowe 1.100,0 mln z, bony 2-tygodniowe 555,5 mln z, bony 52-tygodniowe ,3 mln z. WartoÊç sprzeda y bonów skarbowych w cenach nominalnych w omawianym okresie by a o 22,1% wy sza ni w analogicznym okresie poprzedniego roku. W I kwartale 2003 r. Êredni wa ony zysk wszystkich bonów oferowanych do sprzeda y waha si od 4,82% w sierpniu do 4,97% we wrzeêniu, a na koniec wrzeênia by o 0,3 pkt. proc. wy szy ni na koniec kwarta u 2003 r. Najwy szy zysk 5,02% przynios y kupujàcemu nabyte w lipcu bony o 13-tygodniowym terminie wykupu oraz 2-tygodniowe bony kupione we wrzeêniu. W I kwartale stan bonów skarbowych pochodzàcych z przetargów i b dàcych w posiadaniu inwestorów waha si : od ,8 mln z w lipcu do 41.84,5 mln z we wrzeêniu. Poziom osiàgni ty na koniec wrzeênia by o 371,0 mln z ni szy w porównaniu z koƒcem czerwca br. Wykres Oferta sprzeda y, popyt zg oszony przez oferentów i sprzeda bonów skarbowych na przetargach w 2003 r. mln z %,0 5,8 5, 5,4 5, ,0 4,8 0 I I 2003 I 4, WartoÊç bonów zaoferowanych do sprzeda y Âredni wa ony zysk z kupionych bonów Popyt zg oszony przez oferentów Sprzeda bonów 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

19 Polityka monetarna banku centralnego Wykres Sprzeda bonów skarbowych na przetargach w 2003 r. w podziale na instrumenty 7000 mln z I I 2003 I 3 13-tygodniowe 2-tygodniowe 52-tygodniowe 3.5. Operacje otwartego rynku W I kwartale 2003 r. odby o si 13 przetargów na bony pieni ne, w tym 4 w lipcu, 5 w sierpniu i 4 we wrzeêniu. Do sprzeda y zaoferowano bony o 14-dniowym terminie wykupu, o àcznej wartoêci nominalnej ,0 mln z. W omawianym okresie popyt zg oszony przez inwestorów wyniós ogó em ,9 mln z. W ka dym miesiàcu ponad 2-krotnie przekracza on ofert sprzeda y. W sumie w I kwartale 2003 r. sprzeda bonów w cenach nominalnych wynios a ,7 mln z, co stanowi o 98,8% wartoêci bonów oferowanych do sprzeda y. W analizowanym okresie Êredni miesi czny wa ony zysk z kupionych bonów utrzymywa si na sta ym poziomie 5,25%, a na koniec wrzeênia by o 0,20 pkt. proc. ni szy ni na koniec kwarta u Na koniec I kwarta u 2003 r. stan bonów pieni nych pochodzàcych z przetargów i b dàcych w posiadaniu inwestorów wyniós 8.482,7 mln z i by o 3.992,1 mln z wy szy od notowanego na koniec kwarta u Wykres Oferta sprzeda y, popyt zg oszony przez oferentów i sprzeda oraz rentownoêç 14-dniowych bonów pieni nych w 2003 r. (w cenach nominalnych) mln z % 7,0,5,0 5,5 5,0 4,5 0 I I 2003 I 4,0 WartoÊç bonów zaoferowanych do sprzeda y Sprzeda bonów Popyt zg oszony przez oferentów RentownoÊç bonów BIULETYN INFORMACYJNY 9/

20 Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w kwartale 2003 roku 4 BILANS P ATNICZY NA BAZIE P ATNOÂCI W I KWARTALE 2003 ROKU 4.1. Rachunek bie àcy 4 Deficyt rachunku bie àcego w I kwartale 2003 roku wyniós 357 mln USD. W porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku zmniejszy si o 552 mln USD. Relacja deficytu rachunku bie àcego do PKB poprawi a si z 2,0 % w I kwartale 2002 roku do 0,7 % w I kwartale 2003 roku. Poprawa salda rachunku bie àcego wynika a ze wzrostu, w porównaniu z I kwarta em 2002 roku, dodatniego salda niesklasyfikowanych obrotów bie àcych oraz ze zmniejszenia deficytu obrotów towarowych oraz ze zmniejszenia ujemnego salda z tytu u us ug. Salda poszczególnych pozycji rachunku bie àcego przedstawia tabela Tabela Salda rachunku bie àcego (w mln USD) Wyszczególnienie kwarta kwarta Zmiana Saldo p atnoêci towarowych Saldo p atnoêci us ugowych Saldo p atnoêci dochodowych Saldo transferów bie àcych Saldo niesklasyfikowanych obrotów bie àcych Saldo rachunku bie àcego P atnoêci towarowe Wp ywy z eksportu towarów w I kwartale 2003 roku wynios y mln USD i by y wy sze o 1.95 mln USD, tj. o 22,5%, ni w tym samym okresie 2002 roku. Wyp aty za import towarów wynios y mln USD i zwi kszy y si o mln USD, tj. o 17,5%, w stosunku do analogicznego okresu 2002 roku. Deficyt p atnoêci towarowych w I kwartale 2003 roku by o 13 mln USD ni szy ni w I kwartale 2002 roku. P atnoêci towarowe w I kwartale 2003 roku przedstawia tabela Tabela P atnoêci towarowe (w mln USD) Wyszczególnienie I I kwarta kwarta Dynamika / * 100 Wp ywy z eksportu towarów ,9 Wyp aty za import towarów ,0 WartoÊç PKB w I kw roku wg danych Departamentu Rachunków Narodowych GUS, w I kw roku wg szacunków NBP. 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

21 Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w kwartale 2003 roku P atnoêci us ugowe Wp ywy z tytu u eksportu us ug w omawianym okresie wynios y mln USD. Na kwot t z o y y si wp ywy z tytu u nast pujàcych kategorii us ug: pozosta ych us ug handlowych (30,9% wp ywów); pozycja obejmuje p atnoêci dotyczàce us ug poêrednictwa handlowego, leasingu operacyjnego, us ug in ynieryjnych, us ug doradztwa prawnego itp.; podró y zagranicznych (2,8% wp ywów); pozycja obejmuje podró e s u bowe, podró e prywatne, wymian leczniczà, szkoleniowà, przyjazdy obcokrajowców oraz rozliczenia z tytu u kart p atniczych; us ug transportowych (2,0% wp ywów); pozycja obejmuje us ugi transportu morskiego, lotniczego, kolejowego, samochodowego, rzecznego oraz transportu rurociàgiem; innych us ug (10,4% wp ywów); pozycja obejmuje us ugi pocztowe, kurierskie i telekomunikacyjne, us ugi finansowe, us ugi informatyczne i informacyjne, patenty prawa autorskie i op aty licencyjne, us ugi dla ludnoêci, audiowizualne, kulturalne i rekreacyjne oraz utrzymywanie przedstawicielstw rzàdowych; 4 ubezpieczeƒ i reasekuracji (3,5% wp ywów); us ug budowlanych (2,4% wp ywów). W I kwartale 2003 roku wp ywy z tytu u us ug, w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku, zwi kszy y si o 250 mln USD, tj. o 24,4%. Wy sze wp ywy, w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku, mia y miejsce prawie we wszystkich grupach us ug. Najwi kszy przyrost zanotowano w grupie pozosta ych us ug handlowych o 134 mln USD. W podró ach zagranicznych wyp aty wzros y o 1 mln USD, w us ugach transportowych o 27 mln USD, w innych us ugach o 20 mln USD, w us ugach budowlanych o 9 mln USD. Spadek us ug zanotowano w ubezpieczeniach i reasekuracji o 1 mln USD. Wyp aty z tytu u importu us ug w I kwartale 2003 roku wynios y mln USD. Z o y y si na to wyp aty z tytu u: pozosta ych us ug handlowych (30,9 % wyp at); podró y zagranicznych (17,0% wyp at); us ug transportowych (14,3% wyp at); us ug budowlanych (10,8% wyp at); innych us ug (20,4% wyp at); ubezpieczeƒ i reasekuracji (,% wyp at). Wyp aty z tytu u us ug w I kwartale 2003 roku w porównaniu z I kwarta em 2002 roku zwi kszy y si o 197 mln USD, tj. o 14,%. Wzrost wyp at zanotowano w us ugach budowlanych o 135 mln USD, w us ugach transportowych o 41 mln USD, w pozosta ych us ugach handlowych o 3 mln USD, w innych us ugach o 15 mln USD. Spadek wyp at zanotowano w podró ach zagranicznych o 14 mln USD oraz w ubezpieczeniach i reasekuracji o 1 mln USD. Saldo us ug w okresie lipiec wrzesieƒ 2003 roku by o ujemne i wynios o 29 mln USD. W tym samym okresie 2002 roku saldo p atnoêci us ugowych by o równie ujemne i wynios o 322 mln USD Dochody Wp ywy z tytu u dochodów w I kwartale 2003 roku wynios y 550 mln USD. Na kwot t sk adajà si wp ywy z tytu u: BIULETYN INFORMACYJNY 9/

22 Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w kwartale 2003 roku dochodów od inwestycji portfelowych (3,3% wp ywów); pozycja obejmuje dywidendy od udzia owych papierów wartoêciowych oraz dochody od d u nych papierów wartoêciowych; dochodów od pozosta ych inwestycji (1,7% wp ywów); pozycja obejmuje odsetki od rachunków bankowych i lokat, dochody od transakcji repo, odsetki od kredytów udzielonych oraz wp ywy i wyp aty z tytu u czynszów mieszkaniowych, dzier awy nieruchomoêci, odsetek p aconych z tytu u transakcji leasingu finansowego oraz wyp aty z tytu u dzier awy urzàdzeƒ Reutera; wynagrodzeƒ pracowników (17,% wp ywów); innych dochodów (1,3% wp ywów); dochodów od inwestycji bezpoêrednich (1,1% wp ywów). 4 Wp ywy z tytu u dochodów w I kwartale 2003 roku by y ni sze od wp ywów z tego tytu u w I kwartale 2002 roku o 72 mln USD, tj. o 11,%. Spadek wp ywów zanotowano w dochodach od inwestycji portfelowych o 5 mln USD oraz w dochodach z tytu u dochodów od pozosta ych inwestycji o 41 mln USD. Wzrost wp ywów zanotowano w dochodach z tytu u wynagrodzeƒ pracowników o 32 mln USD, w innych dochodach o 1 mln USD oraz w dochodach od inwestycji bezpoêrednich o 1 mln USD. Wyp aty z tytu u dochodów w omawianym okresie 2003 roku osiàgn y poziom 958 mln USD. Na kwot t z o y y si wyp aty z tytu u: dochodów od inwestycji bezpoêrednich (37,5% wyp at); dochodów od pozosta ych inwestycji (3,0% wyp at); dochodów od inwestycji portfelowych (20,2 wyp at); wynagrodzeƒ pracowników (5,5% wyp at); innych dochodów (0,8% wyp at). WysokoÊç wyp at z tytu u dochodów w I kwartale 2003 roku w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku zmniejszy a si o 42 mln USD tj. o 4,2%. W badanym okresie 2003 roku zanotowano ni sze ni w analogicznym okresie 2002 roku wyp aty z tytu u dochodów od pozosta ych inwestycji o 38 mln USD, z tytu u dochodów od inwestycji bezpoêrednich o 25 mln USD oraz z tytu u innych dochodów o mln USD. Wzrost wyp at zanotowano w dochodach z tytu u dochodów od inwestycji portfelowych o 23 mln USD oraz z tytu u wynagrodzeƒ pracowników o 4 mln USD. Saldo dochodów w I kwartale 2003 roku by o ujemne i wynios o 408 mln USD. W analogicznym okresie 2002 roku saldo to by o równie ujemne i wynios o 378 mln USD Transfery bie àce Wp ywy z tytu u transferów bie àcych w I kwartale 2003 roku wynios y 727 mln USD. Na kwot t z o y y si wp ywy z tytu u transferów sektora rzàdowego oraz wp ywy z tytu u transferów pozosta ych sektorów. Wp ywy z tytu u transferów sektora rzàdowego stanowi y 15,8% wp ywów; pozycja obejmuje wp ywy z tytu u darów i pomocy bezzwrotnej dla sektora rzàdowego, podatki i op aty na rzecz polskiego sektora rzàdowego, sk adki i op aty cz onkowskie oraz inne transfery rzàdowe. Wp ywy z tytu u transferów pozosta ych sektorów stanowi y 84,2% wp ywów. Obejmowa y one przekazy pieni ne zarobków, renty i emerytury, spadki, wp aty i podj cia z rachunków walutowych krajowych osób fizycznych, sk adki i op aty cz onkowskie, dary i pomoc bezzwrotnà dla pozosta ych sektorów, odszkodowania za prac przymusowà na rzecz I Rzeszy oraz inne transfery prywatne. Wyp aty z tytu u transferów bie àcych w omawianym okresie wynios y 154 mln USD, w tym 9,1% stanowi y transfery rzàdowe i 90,9% transfery pozosta ych sektorów. 22 N a r o d o w y B a n k P o l s k i